장음표시 사용
331쪽
esse medici contendunt,quia totius corporis, insitique ii umidi eqslacationem e laus operatur, & fluxus concitando, pessimos hi mores in locum assectum deterri facit coniicere inde licet n5 una sed pluribus, & ijs quidem validissimis rationibus adductum Ariastotelem fuille, Urassi reret, bello flagrante vetcres menthae usu' hominibus interdixisse, a qua tot in milites ex intempestiuo coim cubitu damna prouenirent. Τio. Quae ore nia rem ita re habeant, quaesitum est diu multumque A. rimum ab auctoribus illis,qui sapienter &erudii de rebus pronunciant, mim v illux sit Reipublicae milites connubi' vinctos, quam coelibes.&hoc onere grauissimo solutos habere; qua de re procliuer MMUM' est illis constituere, qui sub legibus Thomae Mori, vitam in P lib. 1. in se, vivitiat in nocentem illi enim foeminas volentes in militiam
eon,itari maritos, adeo non probibent, ut exhorrentur etiam, O laudibus incitent, profectasque cum suo quamque viro pariter in acie' eo ituant ; iis qua sui quemque liberi, at es , cognati ei fiunt, ut hi ex proximo i bi mutuo sub dio, quos maximὸ adferendas inuicem suppetias, natura stimulatri Uerum olim beati illi qa vl6pienses ceteris pariter xlatutibus ex legislatoris sui indulgentia donati sint, quibus emcitur, ut constitutiones omnes, & stati tabelle inter ie,ac praeclare conueniant; ita quidem ut nullum alteri ossicia non mirum est si apud illos extra iudiciorum aleam est, quod hic apud nos non ita videtur esse determinatum. Nam Cyaxarcs in oratione qua Cyropei suadere conatur, minime persequendos esse Assyrios,qui ingenti proelio su si, nocturnalix .sugam meditabantur , aeter caetera inquit ire inbes non tam illo-jum liberos ct oxores capiundi te cupidum esse , quam ira flagrantide eris vetentur , ut ipsas ab imminenti calamitate tutri possint: , etiam fies cogita, quae procul a natis , etia multa sunt iugitant, aeissequenies deuitant i cum fero quis Nes ende; illarum venatur' inon iam amplius nessυna quidem Et fugit, red etim Di illis molesus Ur audacter invadit. Δcipio quoque coiisdi cum Annibale cono reisurus ita ad milites suos perorabat υntisquisque vrs m se
non corpus suum, sed coniugem, ac liberos armis pretegere putet; nec domestica, tantum cogitet curas , sed identidem hoc avimo reputet, Iib. , i. 'r' nosras nunc intueri manus populum Romanumi&. Getera quae
I lissus u hanc rem habet, similia omnino istoriun, quibus
332쪽
Pompeius milites suos hortatur apud Lucanum
quisquis patriam, cbarosquepoenaleis, Qui sobolem , ac tbalamos, de serraque moenia quaris En e petat.& Turnus in Virgiliana Aeneide
nunc coniugis e Daui uesua, tectique memor. Quinimo Caesar Augustus censor inquisiuit in militem, quod inducenda uxore non paruisset legibus, ct periclitabatur ipse, ni docuisset se trium liberorum parentem esse: erat enim censorum ossiciu videre ne Romani equites ac pedites coelibes forent; quod hoc ipsum non modo veluti probrum habitum est, sed legibus insuper duodecim Tabularum in haec vera cauebatur Censores equitum Peditumque prolem distribunto. Coelibes esse probibunto: ex eoque Valerius Maximus Camillum & Posthumium Censores tradit secisse eos aerarios qui ad senectutem c libes peruenerant; cumque aliqui talem constitutionem incusarent,puniti sunt.1 censoribus, haec asserentibus natura vobis quemadmodum nascendi Bagignendi legem praescribi rarentesque,vos Hendo, nepotum nutriendo γm debito, si quis est pudor alligauerunt ; ue igitur O nodosam exolvite stirpem intomposeritati numeros. Quibus rationumomentis in hanc tande sententiam multi declinant,ut arbitrentur milites qui coniugio stabili proprias sibi uxores duxerunt,alacrius vitam pro patria, socisque profundere i eique minus omni
quum defendier armis Suadet amor patriae, captivaque natibus uxor. ivt inquit Sulpicia, quam qui volgivagae Veneris sacris tantummodo operantur, aut aetatem desertam ac coeIibem agunt. At e contrario videtur non mediocriter huic ossicere sententiae, quod inquit Seuerus Caecinna apud Tacitum haud tisera placitum olim . 3 Aonat nefaemina inficios aut gentes exteras traherentur : messe enim minlierum comitatui , quae pacem luxu, bellum formidine morentur, O Romanum agmen adsimilitudinem incessus Barbari conuertant, Eleg. Natque haec ipsa rigida constitiuio multoties Tibullum compulit ut diceret Ura peto vastatque venus, valeantque Puellae
333쪽
lib. . eis. 3. S Poetam Umbrum ut ita scriberet Romanis utinampatuissent ea apuellii lnec enim patebant non dicam prostratae pudicitiae, & vulgaribus scortis , sed ne legitimis quidem uxoribus principum virorui , , quibus illas non licebat habere in prouincia, tantum abest ut in bello ; hincque Pompeius principio ciuilium dissentionum cum
Caesare, uxorem suam in Lesbo reliquit, quemadmodum Seruius libro 3. notat ad Aeneidem ostiuam, & Lucanus propterea dixit Conscia curarum secreta in littore Lesbi. Flectere vela iubes, qua cum tellure latebas
Maestor , in medijs quamst Cornelia campis
Aemathiasares. Eaque ratio est,cur antiquitus milites lege prohibiti suerint ux tibi ο η'. res ducere, ut inquir Dio Cocceianus, legis eius capita reterens:& Tacitus non di uersum ab eo sentit, cum haec habet milites ne Ῥῆρ' uxore neqtie coniugiis suscipiendis , neque liberis alendissueti, orbat e posteris domos relin uebant, ut nec etiam Tertullianus in ex ' hortatione ad castitatem ubi perierunt, inquit 'amiliae Apadonum,
calibum,militum,peregrinantium sine uxoribus& non ante multa
saecula Germani certas de hac re leges habebant, lati latas a Ra deuico scriptore gestorum Federici primi, & praeclare: explicatas a Conrado Ritterhusio in notis ad Ligurinum G theri eiul- libro rc dem Imperatoris Poetae,qui praedictas leges his versibus complexus est. Non erit in nostris nobi Maemina camis. Qui reus extiterit spolijs nudatus abibit, Turpiter , Onaso mutilabit in illa resecto. iapientius tamen Hebraei,quo maxima incommoda vitaret, hoc honoris habebant matrimonio, ut qui sponsam duxisset, non cogeretur eodem anno in bellum exire; nimirum ad rem strenue gerendam, auocamentum censebant esse non mediocre, uxorum desiiderium,totque blanditiarum recordationem, quibus primores coniugii fructus condiri solent e & Romani satis habebant , si ii miles uxorem suam secum in castris non haberet. Si Disti. A Nam quod multi existimant,ob rationes, quae pro militum cae-- rit libatu apud antiquos usurpato,haetenus adductae sunt, lege Veri
T tum suille,Romanis praesertim,quominus uxores ducere Iosenti
334쪽
illud modo intelligendum est de posterioribus temporibus,& instituta iam perpetua militia, quam tamen Seuerus imperator le- Herodian. ge in contrarium lata, ab hoc coelibatu absoluit; nam res aliter se libyψhabuit stante Republica, quo tempore concessas suisse militibus
VXorcs, cum haec omnia argumento sunt quibus, ut retulimus Imperatores suos milites pugnaturos excitabant; tum Ligustinus libro x.
i lle,qui apud Liuiu uxore,liberisque susceptis,ad bella plurima se prosectum gloriose narrat, quibus similia multa asterre possem, ni scirem corculum Belgicae iustum Lipsium, rem hanc ita elucidasse in commentarijs ad Tacitum, ut nequidem locus ullus du- bitationi, vel aliarum probationum spici legio, post uberrimam eius messem relictus sit. Prohibebant vero Romani ab aditu castrorum uxores suas , o quia impedimenta sunt, & onera militiae , quae masculam virtutem potius eneruat, quam audaciores homines faciant ad munia, jam in vixo-
S pericula bellorum, si praesertim gregarii illi, ac manipularessitata, nam qui paulo honestius vitam inter illos degunt, gloria, &ambitione honorii impelluntur ad praeclara facinora, & res alias quam tum libet charissimas huic uni facile postponunt. Imo Duces ipsos vix aliunde potentius excitari ad dissicilia quaeque subeunda existiino, quam ex desiderio probandi se, non ea opinione
interiores, qua apud uxo rem, aut eius amnes haberi volunt; sic enim Ferdinandus Dauatus cum Victoriam Columnam unam omnium suae aetatis sorma, probitate, ac sapientia lectissiniam
mutua sortis stelicitate in uxorem lectissimus ipse duxisset, Saliquandiu suscipiendis liberis operam dedisset, audito tandem belli Gallici classico agulum induit, cristasque,& equorum tegumenta , quae fidelis uxor Phrygiis,& acu pictis operibus, ex auro, S purpura,ad singularem elegantiam illi parauerat; simulque animum sibi fecit,adeo gloriae sitientem, & intrepidum, ut in Impetatorem postea euaserit, quo nescio an Europa Vnquam habuerit celebriorem aliquem. Quod equ: dem exemplum,Ludovice Comes, quoniam mirifice conuenit cum anteacta, S praesenti vitae tuae ratione, cui nihil aliud deest, nisi coniux boni omnibus ornarissima, ut cum Dauali iuuentute ex aequo consenti iiDeum . Optimum maximum oro, obtestorque quantum in mentum est cupidissime , ut & hauc, di totius consequentis vitae tuae aetatem,
335쪽
per similes virtutum, & honorum gradus fortunare velis 1 4 Caeterum cum ille, quem tibi ad imitandum propono, nullius
Gai. in ... serme rei dicam incurrat, nisi quod ,in cohercendis militum volvis ptatibus, restae nandaque libidinum licentia,quam sibi per vici rias deberi putabant, tardiorem se paulo, negligentioremquet exhibuerit: tu contra Philippum Regem imitabere, qui in bello
Thebano cum duo I uuenes Psaltriam mercede conductam in castra induxissent, recognita, ambos extra Regni sui sines relegauit. Vel vortiam potius, de quo narratura Iovio, quod equitem e Ferraria nobilem,qui contra edictum,vel saepe admonitus,sco tum adolescentis armigeri habitu, circumtonsa caesarie, siccum in
exercitu ducebat, pudenda ludibri; poena affecit, ita quidem ut muliebri veste indutum, per castra, armato in equo, circumduci, ostentarique eum iuberet. Nam supplicium quo licet in grauiori delicto Opilius Macrinus usus est, ne cogitatione quidem usurpari debere censeo, in hac praesertim lcmporum licentia in quibus satis est castra quasi eosa dici, ut voluit Isidorus, non autem vequidam inepti censenta eastratione, quam, ut sunt hodierni mores , frustra nisi apud eunuchos requiras. Unde cum luXuriem accusare facilius sit qidim vitare libidinem, satis hac in re cautuma Ducibus sui se crediderim si diligenter prouiderint, ne sui milites non tam hostium viribus, quam proprijs moribus superenturi, eorum instar qui ab Annibale in Campaniam deduc ti, occasione postea dederunt Marco Marcello Consuli, ut de ipsis diceret,
L MN dςς 3 milites isos marcere campana luxuria. vitro,sortis , omnibusque tu
''Τ Irris per totam femem confectos ; abius illam vim, rigoremque, di latria esse robora eorporum, animorumque, quibus P enci, Alpiumque superata iuga teranir Capuam Annibali L anna uisysi ibi virtutem bellicam: ibi militarem di iplinam nipraeteriti tempori famam ilispem futuri extinctam. A tque ut non militibus sc lum Inodo, scin t bi quoque legem imponas, si quando viros viceris, ne identidem possis 1 mulieribus superari vellem tibi in exemplum asserre continentiam Alexandri ac etiam ori , & aliorum, qui in summa peccandi libertate, ne quidem illas videre voluerunt,quarum eximia forma secum serebat libidinis inuitamentum sed cum istorum omnium tibi in mentem venire possit ; cui scriptoru antiquorum monumenta, G minus quam ungues,ci digitos explo
336쪽
rata lant ego vero non semper honestum ducam, tritum ab alijs iter, iterum ingredi, & premere; asseram huc quod memini me legisse de Francisco Maria Felisis seniore Vrbinatium olim Regulo , cuius vitam, ab eius aulico, & copiarum aliquot praesecto Anthenore Leonardo Pisauriensi s criptam, sed nondum quod scio typis commissam, videre mihi contigilidum Vrbini una cum
Livinentissimo tuo Patruo commorarer . Hic igitur resere ,
quod in Ticini expugnatione Francisci Mai lae auspicijs feliciter
tandem ad exitum perducta , cum ipse audiuisset, in perantiquis, splendidisque aedibus,1heminam primariam aliquo se numero militum communisse, atque ab uniuerso Vrbis excidio se praestitisse ea ratione incolumem, totamque familiam seruasse; idcirco ut id certius cognosceret,misit eo sub comite Ambrosio nobilissimam
praeiectorum cohortem, cuius admonitu apertae sunt fores, intra- κque eas armati milites reperti sunt,atque undequaque Iautissimae
sacchareisque crustulis ,& placentulis extructae mensae I in penetralibus vero domina aedium permanebat, facie, atque aspectu pulchetrimo, S uenustissimo,secumque erant aliae mulieres sese mchac nobilitate eximiae, plurimaeque honestissimae, ac sormosisssiniae Virgines, de quibus statim atque Franciscus Maria,certiora comite factus est, ipse nobilissimorum virorum coetu stipatus eam inuisit, bono iussit este animo, consolatusque est omnibus
modis, ct quantum ipsa voluit,eius,omniumque quas una secum habebat pudicissimarum virginum pudori, atque incolumitati prospexit : relicto etiam circum aedes militum suorum praesidio, quo ab omni iniuria securae in posterum redderentur; haec vero tantae virtutis, Sconstantiae Demina,cuius uomen reticeri absque piaculo non post et, fuit Helena mater postinodum Francisci Visconiij, Bregnant,aliorumque locorum domini: res autem in Duce conliderata est omnino praeclari monumenti , tantoque magis superat antiquiorum Ducum continentiam prope diuina, quanto meliorem resert virtutem e non enim simpliciter continentia dici dcbet, sed Christiana pictas, ac diuina prorsus, & He-
. - riaca virtus, quam caeteri Principes imitari debent, si iacta sua volunt eodem felicitatis gradu procedere, & ex iustitiae,probita-
. tisque Obseruantia,sempiternae hominum memoriae commedar
337쪽
i. Tum m/- linguam gubernat,deinde etiam eius personae, & eorum quae cir.
... a 'ρ caissam sunt, cultum, apparatumque disponit; necessaria proriziadta sus utrobique,sed in verbis praesertim,quorum intemperantia,seu
Gες texi ad vitium illud reseratur quod vocant, nos vero fasia, superbiam, arrogantiam, sentationemque interpnaeramur: seu ad conuicia,& laedorias quae in alios iaciuntur, non potest in milite is non statim opere des Ormis censeri ; etenim cum ostentatio sit se forum bonorum pompa, ct mendaX commemoratio earum re
rum,quae ostentatori non adsunt, quis amabo bellicam in eo virtute requiret: qui vires suas supra modum esser t,nihilque omnino nisi magnificum de se crepat, ct cum irrisione audientium imitatur unum aliquem ex militibus illis gloriosis Thrassione, omgopolinice aut Stratophane, quos velut fastus, & imbelliae, ignauiaeque mancipia, nobis deridendos proponunt cruditi illi imitat res , qui exemplaria vitae,niorumque respiciun ut inde veras voces ducant, Poetae inquam comici Terentius, ct Plautus, apud quos dum unus ipsorum fartum sit facere ex hostibus, alter etiaper corium, per viscera terque os Elephanto brachium t omittit, de tertius Vrbicuumst, Occi remque Regum profitetur, Omnes tandem sic a vilibus scurris tanquam pueri huc ,&illuc aguntur, ut cunctis, qui ad theatrales ludos, & ineptias conueniunt; fabulae sint, ac derisui maximo . Quoniam plus audire quam loqui militarem hominem decet, coalitum praecipuὸ actibus gloriosis,ut Iuliani verbis utar: eundemque oportet in pace, & ante signa moltcstiam prae se ferre, intus vero coquere quod in hostem evomat; aestua.
re animo, non ore &integras Vires per manus, Scarma, non peros effundere. Proptereaque Liuius optime diccbat viros natos mi
lilia factis magnos, esse ad verborum ct linguae certamina rudes: at exaduerso qui debellaturi videntur Alexandros, vixque manibus temperant, cum de hostibus mentio incidit, re Vera tunc quando pugnandum est,trepidantes illos videas, sudantes, iugam circum-ipectantes, in pugna timidos , post victoriam crudeles, se uos, rapaces , & omni flagitiorum genere inquinatos ; ut non immerito Ucgctius inter alia , quae in Centurione desiderat, istius quoque conditionis non obliviscatur, ut agilis sit, o magis ad facienda, quae ei imperamur, quam ad loquendum paratus: cuius contrarium Uirgilius in Drance repraehendit,cui lingua melior inesset e ri-
338쪽
gida bello dextera. Nimirum haec ignava, ut inquit Tacitus praeax ante periculum manus, canem timidum imitatur, qui vehementius latrat, quam mordet: atque Ut vento uter, sic Vana mens facile opinione inflatur, contemnitque alios,ut seipsam tantummodo iactet,& extollat. Turnum vide qutam de se magnifice ante pugnam, quὶmque de Aenea coi umeliose dicat. Hae ego Dardanium dextra b Tartara mittam. Desertorem Asiae sedeant,spectentque Latini, Et solusferro crimen commune refellam . at ubi in medium proelium deuenit, qui paulo ante tam ferociter verbis insultabat, ut totus formidat,Vt totus contu rbatur, ac per horrescit, tanquam depraehensus, nec animo certe , nec cor
Cunctaturque metu, telumque instare tremiscit. Nec qua se eripiat, nec qua vi tendat in hostem,
Nec currus quam videt, aurigamque sororem.
viri autem sortes, quemadmodum inquit Calliodoru sempor in Eo a , lib.
pace modesti simi ,pectusque animorum, S irae tacitae plenum , omnemque ferociam, in discrimen ipsum ccrtammis differunt, nihil interim habentes tumidum,nihil insolens, nihil inflatum; &siquandoque in mentionem rerum a se gestarum inciderint, moderate hunc in modum loquuntur. Et nos tela pater inerrumque haud debile dextra Spargimus,ct nos Irosequitur de vulnere sanguis. alioqui nullus mortalis adeo paties unquam extitit, ut vel in ipsiψDiis iactantiam aequo animo serre posset quare hunc quotidie derident, & salse aculeateque perstringunt, quem Nonnus Dionysiacorum scriptor , ita pueriliter inducit esserentem se , viminetur, ealcaturum secatum , imo aliud perne quod octies maius jacturum, cum vetere capi nonposset: item omnessellas nouis imerse nuptiis copulaturum; quo eoelo plenior sit boles: Mercuriumque in vincula coniecturum et Lunam habiturum pro famula . quae bi lector' nati quo lauari velit Eridano coele Iis, pro balneis usurum Quomodo enim haec di similia verba,quae per summa imprudentiam,praecipiti multorum ore dcuoluuntur, sobriete aures, seriaeque, nisi cum summa molestia, aut irrisione lustinere postent ξ . Sed eo minor est haec verborum intem peralia,quod ipsis tan-- V ium
339쪽
Martiat. lib. I . epigr. 9 epista6.lib.9. oratione 1o. in Lycurgo. in fragm. de politiis .
tum nocet, qui illa abutuntur in efflandis suis glorijs grauior lol ge est,quae conuicium in se habet,si praesertim cum iniuria vel istrisione coniungatur,nam lepos ille, seu locus pudens, & liberalis, qui facile, belleque ridenda ridet, multoque leuior est irrisione,
ita ut cavillationis, & urbanae dicacitatis appellationem mereatur , seu rotius cetudinis, quo nomine Iovianus Pontanus in libris de sermone,non minus frequenter utitur, quana reliqui a ctores Latini Urbanitate, aut Graeci sua ευτωτ iα tantum abest, ut a coetu militum prostri bendus sit, quod etiam inter graues Vbros , S sapientes retinendus est, modo tamen absque ulla amar, ite, absque stomacho , S morositate proferatur , nam si secus lara habeat, dicendum erit cum L. Seneca in in epigrammatis. auare tolle iocos, non est iocus esse malignum. Nunquamjunt grati qui nocuer ales. alioqui cum intra praescriptos modestiae fines ccnsistunt, tor-
quenturque cum gratia. Et multo ale, nec tamen protervo
itaui proprie dicteria appellari possint, quorum naturam sic ex plicat Cicero in fragmentis epistolarum, quae facetΘ, ct breuiter, O' Mutὰ locuti essemus,eaproprio nomine appellari dicteria voluerui. nemo unquai psis non usus est, qui paulo caeteris ingenio v lentior esset, quemadmodum idem Cicero sequentibus verbis confirmat, lugere autem si velim nonnullorum acutri aut facetὸ dictorum osse sonemfama ingeniν mihi es abist cienda: S de illis quoque intelligendum arbitror D. Gregorium NaZian Zenum, cum de Basilio refert, quod atramenti sanitias vibrabat mirabiles τηξα -- m λυος. Quinimo apud Lacaedemonios, ut Plutarchus not/t, semebant pueri iocari, O dicteria citra scurrilitatem tacere atque aliorum sine ossensa excipere cauilla,quod Heraclides dixit ἐμ- ω ἡ ν ti arguti cauiliari, excipere catillia. Nec Vero Lacaedemonii tatu similibus facetijs delectabantur,sed Graeci omnes atque Latini cessationis taedium istis diluere,aut animos ex grauioribus spectaculis reficere voluerul.unde exodiarius apud veteres in e ludorum intrabat, quod ridiculasforet, ut quicquid lacrymarct atque trifitiae coegilset ex tragicis assectibus,buius spectaculi risus detergeret, ut inquit vetus Scholiastes Iuvenalis ad Satyra te
tia , Vel quemadmodum emcaciori sensu expressi Cassiodorusde
340쪽
Philistione loquens, quatenus mundum curis edacibus Uuantem, laeti missententi=s temperaret. At vero cum illud exodium in amaram carpendi consuetudine ex laudabili, & iucundo ossicio abi jt Horati ux e.
Doluere cruento pist I. lib.a.
Dente lacessitn fuit intactis quoque cura Conditione super communi,quin etiam lex Poenaque lata, malo quae nollet carmine quemquam Deserabi. quam legem si credimus Acroni ονο - παιων appellatam, consimili apud Romanos sanctioni, de qua D. Augustinus, ct Cicero ijs , δε e, in sexto de Republica nonnihil afferunt,originem dedisse non vi- ui . Des. ' detur esse a ratione alienu, sic enim Iul. Paulus I. C. Bioneis monibus, ale nigro,publice quemquam infamari Vctat Psalterium, ἁ. P 'inquit quod vulgo dicitur canticia in alterius infamiam compo tum, publies recitarum, tam in eos qui cantauerint. qudm in eos qui compo uerint extra ordinem vindicatur. Etenim licet apud Tacitunita libro si Lepidus vana ascelesis, dicta a male cis disterre ascrueriti, Quintiliano tamen aliter visum fuit, qui maledicum d maleficio, non n occasione di stare assirmat;' ita ut quemadmodum ludus serio opponitur, sic iocus conuicio Ouod si quis alios imprudenter seriat,n6 iam facetus erit,sed curra potius, Socophanta graphicus apud omnes audiet: nam sycophanta, si vocem s pectes, e st accusator,seuo Iensor eorum, quiν urantu cus, Ut docet Festus, quae quoniam . res parua est, hinc eadem vox capitur etiam pro calumniatore oin rebus paruis, S sycophantiae pro calumniis, S probris usu
Iniuriae igitur,&irrisiones,quae sem per improbae, dc contume- 3 liosae sunt, castrensium legum seueritate diligenter coherceri debent,& reprimi ob pacem communem, quam in exercitu priua- u rei prasertissimultatibus interturbant, & aditum, quem in ipsum faciunt temeritati, ct impudentiae: maxime vero si in Duces ipsos committantur,quorum auctoritas non aliunde periculosius laborat, quam a despectu,& contumeliosis vocibus militum, unde quead modum notat Iulianus Imperator, eos qui uicia contra se iaciunt, ' Hi0ης vehemetius oderunt,quam qui ferrum intentant ac vitae suae insidias moliuntur. ac demu m ipsos bi natura, non lege inimicos atque boses putant quoniam cum laudes,atque honores diligant, non modo haec il-