장음표시 사용
721쪽
dro in erotematis grammaticae Graecae , editis circa annum MDLXI. , ita ut quemadmodum vult Scaliger, i Iacobo Scotoportentosi ingeni j Iuuene, omnino confingi non potuerint, ijs tamen Bombardae vox inter alias obseruatur, ut ex hoc versu constat,ad Graeci fidem solerter ex presso. Bomb ardas, gladios funbasar sammiloquentes . Verum ut opinione longc falluntur, qui Bombardas nostras 6 antiquorum tormentis annumerant, sic non minus aberrant, veritate, qui bello tantum Clugiens, seu quod Veneticum Ge- ώοωι--nuensibus ad fossas Clodias, & circa Metamaucensem stationem ipsi Malam octaum vocanto ancipiti Marte gesserunt, circa an num M CCCLXXVII., illas primum usu receptas fuisse arbitratur . Communis enim ille suit magnorum virorum error Lauren-
iij Uallae in elegantijs ;Platinae in vita Vrbani VI., Volater ni OE ἡ ilibro trigesimo commentariorum urbanorum , Polydori, Vir- iis ibi cibi giiij, Blondi Foroliuiensis,Francisci Patrici j, Rivaldi a FIurenZa, in paralel
Antonij Guiberii, Horatij Tursclini, Vincenti, Lupani, Belcarij
Peguiloni,Forcatuli,&aliorum,qui communem hanc multorum ni uiri opinionem nimis libere confidenterque secuti, omnes sensim velut eodem vento in scopulos adacti,naufragium Veritatis fecere libro s.cum ex Petrarchae libro de remedijs utriusque fortunae, integrum sit unicuique videre, quomodo eius aetate, Bombardaequales nunc apud nos usurpantur, frequentissimae erant, sic enim ille . Gaudium. Habeo bati s O macbinas innumeras. Ratio. Dialo. yymirum n s ct glandes aeneas quae sammis iniectis hori no tonitru iaciuntur, non eri satis de Gelo tonantis ira Dei, ni crudelitas iun -cta superbia, de terra etiam renuisset ξ non imitabit ulmen, ut Maro ait bumana rabies imitata es,cer quod Θ nubibus mittisint,ligneo quidemsed tartareo mittitiar rume o ; & aliquanto post erat haec pesis nuper rara ut cum ingenti miraculo cerneretur, nunc vi, rerum pessimarum dociles sint animi , ita communis es, Ut unum quodlibet genus armoruw. Fatis autem concessisse Petrarcham sub annum dumtaxat MCCCLXXIV. Matthaeus Palmerius in chronico, &Iacobus Philippus Thomasinus,cuius nunc studijs, S diligenti calamo Pata iiij gloria,quae multum qu em occum-bcnte Pignorio obscurata fuerat,augustior reflorestit, in suo Petrarcha redi uiuo , tam accurate luculenterque probauerunt, Xx Vt
722쪽
ut cum hactenus omnes istud pro vero persuasum habuerint, ita & in posterum, nullus hoc ipsum reuocare in dubium possit. Eo vero facilius inducor, ut hoc ita se habuisse temporibus Perrarchae,mihi persuadeam, quod ex arbore bellicorum stratagema
tum , cuius auctor vive Me Carolo Sexto Francorum Rege
scribebat , id est ante Annum MCD XXII. aperte constet ,
omnis generis fulminalia aerea,quae globosmaiores lapideos etiatrecentorum pondo torquerent, Vi pulueris pyrij parati ut nune fit, ignemque attactu laniculi succensoris concipientis, in oppugnatione arcium S earunde etiam pro ugnatione,usurpata tuis. siritum & minora quoque tormenta bilibres, & trilibres globulos emittentia , ita ut quantitas pulueris unicuique Bombardae necessaria,& currus, equi, homines singulis pertrahendis gubernandisque idonei iam tum,eodem modo quo nunc a nobis fieri consueuit, designarentur: Vt minus verisimile sit, rem quae ante viginti tantummodo annos inuenta primum & excogitata fuerat, tam breui tempore, eo incrementi ac perfectionis deuenire potuisse. Atque ut huic domestico testi externus alter in eadem tamen causa adiungatur,refert Thonaas oti simghamius ad annuM CCCLXXXVI. quod captis ditabus Gallorum nauibus d
uersae machinae ad laesendum lapides muros conterendum grumnae plures eum magna quantitate pulueris in Angliam deducuntur
Quinimo diligetissimus scriptor Henricus Spelmanus earundem machinarum nomen in tabulis expensarum militarium, & ciuialium Edoardi Tertii a se repertum docet,quamuis ne aliquid tomere dicat, illud interpretari malit de petrariis, &manganellis. is ossario. Sed non deluuialii qui fulminalium usum reserant ad Othonis Quarti , ct innocenti; Tertii tempora, id est ad annum circiter MCCXII ut Ioannes Mariana & Νauclerus fecerunt, quibus fidem pariter astruit,Petrus Sublanciae Episcopus scriptor gestorum Alphon si XI. Castellae Regis laudatus a Magio in Miscellantis hi resertBarbaros anno a purpera Virgine MCCCXLVIlI.
α multis antea foeculis, dolia quaedam ignivoma, seu Bombardas informes in bello usurpasse. Multi praetera censent Rogerio Bac- coni Aligio sub idem ferme tempus, puluerem pyrium innotuisse, quoniam in epistola de secretis operibus artis, & naturae, ita
videtur de ipso loqui, coni velut tonitrus O coruscationes possunt seri
723쪽
fieri in aere, imo maiori borrore quam illa quaesunt per Maturam , nam modica materia adaptata scilicet ad quantitatem Umus pollicis, sonumfacit horribilem, coruscationem vehementem Me sit multis modis, quibus ciuitas, aut exercitus de uatur: nam & Ii verba haec, hymistis eo sensu dicta videantur, ut potius auri fulminantis vim exprimant; satendum tamen est non magna vi opus esse se ut ad pulverem nitratum pertrahantur. . Quare cum i llud solemne sit tam arti quam naturae, Ut ab eΣ i, i
guis & rudibus principijs, ad persectiora sensim procedant, expolianturque tempore , velut fabula est de ursorum catulis, qui matris linctu sensim adolescunt, &musica in primis, atque ar ij a fulmi chitectura id manifeste in artibus ostendunt, quarum haec cum stramineas casas, & vilia tantum mapalia antiquitus erigeret, eadem nunc basilicas, praetoria, ct validissima palatia coagmentat : illa vero,quae olim sylvestrem cantum tenuibus calamis sociabat, aeneis nunc & commensuratis fistulis, modulatos concentus edit: propterea libenter adducor, ut idem quoque in militia iacium existimem , quae ut lignea scuta,& pelliceas loricas quibus antiquitus pugnabatur,aeratis clypaeis, chalybeisque thoracibus mutauita, sic in Bombardarum inuentione, & elaboratione non statim illarum aptam materiam, conuenientemque sermam inueniti, sed ex praecedenti aliqua cognitione semper ad ulteriora procedendo Jalainicas primum, & tubos igneos vetustissimis temporibus usurpatos, commenta est;deinde opero ora alia ex ignet machinamenta ', postea dolia illa ignivoma, mox ex illis inform Bombardas; Deinde vero persectiores, ac tandem quales nunc habemus continua velut partium additione absolutas, omnique a te &industria persectas consecit. Quare cum nec uno tempore, nec ab eodem artifice istud instrumentum, vel de nouo inventu,
vel ex rudi ac impolito in elegantius aliquod resormatum suerit , nihil mihi inter tot discrepantes de hac re Bezoldi, Maioli,Pancurcii, Materi, Camerari , aliorumque sententias versanti, consultius videtur, quam sicut hactenus varijs rationibus ostendi, nec adeo antiquam esse Bombardarum , seu fulminalium inuentione . ,
ut multi credunti, nec etiam adeo nouam,ut ex aduersa parte nonnulli arbitramur, ita perpetuo de illis sentire. Neque enim e dem modo se habent, ac librorum excudendorum praela, quoru
724쪽
quia nulla unquam memoria ante annum MCCCCLXI. nullumve artis istius vestigium extiterat, procliue eam ob rem mihi fuit capite r. in Uditamento ad historiam Ludovici XI. de eius primo inuentore, & inuentionis modo, ac tempore certi aliquid statuere . Bombardarum autem clim varia semper fuerint ante trecentos, vel quadringentos annos rudimenta, varia item ab omni serme . aeuo machinae igneae, quae progressu temporis in nostras degenerarunt, quis tandem sanus audeat primum in hac imitatione, vel auctorem, vel momentum assignare Θ Scio equidem fermet Omnes in eo conuenire, ut Germaniae inuentum istud fuisse tra-
γ dant nde Michael Materus hoc ut in hIminum opinione stabiliret, librum edidisse videtur de tribus inuentis Germaniae,&Philippus Beroaldus quem sol im ex innumeris alijs proferam, illud idem asseruit in hendecasyllo de laudibus. Germaniae, cum ita de eius inuentis cecinit uo Germania gloriosa salueo vasa ex Orichalco , ct apparatum Mensarum nitidum aere, machinasque is .
Ad nos belligeras subinde mittis Sed mihi conuenientius videtve,nullius nationis pcieiudicio,quae sibi sorsan verius,inuentum illud tribuere posset, hoc tantummodo de eius usu statuere, quod Achilles Gassarus valde, mea quiadem sententia,probabiliter ad Sebastianum Munsterum scripsit; nempe usurpatas primum fuisse Bombardas, eo apparatu, quti nostro similis esset,apud mare Danicum anno MCCCL celebres tamen non euasisse,. donec ad Clugia pugnatum esset 1 Venetis &Genuensibus; eo siquidem modo explicanda est communis auctorum omnium quos supra retulimus, de hac bombardarum is
inuentione sententia. Quam tamen miror non confirmatam
similiter sui sse a Bartholomeo Facio, qui in libello peculiari de bello Veneto Clodiano,. nihil aliud dicit quod in eius fauorem
trahi debeat, nisi Bernabonem auxilio Venetis misisse quosdam, equites, qui met a parte ex Alemania petebantur & Petrum A Nam Genuensium classis praefectum,in castri Brondoli expugna tione, tormento ictum, repente occubuisse , cuiusmodi vero to
mentum illud fuerit non explicat, & cum passim mentionem de sagittis faciat, nillil aliud in specie de reliquis telis, & tormentiv addit,
725쪽
addit tantum abest ut cum Platina conueniat, qui in vita Vrbabani Sexti primus,ut existimo,hanc opi nionem disseminauit, qua
certatim omnes postea consecuti sunt. Platinae autem verba siquis ea scire desideret haec ipsa sunt, nulla erat scapha Venerarum, nullus lembus qui non duas Bombardas,ct eo amplius haberet quibus multi Genuenses υr a re insolita nec adpraecau usita opprimebatur, fleturae enim bombarda υno ictu binos terno que pleramq; necabant. Caeterum ut incertum est adhuc, ad quosnam istius tormenti g. inuentio pertineat, sic er politi, adauctique gloria,nemini poti ri iure quam Germanis tribuenda est,qui pro ea qua maxime va-lint in aere tractando, ac flando, seriundoque iacultate,multa ex ι.ε QM suo ingenio his machinis addiderunt,quibias non diruendis tantumuris , sed ad campestres quoque pugna magis expeditae, sua Izi. Tu
leuitate ac breuitate redderentur incredibile enim est, quantum
adhibita ad artem solet ira , omnes hae machinae singulis diebus accipiant incrementi ; quantumque vis ingenij humani per earum compendia, novasque rationes, S admirabilia plerumque secreta, elucescat. Et sanὰ nihil aeque iuuit ac promouit conatus prorumpentis in Italiam, eamque more fulminis e nubibus excusisi, peruadentis Caroli UIll. quam machinarum, quas secum habebat numerosissimas,apta legitimaque consormatio cum Gau liqui exactum illarum usum habebant, non ferreas, nec vastae molis , quales Italorum erant, sed aereas dumtaxat, iustaeque magnitudinis, & bigis sceptus, nonnuquam etiam quadrigis impositas, tanta industria equis traherent, ut pari sei mecum reliquo exercitu celeritate, mouerentum, dc suis fabris, sol ribusque ac omni alia suppellectile necessaria,ut conueniens erat,instructae, circumducerentur; unde facile quoquoversum, & ad omnem, motum , atque ad ictus densissime iterandos minimo negotio
explicabantur; maxima Italorum admiratione, qui suas rudio. res adhuc propter vastitatem aegre multisque Bouum iusis circumferebant,nec exonerabant nisi tardissime. Ac proii de si quae laus est, tam dirum,& serale tormentum,explicatius ad Iominum perniciem seriisse, eam nostris quoque Gallis dcberi, merico quis existimare posset cum omnium primi in celeberrima illa expeditione,validum, &numerosum omnis generis tormentorum apparatum , maxima celeritate, ac facilitate duxisse, etiam per lo-Xx 3 cama,
726쪽
ca auia,& aspera serantur .Postea vero ut eiusmodi machinarum usus magis inualuit, ita noua in dies excogitata sunt compendia, quibus ille aut commodior fieret,aututilior; na cum olim persu su est et,eum canale tantu optimu esse,qui rectus & ubique aequalis foret , ac totius machinae ratione ad globi po nisus, debere esse centupla,ut si spherasit podo XX. machina pondo M. M. esse debeat; istud non usquequaque veru ac necessariu csse,nostris teporibus de praehesu fuit, praeclaro Philippi Comitis Ma sseidici inuento,qui nouu quoddator metarugenus commentus est,quae mes
rem haberent usum mobilitatis, longiusque globos permitterent minore pulueris dispendio,cuiusmodi nonnulla conflari secit in nupera obsidione Bredana, que cum essent librarum non amplius CLXXX. singula globos emittebant pondo VI. ac alia item maiora librarii stingula DCCL. quae capiebant pilas podo XXV.& omnium usus,& si pretio plusquam dimidiato minore, maior
tamen erat atque consuetorum .minuscula quippe equis duobus, maiora non amplius quaternis celerrime vehebantur, cum ve-.tera singula indigerent senis, denis,aut denis octonis; sphaeras item serreas, adhibita tantum tertia pulueris parte iaciebant longius quam antiqua. Id autem compendium inquit Hermannus Hugo, Mansistidicus arte faciebat; nam liquefactum metallum ita igne excoquere nouerat, ut minori aeris crassitudini, parem. duritiem atque aliis tormentis maximis prestaret , Vnde leuitas. tanto maior existebat: pilae vero etiam minori numero eFcussae, ea tamen causa longius volabant , quod aenearum fistularum tubi,fundo non plano, sed in cuspidem excavato gnem extrema fistulae parte qua tubi centrum erat, compraehenderent, contra veterum tormentorum morem, quibus superne inter pilam &planitiem sundi,ignis inserebatur; atque hinc nouorum vis maior, cum ab extremo centro conceptus ignis in orbem, simul aequabili flamma perieratur, quae cauo cuspidis collecta, tanto vela menti is celeriusque pilas expellit. Sed ulterius adhuc progressa est humana industria,& aes Cyprium mixtum plumbo alijsque rebus temperatum, quo in machinis conflandis Vtimur , corio pe tibiarique mutauit; inuentus est si quidem paucis abhinc annis, modus Bombardas sutiles ex corio iaciendi, tanta duritie, ac si initate compactas , ut nihil minus quam si ex aere forent, glibos
727쪽
bo ς VIII. librarum iteratis frequenter ictibus, &eadem cum reliquis celeritate, ac distantia iaculentur. Cuius rei primum,quod sciam, Antuerpiae periculum factum est a Marino de Marinis nobili Genuense, qui talem cxcorio Bombardam, Serenissimae Hispaniarum Infantissabellae Clarae Eugeniae, adeo artificiose
elegaterque fabrefactam obtulit, ut sua tantum leuitate materiam proderet, cum vix trecentas libras penderet, & a duobus hominibus aut equo unico facillime trahi,omnibusque equestris militiae muniis inseruire posset. Quod inuentum quia eruditissimus Dominus Ioannes Rhodius suis ad me postremis literis scribit , peculiari nunc solicitudine a Venetis excultum amplexatumque fuisse, ita vispessit, illud magis in dies propagatum iri, visum est mihi propterea optimum fa,ctu, si quam epigraphen Marinus de Marinis ,huic primum a se fabricatae, S excogitatae
Sutili mach inae apposuerat, huc retulerim ne si sorte res ipsa in memoriam usumque posteritatis transit, eius auctoris nomen ut multarum aliarum fieri solet,aeterna obliuione sepeliatur, Haec
Diuo Ioanni dicat. ann. MDCXXXII.
Ingenium non furor Arma ministrat
OMNIPOTENTI DEO IUVANTE DEI PARA VIRGNE INTERCEDENTE. . MARlNVS DE MARINlS IOVI SVO, EX' PROPRII INTELLECTUS FUCINA ANIMl GRATIA DEPROMPTA HAEC LEVIORA MINISTRAT FULMINA GIGANTEOS AUSUS CASTIGATURA.Pulchrum spe nocet in leuitate, ct celeritate Neque tamen his se inuentis continuit haec pernices ,&quasi . 'satis non esset in clementum vniin, peccasse,aliud insuper inno-
centissimum , aerem scilicet, in hominis salutem coniurare do- cuit, quandoquidem Rivalius a Fluren Za excogitatum fuisse roseri P ab Cadoniensi artifice mira ingeni j solertia praedito, in dum aerea cuiusdam Bombardae , id est quae non ope ignis, vel pulueris nitiati, sed solius aeris compressione,in tubis ligneis,aut ex .Xα 4 Ω -
728쪽
serro in laminas ducto, globulos emitteret, tanto impetu Vmi,. desubt bulas scepissimetransverberent quod item factu 1 Germano quodam fuisse rescri Cardanus, sed adeo rudi, & praegrandi tubo ligneo , ut pro eius grauitate, & magnitudine, nullum ex eo commodum sequeretur: verum credibile est tentamentum illud suis.
se singularis illius artificii, quod demum a Cad mensi alijsque
ita sedulo excultum iuit, ut passim siclopi illi manuales aerei oblectationis gratia conficiantur, usurpenturque nunc eodem pene modo,quo prius solebant bariuia illa vitreae oblongae,& in modum tubae aequat iter perforatae, per quas impulso spiritu,emissisque ' ritulis cretaceis, auiculae certissimo ictu occiduntur. Iam vero infinitae rei tractatio esset, recensere velle quaecumque huius artis incrementa, ad hanc usque diem excogitata sun , nempe ut tormenta pluresictus temel tantum accenso puluere ex eodem tubo displodant; aut ex diuersis, sed alio artificio ignem concipientibus : ut tuba ignem iaculantes simplices, &sclopis armatae conficiantum, ut pilae ferreae crepera luae dissilientes in frusta, luctu de strage cuncta replent, non mortarijs modo, sed aeneis fistulis medias in urbes,etiam si pondo amplius sint,proiiciantur Ho-cis remotissimis , ut glandes praeparentur quae obuiam quamque materiam altius solito subire positiat, & homines etiam confode re nullo relicto laesionis vestigio in cute,ut globi eandentes ferrei ex maioribus colubrinis in aggeres, &domos proijciantur,qui non solum ignita vi acrius penetrent, sed reperta materia apta, eam inflamment,maximaque incendia concitent ut pulueris pyrij compositio certa ratione temperari possit, ad maiorem vel minorem strepitum edendum ut denique eo repleti cuniculi inuenia, &arces subuertant ', Avaria eius praeparatione, mile alia noua, & i
7 - solita huiusinodi opera fieri possint, te quibus cuni pleni sint aliorum libri, consultius existimo liberam illis tractationem relin-ς quere , quam paucula decerpendo , mutilum aliquid ac imperfe-
fi ' cium huc assere, quod nec tibi Ludovice Comes, vel usu coni modum, vel doctrinisuaue,aut iucundum esse possit . ' M ins Ceterum. cum eius machinae inuentio, aqua sensi ni ad incre
mentum illius deuenimus, nulli plene cognita sit, & adhuc sepulta lateat in spatijs tansmissi temporis 1, Uissentia inanen ita se pro dit,yt non hominum modo internecione, sed ciuitatum euersio
729쪽
ne mani sestius in dies euadat, quanto hae machinae vel balistis violetiores, vel catapultis concitatiores, vel quocumque alio tormentorum genere quod antiquis usurpatum fuerit, rapidiores existant. Hincque Mexicani, populi illi a Cortesio subacti, qui ligneis machaeris,& praefixis cornu iaculis, sagittisque arundineis, & magna corporis parte nuda dimicabant ; cum Hispanos fissilibus machinis,& curulibus quoque tormentis armatos, cuncta , quibusdam cum strepitu, & sulgore glandibus emissis , stedinere viderent, Coelo ab ipsis euocari fulmina,& aDijs benigne concedi aduersus hostes arbitrabantur .Sed non tam haec eliciamus quam imitati sumus, aut verius expressimus vim illam te riscam , impetum, impressionem, disiectionem denique, &vastationem, idque etiam sereno Coelo ut merito quide apud Pana philum Saxulta de se loquens fistula haec chalybea introducatur
Vis, nitus, rabies, motus furor, impetus, ardor. Sunt mecum, Mars haec ferreus arma timet se nec minus grapplice Politianus in Rustico dixerid ibi tormentum Aere abenum , Quod tonitru horri co magnas quassantia turres , Ardua fulmineo iaculatnr saxa rotatu 'Sed non Scaliger, non Forcatulus, non Iacobus Taurellus, aut Cataneus,quos hic una cum duobus istis laudare possem, vim &perniciem liuius instrumenti melius unquam suis epigramma is aut argutius exprimere potuerunt, quam secit ante aliquot annos Ioannes Argoliis, in hexastico quod lubenter huc asseram ,
nsi quod ad me scriptum ab amicissimo, & eruditissimo viro,cum Patauij iucundissima eius consuetudine fruerer ,sed quod summe laudatum ab omnibus; foepiusque in publicis celeberrimorum virorum consessibus recitatum,& auribus calamisque exceptum, Iaudem ubique retulit, ubique plausum, & admirationem qua
Vam' Naudaee, caui damnanda est machim ferri, mη tulis hoc maius terra, feretue nefas. Giddidit e Caelo clypeos cecidis e vetustas, i Hac puto sed Sugio ,de laresuxit opus, Huic rota .cos, canis est, nempe das Sasi es um
730쪽
Verum quoniam p aulo insta cum de fulminalium, & sagittarum,
inter se collatione dicetur,sermo mihi iterum habendus erit, de eorundem pernicie, & impetu,videndum inunc qui fieri possit vitantillus puluis longiori & admodum angusto tubo conclusus, .cauo ex gutture,dedolata in orbem immanis plerumque ponde ris saxa emittat, quibus densissimos quosque muros perfringere, &opera quaeque solidissima,ingenti cum fragore dissipare,atque euertere solet. Horum vero mirabilium effectuum,quae causa potest aptior essing , quam ipsius pulueris pyrii natura ex Iulphure,.
carbone aligno, O balinitro repurgato praeparati quae omnia cum in proximae & vltrina dispositione sint, ut ex terra, sub cuius forma continentur in augusto loco reclusa, adiecto ab imo in chinae extrinsecus igne,illico accendantur , S locum centuplo. maiorem requirant, Vt ex eo patet, quod granum unicum pul-ueris nitrati accensum in dimidio nucis putamine, totum illud igne replet propterea sit ut accensus iam puluis,cum in arcto sit, violenter excutiat machinam unctique , neC alicubi faciliorem exitum inueniat,nisi qua parte sphaerula vi.intrusa fuit, quam idcirco tanto conatu elidit per canalis longitudinem, indeque adfspatium aliquod externum,ut si minor est,tigneas tabulas crassiores, & ferreas loricas, quasi ex corio serent, ictu facillimo perso- ret, si vero crassior, M. ponderosior , moenia quoque & turres frequenti verberatu deijciat. Atque ut compressus strangulatusque sistra nubes aer, ruptis valido impulsu carceribus,sese late explicat , elisoque igne sonitum horribilem edit, sic in Bombardis ide usu venire docuit Pandulphus Collenticius in eleganti Ap logo de Bombarda sed ipsa quoque pila dum aerem velociter diuidit, stridulum quemdam sonum efficere solet: tum vero Ha linitrum,. & omne salis genus, sponte etiam in libero aere post
tum, non leuem strepitum excitat, Vt experimento constare po-test omnino facili,& securo,na si quis sulphur carbonibusque in
puluerem contusis guem admoueat, nihil praeter pinguem ac male olentem flammam absque ullo crepitu prodiro conspiciet; unde qui voluntem cere puluerem pyrium vehementis strepitus.& operationis,maiorem tantum quantitatem hesiuitri, eo modo
repurgati quo docet Vannuccius Biringuccius, ad reliquas sul- Rhuris, & carbonis partes atamat: &exaduerso qui puluere . illuma