Henrici ab Heer,... Spadacrene, secundis curis auctior : Hoc est, Fons Spadanus accuratius descriptus, eum bibendi modus, medicamina bibentibus necessaria

41쪽

sistit eontusis aurilius cum vino & melle indi tum medetur. potu & balneo prauos in cerebro redundantes humores, omnesque totius corpo ris defluxiones frigidas desiccat, cordis palpitationem a frigidis humoribus curat, cactextam lemendat, visum roborat,vtile ad artuum ac iunctura rurii dolores a venerea lue profectos: hydro.pem frigidum exsiiccat, pituitosos & crassos flatus ex solii it, steriles mulieres foecundat. Matrici tu- ineliti & induratae auxiliatur. Alumen quod spadanis inesse diximus ex Di. oscorid & posteriorum scriptorum mente vim habent excalfaciendi , stringendi, & expurgandi l aure caliginem pupillis oculorum offundunt, ge

narum carnem, caeterasque excrescentias exte

nuat, putrescentia ulcera compescit, sanguinis lfluxum sputumque inhibet, gingiuas humore praegnantes comprimit, motus dentium cum aceto & melle firmat, prodest: cum melle vice, sribus oris, eruptionibus papularum,& fluxioni , bus cum sanguinalis herbae succo, Leprae con uenit cum brassicae folijs aut melle coctum, item pruritui &vnguium scabritiei plerigias, pernionibus aspersum cum aqua . Valet cum aceti &gallae pari pondere crematum, ad phagaedaenas ulcerum, & cum salis duabus partibus, ad vitia quae pascunt. Furfures cum pice & eruo illi, tum abstergit. Ad lendes, pediculos, ambusta, cum aqua illitum auxilio est. Contra tumores de graue alatium ingui numque virus illinitur. Aqua

42쪽

Aqua aluminosa menses nullo fluentes ordine,

fluoresque mensium albos emendat, vomitum compescit, nauseam tollit, urinae incontinentiae subuenit: obses os eitenuat, olloco pon tuis venereae tollit: varicibus conducit, obscaenarum partium ulcera, scabiem, pruritumque intolerandum compescit , scorbuticorum incommodis optimum remedium est.

Miraberis lector primis dio scoridem verbis

dic re alumen vim habere excal sectedi, & strinagendi, quae verba pugnam manifestariam continere videntur, est enim ut docent interpretes Aristotelis ad capitulum secundum , secundi degeneratione et calidi rarefacere, frigoris vero condensare, seu adstringere, quod etiam quarto sublimium saepe repetitur. Quomodo ergo vir quo pauci melius de re medica meriti, eidem rei tam pugnantes adscribit virtutes Respondeo alumen & aquas aluminosas qualitatibus constare contrarijs , in eodem tamen se subiecto ob remissionis ac intensionis diuersitatem tolerantibus. Constat ergo alumen partibus mediocri

ter calidis, & valde siccis. Praeterea insignite friagidis, & potenter adstringentibus, eoque nomine d quae aluminosae, primo gustu saporem adferunt pr*dulcem ac tenuem,pungentem linguam, demum ob qualitates siccas, & frigidas, in ama-rulentum desinunt, ac valde adstringentem , sed

haec alibi fusius. Boli seu rubricae quam in omnibus ferme

43쪽

acidis reperire est, hae vires creduntur, omnesi shoc iis familiare aiunt, quod exsiccet, astringat leaque ratione venenis in cor ituris viam praepe. sdiat, proindeque omnibus alexiteriis, dysenteri- lcisque remedijs misceri, In emplastris, exsiccan Nitibus, & adstrictoriis eius usus maximus,aluum Isistit,& sumpta & clysmate iniecta.Iecinoris vitio laborantibus 'tilis. Qua re gal. lib. s. siim p. et multa: qui cum in omnium manibus sit, non est cur ex eo describendi laborem sumam. Mihi in

putrescentibus oris ulceribus maximus eius usus

Item ijs quibus ex capite in thoracem defluxio incumbit,adeo ut phtisis principio laboram tes,mu'- tum inde iuuari compererim, cum &aut fist uias qui difficillime siccantur, hocvno remedio ad ci- 'catricem duci constet. Toxicis, Philtris, venenis- . que aduersatur omnibus: pesti ipsi,qua nihil te trius, ab irato deo Regius psaltes impetrare ausus suilifaelicissime resistit, vel nondum ea occupatos praeseruando,vel iam laborantes,c Cerberi faucibus eripiendo. Cordi unice studet, cerebrum reficit, viscerum malis strenue aduertitur, Cephalagiam paene omnem,cardialgiam, cordis palmum, oculorum inflammationes, lippitudines, fluxiones curat, haemorrhagiae cuiuis, vel ex arterijs fluenti ita prompto succurrit , ut nulli alteri medicamento cedat. Catharro seu in rheuma, seu in cordi Eam degeneret, inimicatur. Hypercat harseos optimum sus flamen , ambustis vel aqua vel

igne, vel metallo liquato, ita succurrit, ut & pustularum

44쪽

stularum incrementum prohibeat, vulneribus, xl eribus nouis iuxta ac antiquis,optatum rem dium. Anginae aliarumque partium internarum inflammationibus pr*sentaneum est auxilium ad scabiem faedam, curatuque per difficilem, malaque quae sudore egent accommoda. De Spadanis fontibus figillatim.C A P. V. Tolumella lib. I. cap. m. neminem nostrumi ait, vel prosperae, vel aduersae valetudinis vitam prorogar* sine aqua, putatque aqtilam dictam fiunt omnia. Et sane si Aristoteli pri

mo physicae ascultationis cap.2.3c Senecae naturam lium lib. s. cap. u. credimus, Thales omnium rerum principium, unam aquam posuit. In quam etiam sententiam descendit Empedocles qui omnia ex aqua fieri credidit. Et Hippon quidam

apud Aristotelem lib. I. de Anima cap.2. animam vocavit aquam, quamuis aquae nomine semen

ipsum intellexisse multi putent. Ipsus Hippocrates principia vitae Aquam & ignem posuit,& sane cum multa animalia igne carere possint et aqua quod sciam nullum, si modo diu & bene vivere debeat.Verum hac en comia Spadanis aquis, alijsque medicatis, adscribi debent, nam vix annosiores, homines sub nostro caelo,quam Spadanos iuueneris. Quare si quod ait palladius lib. Io. rei rusticae

45쪽

rusticae cap. .leertissima aquarum aestimatio ab accolarum incolumitate petenda est, Spadae autem inquilini morbos plerosque, nisi quos in

aduenis vident, ignorent: capite, pulmonibus, praecordiis, renibus &c. valeant: eorum aquas optimas esse, certissimum est. Quod idem de aliis Germaniae utriusq; locis, horuni sontium innumeras scaturigines exhibentibus, dictum velim. Et si autem acidorum fontium , & Spa, & quod reliquum est Arduennae, magnum expleat numerum . duos tamen, qui mihi praescripserunt, maxime commendant; Sauenirium & Pouhon. tium, quae nomina, sine nomenclatore, nec ipse latinae eloquentiae pater, caperet Cicero, caeterum quando & ipse monet, re intellecta, nos in Uuverborum faciles et se debere, consueta, totique iam

Europae nota retineamus vocabula. Sauenirium,

quasi Sabinirium)Sabino Romanorum Tribuno castra ibi metante. Pouhontium a vernacula voce poulier, g 1llice pulser, id est haurire deriuant. Vnde sorte & latinorum putei, quoi tamen Goropius 1 Cimbrorum pulten, quod ipsis etiam haurire est , commodius quam alia derivaret. Sauehirius horae spatio a pago Orientem versus seiunctus, e saxo saltuosi eru mpit collis, vixque duas cauo lapide excipit amphoras, ut ego bicongium saepe nominarim. Alter Me diastinus pagi, forique meditullio eleganti clausus marmore, plusquam quatuor orcarum capax,

quotidianae siti explendae, etiam aestuante Syrio sufficit,

46쪽

sufficit, & tamen infinitae in dies lagenae ex eo

implentur, in vicina eburonum loca, Britanniam, Hollandiam, Galliam, Germaniam, Italiam ipsam mittendae. Vterque insigni sed grato

acore commendabilis, cum miracula quae in medicina fieri dixit Celsus, pluria ediderit: multos ex Esculapii Lyceo, in Spadana senticeta pelle-

sit, qui tot supernaturalium effectuum causas, acri ingenio scrutarentur. Quo in studio Geringus, Ruetiusque, Philippum Beetansonium Parisiensem ivledicum laudis partem aduocant,qui Galenicis chymillarumque artibus apprime instricti, destillatoriis organis has aquas, ad sua reuocantes principia, compererunt Sauenirium, rubricam seu ferri matrem, ochram, aes, sulphur,

vitriolum, nitruinque imbibisse. Pouhontium autem ferri, aeris, plumbi, chalcanthi sulphuris, aluminis, nitri, cerusiae viribus imbutum. Notat Ryetius, BeZansonium putasse, quod etiam ex aliorum opinione recitat Frambesiarius,& aurum vim suam comes unicasse Saventrio; se vero, cogitantem, Arduennam auro gignendo ineptam, denuo maiori studio chemicis instrumentis has aquas segregasse, e rorisque causiam comperisse, suod sul phur colore auri aemulo, vasa inter coquendum tingeret.Cui sententit ut facile iubscribam, facit, quod in Arduenna duos trientes anni hyems occupet,solemque auri patrem,Vix trim stri sentiat. Accedit, quod Arduennates, natalis soli pertaesi, ima eius penetrarunt viscera, nec

tamen

47쪽

tamen auri ramentam unquam effoderunt. Prae. ter hos duos tantes Ryetio S: prioribus descri. pios, duo alij hoc decennio celebrari caeperunt. iGeron sterqui iam tum Ryet ij tempore innotesscebat, & Tonnelet, cui, hoc nomen facietum, quod ligneo vase, Tonnam vocant indigenae, clauda tur.Sed hi duo tantes immane quantum d sedis crepente Geron ster meridianam Spadar oram tenens, horae ab ea spatio distat, omnium supra icitatorum metallorum potens; caeterum Chalybis in eo pri malum vires tenent, quas odore, Sa- pore, alijsque expertu divijs admotis, facile per- lcipies: acri nidore inter bibendum nasum serit, ipsum caput chalybeo, & quasi sulphureo odore simplet. ebrietatem quadrantariam vel semihorariam iis qui debiliori sunt cerebro, momento inducit; stomachum aluumque turbat multis,

quo fit ut plerique iis potis; saepius, etsi partem

vomitu reddiderint, aluina excrementa deponant, priusquam domum redeant, & tamen non segniter urinam reddant. Tonneletius medio inter Savenirium & Pouhontium, sed ad latus laeuum deflectit, fere itinere, in plano sed uliginos' palustrique,omnibus Iouis Aeolique iniuriis exposito, coluit loco. Nam Suuenirium & Geron-ster arborei opacant, natiuaeque rupes cymmoda

poturis sedilia prebent. Poti hontius pulchro vndique superbit marmore, sedibusque lapideis bi bentium seu ignauiam, seu lassitudinerit leuat. Saele nitro caeteris hic multo tinctior , quo sit ut

48쪽

l gustu frigidissimus sit longiusque d vitrioli, sul

phurisque dotibus abeat. Verum hac de re infra sigillatius. Sed quando supra distillationis sectantentio; distillaui, & ego ante sex annos hos qua thor fontes, cum doctissimo medicorum Illustri viro D qmino Guilhelmo paddij, equite & m dico Regis magnae Britanniae, & Domino Richardo Androes socio ipsius& viae, & artis,neque

in lando vasis nitidissimi s Nam quiquid aquae effluxit, flegma dulce suit, & ingratam calcem sapiens, & quod quiuis horreret) praeter rubrii cam, matrem serri, ochram, tantillumque vitrioli inuenimus: praeterquam quod distillata a- qua Geron ster, in fundo, maculae unguis magni iudine erant; quae cuiuis sulphur videbantur: i laeterum laminae candenti iniectae, non liquefie-

bant, quod tamen sulphuri ab aquis thermarum i squensium relicto ( nam & illas iisdem organis distillauimus)accidebat; itaque postmodum pru- dentiores chalybem esse iudicauimus. Quomodo I ergo hec mineralia his aquis missa sint cap. . dici putabo. Gaeringo autem & Ryetio peritissimis medicis, Sauenirium distillantibus, apparuisse Sulphur, non item nobis, si quis mirabitur, legat Doctissimi Libauit epistolarum chimica tum paginam ultimam, cuius haec sunt verba de fonte Bernheymensi, Aliquibus apparuit aliquid sulphuris, mihi vero nihil, ct seri potes, ut diuers te pri-him, diuersa se promant minerae, Hanc Libaui sententiam quotidiana microcosmi experientia confirmare

49쪽

sirmare , nam quidam sabulo vel arensi lmultum vexati, sepe urinas s quibus nihil falla eius di medico ostendunt limpidissimas, imo mul.

tos noui, quos cum ex ratione victus, & dolori bus ea regione fixis,certo nephriticos iudicarem,

nec illis persuaderem, iussi ut in capacem matu- llam, totos quinque, vel sex dies quicquid min. gebant colligerent, ita demum limpidiori,&ea squae innatabat v ina abiecta, in fundo vel statim, vel post evaporationem, arena ipsaque immi

nentis calculi materia, se prodcbant. Si urina totius serum sanguinis, in renibus secreta&colle.cta, non semper quod in il lis .etiam copiose conbtinetur secum vehit, cur non & fontes aliquando aquam raptent sinceriorem; uno aut, pluribus mineralium suorum , ad tempus distimulatis tAccedit quod sontes non sequantur certam aeratam, multoque aeuo definitam. naturae originem e sed fortuitis mineralium concursibus ob noxii,inordinato mixtorum conditione, mixti neque utuntur .Fortuna enim casusque magnum in aquas ius habent; eademque eiusdem fontis i tia, diuersis temporum interuallis, accessurincetaque diuersiarum minerarum, dissimillima sibi prodit, effectusque humano corpori varios conciliat. Saepius itaque & diuerso tempore distillandus fons, ut subterranea in eo latentia proebe noscantur, quod, si Deus vitam suppetet,pro ximo 3 me anno fiet ut & saepius hoc sexennio se ctum est.

Discrimen

50쪽

Discrimen horum quatuor fontium.

C A P. VI. Idiotae qui solo sapore aquas discriminant omnes acidos fontes, in eandem classem referunt, s rati hoc ipso quod acescant, earundem esse vim j fium: ignari multum differre, unam ne, an plu- res s uni mineras vehant, clari ne an turbidi; possilium sebstantiam , an vapores tantum, aut spiritus secum raptent. Aliter Philosophi & Medici, inter quos conuenit, omnes qui in Spa tantes, fossilia eiusdem naturae continerer dispari tamen 'mutitate; ita ut alter alteri propoitione certa praecellat, eximiisque in re medica dotibus palmam praeripiat. Caeterum quando maius &minus, ut ait Philosophui I. auscultationis Phys scae cap. q. Speciem non variant, tantumque excellentiae discrimen relinquunt, videamus cuit primas in hac quadriga demus; Sauenirii aqua, exhalationibus seu tenuioribus. lassilium, spiritia bus referta, leuior est alijs quibusluis aquis,etiam per chemistarum organa distillatis: Fossilium enim vires magis quam substantiam sibi induit.

quo fit ut per corporis venas promptius meet, maturiusque vim suam diu reticam exerat quam

alii. Vnde etiam ab ortus sui loco nisi diminutis j viribus transferri nequit, adeo ut procul delatus leuitatis