Henrici ab Heer,... Spadacrene, secundis curis auctior : Hoc est, Fons Spadanus accuratius descriptus, eum bibendi modus, medicamina bibentibus necessaria

11쪽

M S V V M

E LEGI DION.

virve liber, sed mole, Liber pera , magne, sed usu ii tropera, Aeripedes calce prae-

Claudum etiam volitare, it id quando aequor

mod fel dimidio sol rapit ipse die.

Vltima te Thule, te Thrax te Sarmata poscit: Te iam pacatus per mare anhelat Iber. Te Bataui, te Celta ferox, Tungrique meorum Patria, te Europae, qua patet ora, stitit. Tu citius Baldo, Cressisque iocundim herbis, Tutius S patriti quemque reponis agris. O si qua nostrum Phoebi vis inguit orbem, Omnia Spadanus lambat arata liquori Mortae vi racta fret, qusi vivida vita' a gemeret vacua hauita linire Charoni

nya dedidici stamina scindereparca. Propter

12쪽

propter Da via , Cerberus ore ei. Si tui, nam coetu tonere in capti a ista puta it. Cous, ab Herculea compede membra silent.

Aut si si dereo stupuit quis fulmine tactus; t

ne bibat, a Caelo ais Hercule tutae erit. Hem vertigo rotat stante, cui tintinat auris, Brachia cum gemino cui resolutapede: Cui stomachm dormit, vacuum cui panguinis

Cui nigro fellis turget ichore lien, Huc veniat quos dirus tumefeceritHydrops, m formidatis vada medetur aquis. Tormina cui ventrem, substillum aut sanguinis urit,

Hic sibi confestim, quo medeatur habet. Si or aluinus lacera intestina fatigat, Ulceras medium ventris, b ima tenent: Gallica fissiliat carioso ex inguine tabes, Vulnera si medio dipria pene siedent, Quisquam haec si castum Abeant incommo-moda corpus, Cum micat 'eparuo grandior ore lapis;

Aut pebis Iotio silanus roditur acri :Et nequam es cassos, Spada si ulte leuat. Virgo cm pigro stagnant calaminia motu, Aut cui guttatim menstrua y alba fluunt: i

13쪽

Cui crocus aut piabum, 'otei colorat, i

ri pota, lanae cornua certa notat. l

Etfronti candor, redit O sua purpura malii

Et labris redeunt, protinus anterose. mina cui prolem, Lucina nouerca negarat,

Saepius hinc grauido tisa redire snu.. Si pateris quam non tollit medicina podagram, Hic pota, his potis sanior ibis aquis. Dicere plura libet ; medicised dicere pauca est, Et facere,haec quae vel momus S ips/s amet. uid mihi eu momo ' oel hi millesimus horum mi leget haec:papὲl dicat ra Evel sat est. mi multis placuit, vix uniperplacet: at qui. Displicuit multis, hunc sophus omuis amat

usquesuo simili capitur, vaesania piaros mando tenet, paucis si quis amare, sapis. SCRIP

14쪽

sCRIPTIONIS OCCASIO. DE FONTIVM

ORIGINE. CAP. LCI D o R v M qui passim in Germania Arduennaque scaturiunt fontium tanta est diuersitas, velam paulo minus a seipsis, quam ab alijs vulgatis aquis discrepent. Color, odor, sapor, multa quae eos commendant subterranea, alibi auariore, alias magis muni manu a natura polydaedalam Varietatem ubique affectante communicata,ipsos discriminant, ut singuli paene scriptorem sibi aliquem admouere polsint, qui ipses meritis laudibus orbi commedet nativasque dotes victuro calamo prosequatur. Magno enim mortalium in . commodo optimi fontes ita in obliuionem veniunt, ut & locus in quo floruerunt controuertatur. Hinc doctissimus Mercurialis libri primi variarum lect ionum caput tertium implet dubitatione ubi fuerint aquae ferratae a Scribonio Largo, & Marcello Burdigalensi descriptae, quae quia

vesicae

15쪽

vesicae vitia emendabant; vesicariae vulgo audie bant. Iam Tungrorum meorum Plinio celebra. itissimum ferrugineum fontem, quidam apud an, stiquae Urbis pom feriorum rudera; alii in ipso spadano vico, totis decem horis inde dissito collocant. Nec mihi hanc litem, alijs occupato, com-a ponere promptum est. Hoc saeculo idiotae quae eorum vaecordia est parum pensi habent, ex quo fonte aquam hauriant, dum acoxe optato in guam feriat, digni sane qui lutum quo eos Epimetheus finxit, si non omnino e robore excisi sunt, aetatem potent tollam, aut tandem qu*ntum fons fonti praestet condiscant,virisque eos discernendi peritis fidem habeant. Atque utinam in i singularibus aliquot fontibus errores hi starent: lVerum in uniuersis, totoque eorum genere multum hallucinationum committi iam olim docuit Calenus cum I. methodi erroris arguit quos darn Empiricos qui multis remedijs etiam pugnantibus nullo suecessu tentatis, aegros ad balnea ab legasant,ignari&naturae aquarum,& parum solliciti num aegris conuenirent. Mihi iam sedecim annis, quot oesstatibus in familiam fere magnatis alicuius adscito, Spadanas aquas adeunti, idem

videre contigit. Missi spadam ex variis Europae partibus aegri, ab iis qui has aquas nec oculis, nec Iingua usurpaverant, quique paucissima forte de hs legerant, veI fando acceperant, qui & hoc

unum quaesisse viderentur, uti aegros, aut morosiores, aut in curabiles a se amobrentur, eorum-

16쪽

que vel citam mortem, vel moram in morbo suis vicinorumque oculis subtraherent. Datae bibendi quibusdam regulae, vel rusticis nostratibus deiidendae. Vidi cui unam tantum unciam, vidi cui decem ad summum, vel viginti praescripserant, ut expedierit hominibus illis, senis alicuius, aut anus spadanae, aut cuiusuis aduent (Bobelinum spadani vocant) qui solo quatriduo ibi vixerit, quam talium medicorum consillio uti. Empiria enim, ut has aquas inuexit & excoluit, ita eius accolas multa docuit, quae Machaon es caeteroqui doctissimi, multum a medicatis aquis s moti, nullo modo scire possunt: quaeque nostrates medici, ab illis disce e non erubescunt. Quae caussa suit cur & iuniorum Asclepiadarum, &aegrorum bono, ut spero,de aquis soli mei natalis

obiter ea chartis credere voluerim,quae annorum aliquot experientia notaui, quaeque cum aliis medicis contuli; obseruauique, vel legendo eos qui ante me sic ipserunt, nec enim ex aliorum adorea

sertum peto; collegi. De spadanis ergo post Philippum Gheringum affinem & Thomam Ryetium Soceium meum scripturus aquis, visum est paulo altius fontium originem scrutari. Si Senecae, Plinio, alijsque credimus in subterraneis specubus magnam latere aquae vim, adqoque totos rivos, stagna, lacus; quotidianis experimentis tam clarum est, quam quod clarissimum ut iam

non sit opus, quod Philippum Macedonem fecisse, ex Asclepiadoro refert Seneca, conductos

17쪽

inimas terrae cauernas mittere homines, qui cibus laternisque multos dies progressi, magnos se amnes vastaque inuenisse flumina renuncient. Hoc enim puteorum metallorumque fossores lhoc in latomias damnati, nostriq*e carbonibus eruendis occupati Leodienses , dietim experiun tur, qui in tantam saepe aquarum incidunt asinu entiam (amoghemens ipsi corrupto parum no mine vocant,) ut neque ad latera, neque in pro

fundum progredi queant; saepeque undis insano

impetu per terebri nimium se exerentis hiatum serumpentibus, morte poenas nimiae vel curiosi. statis, vel auaritiae luant. Vt iam Asclepiodoro alijsque credere possimus, qui subito ex terra ingentia prosiluisse flumina scripserunt minusque fabulosos iudicare, vel Platonem qui in imis terrae Oceanum tartareum: vel alios poetas qui Stygem,Cocythum, Phlegethonta confinxere. Nee dubium est quin Deus csi tertia creationis mundi die unum in locum aquas secreuit, terraeque cauernis eas inclusit, simul in diuersias terrae partes per occultos meatus & cuniculos magnam aquae

copiam h mari corriuatam dispertiit, cuius adlintrice opera lapides, Metalla, & si quae huius sunt generis, decursu temporis in terra simul coalescerent et ex earum dico aquarum copiis per terrae ilatebras diffusis, illo ipso tertio creationis die lmultos fontes, imo amnes diuersis locis scaturi uisse; siue hoc gratia ornatuique terrae debeba tur, quae multis hinc inde natis fontibus ad coele

, stium i

18쪽

stium corporum pulchritudinem stellis distin

elorum adsurgebat, siue summa tanti opificis liberalitas, Adamum recens natum fontium commoditate care re noluit. Aristoteles tamen in suo de sublimibus libro, ex aere in terra concluso a que in aquam resoluto, nasci omnes fontes flu-m'inaque voluit. Non legerat credo, et si Platonis discipulus in Phaedone quatuor illa paradisi flumina iussu Dei prosiluisse; nec aeris vllam concretionem expectasse. Nisii forte ante Goropium Becanum (in Indoschyticis pag. 81. delirauit, quatuor illa flumina, nil aliud fuisse, quam Oce num in quatuor orbis plagas fluuios emittentem: quo sensu etiam Siracides Ecclesiastes ait, omnes

aquas venire e mari, rursumque emenso suo cur

sit, mari se reddere. Facile Aristoteli concesserim, omnes vel certe plerosque, ( nam quosdam quasi perri impluvium distillantibus scilicet per saxo

rum commissuras , tellurisque rimas imbribus, surgere constat, etsi Seneca nullos fontes ex pluuiis auctiores fieri credat) qui suo vel nostro aeuo prodierunt fontes, ex aere terram subeunte, terraeque frigore condensato, ac in aquam resoluto nasci. Vt enim ad mediam delati aeris regionem, vapores, natiuo eius frigore in aquam densantur pluviam : ita qui ab imis terrae visceribus ad convexa montium antrorumque impingunt, a lapidum tophorumque algore in aquam coeunt, long que die sensim auctae fontem orbi proserunt; hoc tantum dis iiivine quod vapores in conuexaestorum

19쪽

altorum delati montium, quia lentorem nati uastisque crassitiem magis exuunt, limpidiores qui vero in pinguium camporum superficiem im. pinsunt, turbidiores fontes excitent. Atque vi pluuia non semper ex aere vaporoso frigidocogi tur: sed N intenum ex spiritu calido & fumoso

atque adeo animam reptilium recipere apto, vicum ranas pluit vel vermes et Ita& in subterra.

neis specubus, hic frigidae ibi calidae aquae coalescunt, inque fontes hae feruentes, illae algidos se surrigunt. Vnde facilem explicatum habet, quae multos hactenus torsit quaestio ; cur hic subito

nascantur fontes, alibi vero celerrime in arescant Huius enim prima caussa adferri potest ruina, seu defluxus terrae intercidens viam aquis quae pro, inde aliorsum commeant aliosque quaerunt exi.tus : quod in terrae motibus, susque deque terram serentibus, crebro accidit . ut pulchre docet Seneca naturalium lib. 3 c. II. Ita obseruatum Theophrasto in monte Coryco post quandam terrae quassationem multos nouos exiluisse sontes:altera caussa est sylvae arborumque noua procreatio auti Euulsio, cum enim arbores, vicinae terrae uligi nem, aquasque sibi in alimentum aduocent, fit in

terdum, ut ijs denuo enascentibus, hausta & poli

ab iis aqua, in sontes manare deii nate Et victi versa, ut evulsis arboribus quae ab earum, radici bus sugebatur aqua fluere incipiat, novumqV sontem excitet. Id patrum saeculo accidisse, hoc

est anno Domini iss s. in Baia saluatoris, scripsi

20쪽

Ambrosius perer, cuius verba subiungam. AEdificabatur inquit Iesiuitis domus, eradicandaque erat ingens arbor, illa excis & prolabente, cum radices sequerentur, evulsione tantum in ima humo motum agere, Ut mox scaturire visus sit fons, valde potabilis,ac salubres aquas mittens. Omlato

fontes quos vel Moyses, vel alii sancti quoruni ingentem numerum ex vitis patrum colligere est, precibus suis repente orbi ostenderunt, ut & illos qui ethnicis aliquando velut miraculo scaturierunt, cum & liuius lib. q. dec. s. pro prodigio habeat, quod in vico Istrico repente emerserit fons; torrentis modo. Latentis indici aquae si quis scire vult, legat Plinium lib. 3I. cap.3. vitruvium lib.f. tap. a. palladium, & alios.

De varietate Fontium.

CAP. II Non alibi natura plura. quam in aquis sonistium praesertim & fluminum miracula ottendit: ego nec omnia persequar quia infinitum esset, nec ea silebo quae cum Spadanis alijsque Germansae quos bibi acidis, vel consentiunt, vel abi is non longe abeunt.s Oisidam fontes inquit

Plinius lib. r. cap.ro, tanta vi exiliunt, ut saxa extrudant, veluti Marsyae fons in phrygia ad Cael narum Oppidum. Ego vero crediderim hunc fontgm saxa non extrusisse, sed res vel casu, vel

B industria