Oratio de antiquarum literarum doctrina cum philosophia conjungenda

31쪽

29 granamulico etiam philosophiae cognitionem po

Dixi do cognition linguarum et scriptorum in terpretatione. Quodsi consideremus, o religiones, artes, instituta res gestas, quid num horum explicati philosophiae lumine possit carere Ne do reliquis memorem, historia, si ab illa sejungatur,

videte no decore suo spolietur et ad nudam factorum narrationem annaliumque exilitatem redigatur. Si erit historia, ut omnium consensu Praedicatur, lux vetustatis, quae rerum publicarum regnorumque origines, incrementa, fata declaret et ingeniorum Progressiones conversionesque proponat si erit magistra vitae, quae actorum consilia eventorumque caussas explicet, clarorum hominum mores, vir tutes, vitia adumbret si erit divinae interpres providentiae, quae in seculorum consummatione summi Moderatoris ductum et admirabilem ordinem commonstret hanc muneris amplitudinem si historia sustinebit, quis non agnoscat, eam a philosophia, quae est rerum divinarum humanarumque scientia,

sejungi non posse Quod si de historia liquet, dereliquis doctrinae partibus mythologia, antiquitatibus, literarum artiumque nolitia, obscurum esse Diuiligo b Cooste

32쪽

nequit, quippe quae omnes cum rerum publicarum, Populorum, ingeniorumque ratione et indole arcte cohaereant. An putemus, priscorum de re divina et naturali notiones, civitatum mores et leges, a tium doctrinarumque initia et processus cognosci et intelligi posse, nisi quis hominum naturam, ingenium moresque inspexerit, unde illa sunt profecta 3 Quocirca omnis illarum rerum scientia, si a sapientia ejungatur, sit sane utile ac Decessarium interpretandi instrumentum sit jucundum otii oblectamentum, at severioris studii pus haberi doctrina0que nomen tueri haud facile poterit.

Sed quid plura disseram Ante oculos vobis proponite exemplum eus dii, qui hanc disciplinae viam,

quam laudo, luculenter nobis monstravit suaque auctoritato in hac Academia commendavit. Ille et in interpretandis veterum scriptis et in enarrandis antiquitatis institutis artibus, doctrinis, et in tradenda gentium historia maxime semper attendere solebat naturam humanam, sive scriptoris cujusque ing uium, sensum, lacultatem nobis aperiret, seu artium est institutorum principia rationesque indagaret, seu populorum indolem, mores, studia, ipsorum linguis,

33쪽

monumentis factisque consignata, explicaret. Meministis, multi certe Vestrum meminerunt, quam

eleganter, quam lucide nobis adolescentibus vel simplicem Homeri majestatem, vel admirabilem Sophoclis artem, vel divinam latonis mentem, vel masculum Demosthenis spiritum e sententiis ipsorum et oratione declarare soleret. Quam incalescebat ejus animus, quantus erat vigor in oculis, voce, vultu, quum in Graecorum vita rebusque juvenilis ingenii vim os tenderet, hujusque effigiem in eorum lactis, institutis, studiis moribusque conspiciendam proponereti Quantum in verbis ejus lumen, quanta ubertas, quum, in exponendis populorum fatis et temporum conversionibus humani generis progressionem ordinemque divinitus constitutum adumbraret Nonne incendi nos et ad optima studia rapi sentiebamus, quum ab illius ore pendentes exciperemus vocem illam, quae tanquam salubri fonte ingenia animosque irrigabat Vos, qui eus dium doctorem nostis et dilexistis, Vos profecto ex illius exemplo et ratione optime inteI- lectum habetis, quam mirifice philologia cum philosophia consentiat, quantopere altera alterius ope Vigeat, quantum denique conjuncta utriusque disciplina valeat cum ad antiquitatis o literarum scien-

34쪽

tiam promovendam, tum vero etiam ad animos ingenuis artibus fingendos et excolendos. Nam multiplex est sane, A. A. et varius doctrinae fructus, sed nescio an nullus uberior sit et jucundior quam qui ex humani ingenii vitaeque contempla tione percipiatur. Quae enim res hominem aut propius tangit aut acrius movet aut salubrius docet quam hominem nosse, quam intueri Varii generis exempla, e quibus quid rectum et pulcrum, quid pravum et turpe, quid sequendum vitand- ve sit, discas quam inspicere monumenta, e quibus omnis humanitatis et eruditionis specimen, omnis

decori et pulcri emgies capi possit Atque haec humanae naturae is nescio an nusquam clarius aut illustrius cernatur quam in ipsa antiquitate, quae, tanquam propius a naturae stirpe abesset, naturalem vigorem et integritatem castius servasse et luculentius expressisse videtur. Nam sive quis artium et doctrinarum, seu civitatum et publicarum rerum ortum, incrementa, Vicissitudines earum genera et sorinas, principia et caussas inquirat, haec omnia, nisi mo studium fallit, illustrioribus documentis antiquitas ostendit quam recentius aevum, quo natui de Di iligo b Corale

35쪽

33 vestigia artis machinationibus ita suu iuvoluta, ut aegre possint discerni Et quis neget, classica Veterum scripta jure habita semper esse et habenda Vera pulcritudinis et germanae eruditionis exemplaria, quorum lumen nulla umquam dies obscuratura sit ΤΑgnosco equidem, seriores aetates multa et praeclara in quovis genere protulisse ingenia, agnosco suis illa propriisque dotibus ac virtutibus splendere; attamen, circumspicite, Α Α ubi sunt poetae, qui ubertate, elegantia, majestate, decore, Homero, indaro, Sophocli praeluceant ubi oratores, qui copia et gravitate Demosthenem aut Ciceronem vincant ubi phisophi, qui ingenii et doctrina amplitudine Platonem aut Aristotelem superent Artificum imagines et si tuas e vetustatis ruderibus in lucem prolatas periti

judices uno consensu admirantur ut palmaria artis opera, quae imitari omnes studeant, assequi Posse desperent uita minore pretio habenda sunt illa literarum monumenta, quae antiquorum Vatum et sapientum ingeniis condita, haud sine divino consilio posterorum seculorum curae commendata sunt 3 Haec igitur monumenta si interius intelligere, si antiquitatis sensum ac mentem percipere eaque cognitione animos nostros pascere Velimus, sequenda

36쪽

est ea ratio, quam et eruditissimorum hominum, in quibus Heus dii nostri, exemplum nobis monstrat et ipsa lex publica quodammodo praescribit, quae unam eandemque voluit esse iterarum humaniorum et philo/ophia ιheoretieas Facultatem. Hanc viam sequentes speremus ad eum nos finem Perventuros, ad quem tendendum est. In quo tamen diligenter cavendum, ne in scopulum aliquem incidamus, in quo juvenes praesistim facile offendant. Cavendum dico, ne tanquam Vento quodam, sic philosophandi impetu incitati, dum ad summum pervenire studemus, elementa transiliamus, aut rerum caussas ectemur

prius quam res ipsas cognoverimus. Qui ita ageret, A. A. videte, ne similis foret agricolae, qui quo turius fructus caperet, sertile semen tenui solo vel Adonidis hortulo mandaret, quo paucorum dierum

spatio aere svioresceret, mox Vero marcesceret nec

ullam efferret frugem. Rusmodi ratio sit pulcra fortasse et splendida, at salutaris et fructuosa non est habenda. Quisquis solidam literarum scientiam quaerit, ei diligenter principia perdiscenda sunt:

comparanda accurata rerum actorumque cognitio, exercenda sedulo grammatice et critice, quae Verborum potestatem, ordinem constructionemque lu-Diuiligo b Cooste

37쪽

cide explanent, quid verun secusve dictum aut proditum sit, accurate discexnant. Haec sunt doctrinae fundamenta, quae nisi sint firmiter constituta, aedificium quo altius educatur, e citius corruat In his philoIogo laborandum eadem diligentia, qua in sua arte physici utuntur. Ut enim hi in naturae fabrica mundique legibus cognoscendis, accurate singulas etiam minimas naturae Partes scrutantur earumque vim, figuram, compositionem anquirunt; sic iis, quibus propositum est classicae antiquitatis formam

et indolem contueri, in id summopere incumbendum, ut principia rerum et elementa pernoscatit, bene memores, minimis rebus semina contineri et sundamenta rerum maximarum. Haec sunt, . A quae de literarum tractandarum

ratione dicenda habui. Videtis ex his, quid probem, quo tendam; am citisine dianae scholae discipu- Ium. Ne tamen exspectetis, quaeso, cum Heusdii discipulo ipsius ingenium et doctrinam vobis jam reddita esse. Ille potuit, pro ea qua fuit eruditione et solertia, omnes tam antiqui quam recentioris aevi partes mente complecti et interiorem humanitatis Vim cum ipse perspicere, tum aliis explicare me

38쪽

mea mediocritus tam ardua tentare vetat, ne velut Icariis pennis altius evolans in fluctus demergar, aemulantibus damno, obtrectantibus derisui futurus.

Beatum equidem me putabo, si mihi liceat tanquam in plano stanti digitum intendere ad arces quae etendae sint; si contingat, principiis liberalium artium juvenes erudire eosque imbuere illo pulcri, boni, veri

amore, quo incitati ultro ad summa contendant. Hoc si pro viribus praestaro enitar, et Vestrae se spectationi et meo officio me satisfacturum confido. Iam vos alloquar, Academiae Trajectinae Curatores,

amplissimi illustrissimique viri, quorum uvagiis designatus et Augusto Regi commendatus sum ad hanc cathedram obtinendam. Quas ego et Principiet Vobis ustas agam gratias pro tali munere, quo nihil aut honorificentius aut jucundius optare mihi unquam potuissem Quid enim honorificentius mihi

ducam quam eas artes publice tradere, quas etiam privatim colere honestum et decorum merito habetur Quid autem optatius esse possit, quam post Varias vicissitudines reddi penatibus patriaeque in qua natus et educatus sum reddi parenti paene octogena-

39쪽

par est reddi veteribus amicis, quibus aut praeceptoribus quondam aut collegis in hoc Gymnasio usus sum reddi sodalibus, quibuscum adolescens j a et seria habui communia reddi denique huic Mad miae, cujus porticus, musea, bibliotheca ubique mihi adolescentiae meae oblectamenta, ubique doctorum, quorum plures, heu, fatum absumsit, Vestigia ae praesentanti ali ergo vestro in me beneficio ita me obstrictum sentio, ut nil sanctius sim habiturus quam ut os, nobilissimi viri, debita observantia colam, Regi Patriaeque totis viribus serviam, Academiae huic

sicut almae matri debitam institutionis mercedem, quantum Possim, rependam. Vos autem, artium et doctrinarum rosessores,

viri clarissimi, quos jam collegas appellare mihi licet, in amicitiam me vestram, oro, recipiatis. Quid dico, recipiatis immo recepistis me ea benivolentia,

qua majorem non potueram optare, eandemque ut Porro romerear, omni studio enitar. Equidem ut hanc provinciam alacris ac lubens susciperem, non leve mihi momentum fuisse fateor, quod scirem me in numerum adscitum iri talium virorum, qui novitatem meam et doctrinae tenuitatem auctoritate εua et sapientia legerent ac sustentarent. Quod eo

40쪽

facilius considere ausus sum, quum in amplissimo vestro collegi multos agnoscerem veteri aliqua necessitudine mecum conjunctos alios, quos natu majore jam puer novi ac veneratus sum alios, quos in ipso studiorum curriculo aequales aut suppares habui; alios denique, quibus magistris et doctoribus in hac Academia uti mihi contigit. E quibus u praesertim mihi compellandus es, G DOEVERE, qui me adolescentem Paterna fere benivolentia excepisti, consilio adjuvasti, praeceptis sermasti ad accuratam illam lit

rarum tractationem, qua una verae eruditionis laus comparari possit. Tu item, SCHROEDERE, e cujus sal

berrimis disputationibus amorem hausi ejus philos Phiae, quae non minus excultrix ingeniorum quam vitiorum expultrix merito praedicetur Pergite et voso reliqui omnes mihi favere Vestraque doctrina Pra lucere, persuasum Vobis habentes, me, si eruditione Plinimis cedam, fide et integritate cessurum nemini. Vos denique, Academiae hujus alumni, ornati simi commilitones, vos quum intueor, suavissima meum animum subit recordatio temporis quondam in hac Masarum palaestra in literarum studiis et amicitiae suavitatibus peracti, et grata simul spes mihi affulget, fore ut vestra consuetudine illa adole-