장음표시 사용
71쪽
i Nam dire e te quidem bellum Gallicum, ardente Punico bello in Italia, o mssum , di in annum Urbis S 34. H - 34 Grai S - latum' 3 ). Sed hoc , & sequentibus quinque decur-
ς .-ι rentibus annis, Boii primo per Ca jum Oppium,deinde pers Asao, P. L. Furium Purpuronem , post modum per Cornelium Cethegum et successive per L. Valerium Flaccum : deinde per L. Cornelium Merulam, denique per alios Romanos duces variis praeliis assilisti, ac viribus vacuati ; tandem fortunae Romanorum cedere vel inviti compulsi sunt. Etenim anno U. C. 339. P. Cornelius Scipio Nasica , fummo eum Boiirpraelio congressus, eos ad deditionem eo Mit: ceprim3 obsidibus ab eorum gente acceptis , agri sorte ferὸ dimidia multavit: quo F sellet popuIus 'manus Coloniar
IS In his autem rerum ansraehibus, quis dubitet sivitatem Caesen ς , Rubiconi fluvio adhaerentem , adeoque Romanorum finibus proximiorem , expositam suisse primis,& potissimis eorum ii, sultibus, atque hostilibus irruptionibus , nec non sese Bojorum ante murale Quiritibus exhibuisse : ut horum & impetum iustineret, & vim frange ret , & insidias propulsaret, per annos circiter nonaginta squot ab excidio Senonum usique ad haec tempora intercur rerunt λ Cumque nullibi Iegatur , quod sciamus , illam a Romanis suisse viribus militaribus expugnatam , & subtractam Gallis Boiis ; indicio est, in Quiritum potestatem minime transivisse, nisi occasione mox memoratae de . ditionis. Nec minus est mirum , quod tantis, & tantorum
hostium conatibus, incursionibus , atque obsidionibus , constans in fide dominantis sibi Gallo Boicae nationis, ne dum diu resistere , sed & quandoque potuerit praevalere . Ita urbs nostra, quam dudum antea Gallis Senonibus potentia subtraxerat Romanorum , deinde sibi obsequentem tenuerunt, rexeruntque Galli Boii; hujusmodi postremis tandem armorum vi profligatis , 8c oppressis, in potestatem venit, seu redivit Senatus Populique Romanii& exinde quidquid Gallorum ab Alpibus ad Rubiconem fuit I
72쪽
fuit , id totum in cfpadanam , ct trans adanam regionem es rata fuω ι6J. Ad hunc que tractum cissipadanum, titulus
Galliae Togatae fuit extensius. i 7 Ait namque Sigonius: Hoc nomen ea regio primum tulit , quam Senones tenuerant. Nimirum enim eam Gaiatiam primum Romani Togais nomine ornarunt, quae primum imperio populi Romani paruit , ae cives morerique Romanos cum Uu togae Romanae prima accepit. Inde autemmiis, qui sinitimi fuerant Senonibus, exturbatis, hoc nomen esse communicatum puto, postquam ad hos etiam umus, culturique Romanus es translatus : Siquidem Ptolemaeus
Imo & usique ad Rubiconem eadem perduci debuit: quippe qui fluvius sicut suerat finis regionis Gallo Boicae : sic&postmodum extitit limes ipsi uiset Galliae cispadanae: adeoque&Caesena fuit intra terminos Togatae comprehensa . I 8 Superest adhuc nostra aetate parva regio , territorio Caesenati contermina versus Austrum, quae Bobium communiter appellatur: & Comitatum Bobii constituit, complexivum Sarsinae, ac circumpositorum illi castrorum , montium, vallium, & locorum : a Borelli fluvio , qui in Sapini influit, usque ad Apennini supercilium extensa, &In duas partes ab ipsbmet Sapi flumine intersecata . Eam suum nomen esse sertitam ab antiquis Boiis asserit Paulus Merula, inquiens: eam regionis tractum , una cum GPDiale Sarsinae) nune susto Bobium zoeant , tamquam
Boium , sed Bojorum aerum 38 . Id ipsum contestantur Flavius Blondus 33) , & Leander Albertus o) : prout
sillius recensuimus alibi , agentes de Ecclesia Sarsina tens s i . Et sorte regio lige est una ex illis Iao. Tribubus, in quas Plinius affirmat, ditionem Gallorum Bojorunia tempore, quo flotuerunt, extitisse divisam Asb.
73쪽
De ipsamet Civitate Caesenae sub Romanis constante illorum Republica.
a Om ei genter ejus potentiae , ae forsunae cesserunt. -- feno quoque Romanis paruit. 3 Asud eos in honore fuit.Derima legio ibI morabatur.Le. Eiones, Cohortes,Manisuus,quot milites componerent. Legiones Romanae militiae quam denominationem /abserent i Modo plures, mod) pauetores fueruπt. 5 Decima Legio an fuerit earim, set disero ab aliis ejusdem numeri , alibi permanentibus . 6 Ccteris erat praeclarior Decima Legio: de ea Caesar multum eon eba . 7 Cur eadem Legio moram obtineret apud Caesenam Haec urbs multa infortunia passa es. 'oorat ibi eon ere Decimam Legionem , ut motu bulicos cohiberet. 9 2 ndoque nedum prae ισ,verum etiam aha Legios stionem hie babau. eo Nempe Legio Decimanona , memorata in antiqua Dinpidaria Inferistione. εI Interdum quoque Proeon H resedit apud Caesenam ἐλπnom essent insignis Proconsulis polumnia eontra Caesenum , ex Epipola CDeroniana Loquente de Hirtio , er Pansa Consulibus . Is Verbum pro verbo ibidem irre L. in Aldo Manutio D. dice , locus sine dubio eorruptus est. 16 CDramontius interpretatur somna illud refluere icta, laudem seu .is Con.
74쪽
perio d Mahomete II. Tartarum Sullano .s6 Berum Aldus Mamulus contra Petrum Victorium, io Turne, probat, Deum Ciceronis esse sit alum . I Novem exemplaria cieeroniana, ab Aldo adhibita, non concordabant de verbo Camena .r 8 Hulus Amilius, Marcus Mareelius . Fabiuι Mariimus fuerunt Caesuae: ac qua occasionei Livius Salinator,/Claudius Nero Consules occurre arunt Udrubali apud Caesenam .po Ubi erat ineundum eriebre sita praetium, qm prosi; gasit Carthaginesseo ad Metaurum.
sa Caesens dedit Reipublieae Roman amisiam Caesennio iEquestrem, or Consularem .aa Innuuntur nonnulli clariores ex Vfame amilia. da ' Lma Roma universarum Gentirum, & Regio num dominatrix, & regina, Mundi caput in
orbisque terrarum quodammodo miraculum ., & compen dium: Illa suρ nihil inferris eo Iectitur auissi aethero qua nec Ipatium visus, nec corda decorem, Nee laudem vox ulla capite quae luee metalia
aemula vieinis fassula eo ferit astris e c. Nunqua uuiauit damnis,st territa natis seorsis si Cannas major, Trebiamquefremebassi Illa , inquam, felix parithr 4 & fortunata urbs, tantumdemque celebris, & inclyta, omnium Nationum mpremo regimini moderando mitus deputata; parvis ex initiis, in vastissimum crevit Imperium; cuncti per universum Orbem sibjugatis sibi regnis Lug more, qua terrae, qua sidus currit utrum ae 3 . a Post multiplices porro pugnas huc illuc peractas οῦ post Gallos, primo Senones, deinde Boios totaliter profligatos : post victos, fugatosque Paenos: post alios denique
populos susios, & expugnatos; illico potentiae suae fines per
75쪽
totam Italiam, aliasque orbis regiones firmissimh dilatavit, euneta suo subdens imperio: cujus tam viribus, quam sorint at, cum jam nulla gens resistere posset, nullus populus valeret obniti; Civitates quoque cunctae, sive sponte, sive
invite, cedere adactae sunt. Ac munitiones quoque, oppida, populorum caetus, & castra, non minus victrici victas dedere manus, quam capud humillime subdiderunt. Igitur tunc etiam urbs Caesenae praevalenti victbrum potentiae , ac fortunae suceumbens, in ditionem transivit Senatus, ιὶ SHM. CIM
Populique Romani, adhuc Reipublicae more viventis, antequam alma Urbs pristina libertate per Iulium Caesarem.
Eximio autem in honore apud ipssis Romanos habitam fuisse Caesenam , antiqua nostra monumenta declarant Α . Ac signanter ex eo, quod apud ipsam, locaque illi ieireum posita, creberrime suum haberet incolatum Deeima Legio Romani exercitus 3). Quae tunc quot milites contineret, non est facile definire quippe sepefaepius in δε- feribendis Legionibus variatum fuit: ut morat quatuor mi lium peditum , equitum vero trecentorum Legiones flerent: med) quinque milua peditum , equites trecenti in singulas essent Legionei 6 . Regulariter tamen unaquetque illarum ex decem Cohortibus , & Cohortesi ex tribus Manipulis. coalescebant 7 ).. Itidemque Legiones, ut iis pluribus continebant Centurias , & Centuriones 6o. Manipulosque ac Decuriones Io. 8) se Veruntamen & quandoque diminutae, ae e conversb interdum auctae fuerunt, prout rerum,. ac temporum contingentiae deposcebant 9 . 4 Ipsae Romani exercitus Legiones denominari solebant a numero gradato Primae , Secundae, Tertiae, ac sic de reliquis ordinatim : praeter paveas, quae peculiare no
men habebant, Martiae io ) Alaudae ii ) ac similium .
Ast re vera quot essent numero , adhuc latet: cum p Iures,& pauciores pro temporum Varietate per Historicos numerentur ia). Et ex Lapidariis Inscriptionibus ita erudite restri Fabretius: T cumorai Laronum vad GruIeru n zr
76쪽
tesimam quartam, non excedit'. quin adeo incerius fuit, at Dio ι.q. dubitaverit nsub Augusto a 3.vela I. alerentur. Appianus belI. civit. lib. s. tempore sederis Mutinens ν
ad asceni e , se pos Philippensem pictorIam ad a8. redactas narrat die. Inscriptio quae de o. meminit sub Auguso Caesare viduisse dicenda est , antequam siluet is
numerum antiquum immutaret .s 'Utcumque sit de numero Legionum Romanae militiae, hoc unum est, quod apud Caelenam in ejusque circuitu stationem habere solebat Decima Legio si ). Quae an esset illa, ac eadem Legio decima, quandoque permanens in Pannonia ulteriore ; aut alia ejusdem numeri, quae sub alio tempore detinebatur in Iudaea , vel ab illis diversia is ), non est facile inconcussam certitudinem exhibere; cum p tuerint esse plures , ad diverses exercitus pertinentes, eodem titulo Legionis decimae denotatae, in disparatis locis solitae permanere. Ac e converso potuerit esset una dumis taxat , nomist numerali sic dicta, & hue illuc suecessivis
temporibus , perdiversas orbis regiones traducta , prout ingruentium bellorum & finium tuendorum , aut a pliaredorum ratio requirebat 6 Hoc narrandum occurrit,quod Legionem Decimam
Caesar maximo habuit in praetio, & honore ci6J : utpote clarissimam inter s.cias, ac tantae strenuitatis , & fidei, ut idem Imperator , 'se illi posse per nam , 8c fortuna missuam committere, judicaret, etiam reliquis descientibus: inquirebat enim : quodsipraeterὸo nem equatur, tamense eam sola decima Legione Durum et de qua non dubitaret Abique eam praetoriam cohortem futuram . Igitur Cssenae , ac in ejus circuitu y permanentiam obtinebat poti sis ma Romanorum Legionum , praeclarior caeteris, fortior universis et quae aliis erat magis fidelis, magis pugnax, magis illustris: & de qua Romani principatus rector Pote rat sibi cons denter omnia promittere. 7 Cur autem Quirites Decimae Legioni stationem assignaverint apud Caesenami En ratio. Civitas haec tunc longe
77쪽
numerosior erat populo, quam sit modo. Nam, ut ilibi diximus, propter pluries passa insertunia pestilentiae, bellorum ,& cladium: simulque sun estissimum Britanorum e eidium , vulg5 KSacco de Bretoni ; multim h per dive sataeula fuit ineolis diminuta Eadem quoque victuali inhus erat, &est adhuc usque ad exuberantiam abundans: in situ itidem erat sertissiίiao constituta, & mgniis,turribus, arce, vallis, ac propugnaculis firmissimis communita ,. ita in & obsidiones diu sustinere, & milites multos alere, Maggredi bellica facinora, di jugum denique sibi Dominan-' eium apta esset excutere .
8 Cive&insiuper continebat, nedum promptos ad a ma,sed & nec facile oblitos pristing dignitatis,& primatus, quo ipsa met urbs, non dudum' antea, praedita suerat, se dis regiae', ac metropolis Gallorum Senonum e quorum ut adhuc recens erat apud eos memoria, sic & passa depressi νdisplicebat. His ergo causis una simul concurrentibus, C sena prudentibus , providi sique Romanis rationabiliter poterat esse sit speeta : ne vel ipsa contra novos dominos cqnsilia seditiosa severet; vel motus bellicos, squi per alias civitates , Regno Senonico non diu ante detractas, excitarentur , coniunctis viribus roboraret . Quare juxta regulas opportunas politici regiminis , proderat, ut in ipsemet urbς , ae per circuitum ejus, , talis, aς tanta militum Romanorum permanenter copia sisteretur, quae repentinas insurrectiones hostiles, & praecaveret possibiles, & emergentes protinus cohibere r. 9ι Sed,& Chronicon manuscriptum Creens refert quoctanno,quo, Consulatum gessit Semproni up cum Scipione a Nasica, statio apud ipsam Civitatem , az in circuitu ejus data cst per quoddam tempus, duabus Legionibus Romanae militiae i 8) quas memorat Livius, ipsiusmet Sempro--am . CH nil negimini suisse commissas si I9 i. Forte quia tunc ali-cu ius gravis iti multus periculum imminebat: vel opus erat CaesGates, finitimosque populos in obedientia continere: auLue novitates emerSerem Praecavere quae pacem Rei publi,
78쪽
publicae perturbarend. Si vh denique quia opportunitas
loci, temporis, Sc eventuum tunc occurrentium, aut alia oorgens ratio postulabat, binas illas legiones ibidem pubidicae tuitionis gratia collocari. Io Si quaeras autem , quamam fuerit haret nova Legio Romani exercitus tune superadjecta Decimae solitae in rari apud Caesenam ; dicimus nil certi statui posse. A tamen ducto ratiocinio a non improbabili conjeyura , t cum esse affirmamus iudieio, quod fuerit Legio decima
nona. Subsistit namque adhuc Caesenae in domo D: C mitis Vincentii Masini, sequens marmor antiquum, uomi. nans ipsam Legionem decimam nonam , hoc modo
Mest, Lucius Artorius Cati filius miles veteranus Legionis decime nonae. Artoria Cleopatra Lucii liberi Lucius Artotius Ilcinus Lucii libertus. ii Narrat & idem Chronicon, quod in ei vitate Caysenae per longum annorum eursum resedit Proconsul, qui regionem circumjacentem , Reipublicae Romanae nomine gubernabat ao . Et equidem Gabriam cujus terminus erat Rubico flumen Caesenae proximum ab oriente ) Romani, Sigonio teste, aut tumultuantem per Consuler, σμeIoret: sui pacatiorem per Propraetores, or Proeon Hea rexerunt a I )- Cumque Proconsuὲ haberet insignia ea
dem , quae Consul: Nam 8t liis ores, & fasces, & secure, , & praetextam, & currulam sellam in decreta sibi prin incia retinebat s H, quibus decoratus pro imperii male
79쪽
state, proque splendore dignitatis conspieuus erat iam
rides, Regiae civitatis decus, quo tempore Gallorum S nonum fruebatur, suisse urbi nostrat, permanentia sedis Proconsularis quodammodo compensatum . . ia Nec ad imminuendam honorificentiam civitatis rostrae tempore Romanorum , dicatur, quod Cicero vellicatarus Hirtium , & Pansam Consules anni V.C. III. Velut inertes, & ineptos muneri, quod gerebant, de illis protulerit: IRI duo vi uni digni, quibus alteri Caesenam , alteri Cossutiarum tabernorum fundamenta eredas sa in . Nam in primis, licet haec exaggeratio lit inserta literis M. Tullii Ciceronis ; tamen epistola illa non ejusdem Tullii est, sed Quinti ejus statris : cyc hule, non illi attribuitur
in codicibus emendatioribus . tDeinde. textus ejusdem epi solae, ubi exprimit Caesenam, vitiatus est, nec pertinet ad nostram urbem . Aldus namque Manutius vir eruditissimus , & commentator Ciceronis nulli secundus, ad hunc Iocum ita doc te perhibet sensum suum et Deus Me dubio corruptus. Neque enim ade) tam ignobilis, ct obscura fui Camena,ut tamquam absem res nominarI debuerit. V ius liber Vincentis Riceisic habet: quibus Gesa , vel quibus Succianarum tabernarum sundamenta credas. Det
berant eruditi quomodo sit legendum ore. Antiquus mer ΘCensenam ponit sag). a 3 Dato item, non vero concesso, quod illam epist Iam vere scripsisset M. Tullius Cicero; attendendum,quod is Auctor in suis scriptis memorat nedum Caesenam, verum etiam Casanam , prout succincte notare est. apud Niet Iium ar). Et propter affinitatem consbnantiae utriusque dietionis , Horte fictum est , ut amanuensium , aut libra riorum in advertentia, prima vox velut notior , Ioco secundae tamquam minus cognitae, suerit exarata . vio simili vitio pariter dicere possumus errorem irrepsisse in textu οῦ eo quod Quintus frater Cieeronis de omennia sit locutus Mansorum oppido, sto quondam inter montem Imsum sti Maruvium, ad tractum viae Valeriat, quod memoratur
80쪽
ἱ Seriptoribus regionis illivs a 6 . Aut sermonem habuisse de Celena , sive Celenna obscuro Campansae oppido a 7 . 2j j
Certe nihil facilius, quam in prima editione antiqui volu- f. ae minis intrusiuna fuisse verbum simile loco alterius consimilis: & sive uno, sive alio modo erratum acciderit , hoc unum est. Quod, iudice eruditissimo Aldo Manutio, Dear sine dubio eorruptus est Ieaef. 17 14 Sed & adhuc ex abundanti non est silendum , quod' etsi nullum irrepsisset mundum , Scipio Clara montius ingeniosa ponderatione contendit, sive Scriptor oppositae sententiae Ciceronianae si M. Tullius, sive Quintus ejus se ater ) expressibnem illam , non in probrum civitatis Caesenae
refluere, sed in honorem En ejus verba . Habeo ego eruditissimo viro pro patriae laudibur gratias non vulgares: non tamen pro amplae quantumiis civitatis ludibrio haberem, si minor diceretur, quam ut infra eam Consulis tunc Romani iurisdictio eontraheretur , cui amplis inprovinciae , uni - versa GaIlia , Macedonia , mnauis consueverant dems in
Constantinopolis, ae Trapeetunti diceretur, quod COnstantinus Dragases Paleologus , & David Comnenus Imperatores, alter primae , alter secundae illius urbis postquam fuerant a Turcarum tyranno Mahomet te IL spoliati reliquo eorum dominiσ, non adhuc tamen utriusque Me.
tropoli ) digni erant, quorum uni Biχantium, alteri Tra- perus crederetur : idest quod intra illas urbes exercerent eorum Imperium , selitum alioquin per amplissima regna τ& provincias exerceri; sic ad praeconium Caesenae resertur, quod intra eam Consulis tune Romani iurissimo contraheretur, cui amst sinae provinciae eon everant demandari a 3). Connotantibus videlicet verbis Tullii sedem Pro- sao JGaram. consularem solitam apud Caesenates haberi: ad quam re gendam cum circumposita provincia, mitteretur aliquis i i. erra. 4. ex Romanis Consulibus post annum sui Consulatus exple- um. Quatenus mos erat, ut pluries Consutibus fimio ma-