장음표시 사용
281쪽
rit; ipse, idem postea iter faciens, & curiose diruptas saxorum .,
moles obseruans, ipsosque etiam locorum incolas percunctas me. moriae consignaren, nihil tamen earum rerum dixerit,quas coeteri velut omnium maximas iactant, & efferunt,signum est profecto euidenti mum, quod ipsas pro falsis& inanibus habuerit. Et vero quin eales fuerint, nulli dubium esse porerit, qui mecu una paulo accuratius in eorum sermones intueri volet, qui nihil se quentius in antiqua historia crepant, quam Boves locutos, sebpiones arime, sudasse statuas, Deum Annibali apparuisse, infantem 1emestrem triumphum clamasse ,& similia portenta,in quorum recentione Liuius nimis religiose dicam an superstitiose omnes superauit. etenim quantum ad iter Annibalis spectat,praesupponunt primo illud nouum S insolens fuisse, perque auia, ct sine ducibus ac viarum peritis ; quae tamen singula, nullo negotio refelli pollunt: quoniam fuisse peruias Alpes ante aduentum Annibalis, Sex Polybio iam constat, & Liuius hoc ipsum sitis liquido tibi. i. Ostendita dum i nquit Bellovesum Celtarum Regem, Tarquinio Pri-Hi . RO gi d e, per Taurinos saltusque Iuliae Alpis transcendille in Italiamideinde etiam multitudinem Germanorum transiisse v bi nunc Brixia ac Verona est; tertio Sallucios: quarto Boios Limgonerique; postremo vero Gallos Senones qui Romam inuaserunt sub annum uri is conditae, trecentesimum sexagesimum tertium. Nec verior est de locis inutis, & incognitis sententia, alioqui Polybiusvbi de terra loquitur quae nouo prope rupem aggestu Viam
impediebat, frustra dixistat, Dux Carthaginens um 'incipis per
loca invia , nec ante eum Diem trita, circumducere agmen conatus,
quoniam iter id niues insuperabile faciebant, ἀpropos to destitit. Et quod etiam nullis ducibus itineris usum Annibalem credunt, ut praeter alios id videtur sentire Appianus qui de hoc Annibalis tra-1itu ita loquitur ctim autem Annibal ad Alpes peruenisset, neque ulta uti transitum, ciet ascensumreperii et in t enim mirum in modum omni ex parte praeruptae ctpraecipites tamen etiam in illis uestistia Gxit,id quoque falsum est, eodem Polybio asserente quod ii a censu Alpium,quia asperum, di cileque iter erat, duces habuit a
colas locorum, quos iam ad bellum contra Romanos, in sententiam Dam traxerat. Praeterea unde immanes arbores, ct strues in G
282쪽
1ibenter hac in re cuius testis oc utatus est laudo, nuda sunt tuis .
montium herbis, atque arboribus,quod eontinuis rigeant nivibus h berno aestuoque tempore. Vnde etiam tanta copia aceti, ut vastissimis rupibus putrefaciendis sumceret Mi eo liquore tam facile ex. rere milites possint, yt eius in commeam parando nulla se e r tio haberi consueuerit.multoque minus ubi exercitus ingens cum maxima locorum ibiquitate colluctar debet, nec idcirco secum impedimenta multa trahit, ac ne vix quidem ad victum necessaria,ut tunc Annibalem fecisse multa persuadent, & inter caeteri quod Po lybius inquit Numidae vix triduo cum omni conatu Beluas rhoc est, Elephantes, reduxeruUt ct eas ρωidem prope fame consimptas: cum eodem sensu paulo alite dixisset , ex occupato in transitu quodam castello,Annibalem per triduu postea frumento, &pecoribus exercitum suum aluisse ,quare si secum tibii serebat alimenta,sine quibus milites ne per diem quidem stare possunt,quomodo tantum aceti secum trahere potuit, quod non tam necessarium est ad vitam, quam 1 lurconibus ob gulae delicias & irrit, menta usurpatur ξ Sed quaeri ulterius posset, quomodo tanta vis aceto insit , ut rupessolidissimae, O ardentia quod inquit Liuius , eo desuper infuso putrescere , confestim, ac corrumpi,&dissilire pollint; etenim licet ad incidendum nihil sit aceto v lentius, praesertim si aut vetus est,aut stillaticium, itaut plumbum aceto infusum, eoque subinde oblitum & opertum diluatur tamdem abeatque in cerussam: & eodem artificio ses, solidioris licet
naturae vertatur in aeruginem; ut nihil hic dica de Cleopatra quae istum 3 eapteste Macrobio,& de Caligula qui ut scribit Suetonius praetiosL ''
ssimas margaritas aceto liquefactas absorbuerunt, quod idem te
statur Horatius de filio Aesopi qui
Detractam ex aure Metellae, Scilicet ut deciesIolidum exorberet, aceto l . Diluit in guem Baccam.
atque ut etiam verum sit eodem liquore ouum ita tener sti ut vel pes annulum toto cal ice integro pertranseat x es 'seuges acae-gumina incoctilia eiusdem beneficio ad cocturam perduci: ut imquam in haec omnia vera sint, & domestico usu approbata,nescio tamen quam recte ex his consciatur, praedurum aliquod saxum, rupesque vastissimas,eadem arte, ac materi remolliri posse, nec
283쪽
lib.,,e,p. i. si Plinius diXit saxa rumpit infusum acetum, quae non ruperit ignis antecedens , & Vitruvius idem etiam assem, proptet ea id magis lib. - ς p verum est, quandoquidem ausim ego quouis pignore depositoc tendere, eiusmodi auctores alludςre voluisse ad historiam Ar nibalis, nec alia ratione, aut experientu innixos istud protus iste, nisii fide historicorum, qui tales sabulas in vulgus disseminal nt. Quibus certe ne bibulas aures accommode plurimu madhuc impellor, memorabili transitu per cadem loca Francisci Primi, qui Mediolanense recupcraturus Imperium per inaccessas
in Iebee x. moηtium crepidines ut inquit Iouius inusitatum iter etiretilibus D lib.3. mcntis aperuit, ad dextram inter maritimas, ct coccias Alpes, preimas valles Argentarν minis infitiando agmina, atque euadendo in praerup*ι vertices excelsissimortim montium: adeo ut tormenta saepe ductari'spratres unitato pensa per trochleas legionum mavis bus traducerentur, cum profundis imae valles interciderent: nec tamiae molis apparatus iugis, atit militum humeris educipossete atque ita quinque dierum labore per haec itinera plena rerum omnium du seu ratibus , decepti que Heluetjs . qtii montanorum locorum angustias Regipraecluserant, in Italiam esperuentum ; nulli quidem excisis aut putref ctis rupibus aceto, eti. msi praegrandia illa tormenta .
currulia quibus Elephantes comparati nulli sunt
Per rupes scopulosque, adituque carentia saxa. novo, atque antea prorsus inaudito conatu traducenda suerint.
i Sed prius qua hinc Abeam iuuat audacissimi alterius facinoris libi storiam reserre,quo, si attente perpendatur, nihil utilius esse potin adrecte sentiendum, ι loquendum de eo, quini Annibalina, ο 4ςς 3. Alpibus edidit,illud vero Turcarum est, qui ut Sabellicus in hi storijs retulit,cum triginta millibus suorum in Forum Iulii facta irruptione,inde per abrupta, & c6fr g a montium loca,vel ipsis Alpium incolis 3ditu dissj llima , in Germaniam euasere; tot superatis in itinere dissicultatibus, i qu e de illis reseruptur,vix sibisdci' vendic ni ; ac inter caei er3 illud videtur mi hi commeminratione dignum, quod saepius in abruptos montium anfractus delati, equos restilius alligatos in subiectas c pidines demittebant;
interduque uniuersiis equitatus,vel certe maior illius pars, quod
ex vestigijs postea intelligi potuit,per loca adeo decliuia, & aspe
284쪽
LIBER PRIMVS. 1 cis illis, quisquam pedibus iter habere possit, sed ne consister quidem nisi virgultis subnixus .Quid plura ξ ubi per Alpium iuga
in montanae Carniae fines peruenerunt, nunciatumque interim
esset molem Lanceae, qua unicum eis in Germaniam patebat iter, 'occupatum ab incolis, sciitis subnixi, per aduersam rupem intre- pide ad hostes repsere potius quana subiere: quo audaci coepto territi illi qui in praesidio erant, statione tprpiter relicta, delapsi sunt; & ingentis cladis interendar occasionem Barbaris praebuerunt. Quae cuncta si quis accurate dijudicet, non equidem dubito quin idem prorsus ac ego sentio de Annibalis transitu,arbitretur, longeque praeclarius factum a Pol ybio existimet, dum eiusmodi Fabulas no reticuit modo,sed reiecit: quam ab Appiano Alexam drino apud quem longe maiori licentia, quam unquam usus sit Comes Maria Boiardus cum de eadem re loqueretur Annibalfhuam partim cadens, partim comburens cinerem aut aqua, cta vis resinguens , O rupem quae ex hoe fricatuis reddebatur maluis ferreis perfringens , ac uiam muniens' repraesentatur , aut λψ alijs Historicis quotidie fiat, cum res illas frequenter memoriae consignant, quae nec ab ipsis quidem sunt creditae, a quibus scri: butur, nec dignae sunt quae in somnijs visae reseratur. Ego vero i0 his quae de Annibale dicuntur exagitandis lubentissime sum versatus,quia neminem audiui illarum falsitatem antea detexisse,nec siquis illud praestiterit, ossicio tamen meo deesse potui,admonendi , ct commonefaciendi homines, ne tot ineptis narrationibus,&- x. , fabulis aures accommodent, quas si mentis,ac rationis participes haberi volunti, deberent potius veritati, rebusque acri studio, α iudicio comproeliensis, ab omni popularium opinionum contagio, & foeditate puras conseruare. Superest igitur ordo in castris seruandus, non minori certe di- L 7 ligentia quam in acie,vel itinere, quia non satis est illa tuto & Op- is eas .m2 portuno situ locari,fossis, aggeribusque muniri,&apta dimensione ac Podysmo designata, ex Gromatica disciphinae regulis, vias suas, portas ,& sora obtinere, esseque velut ad formam munitae in. urbis composita, ut sint victori receptaculum, Vidio autem per'
fugium , nisi in illis pro gradu, & conditione singulorum legioni bus,auxilijs, equitibus, ditibusque Ioca propria deputentur, in quibus per contubernia usi sub pellibus, aut ssim vapilion
285쪽
bus degant ta quidem ordinati ut unicuique facile sit,&lo ruta,
suum,& fgnum, & non modo Decurionem, sed Centurionem , Tribunum,aut Imperatorem quoties opus erit conuenire.Qua in re fateor quidem non tam militis ipsius industriam elucere, quam Ducis, cuius operosissimum semper munus existimatum fuit castra probe communire, & opportuno situ locare,unde Tibullus Messalam suum ab eiusmodi peritia me rito extollit Nam te non alius belli tenet aptius artes, aua deceat tutam CaHrispraeducere fossam, aualiter aduersos hs desigere ceruos: βuemue lacum ducto melius et claudere vadis,' Fontibus, ut dulces erumpat terra liquores Vtfacilisque tuis aditus sit, O arduus hosti. O Romani cum antiquissimis temporibus solos Urbium muros nossent , ct castra sua per corpora cohortium,Veluti mapalia comstituere soliti essent, superato tandem Pyrrho, castrisque eius e Pugnatis, quae recte metata, valloque quo totus simul exercitus continebatur, cincta essent , paulatim ut scribit Frontinus huius imitatione, di exemplo, ad optimam metandi rationem perue
Atque ut in his versabatur Ducis ossicium, ita militis partes erant ea primum in itinere gestare,quae Vallo muniendo, cum c stra alicubi figebantur, usui esse poterant securim videlicet, se culum, serram, & vallos plures , aut pauciores, nam Liuius scribit duodenos aliquando gestatos fuisse, aliquando vero septenos, quorum singuli cum tres, aut quatuor ramos haberent,conijcere inde facile est,non tanta crassitie vallum fuisse, ut nonnulli existi. mant, sed quantitas ipsa, & numerus in onere erant, a quo Virgusius eleganter, hanc similitudinem mutuatus est Non secus ac patriis acer Romanus in armis
Inluso sub ue viam cum carpit, ct hosti i et Ante expectatum p iis at in ordine ea is neque is laborum finis erat,siquidem ubi signa humi figebantur, statim quid sui muneris esset quisque agnoscebat, ct sodae duce dabvalloque muniendo accingebant se Triarij , omnesque qui logis, aut Imperatoris beneficio non habebant mqnerum vacationem , tumque excindebamur caespite. Qui post sesam colloc La hantur
286쪽
bantur ad instar muri, & aggerem faciebant, supra quem valli defigebantur densissimi ,ramis surculisque inter se ita complicatis,Vt
ne manus quidem inrerponendae spatiu esset,utque sine ingenti labore et vallus unus reuelli no posset,ut scribit Polybius ex cuius,& alioru diffusa narratione. Beda longe paucioribus hanc expres lib. t. histor.
sit vallum quo ad repellandam uim hostium c., ira muniuntur . t ex Angli ς r eaerpitibus,quibus circumcisii Θ terra uelut murus extruitur , altus u.
per terram taut in ante mos, de qua leuati sunt caevites, supra
quam sudes de lignisfortissmis proguntur. Quid tum munitis hoc
modo castris, non licebat extra illa divagari. ne in eam legem peccaretur,cuius meminit Appianus in Lybico, qua milii cm ab auditu tubae longius distant in , in tu stium numero habendum statuebat: nec alia de causa static res assignatae iter agentibus militibus, cum in constitutione Arcadi; de muneribus ii mira se mone D. Ambrosii, quem supra laudau mus ac in itinerario quod Pitoeus sub Hieros lymitani nomine publici iuris secit, M a1μ-nes dicuntur, nisi quia vallato, S munito hac ratione exercitu, &mbi Anatis, sederunt millia eas, ii, non est rem cie ab illis discedendum . Denique,seu stativa illa sint, seu ob dionalia,aut repentina , ita se in ipsis milites habere debent, quasi semper ab hostibus cingerentur, quia si horum metu in ossicio manent, tum propinqui sunt, certe non minus in eodem persistere debent, cum pam Io remotius ab illis degunt,ne saltem in leges peccent,quae quamdiu militibus intra septa consistendum, S quando ex aggere prO- rumpendum , ac qRousque progrediendum sit, si desertores haberi nolint, adeo seuerε definiunt, ut nisi licentia exercitum codi perit non minus hae,qua hostiles copiae militibus timendae sint. Sed illud praeti rea curandum est, quod in disciplina sua tan- XXIV.
quam arcanum seruabat Augustus, qui nunquam militibus pedi t. lecundum mittebat dum in stativis morabantur, ut aliquo negocio non esssent occupati;eodem nempe consilio, quo Probus imperator di- κε otio ι.α-cebat, annona gratuita militem frui non oportere, quippe his occupationibus obuiam iri censebant duabus grauissimis calamitati- ιbus, quae desides, ct torpentes otio milites, non raro conficiunt',
primum quidem dum inepti sensim evadunt ad labores serendos, quoniam , ut inquit Hippocrates de Mia humectat, O imbecillum corpus ita ue reaedit, labis vero ccat, ct robustum, Ili Dctumque
287쪽
ctumque corpus incit quale Romanorum fuisse valde consentaneum est arbitrari; quandoquidem Plutarchus asserit,eos sic suis. se laboribus factos, assiletosque tolerandis , ut nec sudantem, nec suspirantem quemquam cerneres; idque in diuturna illa pugna
cum Cimbris, magno aestu, Sacri concurtu peracta Quintum , Catulum notaste, & ita ad Senatum retulisse: ex eoque Appiuin Claudium crebro memorare solitum accepimus, negotium P .pulo Romano melius quam otium committi , noniquia ignoraret,quam iucundus esset tranquillitatis status,sed quod an una ει uerteret, prae potentia imperia rerum agitatione,ad virtutem capessendam excitari, euibiaricue, nimia vel o quiete in desidiam , ct velut marcorem quendam relabi. Quo nomine birentiam, V
noriam,btimulam industriae, laborumque prqsides excogitauit priscorum sedulitas, ct eadem de causa Quintum Metellum identi . dem di, isse ferunt, nescire se an Cai illago debellata boni plus,an mali Reipublicae attulerit; quoniam ut omnia late pacando adiim menti habuisset plurimum,ita eximie verendum erat,ne tam acris aemulae metu liberata, consopita quodammodo populi Rom ni
virtus languesceret,periclitareturque, quemadmodum postea accidisse a Sulpicia notatum eli .l . . Romulidartim igitur longa, grauis exitium pax. i . cum tamen paulo ante dixisset. Sed υirtus agitata domi , ocialibus armis, In freta bicaniae, Carthaginis exiit arces, Caeteraque imperia, ct totum mul absutit orbem. atque ideo Grammatici dicunt exercitum ianominis sortitum
fuisse, quod exercendo se longe melior reddi soleat . ut enim Tobias pulcherrime otium mis mater e II frater orti,quae duo vitia, facilius quam hostes exercitum quemlibet potentissimum non soluunt modo, sed corrumpunt penitus; ita ut si Venus accedat , quae a Diogene vocabatur otioserum negotium atque a Theophrasto ἀεισχο 5ο ς animi vacantis seu ocismorbus de de qua Ouidius diccbat. . auam Platanus riuogaudet, quίm Populus unda Et quam limo canna palusiis humo.
non equidem video quid ad militum perniciem accedere possit
288쪽
reliqui, ac propaerea Draco vitiu hoc quod ut inquit D. Chryse' uom M. i. stomus m Rita κακιυ εδ δαζον plurima uitia docet,no alio qua mor- Genes. tis supplicio plectendum censuerit, legem ab eo latam de hac re ita reserente Plutarcho τῆς αργοα- κτῆνοu . ocii conuictos interficiunto. Neque minus alteri malo, quod seriantem, laxatumque curis militem, statim in contumaciam, & ordinis, ac ossicis sui contem- Aiquem D ptuna' praecipitat, haec iugis laborum meditatio parites medebatur : Corbuloni siquidem cum minus obseruans istius disciplinae fuisset, plus molis aduersus ignauiam militum,quam contra perfidiam hostium erat pace enim longa segnes euaserant,munia argerrime tolerabant, sine galeis, sine loricis,nitidi,coptique incedebant ludis, comessationibus tantum occupati,atque ita Verissimum esse Xenophontis illud expertus est, Πα
α dissicile es enim,υHυnum hominem alere ociosum multo etiam di ilius totam domum, sed omnium . e II di illimu,uniuersum exercitum ocissim alere: qui aut dicebat Constantius apud Ammianum militare otium fere tumultusto tibi. i. es, & idem quoque confirmat Flauius Uegetius,cum inquirit quemadmodum oportet prouidere ne milites seditionem faciant lib. 3 cap. interdum, inquit, mouet tumultum ex diuer s locis congregatus exercitus: O cumpugnare nolit irasci se simulat, cur non ducatur ad bellum, quod ιν praeci Uaciunt,qui insedibus ociosὰ delicateque vi
Quare maximi alii Imperatores, cum male parere militem Vi- a.debant,aliquo labore ipsum extemplo compescendum esse, aut Quam)brem expeditione detinendum, ocijque vitia negotio aliquo discutien-: da arbitrati sunt , qua in re ita praecellens fuit Romanorum disci- m d.bιι ium ina, ut nostraeiani suppudere nos debeat, quae tanto sumptu et assorum agmina cogit, & circumducit, ut Castra munire, cuniaculos ac fossas agere,& abrupta viarum complanare possint, to mentis currulibus mox per illas transituris ; quandoquidem minori impensa miles ad haec omnia satis esse posset, si ad morem priscorum illorum institueretur, quos Polybius Vocat ope βristis i bio no circa sones, coirorum munitiones,ct omnem eiusmodi aerumna
laboris mos quibusque nullium in operando Liuius parem esse
289쪽
dicit, aut .d tolerandos labores meliorem . Sane non possum non
vehementer dolere nostrorum temporum vicem, cum Guiccia
dinus prudens ille ab Italia historicus, pro magno, & mirando operae militaris specimine reseri, Prosperum Columnam in obsidione arcis Mediolanensis, stas duas duxisse ad intercludendum hostem, spatio milliaris unius; nam quid amabo haec, aut Batauorum etiam, & Marchionis Ambrosii Spinotae longe laxiorum operum & munitionum modus,& ambitus,si ad opera Romanorum , nec magna manu, nec in magno tempore facta referantur.
Horrescit Lipsius cum illa videt, &gigantum, ac Persicorum Re rum fabulas, qui montes struxerunt, aut complanarunt in illis'habet; nam Caesar ut rem quae per se videtur incredibilis 1llustri quodam exemplo veritati asseram, quis in illis,aut quantus artifex extititὸ certe dum in Gallia Aduaticorum oppidum oblideret, vallo illud pedum duodecim, & in circuitu quindecim nulliupassuum, crebrisque castellis, ta militari manu circummuniuit Idemque ingressu Helvetiorum in Prouinciam excitatus, cum una legione quam secum habebat,militibusque,qui ex Prouincia conuenerant, L lacu Lemano ad montem Iuram per millia palluvnouemdecim, murum in altitudinem pedum sedecim, fossamque perduxit; quod opus non multis item diebus consecit, &Helvetios consilio,atque aditu deiecit. Iam vero quid ad Alesam non tentauit quid ad Dyrrhachium, ubi uno muro omnes Pompei copias tanquam septis coercuit,omnia omnium opera superante, quandoquidem aut ineptit omnino Lucanus qui flumina in eo spatio oriri, & desinere dicit, illudque cum terris, quas Orontes,i& Tigris ambiunt componit, aut saliuntur historici, qui sedecim ipsi millia passuum tantum attribuunt; cum ex Appiano colligat Lipsius ambitum operis fuisse, non octodecim aut sedecim, lea centum quinquaginta circiter milliarium, quae tam ampla septa& ex usu castrensi altis, latisque sessis, egestitia humo, & sirmo, densoque vallo praemunita, cum caeteri Romanorum Duces eade a Caesar facilitate, quoties opus suit extruxerint', ut Licinius Crassus bello Spartiac Augustus,aut eius Legati Cantabrico questa alij alijs in occasionibus: quid aliud quam ipsarum disciplinae
castrensis praestantiam denotantiquae paucos immunes,stu benesiciarios aut principales milites , ut illos appellant Festus, & Vege-- tius.
290쪽
tius alebat muni es autent, seu munijs, ac operibus faciendis destinatos longe pl ures, &om nes ut ita dicam gregarios, & manipularea, inter quos Marius aliquando qui postmodum a caliga ad Consulatum peruenit,vitem capite sepe excepit,& iregit. Si lentus pigra muniret castra dolabra. Haec vero militarium operum exercitatio,ita apud illos solemnis erat, ut etiam in pace, & otio, ne peior hostibus armatis discincta segnities illos inuaderet, militari manu mansura multa perficerent; sic enim Marcus Aemilius Consul cum pugnandi copiam non haberet, viam 1 Placentia ad Ariminum; es Caius Flaminius aliam a Bononia ad Aretium usque, militum suorum opera costrauerunt: &Iulius Vetus Somam fluuium cum Mosella coniungere tentauit, ac utique voti damnari potuisset, nisi praeclaro conatui Remoram iniecisset Aelii Gracilis pervicax inuidia. Eodem tempore Corbulo contra Rheni inundationem a Druso coeptum
opus periecit,unde Drusianaefossae, sicut & Marianae militum opera facitae sunt: & Paulinus fossam aliam viginti tria millia longam, inter Mosam, & Menum duxit; Augustus vero Aegypto in Prouinciam redacta,ut solum feracius, agricultur qde conuenientius
esset, riuulos quibus Nilus sese varie in arua diffundebat, tunc vero sordibus,& arenis oppletos repurgauit; & Imperator Seuerus ut Britannos a Romanis di uideret, eo ipso in loco, ubi hodieque Anglia 1 Scotia et ue suuio, & Monte Zeuiora disterminatur,
murum ab uno mari ad alter una pertingentem duxit. Quin etiam Scipio Africanus propius ad disciplinae rationem, luna cX pugna ta Carthagine, aliquandiu apud Carchedonios moraretur, ne eXercitus in segnitiem se daret,hoc modo illum omni eo tempore exercuit,ω primo die iuberet milites armis indutos currerescuri cunctos armaturam suam palam extergere,curare, & inspicere itertio quiescere, & optari; quarto gladiis ligneiis corio obductis, &O rbiculatis certare, rursus alios contra hos cuspidem obiectum Vibrare; quinto curius supradictos ut in principio repetere . atque
adeo ne exercitio armorii, & militari usui aliquid decederet, plurimum diligentiae circa opifices manuarios impendebat, & ex Pdrte quidem Procuratorcs in hunc usum constituit, ipse vero quotidie circuibat, prouidebatque sedulo, ut cuncti apparandis
armis studiose occuparentur. Nimirum intelligebant sortissimi