Francisci Robortelli Vtinensis, In librum Aristotelis de arte poëtica, explicationes. Qui ab eodem ex manuscriptis libris, multis in locis emendatus fuit, ... Cum indice rerum & uerborum locupletissimo

1쪽

Ex Bibliotliecum ori Coll. Rom. Societ. desii

4쪽

FRANCISCIR obortelli Vtinensis, in librum Aristotelis de arte Poetica, evplicationeS.

QVI AB. EODEM EX MANUSCRI

siit, utium dissicissimus, acob irsiimus liber anullo

, pq uitelligi.

6쪽

COSMO MEDICI FLORENTINORUM

obseruantia, qua me tibi maximis tuis beneficiis, & liboralitate perpetuo devinxisti, Aristotelis de arte poetica librum meis explicationibus auetum: haud scio an etiam illustratu dicere debeam: ac timide sane, uerecundein asero, ueritus,ne multi me reprchendant, quod putent debuisse me potius silcntio magnitudine tuorum erga me beneficiorum testati. quam tenui hac significatione tot eme pro is uel grati j stibi tantummodo agendis imparem ostendere. oed ego, magis timui, ne tacendo ingratus uiderer, quam si, quocun* modo posscm,tuam singularem erga me humanitate ac liberalitate praedicarem: de testatam relinquere apud homines hoc ge/nere scribendi, imprudens, audax b. Nam hoc copiam est, illud uolunt

tis,nec cgo, etiam si possim quod tamen nullus possit uelim tantam ha/bere in dicendo facultate, quanta ne gratiaru quidem actioni satis silmon quide, qu5d optabilis imihi no essct latura facultas haec, sed tum quia tam magna est, ut eam iacP sperare, ne* optare ausim: tu quia malo tibi perapetuo arctissimo uinculo deuinctus esse, b ulla ratione aliquando, n5 solui quidem nam hac re nihil miserius mihi,neo acerbius in uita accidere ponet sed ne ab ulla quidem parte laxari. Amabilissimus enim est mihi nodus hic tuorum cista umeritoris, quotibi sem astrictus: nihili, mihi maius ad laude,aut ligustrius contingere posse puto, si homines intelibyent, me in stde tua, ac clientela esse. Nec maiore uim illud quo* habuit ad me deterrcndu, quod sciebam alios uiros doctissimos longe maiora, ornatiora , de Nixi s rebus scripta uolumina ad te attulisse, ad co/hortandum meum hoc perpetuu, ardensi, desideri u significandi, quantum tibi debea libenter enim illis laude maioris doctrinae de ingenii con/cest crina, modὁ fateantiar nullu tibi propter maxima, plurima. beneficia deuinetiorem esse Φ ego. Ac sane FR A N c. campanus, uir propter

singulare sapientiam dc uirtut alip admirabilem doctrina omni memo/ria dignus, si uiueret, op TIME Duta, quod is mihi in clientelam tua prismus aditu patefecit: quo uno ossim genere me illi uel mortuo, tantu dobere puto, quantu mihi semper exoptatissimu ante seit in tuam fidem, aeclientelam uenirc,optatius , nunc est in ea permanere: ille inqua, si uiueret adhuc, fide tibi facere possc Φ ardenti studio, pom me tibi totu πυdidi, in Academia Pisana onus mihi impositussistinere, munus . meum exequi ab omni parte conatus laetim, in quo exequedo, de si, ut tibi satis/sacerem quantu oportuit,certo scio me pro ingenii mei imbecillitate asso qui no potuisse, affirmo tame me usin ad extremii non minore studio in eo onere seiunedo laborasse, b spe, ante suscepera. Ab hine igitur tribus annis, dum uiueret, cum ei, que sciebam a te Academiae Pisanae praesectu

7쪽

stiisse, lixissent, cupere me in exueluti arena quadam, uirium mearsi peticulum lacere in interpretando Aristotelis libro hoc, de Arte poetica, quenuc ad te assero, at omnino statuisse comentationes quasta meas, quas animo diu inclusas tenuera, in luce proferre, ut si sorte auditoribus persetis stinis, qui illic multi crant, probarentur, illotu acre,certum , iudiciu ex/quirere maluisse, b mco ipsius stare,uiderer: nam etsi suo cui in in suis scriptis ac comentationibus tum conficiendis, tum climandis utendu est: utulissimulante semper putaui alioru stare iudicio, se pe enim secus, uerius , quam nos iudicant,ato acutius omnia perspiciunt. Is no modo me dcterruit, sed peramanter etia hortatus est, ac prope rogauit, ut id omnino primu inicere, statim io itur libru hunc Aristotelis aggressus sit, aret' me/ditationes meas, quas domi ante multos annos seruara, cum alus multis comunicare coepi Nec uero mimo pr. Duri tibi uideri debet de literis

enim ali antisper tecti loquar Aristotele summu in omni genere scien tiam de Poetica quoin arte librii scripsisse. Cum enim Athenis eam phis

losophiae partem, quae naturς uim,de ictu causas scrutatur,multos annos,

magna cum laude diligentius,5c apertius, b caeteri, qui ante in ea fuerant uersati, tractasset,uideret , Isocrate, qui omissis reliquis omnibus philo/sophiae partibus,in eo totus erat, ut arte bene dicedi explicaret, & tanquacos quaedam alioru ingenia ad eloquentia exacueret, quod* ea docendi ratio ad ciuitatis mores erat no parum accdmodata, multu propterea sibi gloriae pararet, in omniu* esset ore: Isecratis laude comotus pomeridia/nis horis coepit eas artes docere, quae ad bene apte b dicendu pertinent. Et quonia omnium scientiam, de artium Philosophia parens est, ec pro/creatrix: facile potuit maximus, re doctissimus philosephus, qui omnium retu cognitioe erat instructiss. cuius* ingeniis, q, esset multo usu, d tractatione scientiaru exercitatis limu,ueluti ex altissima specula 'o intuitu ori suis locis disposita uidebat,ic agnoscebat atteis ea quae antea ab aliqS co

fuse,ac perturbate tractatae suerunt, ad certa quandam ratione ac seriem redigere: ita aute redegit, ut cum alioru de cadem re comentationes cum

Aristotelis scriptis conseras prorsus uideas, ne I eodem modo iisdem de rebus suisse cogitata.& scripta: sed illos perspicias omnia ex uulgi sensu,ac populari quadam sece collegisse: hunc summo consilio, ac singulari indu/stria ea perquisiuisse, quae in penitissimis artium partibus latent, oc remotissima sunt a uulgi cognitione. De dialectice no loquor,nam cum ea uel uti instrumentu quoddam sit,quo homines ututur ad ueritate dignostendam fuerat ab Aristotele, qui philosophiae omne genus erat tractaturus, multo ante descripta, sed rhetoricen,& poeticen, quae duae artes de maXi

mae sunt, εἰ praeclarissimae: Dia boni, quam apte, quam distincte,quam docte, M sapienter nobis scriptas reliquit: Solebat Aristoteles disputationes has appellare Macis Hrς, quasi notiores de uulgatiores: uel quae magis in soro de luce hominum uersarentur. Huiusmodi Aristotelis libros qui de Rhetorice de Poetice cire serutur, no uideo ab qs, qui n0 stra

8쪽

stia hac aetate Aristotclei philosophi uocantur,multum legi, aut tracta l.

ne uero propter obscuritatem crediderim, multo enim obscuriora illistrant, sed aut quod leuiora putant, quam ut in ηs opera suam ponere u lint, aut quod nonnullam rerum cognitione, de ea quidem permediocri. cotenti, ea negligui, quae ad ornatu cultiorem, & pompam ueluti quanda theatralem, dc serensem pertinent. Quam recte, ipsi uiderint: ego semper existimaui turpe esse in liberalibus artibus, quae inter se connexione quadam aretissima coniunctae sunt, tantillum copendη quaerere tam magno cum dispendio. Sed nimiru nostra hac aetate omnia ad quaestiam reseruntur,ne iam liberales, sed cauponariae,& mercenariae artes appellari dobent. Quotus enim quiscp est, per Deos immortales, qui eo flagret amos re scientiaru, quo ueteres omnes sagrarunt, sanctissimo de castissimo, ac no potius illas amet amore turpi, εἰ quaestuoso. Pulchru quidem est nobse motionu principia,& quietis, coeli circumuolutiones,& sydem: clemen torum qualitates,& quae huiusmodi sunt. At turpissimu quoin antietuita

tem ignorare omne S eas non attingere artes, quae in med Js coetibus re/gnant, quae mentibus hominu dominantur, S in corii intimos sensus ita pervadunt, ut non alia ratione tam diuersas uoluntates, tam diuersa st

dia,tam dissimiles animos moderari quispii possit, de quo uoluerit, peraducere. Quod si in hac aliquando suis ent sentctia homines, ne* omnia ad lucruretulissent, nec libri hi tam diu neglccti in tenebris situ pene ob

siti iacuissent: nem tam multas labes, quibus nunc scedati sunt, contraxi se sent. Quo nomine in primis deplorandus erat liber de arte poetica,quem

ego mihi interpretandum, emendandu proposui. Iam ueris si quaeras, o P T. D v π,cur ego mihi potiss. hunc sumpserim laborem, scias uelim, cum duobus annis prioribus, post Academiae restitutione, magna ex parte ea semper exposuissem, quae ad rhetoricen spectant, noluisse tamittere me,ut poeticen,quae cum illa multu est coniuncta, negligere uiderer,cum praesertim ad me in primis spectet duas has artes pro uiribus explicare. Id cum apud me esset statutu, non habui,quem maiore, aut certiorem staque rer ducem, quam Aristotclem ipsum, qui totam hanc poctam secul/tatem apte, distincte, ordinate descripsit. Communicaui igitur cum auditoribus ea, quae in hunc librum ante fueram comentatus. nam quod Ho/ratii descriptione satis mihi sore existimarem ad tam praeclaram arte in/terpretand i. nihil erat: cum ipsius de poetice sermo praeceptiones potius

quasdam confuse in unum collectas contineat, quam rectam aliquam decertam uiam, ac ratione docendi complectatur. Verum de hac re postea

copiosius. Nunc illud unum MAX. Dux plane tibi assirmo, in hoc dissicillimo, obscurissimo , Aristotelis libro interpretando, cum sine duce, ac

gubernatore, incerto prope cursu per medios scopulos essct nauigandiu naufragium mes pe ingenue loquor extimuisse,antequam cursum conficerem .dc omnes meas cogitationes, n5 ad paruulam aliquam Cynosu/ram,sed ad te summum Principem,ueluti ad Elicen, ec clarissimos septen

9쪽

ttion es sic direxisse. are sietum est, ut te, uirtutein tuam lumina re

spiciens, non modo commode, sed etiam strenue nauigarim: nunquam e nim in maximis dissicultatibus animus mihi defuit: te unum intuenti, de ea una cogitatio uires meas,dc ingenium mirabiliter exacuere mihi uide batur. Quid uero mirum cum totus ex te pendeam, te unu habeam meorum studiorum fautorem honoris laudis , amplificatorem, uitae denio meae certissimum tutissimum , praesidium. Quo nomine in primis mihi laetandum, de exultandum, quod te Maximum Optimum* Principem

nactus fuerim,sub cuius tutela eas artes, quas olim puer adhuc adamare coepi, excolerem, dc exercerem: uberiotes enim fructus, solidiorem , lau/dem mihi ex laboribus meis capere uideor: quis enim est hac nostra aetate Princeps, qui aut prudentia ac sapientia in rebus agendis,aut sortitudine,& clcmentia, aut continentia,& liberalitate tecum conferri possitzPrPclara quidem ac uerissima uox est illa, quam saepe exaudio. omnium He truriae populorum, qui tuo parent imperio, te sibi diuinitus datu, qui tot ipsorum malis medelam afferres. Quis enim pKter te unum, diuersarum

studia partium ac factiones unde indignissimae, maximaesi, caedes lactae

sunt, sustulit Quis rursus, praeter unum te, homines est magis nefarios ultus ocii, pacis y perturbatores, qui in caede, id ex caede semper uixerant.

Quid dicamrquam prudenter impendentia mala, pcrditissimis his tem poribus, hominum. moribus semper prospexeris, sortiter , propulsa ris urbes, at v oppida munieris militiae disciplinam illam ueterem sortissimi, clarissim ij patris tui quem honoris causa nomino io ANNIS ME Di c i s uestigia secutus, qui unus,si uixisset, Italiae multis malis amictae mederi facile potuisset, renouaris, at institueris et ut no alibi milites, aut sortiores, aut magis sine ui,tumultus immadio,&uoluntate fiant.Verum haec multo maiore ocio egent, maioris* cuiusdam facultatis, ac ingen Isunt, quam ego in meipso agnoscam. Atin utinam, pro mea uoluntate,de tua summa uirtute, maximi si, in me meritis possem ornate, apte* res

tuas gestas exprimere. Sed non deerunt ali j uiri doctissimi,qui hcc uberarime scripta literis mandent, ut annis permaneant apud posteros innu merabilibus. Illud nunc magis ad institutum meum spectat, ut sciant ho mines,quam magnis sumptibus praeclaram hanc Pisanam, quae iam conciderat, Academiam instauraris, ubi tam liberaliter XL selectos ex tota Hetruria adolescentes,qui ingenio, indole . sint praeclara,alendos curas ut cum propter inopiam se sustentare non possint, non deserant uirtutis,

scientiarum , uiam, quam semel sunt ingressi. Magna haec sunt ac praeclara, in quibus nomen tuum, ac gloria perpetuo uigebit. Artes uero inge nux post longum ueluti exilium reuocatae a te in praeclarissimam, canti quissimam Hetruriae urbem reuenerunt. Abripuerant enim se illinc cele ri fuga uirgines castae una cum matre Philosophia. ut ca se ratione incolames, tutasQ aui, & impetu bellorum, asperrimis temporibus, conserua

rent: quaerut enim illa: ocium, α exhorrescunt arma. Vidisse mihi uideor

philois

10쪽

' pnilosophiam,qualia optima mater in tali fortuna sacere solet: misere asse stam, atq; Iugcntem, non sua tantum, sed etiam aliarum artium, quas ipsa peperit,aluit,atque perpetuo Auit, damna, di calamitatem, quae cum in dies maior esset, prostrata ad pedes tuos OPTINE DUX, non sine inultis lachrymis ostentans filiarum sordes,atin illuuiem ex longo exilio collectam,omne , malorum genus explicans, quae una secu pertulerant, te orare coepit ut aliquando suam comiserareris sortunα hic uero longis sima oratione tamemorare, quot, quatis , beneficiis suis et affecta a tuis maioribus uiris summis, at* claris limis, quo primum tempore, Graecia

ab immanissimo Christiani nominis hoste deuieta, in Italiam ueniens

ab illis recepta,ac post tot mala, εἱ tantam cladem recreata fuit. Eam tu mquissimis oculis animo* respexisti, atap comiseratus es, ne F tantu com miseratus, sed etiam complexus,ato ita compi cxus, ut singulari illam sis

liberalitate prosecutus, sedem si, ei posueris in uctustissima hac, dc pulcherrima urbe, in qua, quod olim a Graecis hominibus exqdificata suit. dc pera

opportuno quidem, ato amoeno loco, perquam librii uersantur animo.

Hoc uero cum gratum omnibus suerit, nemini tanac nouum, aut mirum

accidit: quis enim ignorat N E Dr c n an familiae Principum hanc pro priam me laudem, dc gloriam, ut perpetuo, prolixosi, amore prosequan/rur eruditos omnes: nihil in malint, quam ut bonae artes plurimu ubique uigeant. Amens ego prorsus sim, si,qubd ignota esse credam, omnia explicat e vclim, quae a maioribus,& proauis tuis lacta fuerunt, ut aliquado in corpore,& uultu bonarum artium, quae contabuerant, parum4 ab interitu abera fucus aliquis, uenustus color ex bonae ualetudinis habitu exi/stcret. LAURENT Ius ille, ille inquam LAURENT Ius Magnus omnes

certe, qui uel ante ipsum suerunt, uel alqs posthac annis crunt, hoc genere laudis superauit. Vastitas foeda ante hunc in Italia erat rei literariae, pau/esin reperiebantur, qui Latinas callerent literas, nam Graecas, uix unus, aut alter noratilibrorum ucro tanta erat paucitas, ut nullum ex ueteribus monimcntis praeclarum,aut rarum haberetur in manibus. Huic igitur rei

primus opem tulit, misit enim in Graeciam homines certos, qui omne lubrotum gcnus perquirercnt.Sic e ruderibus Graecipatin ruinis eruta plurima uolumina Sic e teterrima seruitutc multo auro praeclarissimoruli ominum monimenta, at y ab ipso interitu uindicauit.Sic domi instituit praeclaram illam bibliothecam omni librorum genere resertisssimam, sa/s crarium ueluti quoddam bonarum omnium disciplinarum. Mox eastas tulit Ficinos, Argyropylos, Crinitos, Laurentianos, Halcyonios, Picos, Politianos,ic alios multos: msi, ob librarioru inscitiam, tam multae mal culae essent conspersae ueterum uoluminibus, ut uix intelligi possent: non aliunde nitorem suum acceperunt, quam ex hac Bibliotheca: cuius ope, omnes maculae abstersae, 6c sanata uulnera, quae suerat imposita,sanabunturin multo uti spero) indies plura.Tales nobis, tantas , commoditates attulit Medi a uestra Bibliotheca, quae a Magno olim L A v RE NT Io