Hadriani T.T.S.Crysogoni S.R.E. presb. card. Botoien De sermone Latino, & modis Latinè loquendi liber nunc demum sua integritati & pristino nitori redditus. Eiusdem Venatio ad Ascanium cardinalem. Item Iter Iulij II pontificis Romani. Cum indice locu

71쪽

st HADRIAN. CARDINALIS.

cendo probaret,adeberescerent. Caesar ita comment.Haec

easu ad turrim adhaesit.

Cicero de natura Deorum. Tum Cotta vivia se ad gr. dior inquit,ad hanc disputationem,quasi nihil unqua audierim de Dijs immortalibus. idem pro P. Sextio: Tamen adgrediar ad dicendum ibi de Non adgrediar ad illa maxima atque amplissima idem de Oratore: Cu ad causam sum adgressus. idem pro Cornelio Balbo Pixusquam adgrediar ad ius, causamque Cornelij. Idem pro Lucio Flae. Adgrediar iam ad singulas eluitates Ide delegibus: Priusquam adgrediamur ad leges singulas. i iungere I accedere. Terentius in And. vi auimum ad aliquod studium adiungant. Idem in Eunucho,Accede ad ignem hunc,& calesces plus satis. Cicero in Philip. sexta: Caesar se ad neminem adluxit. Idem de arte Rhetorica: Ad eam causam,qua

commotum peceasse dicetinoxerit adiungere Ibidem: Poristea ad id, quod definietis factum eius,qui aecu sabitur,adiungere oportebit Idem in T opic. omnibus est ius parietem directum ad parietem communem adiungςre vel fo- Iidum,vel fornicatii. Idem in philip Quinta Et Pompeius ad L. Syllae maximum imperium, vino remque exercitum accessit Caesar se ad neminem adiunxit. Idem pro C.Rabirio: Adiungemus ad hanc labem iguo miniamque mortis etiam GMarij nomen.

Plautus in Asinaria: Ad me adi vieisum. Idem in Trinum. Tute ad eum adeas. idem in Menech. Adibo ad hominum.Terentius in And.QAid tibi videtues adeqne ad eum Cicero pro lege Manil. Qui omnium mentes eorum qui ad Rempub. adeunt, maximn pespiciunt. Idem pro Lucio Flaceo: Ad quem adit3 i bidem in Verrem. Sese a suisae tui. bus haec habere mandata, ut ad Verrem dirent. Ibidem: Caeteri haeredes adeunt a a Verrem. Ibid. vi si vobis videtretur, adiremus ad eorum Senatu Ibid. Cum ad Praetore in ius adi semus Ibid.Patri exacta aetate, & adolscenti R-lio adeundi ad illum mi serum, potestatem nunquam esse factam. Ibid. Aditum est aὸ libros Sibyllinos. Ibid. Homines tenues obscuro loco nati, adeunt ad ea loca, qu*nunquam antea viderunt. Idem pio Roscio Comoedo

72쪽

Ad arbitrium hoc animo adimus, v que nibit. nequerantum quantum postulauimus,con uamur. Idem pro . Sexto Roscio Amerino : Postremo illo hortatore ad Syllam legati non adierunt. C ae sari in comment. Vniuersi ad Caesarem adierunt, Titus Liuius de bello Punieo. Qui ad lacum Averni adissent. Idem de bello Macedonico: Scriba ad Tribunos plebis adit. et i

Adplicare

Terentius in Andria: Hi se ad vos applicant.

Varro libro seeundo rerum rust. Simul adspicit ad me. Ibid. Fundanius adspicit ad stropham.

Accedere.

Varro de re rust. Docent sylvestria ad quae sator no ae- cessit Tetentius in Phorm. Voluntas vestra si ad Poetam accesserit. Ibidem: Si ad matris mamma non accedet. Cicero pro C. Rabir. Deinde vos Quirites, quorum potestas proxime ad Deorum immortalium accedit, oro, atque obseero. Ibid. Ad quem cum accessissemus, Actius Appio subridens:Recipis nos,inquit,in tuum ornithona, ubi se

des inter auesὶ Adrepere.

Varro de re rust. Ne mus aut lacerta adrepere ad colabaria possit.

ACCIPERE.

A Cei pere eodem exemplo literas.Hie quoque modus Latin E loquedi elegantissimus es significatq; quod

eorrupto deprauatoque dicendi genere, re apud omnes nes dicitur,eiusde tenoris,vel duplieatas literas aecipere: quae barbaries ita in oleuit,ut proprium, verum 'ue,quem dixi, loquendi modu nemo iam aut pauci agnoscant. CNeero Cornifieio:Haee sere ad eas literas, quas eodem ex emplo saepius tibi huius generis literas mittam. Eid ε: A cipio excusationem tua,qua usus es,cur saepius ad me literas Uno exemplo dedisses. Idem Trebatio: Quis solet eodem exemplo plures dare, quanquam sua manu seribit Idem Plan. Binas a te aecepi literas eodem exem plo. Brutus Ciceroni: Eodem exemplo literae a te inibi redditae lant. -

73쪽

HADRIA. CAR D IN

T Ie9 aliqui LMnius arteriam, quam venam dici pu-

tent , autor Hates tamen , quas infra posui , opinioni eorum contra sta re videntur. Cicero de fato: Sicut venae

sic mouentur,is habet febrem,& is febrem non habet. Ouidius de ponto:

Etiam defieiens se ad tua verba reuixi, ut sol 't infuso vena redire mero. Ibidem: Saepe aliquem solers medicorum eura reliquit, Nee spes huie,vena desciente cadit. Idem in Metamorph. salunt tentatae pollice venae. Persus rTange miser venam,& pone in pectore dextram,

Nil ealet hie. Sabinus in epistola Paridis pro HelenarDumque suo tentat salientem pollice venam. Vitruvius: Vti medicis & musicis,& de venarum rithmo, de de pedum motu. Cornelius Celsus: Si ei rea frontem intentae venae mouentur. Ibidem: Perieulosissimum tum est, si venae quoque ibi vehementer agitantur. Ibid. ubi venarum exigui,imbecillique pulsus suo t. ibid. Tum requirunt etiam quare venae nostiae modo submittant se, modo attollunt . ibidem: Sed primo quidem die nullus humor dari debet, nisi subito se venae eoneiderunt, ut ei-bus quoque dari debeat. ibid. venis enim maxime crediamus fallacissimae rei ibid. Venas autem conspectus medici mouet. ibi d. si venae non aequis interuallia mouen. tur. ibid. Vrina fallax, vena fallaciori

1n earet magna elegentia haec quoqne particula At. qua vario modo usos bonos illos autores reperimus De qua & si aliqui non panea dixerunt, eam nos vel de Harare apertius vel plura addere utile duximus. Virgilius in principio libri,& eapite versuum illam locavit: At regina graui iamdudum saucia cura, Vulnus alit venis

Quandoque est exere rationi praedia ut idem At tibi pro scelere exclamat pro ratibus ausis

Dij si qua est eoelo pietas quae talia curet Persoluant grates dignas & praemia reddant Debita.

74쪽

DE s ERMO .: LATINO. 72Debita. Terentius in Anti. At tibi Dij dignum factis

exitium dent. Quandoque optantis ut Plautus in PersarAt tibi Dij omnes bene faciant. Aliquando geminata, admirationem ostentat, , Plaut. in Mere Atat meus hie quidem pater est rent.in And. At at hoc illud est, hinc illae lachryma'. Horatius aliquando imprecando exclamat,&in

terra gat:

At o Deorum quisquis in coelo regis terras, HEt humanum genus,quid iste feret tumultus Interdum cum admirationedaudat vel vituperat in terrogans, ut Terentius in Eunucho: Fueum factum mu lieri : at quem deum Z Cicero pro domo sua: At quae dea est. idem Paetor Habui sies enim non hospitem, sed contubernalem : atquem virum ὶ non eum quem tu solitus es Promulside eonficere. idem pro Aulo Cluentio. Vna mater oppugnauat, quae mater quam caream erudelitate,

M seelere ferri videtis. idem pro Ti. Annio Milone: itaq; anteuertit, at quo dieὶ idem pro P. Sylla: Ar, quos viros idem pro Lu. Flacco: At quos testes idem in Bruto:Gn. Pompeius sexti filius: at quem numerum obtinebat Zidem Attico: Ar quibus verbis dc prorsus gestis amplissimis mandoque orat. Cieero pro domo sua: At videte hominis intolerabilem audaciam. idem in Ver. At videte hominis impudentiam atque arrogantiam, iudices. Interdum simplieiter interrogat. Cicero in Verremi M per Deos immortales,quid est quod de hoe diei possit Non nunquam ad firmat,ut Terentius in Eunueho. At di

vigenter, Et mature.

Quandoque per ironiam quandam indueitur. Cieero in Verrem :Αt mores eommodi: quis contumacior quis inhumanior λ quis superbior ὶ Ad naee sine cuiusquam malo, quis acerbior quis insidiosiorὶquis crudelior unquam svitrinandoque Saltem significat, Cato de re rust. Si non eodem die,at postridie. Cicςro Curioni:Nostram suffragationem si minus potentem, at probatam tamen, & iustam . idem pro L. Flacco: Si non propinquitatis, at aetatis suae: si nonhominis, at humanitatis rationem haberet.

Quandoque idem quod , Sia, significat. Ciecero Pro

75쪽

νι HADRIA. CARDIN.

Tito Annio Milone: Quid porto quaerendum est factum ne sit 3 At constat.A quo At patet. ABΕs SE B I D V I. ri OAB esse bidui, non biduo, aut per bibuum dicitur, idque sine alio verbo eoni uncto , licet subintelligatur itinere, aut via: sed talis erat loquendi modus . Cicero Attico: Nos in ea castra properabamus, quae aberant bidui. Eidem:Haee dictaui sedens in rheda, cum in castra proficiscere, a quibus aberam bidui. Est hie quoque modus loquendi apud veteres, ut cum quid erant dicturi, quod atrogans videri posset quas ex- eusando dicerent: Absitiverbo inuidia,id est odium: nam quandoque eo nomine inuidia nuncupatur. T. Liuius ab urbe eondita, Absit verbo inuidia, & ei uilia bella fleant. Ibidem: Absit inuidia Verbo. Idem de bello Maeedonteor Absit verbo inuidia.

Notae signifieationis est Abesse: modus autem dicendi qui ex eo verbo procedit,non est praetereundus. Diaeitur enim. Quid abest huie homini 3 Plerique autem mutato dicendi genere , dieunt. Quid defieit hvie hominitvel: Quid deest huic homini Cieero pro Cornelio Balbo i Quid abest huie homini λ quod si adesset, iure hoc& tribui, & coneedi putaremus. Idem de Oratore: Quid huic abesse poterit de maxima rerum scientia

' Λ Ssignare, praecipue agris convenit: cum 'vel miliu Libus, vel emptoribus , aut alijs iussu magistratuum aut dominorum assignantur. Cicero in Philip . seeundADuo milia iugerum campi Leontini Sexto Clodio rhetori assignasti, & quidem iniuria. Idem Attico, Mihique

ex agro tuo tantum assignes, quantum in eo corpore assi gnari potest. Horatius. ra.

Agros assignant, oppida condunt. T. Liu.de bello Macedonico: Agrum eius assignaret.

Ad Qerbum, Ad senum.

. Ad verbum, ad unum, id est quod inepte dicunt, De verbo ad verbum, & usquead unum. Cicere de Finibus. Fabellas Latinas ad verbum de Graecis expressas non in- legunt, Idem. de amicitiae De amicitia vero omnes ad

76쪽

DE sERMONE LATINO. 73

ad unum sentiune Virgilius:

Iuppiter omnipotens si nondum exosus ad unum Troianos,s quid pietas antiqua labores Respicit humanos, da flammam euadere classi, Nunc pater.

Arbitratu meo.

Arbitratu meo frequentius dicebant , quam Arbitrio meo . Nonnulli vero contra, ut alia bona corrusere, ut sequentius arbitrio , quam arbitratu dicant. Cicero de senect. Eius disputationis sententias memoriae mandam, quas in hoc libro exposui arbitratu meo. Idem de legia bus : Concedunt, Ut eum arbitratu meo diligam. Idem Attico : Arbitratu meo uiuendi. i ii

Adistere oculum.

Adijcere oeulum puellae, est certo modo loquendi id quod peruerae dicitur, oculum in puellam diligere. Cicero in verrem: Partim plane videbant adiectum esse oeulum haereditati. Λ Nimi causa , ossicij eausa, verbi eausa, verbi gratia, -- valetuditiis eausa , honoris causa , & honoris gratia exempli causa , modi sunt loquendi, Romana elegantia referti. Varro de retust. Honoris causa triensae suae die festo dignetur adhibere. Cicero pro Sexto Roscio Am rino: Alterum in urbe se eum honoris eausa habere Plautus in Amphitriones Nunc hue hono iis vestri venio gratia Tit. Liuius de bello Macedoni eo: Honoris causa Ie

gatos mittere. i

Animi Musi. Plautus In Asinaria: Sine me amare hune unum Argy- i ppum animi eausa, quem volo. Idem in Cure. Dieo me illo aduenisse animi causa. Idem in Mercat. Miser, mihi amicum paraui animi causa. Varro de re rustiea: Die aliaud genus Orithonis,qui animi causa constii utus a te sub Casino fertur.

Cit Liu. ab urbe cond. Quae officii causa ab domo pro secutae fuerant. Ibidem: Scipionem ossieij causa conue

nerant.

77쪽

HADRIA. CARDIN.

fato: Si quis, erbi causa,Oriente canicula natus est,in ri non morietur. idem in Academicis: Verbi causa , tria pauca sunt,an ne ὶ & subdit: Sin autem usque ad nouem,

verbi gratia. idem de finibus. Verbi gratia,propter voluP

ratem.

Cicero de Ossi. Exempli causa ponatur aliquid quod

pateat latius.

issimi quique attendite: permulcebit enim au Ies, Millas tu eundissimo veluti cantu pruriet. Cicero Attieor Quod ad te seriptum est a Cineio de Stati j sermone, in quo hoc molestissimum est, Statium dicere a me quoque id consitum probari . probati autem Z de illo hactenus diximus. Eidem: Quid tandem isti mali in tam tenera insula non feei sient λ fecissent autemῖ imo quid ante aduentum meum non Reeruntὶ Eidem. Sed ferendus tibi in hoe meus error,ferendus autem imo vero etiam adiuuandus: videmu Etsi intelligis quam meum sit scire & eurare,quid in Retrub. fiati fiat aut λ imo vero etiam, quid fututu fit. Quam elegantes dicendi modi. Ad extremum a principio , ab initio, a primo: quandoque absolute sine praepositione, principio, initio, ab illis veteribus introducti lunt, quorum loco incuria postea multam barbariem suppleuit. A principis. Cieero Auleor sed ego j principio eum diuinare debelli diuturnitate possem. Eidem:Sed haec a principio tibi praecipiens quantum profecerim , non ignoro. Eidem: Nosmetipsi qui Lyeurgei a principio fuissemus, quotidie demitig mur. Eid Ac vellem a principio te audisse.

Eidem)Quod tibi esse&antiquissimum, et ab initio

sitisse, ut primum Asiam attigisti, constante fama, atque omnium sermone eelebratum est. Aprima. Eidem: Nec vero ille ut bem reliquit, qui eam tueri noposset: nee haliam,quod ea pelleretur: led hoc a primo cogitauit, omneis terras, omnia maria mouere. ibidem. Tuas

78쪽

Tuas nune epistolas a primo lego, hae me pautem reereat Eidem : Vtina a primo tibi es x visum. idem de piaribus: Nune velis a primo quide mirabiliter occulta natura est.

Princi . .

Idem de ossie.Principiδ generi animantium omni est a

natura tributum.

Hrebus. Principio coelum,&terras, camposque liquentes.

Cieero Attieor C sim id mihi propositum initio non fuisset. Item: Me adhuc haec duo fefellerunt, initio spes compositionis.

primo.

Terentius in Heeyra: Nee illi credebam primo.

Ad extremum.

Cicero Attico: Illud te ad extremu & oro,& hortor. Eidem Aiebat illum primo sane diu malia, ad extremu au tem manus dedisse. Eidem: A dd dit ad extremum, eum iam dimissa concione reuo eatus a Vatinio fuissetie audisse a Carione.his de rebus conscium esse i isonem generu meli. Eidem: Ciri Consuli non animus ab initio, uian fides ad extremum defuit. Horat. reeeet ad extremum ridendus de alia ducat.

ALIENVS. . R Lienus est idem quod extraneus: sed inentia factum

est, ut extraneo solo multi utantur,alienum vero pe nE ab omnibus praeteritur.Terentius in Heeyra: Cem ea prosequitur alienus puer. Ide in Heauto.Ne istuc inducas in animu tuum alienum e C te.Ciceto attieO:Neque Utar meo chirographo, neque signo, si modo erunt elusino diliterae, quas in alienum in ei gere nolim In eo ἐξ significato est,quod Plautus in Amphitrione dieiuCerte aedei οἰ- me alienabis nunquam,quim noster siem.

ACUTUM.

Non est tantummodo aeutum, quod vulgo putanteuspide fastigiatum,ut punctim caedat: sed acutum etiam id est, quod in aciem caesim attenuatur. Acuere enim ferrum, est ita concinnate, ut acie bene incidat, non se uin caelim, sed etiam punctim. Retusum est , quod vel eulpide, vel acie via nimio, vel alio ea su per stricta hebetatur. Plautus in Epid.Αcutum cultrum habeo. Cieero de

79쪽

diuinat. Aliae agrorum partes,quae acuta ingenia gignax: aliae,quae retusa. Idem in Tusculan. At vocem citharo di non audiunt,ne stridorem quidem serrat cum acvitur. Virg. Ferrum accuset portis. Idem in Geo g. Carduus,& spinis surgit paliurus acutis. -

AGERE INIURIARUM.

' A Gere iniuriarum, & hic elegans modus prope desertus,reuocandus est.Id enim dicebatur, cum quis pro aeceptis iniurijs aliquem postulabat, & coram iudiee iniuria tum causam agebat, Cicero in arte Rhetoriaca:Agitis cui manus praecisa est, iniuriarum. uere adpra ptum. Agere ad praescriptum, modus est loquendi perelegans , quo id significatur, quod agere secundum imperium,aut datam legem.Caesar in Comment. Alter omnia agere ad praescriptum:alter libere ad summam Ieru consulere debet.

. ' ANIMADVERTI

Nimaduertere activum multiscobseruatum: pasi . uum Vero, quoniam omissum est, notandum duxi, Caesar in Comment. Animaduersum est vicium mu nitionis. Ibidem : Terrore hominum animaduerso. Ibid. Harere animaduersa Ibidem: Caesar iubet signa couerti. Qua re animaduersa,Ambiotrix pronsiciari iubet,ut prum eui tela coni jciant.

Aurectare.

Attrectare desaeris praecipue dicitur. Metilius: STu genitor cape saera manu,patriosque penate et Me bello ex tanto digressum,& caede recenti,

Attrectare nefas.

Titus Liuius ab vi be eond. Quod signum more vetusto, nisi certae gentis sacerdos attrectare non esset solitus. Animo praebenti. Animo praesenti,modus est loquendi,cumno ignave, sed accuratἡ & sedulo quid agitur Teretius in Eunucho: Animo haec praesenti ut dicas . Asconius Paedianus: Anse maduer titur sensibus praesenti animo utentibuS.

80쪽

sed aliquid addere,vel subiungere ad id quod seria pium sit. Cicero Attico: Sed cum id ad me Tullia seribat orans,ut quid in Hispania geratur expectem, Sc semper adseribat id videri tibi. Idem, Russo: Illud me non animaduertisse molesia ferrem. ut adscriberem te in phano pecuniam iussu meo deposuisse. Et paulo post: Non adseripsi id quod tua nihil referebat: ego tamen adscripsisse malle id,quod te video desiderare. Idem Attico:Terentia tua magnos articulorum dolores habet, & teiso-xo rem que tuam, & matrem maxime diligit, salutemque tibi plurimam adscribit. BENE VERTAT, MALE VERTAT. . Λ Odus est loquendi optantis , vel imprecantis, id est, γλ orare vire: s. ber E vel male cadat. Puutus in Aul Qus res rectE vertat,mihique, tibique, tuaeque filiae. item in Capti ae res bene νertat mihi, meoquς filio. Ibidem

Istud Dii bene vertant. vi Sil- . .' - .

sunt, atque ab plerisque interpretibus accipiuntur. Barbarum enim ta significat,quod alterum, peregrinum, externum. Plautus in Asinar. Nomen huic Graece Onagos est fabulae : Demophilus scripsit, Mareus vertit barbare. Idem i0 Tritium mo : Nam nomen Graecae huic: 'est

Sonante mixtum tibijs carmen lyra t Hae Dorium,illac Barbarum. . .

Enε & malὰ eadere oportunε,α commodὸ eadere, de Deadere absolutὸ modus est loquendi, cuius loco a multis dicitur, ben. de male laesedere, siue accedere. Cicero Aliteo.: Cecidit belluabulam: Quod si auderem, Athe