장음표시 사용
751쪽
lationes ut vesicae crepitus flocci faciat, eaque ex splendore ignis in fomite succensi, i on secus ac Mexicani facere didicerant, &Vastius etia Marchio, ac Laurentius Medices, eluda : sed duces etia ipsi cum magna prius impensa & solicitudine tormenta eiusmodi in suo exerci .u habere curauerint,ab ipsis demu abstinerect eo tandcm cogitationem ac industriam omnem reducere cogantur, ut inurbrum oblidionibus circumuallatio sat, in qua
mutuis pretiijs tu istium indicitur,celebranturque tantu ab igia uis militibus esuriales feriae, quas qui tolerare diutius possunt
victores demum evadunt, insignemque reserunt, non de virtute , sed de fame Segestate triumphum . Ecce igitur quomodo tales machinae usu nullo, & euentu plerumque infausto, surpari solent; videamus nuc quot S quanta secti habet incomoda, quibus optima quaeque salutaria cosilia,aut eludere,ac frustrari, aut salie retardare solet: atque ut de suptibus nihil dica,quos in ipsis fundendis, conflandisque perferre oportet , ales Deus bone sunt illi, qui quotidie insumuntur in equis, fotioribus, aurigis, fabris, Salijs rebus necessarijs, ut ex armamentario educi in hostes possint λ etenim si ex Praisaci auctoris in hac re vers tissimi sententia, Bombarda unica iustae magnitudinis, quales
solent esse quae muris concutiendis Vulgo usurpantur, decem
bovum vel equorum iugis, & quatuor saltem aurigis indiget, quibus pertrahatur; triginta sessoribus qui viam illi muniant, duobus libratoribus, tribusque eorum ministris, qui illam cum
opus est puruere nitrato & globis temperent; sex plaustris, totidemque aurigis, & duodecim alijs equis bijugis, qui res illi
ad unius diei eiaculationem necessarias convehant; sequitur omnino si decem tormenta in exercitu habeantur, cum gi
bis & puluere qui ad decem dies sus iant, DC. plaustris ad id
opus esse , hominibus. vem DCCCCXC. praeter milites qui eorumcustodiae deputantur,& fabros qui damna. reparat; equis aute MCCCC. XC.. Vnde si maiora tormenta ducatur, si numerosiora aut ad plures dies , ver etiam menses rebus necessarijs instructa, cogitandum est de integro alio exercitu , bombardarum tum & machinarum gratia, parando; quemadmodum fecisse Carolii VIII. in expeditione Neapolitana Belcarius Pe sguillonus refert, apud quem aurigarum quatuor, equorum. ς
752쪽
vero octo millia, his machinis convehendis quas Rex. cum habebat alti ibuta fuisse produntur, quamuis permultas allas classe exportasset. Qua in re quantum iniquius nobiscum agatur quam olim cum Romanis, Vel ex eo patet, quod hi non secum in itinere tot impedimenta trahebant, sed ubicumque consederant illic suas turres erigere, suos arietes, musculos , sambucas sobricare poterat , nobis vero cutardistimo semper machinarii nostrarum apparatu luctandum est, in quo si bos aut equus ceciderit,si rota fragatur, vel paxillum suum amiserit, si non bene iuncta aut sumaminata suerit, uniuerso exercitui consistendum est, donec prolapsa bombarda Varijs machinamentis erigatur : dilabente interim rerum bene gerendarum occasione: quemadmo-da Franciso MIariae Felirio Vrbinatium Principi,ex simili impedimento contigit, ne hostes quos facili negotio profligare poterat, tempestiuόalsequeretur, & eadem ratione Antonius B M-mus ob distractu ius tormentum, in potestatem Leuae cu suis militibus venitnhec felicius cessit quinque millibus Vascona, quod a tumultuantibus in Gallia sectariis accersiti, duas minores bombardas secum adducere in eorum subsidium voluissent, istis enim retardati, in Monlucium inciderunt, qui cumnos intern cione deleuit. Iam vero quoties sugam maturare oportet, Scipsa grauiora tIrmenta quae festinantes maxime retardare solent vel in potestatem hostium deueniunt, vel multo igne subiecto liquantur, confringunturve in frusta, quo metallum a sarcinariis iumentis facilius deseratur, quae maior calamitas excogitari potest Θ equidem tantum inest his machinis ab immenso pondere & infinita prope sarcinarum quantitate impedimenti, ut sepissimae dubitauerim,nu tanta v t vulgo creditu est subtilitate ac
ingenij laude excogitatae fuerint, quo uia ut de Balista fulminali dicebat Anonymus qui ad Theodosij filios libellum de machinis
conscripsit, quia quanto minus ad armandamst υirorum minis Ierium quaerit, tanto e Ii ingeni= virtute praestantior: quicquid enim visin ea numero or manus asserre potuisset: sibi artis ingenio dot talargitur, ita contrarium de his merito quis dixerit, pro quibus cogedus cst pilarum serrearum lapidearumque aceruus, eX-
coquendus incredibili quantitate & grauibus impensis puluis nitratus; conducendi sus tes,qui nouas atque quassatas mach,
753쪽
nas fundant ; habenda vehiculorum,& omnis generis serra memtovum aliorum vis maxima, equorum etiam, aurigarum, ia brorum lignariorum, serrariorumque,&libratorum grex, infinitus alendus est; praeter magnam illam fot Iorum cateruam, O agrestibus comparatorum ad complanandam viarum asperstatem,quos Gua latores communiter vocant, & vulgus Francicu corrupte , quasi dicere vellet ouassaris , quia ut recte lib. t. de mi
obseruat Vi iacentius Lupanus,ltaliguastum, quod Latini vinum glii 'gatio ct ruinam, appellant, ut Marchionem Guasi pro Marchionem Vasti Ammonis: & Guastam Benti uolorum Bononiae, ruinam domus Bentiuolorsi: & facere guastum pro vastare, depopulari. Sed demus haec omnia impedimenta nulla esse, & Bombardae suis tumulis suggestibusque erectae consistant, quanta,oro obtinstorque,& mora opus est ut impleantur quam trepidό longis ii teruallis exonerantur Θ quoties irrito incendio secutus deflagrat; quam facile residet in tubo serrum, omnisque per luminis adita stridenti cum sibilo, impetus evanestit ξ quot denique illis re- morae osseruntur ab imbre, & quo non alio easu qui etiamsi minimus, librationem continuo retardat, imo vero leuis collieulus, agger, aut margo fossae interiacens; di quanto magis accuratissime designata in omnes arcium frontes, ct frontium communes angulos laxa ct celsa propugnacula,& prae istis propioribus alia exteriora,& histe medijs succedentia alia, quae hostem propinquiori aditu summoueant, qualia nunc moris est in oppidorum munitionibus usurpare, omnem earum vim, &impetum eludere possunt. Vt ni hil hic reserre necesse sit, qui modo praeterea mille dolosis artibus intercipi solet illarum impetus,ne essectum consequatur, seu per proditores aut hostes, claui in ignivomum spiraculum malleorum vi adiguntur; seu Per libratores qui minus onerant, vel parcius aut altius eleuant deprimuntque machinas , seu per opposita hostium tormenta, quorum contrariis ictibus interturbetur, disiectisque S dilania iis canterijs, ineptae prorsus ad alias eiaculationes evadant ; ac tandem si in ossicio perseuerent, quid frequentius accidit tuam ut hebetato ad irrequietam displosionem metallo frangantur
Atque haec in opere incommoda, extra opus vero, quantam
hominibus calamitatem inierant, etiam ip media pace, tuncque
754쪽
cum minus de illis cogitatur ,testes ex innumeris laudare possem Gaguinum,& Bel carium rerum nostraru historicos, qui reserui bombarda mirae magnitudinis in Turonibus susam & Lutetizaduecta,que pila D. pondo evomebat cinn,ad D.Antonij porta periculi faciendi gratia iussuque Ludovici Regis exoneraretur,pilqdu immitteretur collisione,igne concepisse,& architectum ipsu, ac Xl V. praeterea qui sorte aderant,omnes in frusta discerptos passim disiecisse. Sed paruunt in hominibus plebeis vitae necisque momentum inesse permulti arbitrantum, Principes igiturati sero equitem scilicet Guisitum, ex tribus fratribus quorum nuncs Ius dux superest , iuniorem , qui paucis ab hinc annis maxima uniuersae Galliae consternatione, diffracto tormento aeneo ma ligne percussus obhq ac Stuartum huius nominis secundum Regem Scotiae, quem eiusdem lethi genere, posterioribus seculis
interemptum, narrant historici qui rebus Scotorum memoriae tradendis incubuerunt . Uerum non homines modo, sed inte grae quandoque aedes,naues, arces, imo etiam amplissimaae,ciuita
tes succeio casu aut de industria,in ijs locis in quibus seruabatur, puluere sulphureo, quasi funditus dirutae, ac iubuerita fuerunt. . Cuius rei experimentum Parisijs quidem visum est, cui a turris Biliaca ad Sequanam,pulueris pyri confimi, nitrique S sulphuris custodiae destinata, de coelo tacta, penitus cum vicinis ali, quot palatijseuersa est ; quod idem etiam Patavij contigit anno
MDCX VII. pridie illius diei quo festum corporis Domini no
stri Iesu Christi celebratum,& post aliquot annos Veronae, Viro bique incredibili hominu iactura , &aedium tam ciuilibusquama
sacris usibus dei linatarum subuersione. Sed nulla unquam urbs saeuiorem ab hoc horrendo puluere tempestatem eAperta
est, quam Meclinia, in qua delapsum coelo fulmen,in locum ubi puluis tormentis bellicis pro paratus pubiico decreto seruabatur, o iuginta doliola eo repleta simul accendit,. totquo ruinas. strages edidit, ut post hominum memoriam, nihil usquὴm , libi adeo miserum & horrendum credatur contigisse.nam pr. te septingentas domos conquassatas, & oppressos inter earum rudera penitusque exanimatos: trecentos homines, ac semine ces ςpertos ultra centum & quinquaginta alios, qui maxima
755쪽
rata, quod antiquum decus pristinaque dignitatem seruaret, relictum est; tantoque io eam pulueris istius succensi impetu saeuitum fuit,ut illinc procul ad octo millia passuum, perti sint praegrandes aedificiorum lapides,eo tempestate delati. Ex omni bnsigitur quae hucusque de tormentis dicta sunt, integrum est unicuique videre,quam anceps istud rebus hum anis inuentum extiterit, quamque ictis praesertim tempor bus, ob eX cogitatum longe validius ac potentius periculo quod ab ipsis impendebat remedium, tota eorum vis quasi proprio vigore destituta elanguerit, aut minus plerumque in hostes quam in suos desaeuiat.
Quamobrem consentaneum esset ut multarum rerum exemplo
quae solerter primum inuentae, sapientiori demum consilio in militis usu antiquatae sunt,quonia ut sapieter monuit Lucretius .
Sic soluenda aetas commutat tempora rerum .
auod fuit in pretio I nullo denique bonore.
ita quoque tormentoru curulium abusus,& rudis ineptaque minles, ab eode prorsus auferretur. Etenim si Eopbistes antiquissimis primum temporibus in bello usurpati, ea tandem ratione neglecti sunt, quia frigoris minime patientes existunt, & inhabiles sunt ob corporis molem ut facile regantur, nec ullus eorum usus est in repentina ac tumultuaria pugna, ut Liuius annotauit; in stataria veroanceps genus auxilij praebent, quod in hostes imperio , in suos pavore impellutur Vt idcirco Lucretius eoa sibi ..commune malum appellarie Vt nunc saepe Boves Lucae ferro male mactae
Diffugiunt fera facta suis cum multa dedere.
Sic fuit vi facerent. Sed vix adducor, ut ante Non quierint animo praesentire atque videre Quam commune malum fuerat.
Si curtilis pugna Graecis olim ac Persis & Britannis usurpata falcataeque quadrigae omissae item suerunt, quod locis horridis , aut inaequalibus, coelo pluuio, palis ab hoste in terram defixis , aut tribulis ac muricibus disseminatis, vel apert o agmine,
inutiles reddebantur, imo clamore terrore, fremituque vocuserantium nonnunquam in suos vertebantur,ut Virgilius de Ni- . ., phari curru ab Aenea territo notauit. Aeneide c
756쪽
Quadriuges in equos aduersaque pectora tendit; Αtqtie illi longe gradientem O dira frementem
Vt videre, metu vers retroque ruentes , Gunduntque ducem, rapiuntiue ad littora currus .
si denique clibanariorum; arma si equestres basae; si equorum , Barda & Sclopetariorum cassides ac lorica aut sen sim exolescunt aut exoluerunt iam antea,quia oneri sunt Simpedimeto qui fisri potest ut his omnibus rebus ineptiores Boni bardae, quae tot impedimenta secum trahunt, tot sumptibus occasionem praebent, adeoque parum utilitatis asserunt, non etiam velut communi gentium ac ducum & militum consensit,ab omnibus bellis exulent maxime cum reseretite D. Augustino in epistola ad Marcellum quod etiam recte ante fuerat, ita mutari vera ratio eramque gitet, ut cam is dicant recte no eri AE tetur,eore ria υeritas clamet ecte non fieri ni mutetur, quia utrumque tun cerit rectum,inerit pro temporum varietate diuersum. Porro quia res militaris ut Latinorum vates celeberrimus egregij sui carminis restatur exordio,armis constat atque υiris,& de illis hactenus quantum opus erat dictum fuit: consequens est ut in praesentia, sermo a nobis de militibus instituatur a quibus omne consilijs bellicis robur, & sine quibus nummi, commeatus, arma & quidni regna etiam quantumuis ampla,& egregia inuali da sun , ut apud Dionem praeclarissime disseruit Me- coenas in oratione ad Augustum. Viris nimirum opus est per quos in pugnis omnia gerantur, & in locorum obsidijs muri, ac fosse defendantur; nisi potius ipsi murorum instar esse possint, ex Agesilai opinione, qui interrogatus cur Sparta sine muris es
set,armatos milites ostendens scite respodit παυτα ε ι τα λακεδυ- μονήον τείχε videbat enimprudelisiimus dux,non tantum mometi in locorum munitionibus, quantum in militum virtute esse
positum. Atque huc pertinet etiam, quod apud Senecam fingitur dicere declamator nomine Laconis, non est Sparta lapidibui circumdata, ibi muros habet, ubi muros non habet: unde Ovidius immunitam Spartam, & Claudianus nudam hac eadem de causa
Ciuibus O vetitis ignavo credere muro, Tutius obiecit nudam Lacedaemona bellis.
757쪽
Quod item Epictetus & Taetres praeclare obseruarunt,ille apud Stobaeum, hic vero in chiliadibus,carmine Graeco quod ad verbum ita interpres reddidit
Olim quidem Spartiatae O genera progenien Laconum
Optime ratiocinati sapienti cogitatione, auod υiri custoder murorum, non virorum muri, Armis atque corporibus, pugnis turres fabricabant,
Moenia autem urbium epe despic iebant: Ne forte dentes in ipsis quietem haberent armorum. Quin semper Lacedaemoni j vi ignavos despiciebat eos,qui muris ciuitates cinxeriit, 'tex Agesilao patet, qui monstrante ei quod ,
urbis alicuius muros extructos magnis sumptibus, munitosque suis turribus S minis , ac quaerente pulchros ne eos iudicaret, respondit sta per Deos, sed non ut viri, verum ut mulieres intus habitent: proptereaque non mirum est si IMχο χία seu murorum S turrium expugnatio Lacedaemoniis, ut Herodotus notat,
minus quam Atheniensibus cognita & usitata fuit. Sed nec ipsi opus habuerunt, cum Lycurgi in ea lege sancienda institutum fuerit, ne ex aris & focis Spartani contra hostes dimicarent, sed vi arma potius extra fines suae regionis efferrent i quemadmodum certe S illud semper ab ipsis factitatum suit, nemine ante M Epaminondam, annis sere sexcentis,ipsorum agros incursante, ut est apud Plutarchum in Agesilao. Hoc autem omne sicut de arcibus verum est, ita de nummis quoque,& commeatu dici non absurde posset, quandoquidem Carolus V. Imperator, ita plerumque de illis statuebat, quod si aliquo istorum, vel militibus
carendum sibi foret, Ueteranos potius eligeret, quorum industria,& promptitudine, reliqua duo se ex hoste comparaturum non dissidebat; ita nimirum maximus Imperator militum Virtutem commendauit, quae no minimum etiam illustratur versibus Euripidis in Andromacha , quos expressit non intellexit solum Quintus Curtius, ubi commemorat, quomodo Alexander nocem Clyto intulerit, inquit enim in media expositione tristissimi
illius facti, tum Clytus nec ipse quidem fatis fibrius, adimi qui infra ipsum cubabant conuersus, Euripidis retulit carmen, ita ut senus
magis quam sermo exaudiri posset, quo signficabatur malὰ in in uisse Graecos , quod trophais, Regum dumtaxat nomina inscriberet, Z et 3 alte.
758쪽
alieno enim Manguine partam gloriam intercipi; nemo enim non pro Maleel. eum intelligendum esse censet de militibus; quantumuis Cicero in ducum fauorem scripserit, bellicas laudex solent quidam extenuare verbis, easque detrahere ducibus , communicare eum multisne propria sint imperatorum. tu..is...c MiliteS autem intelligo tam equites , quam pedites , tam exte- ex civium is ros , quam domesticos, & ordinarios vel subsidiarios, ut ab illis 'ἡ quaestionibus abstineam quas partim polemici, partim etiam. ινιιν. a. politici scriptores quotidie suis in libris agitant de horum vel illorum maiori utilitate S praestantia; mihi enim satis erit nonnulla monuisse, quae primum quidem ad Principem seu Rempublicam spectant, mox vero ad Imperatorem etiam ac ducem
militum reseruntur, quo sufficientes copias habere possit, &acceptas clades quoties, necesse erit, reparare. Hoc autem est
quod Servius Tullius non minus mea sententia vere quam sapie-terdixisse sertur, nimirum ciuitati ad magna contendenti, nihil utilius este ciuium frequentia & multitudine, quorum opera in militaribus expeditionibus uti illa cum fiducia possit: si enim . . pauci suerint Regni aut ciuitatis alicuius principalis accolae, facile absumi possunt contagione, fame, clade, aliaue publica grassis ante calamitate, unde postea idem illi quod Spartanis continget, qui Leuctrica pugna a Thebanis superati,cum amissis in ea mille circiter & septingentis ciuibus,nullos haberent quos e rum loco,tanquam plantaria ex seminario sufficerent: Graeciae imperium anulierunt. Et eodem errore, leuicti semel a Philippo Macedonum Rege ijdem Thebani Atheniense que, continuo
in victoris libidinem concesserunt. Romani vero etsi constanti inuictoque robore animi plura bella confecerint, fatendum est, tamen,quod nisi suorum ciuium incredibili numero usi sitissent in reparandis cladibus, ac conscri bendis militibus, quos eodem tempore in loca toto coelo diuersa transmitterent,non adeo propte eliciterque de orbe deuicto tri uphasset. Atque ut unius belli punici exemplo fidem reliquis asseram,constat sane,si cladium quas Vtrimque pertuleriit Romani simul ac Poeni rationes incatur, plures absquedubio Romanorum quis Carthaginensium, omnibus in bellis,quae terra marique gestasunt,occubuisse,quod vero nihilominus penes illos victoria remanserit, hoc certo non
759쪽
cuiquam rei debet potius quam inexhaustis copijs &renouatis subinde legionibus acceptum reterri. Alioquin cum Annibal, vires ipsa propioribus adhuc exemplis designata, magis innotescat, in sola Italia, trium aut circiter annorum spatio,supra du- centa millia hominum deleverit, supra quinquaginta coeperit, quomodo stetistet res Romana,nisi alij delectus quam primum post tantas calamitates haberi potuissent λ ct in bello aduersus Pyrrhum, cum eadem celeritate post ingententem cladem suas vires reparasset, Rex ipse quanquam ingenti proelio victoriadeo animum despodit, ut tutius fore sibi crediderit cu H ra illa Lemnaa, quomodo Romam Cyneas appellabat, honestis conditionibus pacisci,quam tot exercitus quos velut ex suo sinu quotidie sundebat, debellandos suscipere . Ex eoque factum est ut Romani ipsi, cum certo cognoscerent, Reipublicae, & Imperi j salutem incolumitatemque in eo consistere, ut urbs militari iuuetu- te augeretur, quae Veteranoru mortuorum vices complere pos set, tantam semper de maritandis ordinibus curam habuerunt,
ut praeter leges Iuliam &Pappiam, praeterque Metelli Censoris orationem, & concessa ab Augusto Privilegia, agros insuper ex publico pauperibus assignarint, quoqibentius soboli procreandae , non omnino extra vitae commoda delitiasque constituti incumberent, multaque alia ab eis sancita sunt in fauorem trium liberorum, quae diligenter&accurate suo more collegit doctissimus Lipsius in commentariis ad Annales Taciti. Uerum prae- lib. 3. ter hanc rationem augendae ciuitatis,aliam quoque intuerunt ex receptione hostium debellatorum in ciues, insti: uta quidem primum ita suadente necessitate,1 Romulo,ut censum qui per initia tenuissimus fuit, hac arte augeret ; sed consulto postea ab eius successoribus retenta,& laudata, cum ab alijs tum vero ab Imperatore Claudio apud Tacitum. Quid aliud, inquit, exitio Lace monios O Athenien bus fuit quanquam armis pollerent,nisquod victos pro alienigenis arcebant, at conditor noster Romulus tantum sapientia valuit, ut plerosque populos eodem die hostes, e in ciues haberet4 ac demum Seruit Tullii constitutione , tertio huic eidem rei consultum fuit, dum humanum bonumque putauit, seruos in ciuitatem recipere,qui a dominis manumissi egent: nam quod Romanis moribus ingeni que assuefacti iam erant, sic fore pin - ZZ 4 tauit,
760쪽
tauit, ut semper tanquam ex ionte domestico proles scaturiret ad bellorum usus aptissima. Atque his artibus R omani tandem taconsecuti sunt, ut cum Romulus bina tantum, aut ad summum terna peditum millia, & equites trecentos secum nascentis impe-rij exordio habui illat; temporibus dei mi e Claudij dbery facta hominum armigerum osentatiove in Roma septies decies centena millia LXXXVII. reperta sint,ita enim lapis Romae quonda ad D Gregorij in velo aureo erutus,sed tam uspectus Lipsio,& adulterinus etia Pignorio cesoribus idoneis. Quare ne lapidibus tecuaga Ludovice Comes, qui tantii lapides sint,aut ad diuersos cesus recuse. ra qui plane apud literarum antesignanos incerti feruntur monebo te potius,ut ad innumerabiles copias, quas toto imperii tempore Roma conscripsit, & ad numerosissimas colonias quas per totum orbem trai misit,inentem animumque aduertas,quo ex incredibili ciuium multitudine, tuos una sola fouit, coniecturam dereliquis Italiae incolis facias, qui certe tot priuilegiis & S. C. inur-tati irequentissimi esse debuerunt. Atque utinam nunc eadem mens esset principibus Italis,quorum arua videre est.
Non roris bominum, non vlli obnoxia curae, Rarus antiquis habitator in urbibus errat.
vi. mihi plus propemodu soli Samnites, Volscique aduersus Romanos pugnantes, valuisse videatur,quam integra nostris teporibus bis hc si inquδVt Franciscus Floridus ait i quinquaginta militum P V- ς δ -vno delectu coscribas,aduersoque pretii euetu omnes cedo tur,quo pacto ceruice item poterit erigere ubi vires c6firmabit e; Ex illa vero milii freque tia, aut si ea per se non si clat,ex vi- 'inditu-- cinis alijs& conioederatis populis,e e modo quo apud Virgiliu, P. 3. Mittitur O magni Venuleius Diomedi, a Vrbem 4i di m. , Qui petat auxilium, .is . oportet diri em cum primum bello se accingit, tot inlitum legio-υπ-Usμ- nes conscribere,Vt negotio,quod conficiendum suscipit pares es- , , ij . se PQuin i enim Deus Mosi,& Eleagaro filio Aaronis faciendu umeto i. esse his Verbis praecepit numerate omnem summam Viorum Gaeta υiginti annis, ct supra per domos ct cognationes, cunctos, qui possunt ad belia procedere. idemque rursus per parabolam exprimit apud D. Lucam: & Abraham prosectarus aduersus quatuor Re ges codicederatos, qui Loth fratrem suum cum tota enis famili