Iter per mundum Cartesii

321쪽

,s8 ITER PER MUNDUM

quam D. Cartesius suas conclusiones. Stu Pemus , cdm cernimus , ubi eas deducit, verbum aliquod, quod in transitu protulerat.& ut videtur, nullo cum scopo, jecisse quasi semina infinitarum elegantium consequentiarum. Miramur in tertia ejus parte Principiorum clim videmus figuram istius Vorticis, quae non melitis est stabilita, ac ipse Vortex: versim clim in quarta videmus necessitatem, quae D. Cartesium urgebat, ut explicare posset fluxum Maris, laudatur, quod illa usus sit cautione. Nec tamen , non obstantibus hellis & ieciosis illis explicationibus Phaeno. Inevin refluxus Maris, non demonstratur falsitas Cartesiani systematis, etiam circa illam rem in specie. Versatillimi Mathematici, qui post D. Cartesium prodiere, reflexiones suppeditarunt di observationes, ad nos ejus convincendos. Demonstratur ex observationibus distantiarum Lunae , quae determinantur diametris suis adparentibus, illud Astrum adiqui esse remotum in quam plurimis conjun.ctionibus & oppositionibus, quam in nonnullis quadraturis , atque aded propinquum in nonnullis quadraturis . ac in nonnullis conjunctionibus & oppositionibus. Igitur falsum est, Apogeum Lunae semper esse in quadraturis , & Perigeum in conjunctionibus.&oppositionibus. Igitur supponi nequit Lunam, ubi in conjunctione & in oppositione est, esse semper in exigua diametro Vorticis elliptici: S in quadraturis illam semper in magna este

Diametro .

Interea hujus solius suppositionis ope Carissius explicat, di explicare potest inaequalitatem

322쪽

litatem Fluxuum in conjunctionibus, & Oppositionibus, & in quadraturis, illorumque, quos videmus in AEquinoctiis , & in Solstitiis.

Praeterea, si quando Luna per nostrum transit Meridianum, pressio Aeris esset aded notabiliter validior, quam alia quadam diei hora , deberemus id animadvertisse in vulgaribus experimentis Tubi Torricelli. Attamen numquam illam disserentiam conspeximus , quae deberet esse maxima. Possemus adhuc plures rationes alias adjungere validissimas adversiis hoc systema , verum quidquid sit, si Terra non amplisis habet Vorticem, non

datur fluxus, nec refluXus. . Tandem, juxta D. Cartesium, materia est

coelestis illius Vorticis , quae majori motu praedita, quam isdiget, ad rotandum viginti quatuor horarum spatio circa Terram , quod si petest impendit ad se in omnia latera dissundendam , & cum materia tertii & primi Elementi producit omnem illam magnam

varietuem effectorum & corporum , quae in mundo nitramur. Itaque pessum dato illo Vortice, omnia confundentur& in anti quum reditura sunt chaos. Quapropter non tantlim gloriae Cartesii, vertim etiam utilitatis totius humani generis interest illum Vorticem servari. Caeterlim testificamur , nos

cum gaudio visuros solutionem disticultatum, quas ipsi proposuimus super hoc & reliquis articulis , illamque e vestigio exceptum iri a nostra integra & sincera ad Cartesianismum

conversione. .

Verum, nobis respondendo, ne conentur

323쪽

3oo ITER PER MUNDUM

nos alili deducere : ne citent unum aliquem e Cartesio locum , ad nos convincendos, ipsum contrarium non dixisse ire alio, quando factum constat. Hoc non est nisi decipiendo eos , qui non legerunt eXacte ejus opera , & elarilis ostendendo contradi. ctionem iis, qui operam impendunt conserenodo opposita loca. Desideramus nos praeterea responsa praecisa, & adcuratiora, quam plurim3 eorum, quae olim ipse dedit ad plurimas objectiones , contra Metaphyscam suam propositas. Isthaec responsa excitant magnum numerum novarum difficultatum in

mente ; & interea , quia illa impressa sunt juxta cum plurimis elogiis Auctoris , quoniam dictatorii ibi se gerit admodum , Ssaepe satis dedignatori ε , qu bd non semper ibi videantur instantiae, plurimi adsueveruste* habere pro alteris quasi oraculis , quibus confirmavit & explicuit quae pronuntiavit prima. Non hoc modo nobis imponet fama S auctoritas D. tartesii , non magis quam existimatio , quam fovemus erga nonnullos ex ejus discipulis. Laudamus & adprobamus consilium , quod dat iis qui veritatem quin runt, ut sibi caveant a praejudiciis, idque in

usum revocaturi sumus. En tibi, mi Domine, Praecipua eorum, quae continebantur scripto meorum Peripateticorum. Nonnulla adhue retenus adjungebant alia, sicuti exempli gratia : magnopere in molestiam fore ut conjectus fuisses , si tua vestigia pressise

sent in quarta parte tui libri Principiorum , Praesertim a numero 31. usque ad 4s. ubi ad tam minuta descendis circa ordinem istarum

324쪽

partium tertii Elementi, ex quibus tuam Ter- . ram formas : multa in iis haberi, quae contentam non redderent mentem , nec ullam

dari paginam , ubi non posses saepilis cum ratione interrogari , quare istiusmodi res hoc potius, quam altero illo fieret modo, absque quod potuisses ferendam ejus reddere rati nem ; credere se, illum tuae Physicae locum esse px iis , quae plurimum momenti attulerat , ad tuae Philosophiae apud plures eam con- tiliandam famam, ut pro mera fabula haberetur sic fatis male composita, atque tuos adversarios , non immorantes refutandis tuis propositionibus, quas ibi proponis, quarum examen non posset quin admodum taedii plenum esset futurum, opus tantum habere ut edablegarent Lectores , quo illos malε admodum de te contentos reddant.

325쪽

. Dicebant adhuc , te adscribere tuis mentis proprietates . quas iis non relii

nisi quamdiu usui tibi veniunt. Exempljus mihi exhibebant materiam primi Eles isti materiae pro proprietate adscribis ignam facilitatem ad divisionem. &nrinem figurae. ita ut ipsa facilε omnia per

ει sine dissicultate omnis generis col alia. Versim ubi perventum est, a illi, ad explicationem naturae magneti illa proprietas Cartesio molesta evadat, contrariam illi adscribit aliam. Opus eui habeat circa Terram , & circa ununque magnetem eXiguum quendam Vc materiae Striatae, ad reddendam raqualitatum mirandi istius lapidis . Istreulae Striatae pertinent.ad primum Flum. Olim adsumserunt quum facillis

ram cochlearum, transeundo inter tres secundi Elementi. Et nunc, ubi e d arte 3. grediuntur, Vel magnete aliquo, partν p, pares sunt iis remorandis. Cum debere' pi S se accommodare figurae partium ilsecundi Elementi , illi mixti , collmagna quantitate circa Terram Stem, ubi conficiunt quendam Vortice

quae per Polum Australem ingrediunt possunt egredi per Polum Septemvri quia figura ipsarum nequit se a corramplius illi transitui: ac praeterea ilsione me rogabant, qua ratione posui omnes istae particulae Striatae ita de Certo quodam spatio, & inter se agit tu quodam valde confuso, adpropii

ad Polum Terrae vel magnetis, iis C

326쪽

portione gaudentem , converterentur adeb

apicem , ad ingrediendum in poros istorum corporum. Contendebant contrarium videri debere accidere, & maximam illarum parti eclarum partem debere se transversum offerre, k per consequens impedimentum creare a tum detinendis omnibus aliis , & obturandis poris Terrae & magnetis , ac deinde impediendis omnibus essectis , quae nos ibi miramur. Praeterea mihi etiam exhibuerunt paradoxum aliquod jucundum satis. Huc unque, inquiebant, aequissimi Philosophi consesi

ii sunt, non posse contra Copernicum probar sillo argumento Physico. Terram non rotari circa suum centrum: ver4m D. Cartesius, qui

illum Astronomum in sua sequitur hypothesi . advershs illum motum nobis irtulimum alis quod suppeditat. Magnum ejus Principium

est, omne corpus, in gyrum actum, conatum adhibere ad recedendum a centro sui motus: verum est illud Principium. Concludit inde, Terram , circa suum aXem rotatam , ia fragmenta fore ut dissiliret, nisi omnia cor pora, ex quibus illa componitur, premere tur & urgerentur ab omni parte contra se invicem a materia secundi Elementi. Illa consequentia adhuc est evidens in Systemate ipsius :verlim restat ut videamus, an illa pressio ma teriae secundi Elementi capax sit superandi natum, quem adhibent partes Terrae. ad se separandum . & ad recedendum a centro

suo. Haec dissicultas, inquiebant, peculiaris est Cartesio: quippe juxta Scholasticorum sententiam, tantiun abest ut agnoscatur istiusi

327쪽

3o ITER PER MUNDUM

modi conatus in partibus Terrae, ad dum a centro, supponitur quaedam& propensio quaedam , . quae eas. D eo adligat. Iam verb instituta comi pressionis corporum terrestrium in se imateria secundi Elementi, & conatirum terrestrium, ad recedendum a ceevidens est conatum debere superari

nem: conatus enim corporum aequi

est, ac motus, qui eum producit, atus est maximus , quia facit ut Terra

plura milliaria singulis minutis: & et Perientia docet, ad superandam illarnem exiguo tantlim opus esse conariniam istantum requiritur, quem adhquatuor annorum ad levandum pedeundum, ipsemque a Terra separandpressio sola materiae secundi Element figebat. Ex hisce cum ratione vide eludi posse, Terram non converti ca em , quandoquidem si illa conveomnes in aerem projiceremur iuxtpium motus D. Cartesii, quod in se in recta Philosophia. Atque ita homa suppeditat validissimum argumeverslis illud Copernici. Praeterea mihi indicarunt nonnullsystematis, quae maximi momenti sique tu proponis, ut illi contendunt.

tlim sine probatione , verum contrxationem; ac in specie me rogarunrem Cum.attentione, & sine praeocvumerum secundum quartae partis Principiorum, ubi , postquam ex

quomodo Vortex Terrae destructu

328쪽

quomodo formata sit circa totum illud Astrum incrustatum magna quaedam extensio Aeris, illam facis non tantlim descenderet Gails profundS in Vorticem Solarem , vertim etiam facis, ut ipsam sequatur & comitetur illa sphaera aEris, quae eam suo in descensu ci git. Volunt illlam suppositionem, quam quasito transitu projicis , & absque ulla omnino probatione. concipi non posse: & nihilominus, si illa talia sit, impossibile fore, nos ut habeamus nunc aerem circa nostram Terram, nequitilla concipi, ajebant. : juxta Cartesium enim aer nihil aliud est, nisi collectio partium tertii Pari. 4. Llementi, admodum exiguarum. & ab invicem validε sejunctarum, & facilὲ obsequen- 'tium motibus , quos ipsi imprimunt exigui Globi secundi Elementi, quibus innatant. Iam verb hisce ita se habentibus, qui fieri potest . ut Terra permeans omnia illa immensa spatia . quae sunt a loco, ubi illa est, ad extremitatem Vorticis Solaris, unde venit, sibi

conservarit omnem aerem eam ambientem.

Quomodo juxta principia illius Philosophi, massa aeris quae multb miniis solida est massa

Terrae, potuit habere eundem motum, eandem Oeterminatione', celeritatem eandem,

quam Terra Qua ratione omnes illae exiguae partes ita sejunctae, ita ab invicem indepe dentes , ita obsequentes Omnibus motibus materiae coelestis, non dissipatae sunt a rapiditate materiae , per quam descendebant, ficuti pulvis a vento dissipatur Sed, adjungebant, quomodo illa massa aeris nunc propellitur cum Terra a materia coelesti Quomodo illa omnes habet eosdem motus Num ad corpus

329쪽

3ο6 ITER PER MUNDUM

Terrae, vel ad globum aeris materia se adplicat ad conciliandum utriqcie diurnum , & motum annuum p Colnusne Cartesianus hic se facilli eκpecii vi Mitto, mi Domine, complures ali cultates, quarum fortε solutionem repsum in responsis, quae, sicuti spero ,

i tua bonitas, daturus es ad illas , quas tepistola indicavi. Porro autem, obse ut illum ardorem, quo ad, te scribo , pro fructu ardentis amoris, quem mih veritatem inspirasti, ac praeprimis, ut mentem gratiose interpreteris. Trans tantummodo proprios terminos , quos asarii meiadhibuerunt in hoc scripto suo

eredidi, venerationem , quam tibi di me cogere ut te celem omnes insultabunditiones, quas eum in finem adhibuerunt. iis cognosces , quantopere mei interest

honoris Sestae nostrae, ne patiaris ut illid serid triumphent. Magnum illud & ejus momenti negoti quod nunc tibi facessit productio novi Mui junctum illi indisserentiae, in qua sempeversatus , & in qua etiamnum magis qhumquam versaris circi sententias homine eum ratione possent apud te efficere, ut nes

geres , & flocci faceres istiusmodi gerras nugas. Signa vero illa praetervulgaria botatis, quae mihi exhibuisti, spem subjiciuste aliquam mei honoris habiturum rationet nec auxiliares negaturum manus, ad me a

gustiis eripiendum, quibus, fateor, setis rimpeditum Comperio. Rogavi P. Mersenum , ut rebus meis apud te opitularetu

330쪽

CARTESII. PλRs IV. 3o qub illa fruerer gratia, ac simul tibi fidem faceret , sicuti & ego hic facio , omni, qua possum, reverentia, me toto corde, toto animo esse, Mi DOMINE, Tuum humillimum, &obedientissimum servum , a servidissimo zelo Discipulum