Arnobii Disputationum aduersus gentes libri septem. Quibus accessit eiusdem argumenti Dialogus; M. Minutii Felicis Octauius. Geuerhardus Elmenhorst recensuit & notis illustrauit ..

291쪽

is ARNOBII ADVERsVS GENTEst simulachr constituistis, formas profitemihi esse natos,&ex masculorum foeminarumque si mim,riconuentionum progenitos lege Atinis in contra, si modis dii certi vht,habentq; lituus nominis auctoritatem,potentia dignitatem aut ingenitoseta censemus diocen religiosumest credere Paut si habent natiuitatis exordium, Dei summi est scire quibus ςos rationibus feci ii aut sella quanta sint quo eis attribuit perpetantatem sui numinis inchoare. Vos habere sexus deos aliosqueex lus mares foeminini generis alios esse eensem, nos potentias coelites discretas esse sexi, bus abnegamus quoniam discrimen' uiuiindi leuenis alumnitimis datum est: qua conte, quas generare auctor voluit rerum, substituendis permidinem prolibus; Vos homi nurunnilitudinem gerere,&morialium mitti sebon malos mos effigies remur submotas esse ab his longE,quoniam ror mortalisest corpo- ω Arte est ulla comprehendere iternitiem posse in dubitabili asseueratione iuramus. Α vobis artifici' sisti guli opificum m ire habere perhibentio rid mus cum audimus nos ista: quoniam diis artes necessistas ducimus arbitram que non esse, quas ' eonstri Eliqiudum est paupertat id se diiun comparatas. Discordiarum alios ex his v's, alios licui, qui pestilentiastringent; alios qui amorem qui furias, alios vero qui praesint bellis, dangui nis effusione laetentiri tat haec,' contraab inge, liuisaui numiudicamus esse--α qui haec mal miserrimis inferant subiiciantque imari libus, ab deorun contendimus procillesse

292쪽

nendos Irasci, perturbari vos numina, caeteris'; animorum affect ibus mancipata esse atque obnoxia iudicatis. Nos huiusmodi motus alienos existimamus ab his esse. sunt enim ferocium generum,&mortalitatis obeuntium functiones. Vos pecorum sanguine, vos caedibus ri mactationibus hostiarum gaudere laetari,desin gratiam cum hominibus remini offensionibus redire sopiris. Nos amorem sanguinis nullum esse in coelitibus ducimus nec esse tam duros, ut miserorum animantium caede situratas abiiciant iras. Vos mero, vos thure, honorem aibitramini diis addi,&eorum

augescere dignitates. Nos monstrum,&prodigium iudicamus quod quisquam hominum credit aut angustiorem fieri deum fumo, aut ex roribus exiguis vini, ipsum sibi ab hominibus ducere satis sancte atque honorifice supplicatum. Vos aeris tinnitibus, hibiarum sonis, vos equorum curriculis, & theatralibus ludis persuasum habetis deos delectari,&affici, irasque aliquando conceptas eorum fuissaetione molliri. Nos inconu niens ducimus,quinimmo incredibile iudicamus eos, qui gradibus mille genus omne virtutum perfectionis transierint summitate, in voluptatibus habere atque in deliciis esse res eas, quas homo sapiens rideat, quae non aliis videantur continere aliquid gratie, quam infantibus paruulis,& triuia liter populariter institutis. Haec cum ita seli beant, cumque sit opinionum tanta nostrarum. vestrarumque diuersitas,ubi aut nos impii,aut vos pii: cum ex partium sensibus pietatis debeat,atque impietatis ratio ponderari y Non enim simul

ehrum qui sibi aliquod conficit, quod pro do

293쪽

' Uretur aut qui pecox Qd x in actum iis incendii altaribus, is habendus est rebus deditus csse diuinis. OpimuXςligione . decus praesumptae sublimitatis appetere. Cum enim cunista,quihis dantia sub oculis hic nostris videamus absit mi quid id uos aliud ab notus di cendum est peruenire, nisi opiniψnes diis dignas. Memmi 'ueniemusin 'oo mira uecdona certissitna,sacrificia haec vera: m pulticulet thura cum carnibus,rapas ima timori uim gy

Sed dii immortales nequeunt,inquitis. - vilis amni rei abistibus eorum quatitia omictuiturque natura quid historiae sibivolum, qui . nales, quoiu in consciipti se

nullis sensionibus deos inquem ira rilitates, ac frugum inopias ibtulisse tui

tamen,&curiosa obseruatione repetitis, sueero '

294쪽

ca est,is victoriarum frequentibus gaudiis, de prouinciarum possessione compluriuin'quod vim quenoni fidi et is riscia, aludos, erosi aspernarentur dii cultus: neq; se honora Leoti mprocurationibu ducerent riiurgo bis datis ς' mi otianii sunmuni, i ndignatioque frigescunt tunturque in prospera ea, qua videbantur afferro terrore omnifestum est haec litum fieri voluntate, quod ea tribuantur, a DC Hsinaniteres cum totainiperitia reprehedi. Ventum est ergo Jum novimur id ipsum articuluin

causae,ventum rei ad cardinem,uentum veram a

Meadiustissimam missionen v inquam conuo nitividebeamus inspicere, formidine superstitio,. nis amota, di gratificatione depolita utrumne hidii sint quos saeuire aiieratis olim ludis& sacrificiis mites: in sint longe aliudi ab huius videbeant,& nominis ,α pQtentia segres Περ-n enunti sin as,inruina Micriptis co cineri haec omnia,quae sunt a vobis in oppositione

captu est, iis, desine positum scimus, dis quondamisia Circensibus quibatu m*μ' ro patrean illias vitam, meti res agi, seruunt pesIim emerituri per circi aream 'media transdurcus aestum tines inpatibiliporii Ludis deinde natis, 'rofligatisq;ήurriculis, no multi post poris spacium ciuitare occepisse pestileu vinari.

Cumq; dies adderet malia malo grauius, caterua-- tim& populus interiret: rusticulo cuida sin te hu--vati obsiUMoue perinsom

295쪽

eonsides suaderer pr sulem sibi si licuisse,mori straret polle melsus fieri ciuitati si ludis sua religio

redderetur, Μ ex integro rursus curiosa obseruatione procederenti iuriscum ille facere minim. curasset, vel quod esse vanum seipicaretur insomnium,nullamque habiturum apud auditur fidem:vei quod ingenitae humili alis memor pol statis atriae fugereto formidaret accessunt: comtatori redditum inimicimilouem filiorimi olutus irrogauisse pro poena. Mox cum ipsi proprium minaretur interitum,ni praesulis pergeret nuncius improbati: eundi formidineterritissi cum iam& ipse contactus pestilentiae flagraret incendio, de sententia propinquorim perlatium ad curiam patrum insomniique exposita visione, flammas euolauisse contagii Ludorum deindeinstaurati ne decreti spectaculis adhibitat grauem ram,& priorem populo redditam sanitatem. Sea neque illud aeque nos nesabimus scire, temporibus quondam ciuitatis de reipubliciori ves ilia lues infesta faciebat continua populum contage eonficien i et turbinesvalidi,vi ad periculari . .

libertatis auferendae praeliorum prosperitate iam proximis iussis,&mqnitisvatum, transmarinis ex

gemasius filiarum dees accitos, magnificis hcs.

xi oratos templis , viduissedasse flagrantiam,vi viaritatis hostium finistis frequentissime triumpha tivn.& auctos Impentini e innutheia' peculi elassub legesostri cecidisse dominatus. Sed nem hoc nos am donscienti Mium,iectum M

tum ictum cum esset Capitolium fulmine, mutioque in hoc alia. Iouis etiam simulachrum sublia

296쪽

prouolutum. Responsum deinde ab haruspicibus editum aes uas, trististimasque portendi ab incendiis, caedibus, ab legum interitu. ab iuris o cas maxime tamenao domesticis hostibus atque ab impia coniuratorum manu. Sed flecti haec pos.se, immis aliter publicari laeterata non posse consilia, nisi Iuppiter rui sus altiore in culmine figer tur, orientalem conuersus ad cardinem, radiisque oppositus solis Affuisse dicto fidem: nam sub re-Eho culmine conuersoque ad solem signo , patuis. seres abditas, reserata in maleficia vindicatum Habent quidem miraculi speciem, quin immo h bere creduntur cuncta ist i, quae dicta sunt: si ita ut

sunt prompta, humanum veniant ad auditum: necd temur inesse his quiddam, quod in prima positum quemadmodum dicitur fronte perstrii

gere aures possit,&veritatissimili cudine circumueniae. Caeterum si penitus intueri res factas,personas,&personarum volueris voluntates, nihil es.se reperies diis digniam, quod saepe iam dictum est. quod ad huius nummis speciem, dignitaten,q; referatur. Quis est enim primum, qui deum illum fuisse credat, qui currentibus frustra delectaretur equuleis, euocarique se genere hoc ludicri iucundissimumque duceretes Immo illum fuiste quis est qui assientiatur Iouem, quem deum principem dicitis, rerum quaecunque sunt conditorem: qui spectatum proficisceretur e coelo, cantherios de velocitate certantes, replicante gyros septem, quos disii miles ipse corporum este in mobilitate

voluisset, eos tamen g iudere transire,transiri,pro nos: cernuos ruere,cum curribus resupinos verti, trahi alios cruribuovi claudicare praefractis: α

297쪽

si ovas. 6 4 ENHUineptiasnum&crinielitatibus nixtassiimmisis voluptatibus habuisse, quas homo quiuis lautus, nec ad studium plenae grauitatis ac ponderis eru-- ditus,pueriliaducere atque aspernaretrum ludia cra 'Quis est, inquam, qui credat crepetamus ut assidue hanc vocem)generis eumfuisse diuini se quoniam ludis actus per circi est spadiurninierit , rum poenas,& supplicia redditurus, ira exacerbatus arde et, seseque ad vires aerii sero visio nis'Si enim nocens seruus,atque illa suerat animaduersione puniendus , qui debuit Iuppiter india . gnatione aliqua commoueri, cum agereturini ne nihil, immo cum nocens caput Poenis conue, anientibus plecteret irriinauremtamunis ab co lere, neque ulli obnoxius crimini, vitiosi praesulis ipse fuit in causa cui cum subuenire potuisset,non sicit, immo ipse quae liuit,vi pati quod im proba, bat,& ab aliis poenas δή, permisssionis exige LM cur laesum deinde illo se quaest est pronunci aut in praesule,quia crucis ad poma per circi actus est medium virgis dilaceratus Milagris'Et quid ex hoc facto labis potuit&foeditatis essivere, quod

aut circum facer et minus purum, aut Iouem con 'taminatum,cum perexigua mometa, per puncta,

tot in or conspiceret millia mortisin generibus variis & cruciatibus interire diuersifrante,inquit. est aetiis,ludi quam inciperent fici Sisacrilego pectore, religionisq; contemptu, est ut ignoscera debeam Ioui indignatius spretan necC--- si mi Q iis selicitiorem adhibitam curana Sin autem errore, vel casu datens illud no est animaduersum eremtu vitium, nonne fuerat rectum,

298쪽

ni iretὶSed vindicandare uit. Et post haec aliquis suis se illum deum credet, qui puerilis incutiam ha - dicri maris virusest &risimi ac ponderis aut ullius habuisse constantiae

qui ut sibi ex integro voluptatis in Muri in reretur, venenatis haustus vertit, pestilentiam,morbos, strageminortalitatis indixit 8Si ludorum mutator in i- fuat miluis curauit ediscere, quisnam esset illo' die circi acta per medium, contractaque est o. qcculpa. quidis commeruerat populus aliena delicta capitis sui diisolueret poenis, pestini numque contagiis crudelite expelleretur vita mire, qui gociis publicis conditio fragilitatis pit 'quid ultae virgines, quia paruuli fecere pusiones' quid denique adhuc parvi nutricum sub alimonia conuituti, ut in eos immitteretur parvi una saeui. tis,priusque acidi sitatem mortis,' dulcedianem aliquam perciperent luminis di Iuppiteri dos scrupulosius fieri, restituique quaerebat,si λ liter reddere hi populo sanitatem,nec malui quod secerat,prorogare ulterius cauger x in i ectius fuerat 'nsulem aut, ipsum vetat si e dotum ad aliquem publicorum, potifieemma ximum, aut ad inem suum dialem; eiciue somni NprHulis vitium, es funesticati

temporis indicaret ξ aefue' tratio, v runt minem suetum,obscuritateincognitum binimc urbanarum instium rerum, quidlit prςlutiortassenestientem, voluntatis suae deligeret nunc L,

299쪽

,σ1 ARNOBii ADVERsu G1NTEssciebat, diuinus modb si fierat, tergiversatorem in obsequio fututu, nonne fuerat pronius Deo contremens, mentem hominis vestere, parendi

sebisere voluntatem: quam vias aggredi s uiores.

Slatrocinii ritu sine ulla passim ratione saeuire' i enim rusticus,senior,inexpeditus inrebus obeun- . ii , cunctabatur in re iussa causis superioribus, tardatus, quid infelices eius commeruerunt libo. ri,ut in eos ita&ind'gnatio verteretur, offensasque alterius lumnis tui spoliatione pensarent me quisquam est hominum, qui fuisse illum Delmai'

credat, tam iniustum tam impium, nec mortali- ura satrem constituta seruantem,apud quos nefas

habereriuriamum, alterum pro altero pleim M aliena I licha aliorum ceruicibus vindicari'Sed μ' ipsum fecit pestilitatis fruitiaco reberi Npm 'me erg 3 praestantius , quinimmo aequius fuerat, si hoc elle videbatur faciendum,ut ab ipso patre ter rorcoercitionis inciperet, apud quem causa tanti fuerat motus,& in obeundo cessatio,quam in eius dolorem vim liberis facere, &iimoxias urere,arva lere personas Quaenam illa saeuitia crudelit is seirequae tanta,ut extin sta sobole intestinis pue riculis post trerritaret patremZQuod iamdudum si facere id est loco priore voluisset nec germanitas ςonficerotiar in pria,& voluntas numinis cognosceretur ostensa Atenim completo annunciati riis ossicio, si alim morbus euanuit,&sanitati h rno est continuis restitutus. Et quid habet admirationis resista, si malum quod inspirauerir, repu- hi ses q e inani ostentatione iactauit ' Q dpenitus res pendas, magis illa crudelitatiquam be- nincium saluus fuit. siquidem honune miserum,

300쪽

qt interire post filios cupientem, non gaudia seruiuit ad vitae sed ut suam solitudinem disceret,&orbitatis cruciamenta sentiret. Consimili ratione

per alias ire lice, historias, Mostendere in his quoque longe aliud , quam esse dii debeant de his

ipsi dici, earum in expositionibus iudicari: velut in hac ipsa, quam deinceps ponam una ei,dua..busue coniunctis, fastidium ne immoderatio ite pariatur. Post aduectos inquiti su transmarinis ex gentibus deos quosdam, postq; condita his templa,post cumulatas sacrificiis aras, male habens se-le recreatus c5 ualuit populus,ac pel dentes mombi inducta synceritate fugerunt. Qui effamini P dii quaeso' Esculapius inquitis Epidauro bonis

deus valetudinibus praesidens,&Tiberina in insula constitutus. Si esset nobis animus scrupul sinsista tractare,vobis ipsis obtineremus auctor'-bus minime illum fuisse diuum qui conceptus Mnatus muliebri aluo eis, qui annorum, adibus ad eum finem ascendisset aetatis, in quo illum vis fulminis ves ris quemadmodum literis continetur Sc vita expuliisetvi lumine. Sed quaestione ab ast a discedimus : Coronidis filius sit, ut vultis, ex

immortalium numero S perpetua prςditus sublimitate coelesti Ex Epidauro tamen quid est aliud allatum,nisi magni agminis coluber 'Fideni si annalium sequimur, exploratam eis attribuimus veritatem, nihil ut conscriptum est9 aliud, quid ergo dicimus aesculapius iste quem praedicatis, deus praestans, sanctus deus, salutis dator, valetudinum pessimarum propulsator,prohibitor. S ex . tinctor serpentis est formavi circumsi liptione finitus: per terram roptans,coeno natis ut vermiculis