Arnobii Disputationum aduersus gentes libri septem. Quibus accessit eiusdem argumenti Dialogus; M. Minutii Felicis Octauius. Geuerhardus Elmenhorst recensuit & notis illustrauit ..

261쪽

imsi scaecum , atque innutubus temper latiora Hionis incedens designaueris, dixerit quo illorum minmeretur auctorita . Sed neque illud dis . aut audire deposto, ouas irarum in homines habeant dii causas, ut sacrificiis debeant contracta offensione mulcen inuoquid aliquasleges sanxere aliquando mortalibus, constitutumque est ab his unquam quid eos agere conueniret, vel quid non,quid consectari, quid lugere, vel coli se salutem quibus rationibus cuperent, ut aliter, quam

imperauerant gesta 'trionibus persequerentur rarum , contemptique se vellent de audacibus transgres oribus vindicare ' Vt opinor ab his atriinqu/' ni ue constitutum est aliquid, neque sanes uuis quoniam nee visi aliquando, neque si sunt visi, apertissima potuit cognitione dignosci, Quaenam est ergo iustitia,ness .m--

irascantur dii ccxlites, quibus neque sese monstra

te aliquando dignati sunt, neque ullas dederint, olimposierintleges, quas coli ab hisvetant,ac , inuiolabili obsecutione seruarit Sed hoc ut dixi9 aetereo, stentiopatior abire doli tum unum illud prae omnibus quaero, quae causa esst, ut si ego

porcum Occidero, stem mutet affectum, animos

que derabiem ponat s gallinulum, vitulum,sub illius oculis atque altaribus concremaro, obliuio nem inducat iniuriae, & ab sensu penitus ossensio- iis ab dati Quid ad es dolorem ex opere hoc migrat, ut remedii cuius est anser, caper, aut pa- Mut ex eius cruore medicina adhibeatiar statos Ergo ne iniurias suas dii vendunt,atque,ut paruuli pusiqnes. quo animis parcant, abstineantq; plo ratibus,passerculos,pupulas, eculeos, panes acci

. - .

262쪽

eium, quibus auocare se possint ita diu mortales pucameninista sumunt, octibus ---- mos ponant, in nitiana νὴ cum offensoribus redeant 'Atquin ego rebarrios si modore mest credere, quod motibus exagitentur irarum sine ullis praemiis, nullisque mercedibus, iras at que animos ponere, jeccatoribus delicta d nare. Hoc est enim proprium numinum, liberales venias,dc concessiones habere gyatuitas Quod si fieri non potest, sapientius multo est, pertina citer eos in offensione durare, quam munerum corruptione mitescere Crescit enim multitudo peccantium,ctim rediniendi peccati spes datur:&tacile itur ad culpas, ubi est venalis ignoscentium

gratia. Ecce si bos inquis, aut quodlibet ex his

animal quod ad placandas cceditur mitigandasque numinum furias vocem hominis sumat, eloquaturque his verbis: Ergone Iupiter, aut quis alius deus es , humanum est istudi rectum, aut aequitatis alicuius in aestimatione ponendum, ut cum alius peccauerit, ego occidar, de meo san-fuine fieri tibi pati risi iis, quum nunquam te

arserim, nunquam sciens autnestiens tuum men maiestatemque violarimi Animal ut scis9 mutum, naturae meae simplicitatem sequens, nec . multiformium moriam varietatibus lubricum,

nunquid aliquando tuos ludos minus sanete dia ligenterque periecta namquid aliquem praesidem.

tuum numen qui ostenderet,aut te traduxia nunquid iuraui perte falli 'nunquid sicrilegis furtistiis rapui , spoliavique donaria a nunquid erui sacratiismos lucosia aut religiosa quaedam locasiubstructionibus pollui pro aliauique priuatis t

263쪽

4 s Atinoni AnvERsvs ENTEsQuaenam est ergo causa, ut alienum crimen meo luatur unguine, in nefas extraneum mea vim re innocentia perta tur an quM animi vile, sum nec rationis ne eonsilii particeps 'quema modum pronunciant isti, qui se mines nomisenant,&ferocitate transiliunt beluas. N6ntinoia mordiis iisdem eadem&me genuit informatari naturayno nne spiritus unus est, quidi illiis, me restit pNonconsimili ratione respiro, video,& ceteris assicio sensibus' habent iecora, is nes,corda, intestina,veericulos &mihimembro ruinoidem est numerus attributusi'Aman suos

foetus,vi gignendis comisniunt liberis non &mihi prolis& subrogandae est cura, Mulcedo

tam fuerit procreatat sed rationales illi sunt, articularas exprimunt voces. Et undelliis noruni est, ani ego quodfacio,meis rationibus faciam.& vox ista, quam promo , eigeneris verba sint, isolis intelligantur a nobis Interroga pietatem, 'votum ne sit quius me ocid me confici, an hominem venia,& commissorumis unitam sina iriniis in gladium formauit ferrumpnon homo' quis cladem gentibus, quis nationibus imposuit seruitutem'non homh'quis parentibus stati uic uuis uxoribus, quis amicis mortiferas subdidit, commiscuitque potio uno hon in quis ni l .ficiar erit, aut commentatus est tanta, quanta vite inritie edi millibus queant vel innalium, vel dierum ἐξ non homo ' Ita istud non setium non immane non saeuum esti' non libro Iuppiter iniustum videtur.& barbarum me ccidi, me ut fias tu placidus,&vi scelerosiscontinwin

Oinitas tergo ob bai clausam idest, numinaret

264쪽

plarentur irati inaniter fieri accisicia constitit, cum docuerit nos ratio neque deostrasti aliquando . cluealteriim vellepro altero confici, caedi, nec innoxii sanguine abolitionem designationiabus comparari. Sed fortasse aliquis dicet: iccirco diis hostias, &caetera impendinuis inunera, vis miliares quodammodo nostris supplicationibus restribuant prosperas, auertantqueali is mala,crum gaudiis faciant agere nos semper tristitias vero propellant, Sc ex casibus imminetia for tuitis. Non exiguam curam locus iste desiderat, nec quod dicitur facile, tam consuςtum est vela diri; velcredi. Advolabit ei sim continuo uniue sus ille doctissimorum chorus, qui asseverans, de comprobans fato fieri quaecunq, fiunt,eripiat, bi, ε illius opinionem istam desinanious vos arguat persuasionibus fidere, Quicqui' in mumdo,inii , , gestum est geritur vi geretur; oliri idefinitum, d hum est:habetque immobilesia fas,per quas sibiete nexa inexpugnabilem cons iant praetersior ic.ni imminentibiti necessit tem Si definitum,& fixum est, quid obtinsere

singulis mali debeat,boniurium c tii est. Quω

si certum est, fixuni,vacant omnia deorum auxilia,vacant odia,vacant benignitates. Tam enim

praestare hon possunt id, quod non potest fieri, quam prohibere ne fiat id,quod neceue est euent.. re:nisi quod validius premereopinionem istam si

voluerint,quibunt: ut etiam ipsos deos frustra ducant a vobis coli, dc superuacaneis supplicationibus adorari. Cum enim ordinem vertere, sat uia nequeant constituta mutare,quid rei,quid caui se est istigare, obtund e eorum aures velle:

265쪽

μι ARriosi aDvERsvs ENTEsiquorum auxiliis nequeas supremis in necessirii bus fidere 'Postremo si tristia, atque importuna dii pellunt, si ea quae sunt laeta, atqueam largia

χἡtur, unde sunt mundo tanti, tamQue innumerabiles miserii und tot infelices rymabilem

vitam in extrema sc reducentes 'cur immunesa calamitatibus non sunt, qui momenta per singula, qui per puncta factificiis onerant atq; accum lant aras 'Notine alios inquiunt videmus ex illis domicilia esse moiborum:excinois luminibus,M-que auribus obseratis,pedu carere processit,u-cos sine manibus degere incendiis, naufragiis,&Πὶinis,mergi,obrui,coniici:patrimoniis ab ingenatibus euolutos mercenario sese labore finire. ει- pes emendicare supremas, exterminari, proscribi, temper esse in luctibus liberorum orbita tibvstia . .

ctys vexari per infortunia caetera, quorum spem

clus formas nulla potest enumeratio definire 'mod utique non seret, si propulsare,s flecterena ala ista dii possent sacrorum meritis obligati. Nimc vero quia casibus nullusest in locus, sed ineluci abili omni ecessitate conficiunt, agit se s ordo praescriptus,aut quod semel decretum est, herficit. Aut ingrati esse dicendi suntcoelites, si

Cum habeant iura prohibendi, patiuntur infelix gonus tot poenis 3c calamis itibusimplicari Ets --

halle aliquid dicant magnum, nec quod auribus debeat si ustratoriis, te uibus , dcconren 'entibus sumi Quas tarpen nus partes, qui res limini longi est multici; sermonis, inexplicatas transcurrimus at He intactas: lum illud posuisse conten-n inhonestas vos famas adiungere diis vestris,h

uos aliter negatis praestate ouae bona sunt, atquc

266쪽

inimica Π ansuertere nisi Famempti cape fuerint atque ovium singuine,, mouentur altaribus. Ind num enim primum est, ut illa vis numinum sublinutisque celestium beneficia credarii sua habere venalia, pritu humero atque it a praestare. Tum quod foedius multo eR nisi acceperina , procli Seni ili, perpetique in ximos discriminum subire fortunas cuni prohib- repossint ac subuenire Si ex duobus facientih res sacras honestus unus. dolocuples, alter anni, isto im in Minnocentri suetir&probitate Ἀ-a' 'Μlis: m, magni culis suis matres, thus pauper exiguum, &χ doxi a i uiscvnam concrem et glebulpis non- me erit consequem, ut debeat credi si modis nulli a Myllima alii prςmiis antecenntibus prςstah λ il ein sinim auxilium conmodent loci plet , auertant a pauperculo lumina,quem restriacium nonanim 's, sed familiaris r ' Gitas fe- ibi necesse est gratiam pr0 2gnitudine muneris.

rorum locupletaverint alas, alterq; in alteruto .stulent vi ossibi ato auxilium commodari, J V ne ite ae necesse est credi, si praemiis selicitati δε ut prosint eos e traham traiaue debere hae . taxe defigi nec reperire quid iaci iit, tacida, intelligant gratias acrorum acceptionibus oblis

fatas' ur enim auxilia hinc Minde pras a unt, id quod tari no toxest: pugnabim eo μ

267쪽

co'tra ipsos se ipsi,contra suasgratias oluntates- nitemur aut ambobus populis opem submi '1,istrare cessabunt,id quod sceleris magni est post

impensam,acceptamque mercedem . Itaque ergo

Q diis longEinnimii est ista tota pellenda: neque in omnino dicendum prςmiis eos ac mercedibus allici, nas ut res conferant,dimoueantque eo uarias, si modo dii veri sunt,atque in nominis hin. ius exceptione ponedi. Aut enim fato fiunt quae viique fimi,&ambitionis&grati nullius locini in diis est aut si excluditur Melicitur fatum, non est superae dignitatis γni operis fauorem, Sistianii, nisicentias venditare. Satis ut opinor)ostendimus frustra diis immortalibus hostias r ruis cum consequentibus admoueri qu santur his neque ullam percipiant voluptatem, neve iras, aut animos ponant, ne sue ut res tri- bai iii ustas , neque ut abigant heminciniquo contrarias Sequitur ut illam quoque inspiciamus

panem, quae ab honnullis consueta est asseri rac

citusis caerimonialibus applicari. Aiunt enim sacra

haec honorandis esse instituta coelestibi vi quod faciant honoris ergo seces e. Aid1

otentias auctitare Ruid si similiter dicant euigia fares se, atque clo ire, deambulare, subsistere. conscribere aliquid in lectitare, ut honstem diis habeant, dignitatibus eos faciant ampliores' enim critore de pecorum quid sacrorum confecti'ne de caeteras er dditur his iei quidas nitur, atque adiicitur potestatis Exemm ho nos binnis, qui haberi ab aliquo dicitur, si ue-l rentiae potioris attribui,relativi est ad alterum geri rieris, consta partibias duabus,exo

268쪽

tis mentis, Mamplificatione sime Visi qui- fhiam viso potentissimi nominis atque auctorita

tis viro,via decedat, assurgat, caputreuele vehu .eidoque sillantum deinde salutetacclivis an*il ita aut seruuli pauibundus trepidationes imitatus: video quidagatvi in huiusvi,dilicinoriai inficiosimmitinone alterius dat alteri uri myni: essiciturque, ut videaturin gum, quem suspe minoris extulerit,&suis anteposuerit rebus S ν concessio hete omnis,&honoris,de qua loquimur. attributio solis habet in hominibus sedem qu aiaturalisinfirmitas, do viri altioribus stan idocet Pudere de fastibu , H aliorum compa tionisi, antepominiquaero insuperis ubi est bonori locus vel quas eis eminentias addere sacro

rum collationibu inuenitui raugustiores potentiores mactatis pecvilibustant,additur illis ex hoc quicquam, aut esse dii nimis diuinitat Hinc,

pium in ilia 'Atares proximum,

quinimmo esse plenam contumeliam iudico,cum .honorari ab lim ne deus dicitur, 'stri 'li oculus oblationeanactati eiusque accumulat dignitatem cui fuerit attribu

tus,sequitur ut auctior de fiat in fuerit muneredi honori collatione donatus atqueita perducitur res eo, ut inferior Deus sit , qui honoribus mactatur humanis.Quid ergo inqui- et aliquis bonorem diis dandum imitu esse omnino censetis'Si deos nobi spmponitis tura, qM si sum P debent esse,qubsque dicerenos omnes in istius nominis praedicationesentimus,quo Wi

modum possumus honorem his iis, ias

maximum ' cani etiam olere' ona ines po

269쪽

maximus 'ossiciosior multo quam habetur a uo, his,& potentiorem genereconstitutus Diuste, inquitis, ne sit opinio de his de mutate culpabialis, ut neoue illos,redas quicquar ho minisci iereconsimne,nec quicquam expectare quod sit se foris, atqtie extrinsecus veniens tuna quod si epius dictumest, non ardescerestarum flammis. non gestire corporea voluptate,non exambiri veprosimi, non praemiis ut noceant proritari, benignitatem dc gratiamnon hibere vens non gam dere honore collato, non indignari affigi non dato: sed quod rei diuinae est proprium, in se vinosse, nec se alienis adluationibus aestimare. Et tamen, ut videamus istud quod dicitur quale sit, quod est istud honoris gemis, erue m,arietem, taurum,dei sub ore connectere, conspectuque in eius occideret Quod in hono genus,deum i uitari ad sanguinem. quem mani in ilix iii 'illea eum sumere, atq; habere communem 'Quod est honoris genus ignorum struib incensi caeliun

fumo subtexere,&-gies numinum nigrore o fuseareferali'Quod si ea quae fiunt, propria vi pe do non ante piis placetopinio subus stimi Tmarae istae,quas dicitis, altariaque haec pulchra felicissimi animalium generis strinae, rogi insidii uinceturiri opus structa forisissimum, atoue in sedem fabrica foetor 1m. Quid dicitis bisti, e uti dentibus, qui ex ossibus, qui exseris, ex agno xuimunitiis, gallinaruntq; de plumis, dein-

270쪽

lautos castissimosq; praestatis' Et quid esse his potest coinquinatius,infelicius, spurcius, quam uita facti sunt sui natura, ut in amoribus habeant tam saeua, sintque illis in voluptate patores: quos neq; ipsi acrificantes ferre, nec ingenuae sustinere tractos valeant per spiritum naris Q sod si animantium cruore honorari,& affici superorum animos existimatis, cur non ei in dies . Hephani Mimactatis, Masin 'cur non canes,vrasi vulpes & camelos, & beluas 4 leonest& quoniam volucres hostinum quoque innumeris ponitis,

cur non,Vulturios, aquilas, ciconias,immussulos, buteone coruos,aecipitres,noctuas ciunq; illis salamandras, natrices, viperas, soli pungas t Nempe subest his sanguis,&consimili ratione vitali agitantur spiritu. Quid in illis inaioris est operis,

aut solertiae in his minus, ut ista non augeant, sunperorum illati dificimidignitatem y Quia resγ ex his inquit deos par est honorare caelestes,quibus ipsi alimur, sustentamur: vivimus, quas nobis ad victum si numinis imbuere benigniti ei

dignati sunt. Sed & cuminum, nasturtium,rapa, balbos apium,carduos,rassices,cucurbitas,rutam

mentam, mum,puleium, porrumq; sectivum iidem tribuere dii vobis, esseque in usibus vestris alimoniariumn parte iusserim Quid ergocessstis altaribus haec dare, rebusqhis omnibus cunilam superspergere bubulam,& acrimonias intermiscere cemiram. Ecce si vos canes necessἡ . est enim quaedam fingi, perspici, liquidius res , de asini, si in tacillae eum his simu hirundia sarrulet pariterqcum