장음표시 사용
711쪽
liso de Mangone machinain eius caput .lapide, conuenienti diagno e supplico interin . Quantaruero huius machinae xul -m, patet ex Hegesippo, S Iosepho belli iudaici scriptoribus, quoru hic,eum in modirile Mangone sive Mangano locutus en, Talenti pondere erant lapides, qui mittebantur; duo autem o amplirisadia peruadebant ; ipse ictus non 'modo quibus primis νno debat ,sed Θ longe retrorsumsantibus intolerabitis erat, sed multa quoque lectu non indigna de eodem habet Philippus Pigaseia in notis suis ad caput quintum tacticorum Leonis Imperatoris.
Porro si ab his machinis quae praecipua semper apud antiqum i iin existimatione fuerunt,ad minores alias descendere Vellem, c E, . ..u.α Fundas tam communem, quam Achaicam, S fustibatum, ac Ce- η --..tro inpedonem describere, quae quatuor suisse genera fundarum reperior tum ctiam Falaricas, seu tela iram Nanufferreas siue Harpagonas Vt eas vocant Caesar & Curtius, cum Di orus, Iosephus κορα .s, Appianus Νero α πυγας, ac dcmum Liuius asseres ferreo seco praefixos easdem e sedixerint; ac denique iam eas, & et bichoifrum, Currodrepanum, Asogestim, aliaque . id genus innumera , quorum anon us qui tempore Theo
dolii de machinis scripsit, &Valturius, ac Lipsius multorumque vetustioris aeui scriptorum libri pleni sunt: si inquam haec
omnia pauloaccuratius explicanda susciperem , aeterquis ibi, Ludovice Comes, qui veterum omnium machinarum ratiovem continua optimorum auctorum lectione didicisti mulium
taedijniastidi afferrem; nihil insit per hac mea diligentiapraestarem , quod rei i quis ducibus esset admodum utile ac necessarium; cum earum omnem 'usum sui inalia nostra dudum excuserint nec quicquam tamen assentiente Hieronymo Magio,qui machi- namenta haec rudiora prisci ,sceculi quae nostris tormentis coparata ficillia videri possint, quasi ab inseris reuocare,validioraque atque utiliora reddere, eo in opere, quod a se de militaribus te.
chniselaboratum fuisse asserit, conatus est,sed quo euentu incer- . tum adhuc, quia iber hic nusquam apparet, nec ego sane exi-simo seliciter admodum praestari istud ab illo potitisse. Quamobrem aequum est via vetustioribus illis ad nostrorum XI. temporum machinas deueniam, quae tanto illis praestantiores sunt, quanto in dies solertiane dicam an malitia, humani igemi
712쪽
maior euadit, nihil non molientis, nihil non emcientis in suam aut aliorum perniciem; ut recie cum Lucretio dicere possim Sis aliud ex alio peperit discordia tristis Horribile humanis quod gentibus esset in armis , Inque dies belli terroribus addidit augmen. Huiusmodi vero sunt tormeta nostra eurulia seu aenea & sit . ea quae vulgo etiadiculur canones, artitiaria,balinae,cannae Iula GaI1beaefulminalia,Mijsque nominibus periphrasticis appellatur, ex defeetu scilicet verin genuini,quod antiqui onomathophoeiae magistri, nondum excogitatis, indere min me potuerunt: miror tamen cum apta generis appellatione,forsan a βαιιβοσ,qui bombus est,aut a verbo βοαβ quod est bombum edere deducta, Bombarda rum nomen illis sub initium quidem attributum fuerit, cur istud vitatum postea sita doctis quibusdam, qui certe ii hil aptius ipsi dixerunt ρ Ego autem viros maxime cultae,& castigatae dictionis, Ioannem Fernelium, Quintum Marium Corradum, Horatium Turselinum , aliosque pene innumeros sequutus; fragorem qui una cum igne 1 bombardis editur, ea nominis etymologia ita e pressum fuisse iudico, ut Romanos ausim assimare, nihil neque pressius, neque sonantius excogitare potuisse, nec istud nomen quo palam nunc utimur,vllatenus grauate suisse accepturos,nam etsi nouu sit,ueniam tamen istius licentiae concedit Romani dictator eloquii Priscianus,senim inquit auctoribus timiditas obfuisset, ut nullis nouis inerentur dictionibus, ipsa natura, ct significatione rerum exigente, per suis latinitas an 'ι damnata man et, di Horatius idem semper licuisse exemplis confirmat
Sipossum inuidere; cum lingua Catonis, ct Enni
Eermonem patrium ditauerit, O noua rerum Nomina protulerit.
Ianus Lascaris sexto epigrammate Graeco, ex similitudine Bombardarum cum sagitta quam Graeci vocant, eas αλεβί- nu appellauitin eadem sorsan vocis originatione ab arcu & telo priusquam machinae ille ignivomae adeo frequetes essent, Artillaria nomen erat per totam Europam commune, non ipsis modo bombardis, sed machinis omnibus ut sundae, catapultae, balistae, fustibalo, onagro, aliisque eiusmodi,quibus omnis generis saxet ,
713쪽
torquebantur. unde etiam apud stelicissimum Vatem Ariostum legitur quod Artillaria instar grandinis illos percutiebat, & mal Emultabat, qui sortissimo bellatori Rugerio damnum inferre conabantur . Fulminalia quoque dici conuenienter possent, quia nihil tam simile fulmini est luce, sonitu, odore nam fulmen di tonitru ipsum, fragore Bombarda superat, quemadmodum in nupera obsidione Oste dana, singulis ferme diebus compertum fuit
cum Louanti mugitus machinarum horis matutinis facile exa diretur unde Iulius Caesar Scaliger in eorum funebri laudatione, qui ad Uiennam bello Turcico occubuerant,non immerito istud epiphonem 1 usurpauit , pace tua dicam Iuppiterfulmina novata
sunt terribiliora tuis, e coge nubes,ut tonare queas,nos etiam te trφη
uiuo, iratum regnum tuum faciemus; Ilis igitur de causis videtur mihi nomensulminalium non modo eiusmodi machinis praeclarEconuenire, sed rectius quoque illas ab antiquioribus distinguere, quam si Bombardam,Artillariam,aut Canones dixeris, nomina scilicet quae ante pulueris usum multis tormentis bellicis, inditata suerunt, Fulminale autem ab istius pulueris nitrati coruscatione tonitruue dici latum posse, plane est extra omnem controuersia. At ne diutius haeream in nomine, quod parum referre videturquese sit, modo quid stignificet innotescat: variae sub illo commu- ει os ... ni Bombardarum genere species, pro diuersitate magnitudinis, prinasi.& formae singularum continentur, quas cum opus erit homines 'docti scrutabuntur diligentius, & Unicuique nomen accomm dabunt, quod ipsis videbitur conuenientissimum, mihi interim illud canonum non displicet, quo Iouius frequenter utitur in m iorum tormetorum designatione, ita tamen ut ex istis canonibus
alii medii, & duplices sint, alis etiam maiores, & pondere suo, ac
globi quem emittunt,quandoque stupendi, Colubrina vero lon-rior est,&pilas evomit certo ictu, ad milliaria duo vel tria, nam Ferrariae quaedam erat longa pedes xxij. cui nomen erat Regina, pilasque excutiebat ab urbe ad sornaces per interuallum trium milliarium ; Monaria non muris, aut propugnaculis exitiosa sunt, sed lapideas immanes pilas in sublime vibrant, quibus superne decidentibus, exitiabili cum ruina, & fragore, domorum tecta,contignationesque deformantur sic cubitalia tormenta quae a strepitu, & bombo crepera, ct uno verbo crepitacula dicuntur, Portis
714쪽
portis, dc compagibus arcium dissoluendis tantum inseruiunta Basilisei,ct Saeri naualibus proeliis ferme semper adhibentur; ut Falcones maiores,a minores seu mertu campestribus copijs: cu ius etiam seneris erant Spingarda tormenta tricubitalis 4ongit dinis, quae glandem pruni maioris magnitudine effundebat. Pr ter quaesunt minoris generis fistulae quae ut plurimum Moschetiade nomine minimi accipitris vocantur, tubumque habent inter manuales balistas paulo grauiorem, xnde quando ignem concipiunt, quod non fit rotae, S silicis percussu, sed attaciti funis accensi, bifurcato scipione sustentantur: istis minores sunt Bombardae ro alae, Arcab ortim nomen adeptae, ab italico vocabulo, quod significat arcum praeforatum quia bura italis foramen est; omnium vero minimae Selopi a sono quem edunt, vel Pisulae v cantur. Porro eiusmodi machinae proprias illas appellationes sortitae sunt,aur propter similitudinem aliquam,quemadmodum contigit hoc vetustioribus quoque machinis,utquorundam animalium nominibus insignirentur, ex proportione quam his bant cum illis in actione, ct figura: sic enim Aries, Ericius.Scor pio seu onage GCuniculus, Te i ludo , Musculus ,& aliae machinae aliter ab a ijs rebus dictae sunt, vel quia carere nominibus mi- nime debuerunt in tanta figune varietate, quae alioqui fuisset confusioni obnoxia,uel denique quia varia haec serpentum nomina Basiliet , salamredrae, crocodili serpentinae colubrinae & similia plus terroris hominibus incutiunt quam si cannae maiores vel min
, Eius autem instrumenti usiim,vetustioribus mequaquam usu mino εαμ patum fuisse temporibus,certissimum habetur argumetum, quod Graeci mechanicorum scriptores Heron, Pappus, Athenaeus 'v' Biton , atque tot alijsupra recensiti, non adeo negligentes fuisset videanrur, ut mirum hoc machinamentumlibris suis,haud secus ac caetera quae eorum aetate in communierant hominum usi non apposuerint; nec item latini vetustiores ut Caesar, & Crispus; aut alii quos anno postea quadringentesimo floruisse constat, ut V perius , & Frontinus, tam supini parumque oculati fuerint, ut iulud indictum praetermisissent, si uspiam gentium vel eius nomen tantum auditum fuisset. Quare vehementer illos decipi arbitror
qui ut inuentum istud antiquissimum esse probent, vertunt stiria
715쪽
omnes modos, & nullum non lapidem mouent nullas nugas indictas relinquunt, nihilque non vanum, & inane proserunt, Osuae possint opinioni auctoritatis aliquid conciliareri tarunt igitur in primis pro Achille suo versus illos ex sexta aeneide V di , er erudeles dantem Salmon poenas, Dumsammas Iouis, ct finitus imitatur olympi. Demens qui nimbos, dimu imitabile fulmen Aere, O Cornipedum cursu ularat equorum .existimat enim hi Salmone ex aeneo tubo alioue huiusmodi vas ignis impetu erumpentis, magno cum nitu dcsul re, glandes , pilasque proiecisse, tanquam fulmina, non vero tali eum machina usum luille, ad hoc eisiciendum, qualis postea fuit illa Regis Persarum Chosrois, quae ex Graeco Ioannis Taetetis, sic Paulo Lacisio descripta latine fuit Ch roes Rex era Gersarum in temporibus Heraclei, ,
In palatiis suis circa per abi laquea-ibus Caelum babens fabricatum, Ex quo tonitrua , ct fulmina macbinatique imbres, Conuiuioaexceptis legatis erumpebant, adstuporem. Sutem auum tempora besiam. Heracudes cum PersisFodiens Per dem υniuersam, igneque et astans, incendens Eliam igniferum Caelum exust illud ,. Cum Cborae uniuer , quin HA P i iij oducia.xt. Quin. etiam reserunt exEustathio, & Agathia, artificem fuisset zzi ,. adeo mirabili arte instructum, ut sui domumiuimich repente dissstauerit machinamento tam emcaci,ut terra veluticoncuti, mi tuque simul tonitruis ac fessoribus miseeri. omnia viderentur ;cuimolimento simile aliud rictum ivisse ab Eutrapio Enuclio,qui Imperatori Theodosio a cubiculiserat,auctor est Suidas apud lari Op., cobu MaZZonium: a quo cum .he omnia asterantur earu Bombardarum occasione de quibus mentionemdacit Ariosius in Rom
ictu Ollandiae comitem, unaque duos eius lilios occiderat, ipst demum ab Ortando interemptus; coneludit tandem Maraonim . omnia haec per anachronismum in nobilissima vate explicanda esse,cum nulla ratio hacisnus inuenta sit, quae puluerem Pyrium, α Bombardas antiquioribus illis suculis vlurpatas luisse , ut e
716쪽
libro s. lib. 8 philippeap. t ib.
cogitatas certo conficiat. Vt mirum propterea sit quosdam Non ventus quateret puppes, non machina muros. in hunc sensum trahere, & Robertum Vallumum asseruisse Boin bardam inuentum suisse ebimedis, quo commento nescio a
rauit de urbe, quae fulminibus, & tonimus hostes a se summouebat: & quia umque alia comminisci selent in eius opinionii confii mationem, explicari ea omnia commode possunt. Si primum animaduertamus,inter Pntiquorum arma,no modo iAnem,
, strues ligni, in accensas do de machinis mirabilibus probavimus, & Caesar loquendo, de Bellovacis ac Frontinus obstendunt, extatque huius rei exemplum egregium apud Giuilemum Britonem in obstidione castri
Illuc se vertunt congestis undique lignis Ignem Iunonunt, ut c aut ardeat intus Aut via non pateat qua prodeat besis au illos sed multas quoque machinas, &instrumenta ignea fuisse certa e uadam ratione figurata, & composita, quorum frequens apud auctoresc5memoratio,parum nasutos facili negotio inducere potuit ut haec quasi de bombardis dicta forent interproetarentur.M.
Trida Misa nihiI dicam,cui nomen illud teceruntiatae, seu
'f- l onoae.1 auibus aut in quas mittebatur, eratque prout 1
fibuscue,cum ingenti mortalium ruina, os finge reperio, nam xvsum milietum, qui scalis admotisvrbium moenia consce
717쪽
dunt ut eo scilicet hostes detenti, nullum asserant subeuntibu impedimentum: illudque appellat α, ον παυβολον, quod tubi nostris ignivomis, si infixas hastas dem meris , ansamque pro pe calcem addideris, haud ita dissimile videri possit. Legitur printerea in sacris codicibus Gedeo 1ras militer egisse in fugam Madianitas estractis fictilibus vasis, in quibus ignem prius occultauerant
Sapud Plutarchum Dioviiij secta,cuim Syracusanos Dionis auxilium praestolantes, ante quam illud adueniret, internecioni omnes dare vellent:-pernicissima omnium strages, O convasatio est, igne grassantur proximaquaeque taedis ac lampadibus succedo nies spicula ignita autem arcubus in longinqua pargebant: il sdem que aut non multum diuersis usiim fuisse Ulam aduersus Marium ex ec - .dem auctore patet . Quin etiam Xerces in Athenarum eAPugna viai iatione, ut resert Herodotus; oti cum Delium obsiderent,ex Tu
cydide; Figulus bellum gerens in Dalmatia , teste Appiano: Gal- l . 0 q. li duce Ambiorige aduersus Quin tu Cicerone pugnantes edi Cae , iliti Esare ; & ipsi met aesariani milites, ut Dio refert, in bello Aetia coii L eo ac contra Antonianos nauali prculio decertantes; omnes inquam hi variovia odo paratas ex Pyrothecniae sec retis machinas, usurpasse seruntur; ut proinde mirum non sit si Vegettius , de earum usu tot capitibus libri quarti di iteruerit, Ubi cum friaricas, maleolos ct oleum incendiarium priecipue commendet, Iamque a nobis e X-plicatum sit qualis falariea fuerit , consequens et ut de olei istius
medicati natura inquiramus . Hanc.vero nulli bi melius expressam inuenio,quam apud Amrnianuq ni in Mediae & Coroni mon 'd' tis descriptione ita de eo loquitur tu bac regione oleum con citur medicum, quo illitum telum si emissum leutius laxiore arcu, haeserisaesus excitat acriores incendio , nec remedio ullo,qucimiam puως-ris consipitur , paratur autem hoc modo oleum et ιι communii heisa quadam infectum, condiunι barum rerum periravid diuturnitatem seruantes, ct coalescens si aut ex materia vena naturatis , misis
que vi, Plinius inquit, circa Babyloniam , io Ausi ἔς vis Po ibi cν ι , . . profluens bituminis modo. Vnde patet oleum istud ni I ljud iuille
718쪽
quam Naphtham praeparatam,& seruatam in usus incendiorum: quae Ionge validius aduc concitabat limus ex Commagene lacu, cuius naturam sic explicat Plinius In commagene υrbe Samosatis sagnum en emittens limum,maltham vocant, sagrantem, cism . quid attigit solidi, adhaeret:praeterea tactus sequitur fugientes. AEc δε- Ienderὸ muros oppugnante Lucullo sagrabatque miles armi uis Mauleolorum vero appellatione no modo significatur manipuli spa rei pice contecti, qui incensi, aut in muros aut in testudines iaciu-tur, ut vult Nonus,sed quemadmodum inquit Ammianussagitta cannea interspiculum,' arundinem multifido ferro coagmentata , qua in muliebris coli formam, quo nencur lintea famina concauatur, ventre subtiliter, O plurifariam patens, atque in alveo θ o ignem . cum aliquosuscipis alimento, o sic immissa lentius arcu invalido --cus mim rapidiore inti ex tingitur aestus incendiorum ) nec remedio ullo quam Iuper iniecto puluere vel amurca consopitur. Horum V ro enectus in nauium incensione ita Lucanus enumerat Nulla tamen plures hoc edidit aequore clades Pelago diuersa lues , nam pinguibus ignis , Mixus taedis, ct tecto sulphure vivax . Spargitur, ac faciles abent alimenta carina, Nunc pice, nune liquida rapuere incendia samma ianec minus ad hanc rem facit Vates maximus aeneide quinta Sed non idcircosamma atque incendia vires. Indomitas posuere , udosub robore vivit
Stupa υomens tardumfumum, lentussique carino 'ii 3
Est υapor, O toto descendit corpore pe Iis. Enimuero licet ignes eiusmodi validesint,& Aeneas in c ominentario poliorcetico, alterum qui nulla arte restinguatur, ita parare doceat picem, sti*bur, stuppam, mannam tbus, siue mannam thuris, lada ramenta accende, ac aduersu hosein admoue, M quod illius succendi volueris: attamen Pyrothecna insignis Calli lichus ex Heliopoli Aegyptiad ConstantiumPogonatum fugiens ilium longe vehementiorem attulit, quem nonnulli ignem humidum vocant, eo quod inter humida uiuata, alii ut Zonaras, αCedrenus marinum eadem de causa, quidam ε κνον. ab arte,& temperationis modo, quo essicitur; caeteri vero communiterct quemadmodum existimo, ab artifice Gracum. Huius autem
719쪽
vis primum apparuit in Saracenorum naues, quas Romani exusserunt ex Theophane Isauro apud Anasthasium Bibliothecarium ; atque ubi paulatim frequentior coepit esse illius usus, ita maximae res in superandis eius beneficio hostibus confectae sunt, nam cum Inger Russorum Rex Constantinopolim mille nauibus armatis obsidione cingeret, Leo Imperator omnem hunc apparatum igne Graeco combussit ; & Hugo Rex Italiae, cum Sarracenos qui Alpe omnes in sestas e Fraxineto reddebant,loco illo munitissimo depcllere vellet, missis, inquit Sigonius, ad Imperatorem legatis, Triremes ignemque Graecum Ini dari postulauit,
euius ea vis erat, ut ni faceti liquore infuso, non posset extingui, deinde addit Saracenorum nauibus Graeco igne combiatis, Saraceni plerique Fraxine tum reliquerunt in montem Maurum concesserunt.
Atque ita patet maximam vim huius ignis fuisse,de quo plura qui volet, is adire poterit Sigebertum Gemblacensem, Zonaram in Pogonato, Nicetam in Iliaco Angelo, Luitprandum Ticinesem, quo Sigonius, id quod de Aceto dicit eius ignis remedio, mutuatus est, & similes alios historicos. Materiam vero e qaa componi debet, variam assignat Scaliger ex Arabicis auctoribus; &ipsam quoque proponit Dominicus Cyllcnius, quanquam parum vere, meo quidem iudicio, nec satis distincte,ut mirer propterea Ioannem Baptistam Portam Virum adeo accuratum, &Hugonem Sempilium ijsdem pene verbis suos in libros transi
lisse quicquid ab hoc auctore non utique graui sed plebeio, dictum antea fuerat de igne Graeco , aut si mauis artificiali. A quo priusquam calamum tempero, istud denique monendum duxi quod refertur a Casaubono in commentarijs ad Aeneam,nempe Iulium Africanum operis sui tactici caput XLV inscripsisse αι n. αψώ,atque in eo docere ratione Pharmaci conficiendi, quo si arma hostium aut quaevis alia inungantur, obi jcianturque postea radinsolaribus, incendio sponte excitato,omnia sint conflagratura . Eiusmodi vero tela ignita, di faces ac pilas comburentes, & s nulla ratione posse cum bombardis nostris conferri manifestum sit, minime tamen concludendum est, non excogitatas forsan quasdam alias fuisse, quae cum propius ad illas accederent, idcirco factum est, ut multi qui non ita curiose in rerum differentias inquirunt, easdem omnino cum Bombardis
720쪽
dis suisse existimarint. Quanquam non ita censuiti homo plurimum iudicii laude, & selectis quibusdam obseruationibus commendatus Vincentius Lupanus, qui in haec vel ba Flauij Vopia
sci lues etiam toγmentis iaciuntur ita subdit ex hoc loco quis male sanus colligeret, antiquis Usum fuisse aeneorum tormentorum, qua Arilitariam vocant: quod tamen nec Verum , nec vero proximum olle aden, an ea ostenderat, in eleganti libello de magistra.
s Secundum vero quod hominibus nonnullis persuadere po-τμ ' tuit antiquiorem elle, uam vulgo existunetur, fulminalium usum
ini o ambi fuit nominum elusin di Bombarda o Canonum antiquitaS,cum
g ib.m, r haec lythobolis omnia iis machinis, ut Trabuchis, Billis , ali)sque .. - ' enumeratis ab Aegidio Columna,& auctoribus qui circa eius yltima parte aetatem floruerunt, nullo discrimine olim accommodarentur, &. ...ci ab ipsis postea ad fulminalium instrumentorum designatione r
il uocata sue ini. Etenim cum absque strepitu maximo displodi non possent, credibile est impositam illis fuisse a vocibus eiusmodi boωbilo, bombus, bombiratio, qubiis talis tragor designaretur, Bombar arum appellationem ivt Canonum ab ingenti trabe, quae '. ad sequi librium suspensa, sursu ni deorsiumque instar lingulae seu examinis, quod in trutina reserente Gellio Graecis est, m uebatur; aut si mauisa Canone , seu quadra instrumento fabrili, quo, tanquam libella, totius machinae librandae ratio constabat. Nempe eo scias u accipiendus est Crantetius in V .andalia sua,cum scribit Christophorum Danorum Regem, sub annum Domini MCCLXXX. ictu Ecmbardae in praelio occisum fuisse: de Frois sardus nobilis scriptor rerumGallicarum,dum refert Ioanne Philippi Uale sit filio natu maiore, &Noi maniae Duce, urbem quandam Hannoniae obsidente, anno supra iam e apsos mille,& trecetos, quadragesimo eius incolas quilius Artilliariae copia abunde suppetebat, priegra iacies lapides ex Bombardis, & Canonibus in hostes evibrasse, quibus cente nihil aliud quam Bricolas,& P trarias illum intellexi istes tam certum est sitiam quod certissimum es e potest. Sed quod magis stupeas circumferuntur, duo epigrammata Graeca eX: verbis contortu plicatis, S inuicem connexis composita, quae ut antiqua laudantur a Titio in assertionibus locorum communium, reierunturque etiam 1 Michaele Neal