J. Vincentii Gravinae Institutionum juris civilis receptioris libri 4. Quibus accessit ejusdem Dissertatio de censura Romanorum

201쪽

INSTITUTIONUΜIURIS RECEPTIORIS

LIBER QUARTUS.

De Actionibus , Exceptionibus , o Inierdictis.

qui crimina complectitur, tare . totus in Institutionibus Criminalibus explicatus; nec tempus nobis suppetit ad commodam expositionem materiarum civii lium , quae eodem quarto Libro interseruntur ; propterea nos explicationem -hostram tempori accommodantes in compendium hoc redegimus actiones exceptiones, & interdicta , sine quorum levi saltem cognitione, quae auditoribus faciem praebeat ad persolvenda rerum harum volumina , plurimum utilitatis deesset Institutionibus nostris I siquidem Iurisprudentia fere omnis in actionibus,& iudiciaria pugna diffunditur. Actionis nomine facultatem illam intelligimus adeundi Iudicis nostri juris experiundi causa, ideoque definitur lasi 3 . Per

202쪽

i 8 Infit utiones

rersequendi in iudicio, quod sibi debe

tur a

Cumque actiones in varias divisiones discesserint, nos utiliores, & magis ne-

necessarias afferemus.

Sunt igitur actiones vel reales , vel personales Actionibus realibus sine aliqua contemplatione personae possidentis petimus rem ipsam Vel nostram, vel nobis debitam . Actio , qua rem nostram 'petimus ab alio retentam appellatur rei vindescatio. Est autem actio in rem vel

directa, quae datur domino ipsius fundi, vel utilis quae datur et , qui landum

Domino conduxit. Quoniam autem non semper vindicamus. res. corporales ; sed aliquando in-

qualia: sunt durae nostra in aliena ta puta servitute . aut Urbanae, aut Rusticae, quae landis nostris debentur a fundis alienis : . hinc siquidem asserimus nobis us esse usustuctus, vel itineris , aut viae in alieno fundo ex hac assertim 'ne nascitur actio, quaei vocatur consess,. ria si verb possiessiores nos rei simus , quam Volumus ab ea: servitute liberare propterea quod adeuntes negemus Adversario jus esse eundi per su dum nostrum , tum ex hac negatione prodit actio, quae negatoria nuncupatur,. qua unice actione is qui possidet partes

203쪽

Iuris Receptioris. Istyagit actoris I cum in ceteri; postellor

semper reus existat.

Sicut autem actiones pleraeque aliae :. ita & reales partim a Jure Civili prodierunt , nempe ab ipsis Legibus , partim tacentibus . legibus ti Iurisdie ione Magistratus. legi suam vocem attribuemtis, illae civiles ; hae praetoriae dicuntui . Talis ex actionibus realibus est publicia, na inventa , Praetore publieio, per quam

repetimus ab extraneo - possessore rem eam, cusus usucapionem inchoavimus ;vel 1lla Publiciana quoque sed altςrius

generis per. quam scindi s . acapionem. rei nostrae usucaptae ab eo . cum quo cum Rei p. musa abesset, agere non poteramus dum usucaperet intra quadriennium continuum, a reditu in Ur-

Talis est & Pauliana. per quam mditores revocant a posseubribus bona per debitorem fraudoletiterin αὶ Creditores eludendos alienata, si . alia bona Creditoribus: desint. ' i - tTalis item est & Serviana, Servii Praetoris qua Dominus mercedis Creditor experitur su per rebus invectis a Co- lono Iuper fundo locato , quae res sive instrumenta fundi sunt pro mercede Domino obligata . Cuius ad . exemplum Iu

204쪽

etoo Institutiones servianam , per quam abimus supedi rebus illius , qui conduxit a nobis domum , nemee su per rebus Inquilini in domum illatis cum superior , nempe serviana pertinuerit tantum ad fundos rusticos; quasi serviana vero non solum ad Urbanos fundus pertineat sed ad omnes hypothecas , & pignora contra possessores illorum porrigatur , dummodo exploraverint Creditores bona debitoris, & expenso Patrimonio nihil praeter res ab aliis possessas invenerint , auth. sed hodie C. de obl. Ο act. auth. loe s debitar. C. pignorib. .

Personales vero actiones tendunt non contra rem aliquam nostram, vel nobis debitam. ; sed contra personam nobis

aut ex contractu, aut ex quasi contra diti obligatam , quae item non, modo

civiles sunt , nempe e ipsis contractibus a Lege excitatae ; sed etiam Praetoriae , nempe praestitae a Magistratu ex tacito sensu Legum , qualis est amo depeculio prosectitio filiis am. , vel de peculio servi. Quamvis enim Pater , Dominus ex contractibus Filii , vel servi non teneantur; tamen quia concessis peculiis ad mercimonium tacite videntur in contractus filiorum, vel servorum

consensisse ; propterea iussu Praetoris ac rhditoribus filii , vel servi conveniun-

205쪽

Jum Receprieris. 2 mrur , non quidem in solidum , sed quas tenus possident ex bonis peculiaribus .cieci ii Creditores sint ex causa pecuniae fil1o mutuatae contra S. C. Μacedoni num ne quidem ex causa peculii Parem

ees tenentur.

. & actiones p iudiciales , quae milituta Iudicia suspendunt , donec de

ma)ori cognitione tractetur , ex cuius eventui minor cognitio, pendet . Velutis agatur de haereditate paterna, & in-gidat quaestio an petitor sit filius; nam iuspensa haereditatis quaestione .cognitio suscipienda est de majori causa, nempe an ille sit filius; qu' praeiudicialis actio incitur, quia est Iudicium praecedens... Θnt & actiones, quae paenae persecth toriae appellantur, quibus. petimus , ut, quis propter delictum , quo nos laeserunt inobis in certam pecuniam damnetur . . Et quoniam aliquando reus damnatur non modo ad rependendum nobis dam- . num illatum , sed, ex contumacia sua etiam condemnatur supra damnum, prin

pter hanc misturam poenae , & dam- :m mistae , actiones appellantur, qualis ostactio ex lege Aquilia, in qua si quis neget, & inficietur damnum nobis de- 'oille, condemnatur in duplum. Dicuntur & mistae actiones , propterea quod res & persona. simul obli ' Ι 3 Satae .

206쪽

aoa Inclitutiones gatae per eas conveniuntur ; qualis est actio communi dividundo, in qua dividuntur inter socios sibi vicissim obligatos ex persona singulorum bona ejusdem Societatis obligata communiter , & sim-gulis ; qualis itidem est actio famili herciscundae , sive dividendae hereditatis inter plures coheredes obligatos itidem inter se vicissimi & obligata sibi habentes bona hereditaria.. Talis etiam est actio finium regundorum, sive, terminorum ponendorum in Agris vicinis , in quibus arbiter, plus minusve alteri, ut sibi aequius videtur vel ex Societate , vel ex hereditate , vel ex portionibus Agrorum attribuit.

Est & actionum alia divisio in actiones bonae fidei, & stricti Juris . Appellantur autem bonae. fidei propterea quod in iis Iudex condemnat supra , Vel minus quam expressum fuerit in contractu, propter aequitatem, quae includit, ea quae

in mente contrahentium tacite subeunt, quamvis in verba. non eXcurrerint .' cum Verbλ. non semper Voluntati respon-..deant , nec Vovitas sit ubique parata

Strim vero iuris sunt actiones illae , in uibus Judex nihil addere, aut demere brmula sua potest, praeter id, quod coa-

trahentium verbis continebatur ῆ qualeS sunt actiones. ex stipulatu Venientes ;

207쪽

Jtiris Receptionis. 2O3 si quis centum promiserit, non paepius, minusve quam in centum coin

Contra verb inter bonae fidei actiones Veniunt amones .ex vendito, . locato ;

conducto , negociorum gestorum, mandati, depositi, pro socio , & similibus venientibus ex venditione, locatione :societate, aliisque contractibus bonae mdei , in quibus supplet: aequitas. tacita

quod abest a verbis contrahentium , ut ex libro superiori . cognoscitur. Atque ad hanc naturam xevocatur actio , quae a Iurisconsultis appellatur in factum procedens, . nempe ab eo, ne gocio gesto, quod ad certum nomen comtractus revocari nequibat, tamen poscobat aequitas, uti ex eo facto vel ad utile comparandum , vel ad evitandum damnum. actio daretur. Quamobrem. Iibello actor exponebat ipsum. factum. sine cerr. to contractus nomine, & ex ci*nitioneta illius facti Judex vel damnabat reum ad aliquod, veI. absolvebat. Cui actioni aD finis erat amo praescriptis . verbis, in qua adjectis ipsis verbis contractus in sorinu . la actionis cognitio. Iudici dabatur , qt: ex ipsis verbis iudicaret, quamvis qua- .lis esset cqntractus definiri neqviret ., Pro dotis repetitione soluto matrimb ilio duplex olim actio Mulieri dotem reα.

208쪽

zo4 rasitutiones, petenti dabatur: quarum altera stricti tu, tis erat, altera bonae fidei. Stricti iuris erat actio extipulatu , nde dote restituenda stipulatio intervenis set ; bonae fidei erat actio rei uxoriae , quarum in. singulis certum , ac diHnctum erat commodum et quod utrumque Justinia sus in unam actionem contraxit,&.deduxit, quae est actio ex stipulatu equa actipne complexus est vim stipulationis, adeout Mulier possit e stipulatu agere, etiam sit stipulatio nulla praecessis set ; omnemque illius actionis utilit

tem, quae plurima erat, assequatur, simul commoda rei uxoriae actionis o tineat . Qtiam actionem in actionem. ex sti pulatu transfudit . Unde actio e stipulatu , quae pro dote competit , iam non.

est stricti iuris amplius, sed bonae fidei,

utpote subrogata in locum rei uxoriae , actionis, quae bona: fidei erat , quaequς nunc naturam suam retinet in actione ex stipulatu a Iustiniano constituta. a)Hinc actioni Justinianus adjecit etiam

commodum praelationis adversus Creditores alios ; Voluitque , ut mulier Creditrix mariti. ex causa dotis praeferat iromnib is mariti creditoribus etiam ipsa

209쪽

I, s Receptioris. 2O Imuliere anteriorem hypothecam habuimribus : raceptis ex Bulgari receptiore interpretatione creditoribus iis qui anteriorem simul & expressam in contractu habeant hypothecam cm mulier non aliam ex lege habeat , quam tacitam ideoque tantum anterioribus tacitam habentibus praeferri decet . Quae uxorisdodisque privilegia interpretes , etiam ad liberos , & nepotes , matris , aut aViae nomine , dinem repetente& protrax Tunt . a γ.Ρstulit etiam Iustinianus veterem Hrieti Juris & bonae fidei, disserentiam

an compensatiqnibus , quas in omnibus cu)usque generis contraAibus aeque procedere constituit, si aliqui sint invicemi r te creditores , di debitores ; nam ussit, ut debitum liquidum, & summa certa persolutae, cum credito alterius li- quido, & summa debita ipso jure compensetur in credito pecuniario , vel in eadem specie utrimque debita. quae numero pondere 'sura consistat. Secus vero, si species invicem debeantur, aut alter debitor sit ex causa depositi, nam propter summam bonam fidum , qR M a J I D. ae l. usic. versic. exceptis ela.

210쪽

,o6 Insitutiones depositarius debet ; res est illico resΗ- ., tuenda, nec retinenda: propter proprium: creditum. . a

exceptionibus

ACtionibus opponuntur a reo adver-sus actorem tamquam. gladio clipeus eXceptiones, quae' actionem vel differunt in aliud tempus & dilatoriae dia cuntur , Vel prorsus: perimunt , puta quando quis adversus creditorem ob icit pecuniam, a se debitore iam persolutam fuisse & peremtoriae nuncupantur .

Inter exceptiones autem memoratu maxime necessaria. est ea quae appellatur non iumeratae pecuniae, quae datur et , qui propter sp eM, & fiduciam. pecuniae sibi proxime a creditore numerandae consessus est se pecuniam accepisse a Creditore, cum non acceperit, de qua scripsimus. libro . Tertio . Cujus exceptionis

opponendae tempus debitori praestitutum auod olim erat ad quinquennium , Iu-inianus ad biennium redegit, ut eam postea opportere non liceat . b γ