Henrici ab Heer,... Spadacrene, secundis curis auctior : Hoc est, Fons Spadanus accuratius descriptus, eum bibendi modus, medicamina bibentibus necessaria

31쪽

serri quam manifestaris dicunt insistendo fluote muliebri, sputo sanguinis, ipsaque dysenteria. At

Galeno in . desiimp.med. fac,omnia quq adstrin. gunt frigida sunt. Demum vnii cymbium Aquae chaly-beat , plus cotra statim valere dicunt quam sex aquae purae. sitim autem leuantia frigida sunt. Qui pro calore stant, Hippocratem suarum partium faciunt, dicentem in lib. de aere locis &aquis,aquas scatentes in quibus est ferrum vel aurum, vel aes ex violeto femore erumpere ideoque in corporibus istum excitare noxamque adferre. Paullus sane AEgineta lib. I cap. 32. cum calid rum aquarum seriem recesset,etiam ferreas ijs adnumerat Rhasis etiam ultimo libro continentis

ait ferrum esse calidum & siccum in gradu tertio nititurque autoritate me sues; Quin & Halyabbas in quinto theoricae cap. . dicit aqua ferri siccare nantiumq; calfacere idque non aquae sed ferri ra, tione. Tota denique post dioscoridem AEtium, paullum,ipsosqueArabes medicoruschola ferro hepatis lienisque obstructiones aperit: at apertio caloris est soboles. Montagnana vir longe doctissimus dicit ad praefocatione uteri ex flegmam te viscido nil praestantius esse aqua chalybeata itemque in ventriculi intemperie frigida. quod sane post ipsum multi in secretis numerant. Fallopius priorum argumentis victus in angustias redactum se clamat tandem dicit pro una caloris

parte viginti esse frigidas ideoq; actu semper refrigerare. Mihi posteriorum rationes firmiores videntur

32쪽

videntur minimumque ponderis priorum argumentis inesse ; ut mirer doctissimum fallopium tam imbellibus armis debellatum.Nam autoritates Aristotelis & Galeni ipsim se collidunt,cum dicunt omnia metalla a frigore coalescere,&tamen multa eorum calida esse cuiuis notius est, quam ut disputatione mereatur Argumentum a sistendis fluxibus dubium est. Mihi constat quendami in gono rhoea per totum mensem croco martis elaboratissimo utentem, nec hilum profecisse, qui tamen aliis remediis facile conualuit. Si cui in quore muliebri, aut dy senteria profuit, non id fecit humores condens ado quod frigida facere amant sed calore suo aperiendo, & causam mor-l bosam fluxus praecipitando, per accidens suel secundario quxus vel uterinos, vel alui nos sti l tit: nam & in vulneribus vidi sanguinem pul- uere ferri a pertissimis chymistis preparatissimo plena manu assum, nulla ratione sisti potuisse, hominemque ad orci fauces duxisse, qui tamen colcotare cum iungis mi Rimis (crepitus luporum vocant) parato adhibito. momento cessauit hominemque biduo N binoctio cum morte lu-l ctatum vitae reddidit, praeter spem sedecim ch rurgorum , qui nec ferro candeti per horum solidam me presente admoto, quicqua profecerant.

Quod de siti extingueda asserunt: incertissimum s est, & constat aqua actu frigida etiamsi potenti calfaceret, non minus quam vino, sitim optim i extingui. Maneat ergo ferrum esse calidum. Uinc

33쪽

Hinc ergo fontes serruginei, sulphurei, nitros, aluminosi audiunt, prout huius illiusve in terra. nei dotes, supra alias sibi induerunt. Quin videre est quosdam in quibus eminens subterraneum laegerrime dignoscas. Ita de Empsensibus aquis, chymistarum nostri seculi corypheus, piae me,

moriae Er nestus princeps meus, aluminosas ne an nitrosas vocaret,dubitauit. Et in Sue uia ubera

lingant disputant, plumbeum ne, an aereum sontem suum in digiteo t. Ita Lucenses aquae de villa, modo ab Italis ferrata' modo aluminosae Vocantur.In aliis manifestissime plura metalla novie lest, ut de nostris infra patcbit. Catera acidorum fontium contenta.

MEdici medicatorum fontium contenta

scrutaturi mineralia, vel balneo Mariae aquam exhalant, vel vitreis organis ipsam distillant, prior modus quia a suligine seu illis,atomis, vix sibi immunitatem tutam prestare potest,

incertior est. Alterius usus crebrior, veritatique eruendae aptior. Restibiles distillatione faeces, semper enim quanquam limpidissimi aliquas deponunt, quinque fere inodis metallica contenta produnt. Colore nimirum, sapore, odore, tactu, virtute denique seu operis es 5-cacia. Sali nitroque color albus est, vitriolo viridis,

34쪽

viridis, auripigmento flavus, sulphuri flavo virescens, rubet Ochra palletque, alijs alia palliantur coloribus. Sapor nitri salsus est, & ama- rus, vitrioli salsus & acris cum rosiuncula : aliud

alijsapiunt. Vt promptius discerni h c commodὲ possit, fere candenti inhciuntur lamint,vbi quod

sunditur ut lac, alumen esse perhibetur. Calx &marmor non liquescunt, sed candore nouos

. cantur, gypsum Ocyssime albescit, sulfur liquatur, suoque odore, se noscendum praebet. Salsi ridendo, patescit. Sal nitrum sine stridore praeterlabitur fluendor plumbum, lithargyrumque ruborem sibi induunt. Vitrioli & aluminis examen aliqui lac ratione ineunt. Aquam cuit aliquod horum, in vase stanneo,vel aeneo incoxit ad medietatem pari quantitate aquae, quae gallasi decoxerit eodem decremento, remiscent. Quoil si aquae mixtae nigrescant, vitriolum certo inesse aquis medicatis adseuerant. Hoc ex fallopio

descripsit Escheurenterus,tacito autoriS nomine.

Experimentum istud negat Ioannes Bauhinus certum, omninoque fallere nisi ferreis vasis incoquantur, &sic decoctis, gallarum decoctum iniiciatur. Tum enim commistas iucundo spectaculo in nigrorem surgere, ut vel hinc quis colligat me recth infra censuisse excrementa biben- tum has aquas, non 3 vitriolo, sed a ferro nigrescere. Quanquam alumen,adstrictione satis se expertis demonstrat, sunt tamen qui bresilium lignum , aquae fontis dum colorem trahat, inco-

35쪽

quunt, cui aquae residuum decocti sontis duui lmiscent, si aluminosia sit aqua, bresilium long

sit coloratius. Ferrum, aes aliaque metat Ia pegi hcognoscas, nisi ex corruptione secti menti, quo in lProprium excrementum verso, in metalli unde ipsum sexcrementum fluxit, cognitionem venies. Sedimentum autem vel aceto acri, aUt aqua ro,

denti prompte corruperis. His enim liquoribus, vel siccatis vel absumptis, in superficie sedimenti excrementa notanda, in quibus aerugo, aes et serrugo, ferrum inesse aquis significabit, quod ex llimaturis utriusque metalli eodem modo corruptis discere est. Caeterum virtus operisque efficacia manifesti sit me haec fontibus inesse conuincit. Quo fit ut plerique delineatos diligenter negent fontes, nisi mineralium singula quae ipsos sdotibus augent eximiis, quibusque virtutem suam ac energiam debent describantur, quod quando in prima editione conspito omissum est, sic obiter quatuor fontium singularia prosequar lrie in acidorum historia fontium quicquam de- ssideretur. Ordiamur a vitriolo, a quo fontes vel solo praecipue acessere capite septimo pro- lhaui. Dioscorides lib s. cap. g. vitriolum ait at

stringere calfacere, crustas inducere, latas ven- li ris tineas drachmae pondere voratum, aut cum sanelle linetum necare, vomitumque ciere: ex aqua potum aduersus fungorum venena auxiliari, purgare caput aqya dilutum, & in vellere

paribus instillatum. Non possum quin lectorem

moneam.

36쪽

moneam,Dioscoridem de crudo, nullisque chymicis praeparationibus adulterato vitriolo capiendum, Vt enim hoc lib. non semel docui, tuto ad lumbricos argentum Vitium, crebro tantum per corium transitu perpurgatum etiam a puerulis sumi, cum tamen idem vel sublimatum, vel praecipitatum etia parua mole sv mptum, homines ad sepulchrum praecipitet, Sic vitriolum chymicis praue paratum, gillam ipsi vocant, vomitum funestum, mortemque accersiit. Vix mihi lachrymis tempero cum cogito quendam mihi amicum, chymiae, omnis mathaeleos & hydrauisl artis maxime peritum, eundemque canonim cum Traiectensem, ut stomachum. halecibus sal sis, accerui si a tenui in pagis, dum metalla scrutatur, saburratum de Neret, gillam a se praeparatam sumpsisse, eodem die, quam diutius ipsum retinere voluissem, animam:cum vomitu insano exspuisse. Vivunt oculati testes multi & ipsi canonici, quorum rogatu cum sectioni cadaueris prPessem, ipso die veneris sancto,ventriculum tribus locis tantum non perforatum ad latitudinem d leri Philiptici inueni, restabat tenuissima exterior tunica, cuigilla adhaerebat &ipsa erosura n si egressa anima, calor naturalis miser u destituisse set. Totum ventriculi corpus adustum purpureo colore, omnium in se oculos aduertebat, animosque a gilla& alijs id genus pestibus serio auertebat. Res accidit anno Christi 16o8. mense

Aprili. Redeo ad vitriolum quod matthiolus in

37쪽

commmentariis Ioci citati dicit tuto ad tineas Efungorum venena dari, etsi erodens & septicti facultatis habeatur. Mihi sane bonis aegrorum rebus saepe eo uti contigit ut & alumine,in febri. thus tam contagiosis quam contagii expertibus, simpliciter bis ter aqua communi lotum propino ad duos scrupulos, vel ut vult Diciscorid aliqua.do ad dragmam ascendo.Gal.ipsi adstrictionem, insignem calfaciendi virtutem adscribit, quo fit

ut quae verae sinceraeque aquae vitriolatae sunt, potentia quantum aliae minerales aquae nullae ca-llesaciant, exsiccent etiam, constipent& contra, lhant. Quae vero mediocriter chalcantosae sunt, eadem possunt quae aluminosae & acidae,ijs tamen lpromptius penetrant, potaeque per urinam & laluum egregie purgant, eaque praestant quae de this fontibus dixi; quae iam repetere superfluum lsuerit.

Bitumen seu succi num liquidum, his aquis imul esse eodem argumento probari potest, quo idem cap. . Spadanis omnibus inesse conuici, innatat enim huic sonti per noctem adseruato, tela iridiscoloribus variegata, quae & flammam sulfure tu culentiorem edit, Agustus in illa,sii crini saporem agnoscit. Mihi ad alia properanti succini diuersa

genera explicare non est animus, multo minui an carbones nostri Leodienses, quos veterumam pelitidem esse terram manifestissimum est, in succinorum classem adscribi debeant: satis erit ex dioscoridis lib. I. cap. 8s. huc retulisse, bi

tumea

38쪽

tumen discutere, glutinare, emollire, ab inflansemationibus tueri, vulvaru Ira procidentias, prah-gulationesq; olfactu, suffitu,ina politu, emendare, i comitiales morbos suffitu deprehendere, muliebres purgationes cum vino & castoreo potum elicere, tussim veterem & anhelitum iuuare, serpentum morsibus, coxendicum laterumque do, lotibus auxiliari. Coeliacis in catapotio deuorandum dari, cum aceto potum sanguinem concretum discutere. Dysentericis cum ptisana liqua

l tuis infundi : distillationibus suffitione mederi,

oblitum dentium dolores mitigare, concalfactum lethargicis, articulorum doloribus cum fa-l rina hordeacea, nitro, & cera illitum. prodesse. Gal. lib. io. simpl. bituminis vim tum cal-l ctoriam, tum reliccatoriam omnem secundo o l dine dicit. Germanos ad oculorum suffusiones, & albugines, maximo ophthalmicorum commos do adhibere vidi,Itemque ad lepras, lichenaS, corporumque pruritus. Tabernae montanus cap. qO.s p rx. r. longe plura addit, quae qui volet ab eo

petat.

Salem acidis nostris inesse omnes consenis tiunt. Dioscoridi autem lib. s. cap. V6. sal adstringit, abstergit, extenuat, qxpurgat, disseipat, reprimit, crustas inducit, atque, putredine vindicat, admiscetur medicamentis psoras abstergetibus,excrescentias in oculis reprimit,& perte-rigia consumit, caeterasque carnis extuberati

ones tollit. Clysteribus infunditur, discutit lasi C i situdines

39쪽

situdines ex oleo illitus, contra hydropicorum

tui liores auxiliatur, dolores in saccis statu mitigat, i& pruritus sedat ex oleo & aceto in frictus dum sudent, Item lichenas,psoras leprasque. Anginam lex melle aceto oleo illitus leuat, tonsillis viare

que cum melle tostus, ulceribus in ore manan.

tibus, gingiuis quas tumor vexat & phagaedaenis

ulcerum cum polenta crematus illinitur. Aduerusus scorpionum ictus cum lini semine, contra ser- ipentum morsus cum origano, melle hyssopo, aduersus cerastem cum cedria pice aut melloauxilitatur,contra scolopendrae morsum cum melle S aceto, aduersus vesparum ictus, & teredines,

albidasque cayitis pustulas, thymos & tubercula,

cum saeuo vitulino: furunculos cum uua passa, aut suillo adipe aut melle discutite testiu tumores origano & fermento maturius concoquit, croco dilorum morsibus auxiliatur, trilius in linteolo, N intinctus aceto ita ut vinculis loca costringuntur, prodest ad bestiarum morsus & ad sugillationes in facie ex melle. Contra haustum optum N fungos cum aceto mulio bibitur, luxatis imponitur cum sarina & melle, ambustis igni cum oleo impositus, pustulas erumpere non patitur. Podagricis item imponitur, & aurium doloribus cum aceto, ignes sacros aut ulcera quae serpunt cum aceto aut hyssopo illitus sistit. Recentiorum plerique ea ex dio scoride transcripseruiit, paucis que verbis non mutatis sed trans possitis sui iuris facere voluerunt. Breuissime & verissim effallo'

40쪽

li , pius de thermis c. s. Aqua quae habet in se succos salis si assumatur in potum, detergit, roboratque valde ventriculnin, &euacuat abundantiam humoris pituitosi, nec laedit aliquod viscus Et cap. ii. aquae medicata aptae sunt ad potum praecipua nitrosae, & saltat quia praeterquam quod calfaciunt, exsiccant etiam expurgant & roborant, Laudantur etiam ab antiquis. Nam Antyllus &s Nilus adhibebant in affectibus corporis interios ribtissimo dicunt quod appliciti exterius, faciunxs ad sugandos morbos interius. Sulfur eodem auctore teste lib. s. cap 8s &iunioribus quibusdam calfacit, concoquit, & celeriter discutit, emollit, exsiccatque. Prodest iussit,bus suspiriosis, purulenta extussientibus, ex osumptum aut sussitum. Praeterea partum si uratur nidore extrahit. Lepras, lichenes, scabros Ungues cum therebintina mistum aufert, cum aceto

autem illitum ad lepras efficax est, vitiligines tollit, scorpionum ictibus addita resina medetur, cum aceto vero, draconis marini,scorpionisseque plagas sanat, pruritus toto corpore Erumpentes, cum nitro detersum sedat, regium morbium emendat,inspersum fronti cochlearis mensura, aut in sorbiliouo sumptum. Facit ad grauedinem & distillationes, sudores quoque conspe sum inhibet. Podagricis cum aqua & nitro illitum conducit. Gravitatem auditus raptim fuse fui nidore per fistulam hausto sanat. Lethargicos suffitu excitat, erumpentem undique sanguinem

C s sistit