Hermanni Bouman oratio de historia philosophiae de Deo, sapientiae magistra

11쪽

Ad hominis cognitionem comparandam,

ut hinc ordiar, alumenti quid nobis inerre id, quod praedicamus, studium, haud sacile quispiam instias ibit Sed quam praeclarasit et prorsus singularis haec ejus utilitas,

paullo accuratior rei consideratio evincet. Historia quidem Philosophiae, universe speertata, mentem humanam cognoscendam nobi offert, ad verum investigandum intentam, demonstratque tum, quibus veluti gressibus incedens, ad id, quod quaerit, assequendum ea perveniat, tum quibus in generoso suo cursu retardetur impedimentis. mistoria illa est, Divinitus nobis concessae, cogitandi ac ratiocinandi lacultatis Si autem de Dioinis singulatim rebus Sapientum philosophemata cognoscimus tum demum omnium dissicillimos et nobilissimos consideramus veri inveniendi conatus acquae enim Philosophiae pars aut tam arduam sibi propositam habet disquisitionem, aut tam sublime persequitur confialium, quam ea, quae innumera naturae visa, stupenda machinae mundanae miracula, a mirabiliores etiam animorum nostrorum O-

tes, ad unam, eamque omnium supremam Caussam referre, atque ex agnita hujus es

12쪽

cacissima vi explicare laborat Itaque has

posissimum ingenii philosophantis disquisiti

nes, Historia duce, contempletur Oportet Psychologiae studiosus, qui, quomodo ad sapientiae arcem perspicacissimi quique omnis aevi.Viri enixi sint, item, quid eorum acumen haud raro retuderit, velit indagare. Ex quamplurimis, quae hoc in genere excitari possint, animadversionibus paucas, a te sp ciminis loco, prodamus. Juvatne igitur videre, quam vim in Philosophorum placita de Deo praeparanda, habeat educatis Cp i cmam mspectate. Puerulus hic jubente matre, quae artes actitabat ma eas incantandi formulas recitare debuerat. 4 Nec sane inexspectatum vobis accidet, adulla eum aetate religioni suisse inimicissimum, et nullas non generis humani aerumnas ex superstitione repetendas duxisse. - Atque hoc ubi me commemorantem audiistis, Viri doctissimil Vestrum nonnulli sponte sua, puto, in m moriam redierunt Diagorae illius Melii, cujus adolescentia depressa suerat crassissia .ma, e puerili institutione hausta, superstiatione, maturior vero aetas audacissim ins mala estatheismo. 5 Verumtamen vulgon

13쪽

liora sunt nomina, nec ad nostram rem munus accommodata exempla Philosophorum,

'pes, superiores saeculo, in Francogalliaeelebrabantur, in clo aedicorum. Hos enim sanctissimis quibusque rebus ac doctrianis acerbe irrisisse, si tantum mirari possunt, qui, quali educatione ipsorum plerique usi sint, ignorant. 6 - Quod autem notissima Horatii voce dicitur: Quo semel est imbuta

recens, aer bit Odorem testa tu Id et

in aliis apparuit quamplurimis, et in piani si potissimum Bic nimirum, natione Judaeus, mysticis ac pantheisticis CabbaDe doctrinis a pueritia inmitritus erat. Hanc autem institutionem in eam, quam postea vir commendavit, de Deo doctrinam insignem alia mam vim habuisse, et mihi certissimum videtur, et vero idonei judices existimarunt. 7 Sed, quo plenius vobis constet, quam arcta necessitudine cum religionis contemptioneis perstiti conjuncta reperiatur in Democria um oculos convertite, scholae tomisticae, quam undaverat Leucippus, alterum p rentem Ille enim, cum omnia mechanicis caussis nihil aturae Divinae tribuendum esse contenderet, cum impia hae Oetrinatam

14쪽

iam anilem plurimorum pectrorum, nescio quorum, metum ac semidinem opulabat,

qua putidiorem vix aut ne vix quidem ingendo Domnuniae possis. - Sed mavultis stretasse vim considerare, quam in Philosophorum Theologiam vitae genus habeat studiaque in primis, quae pueri didicerint admirari. Ad binos igitur attendite, omnium, qui unquam

fuerunt, celebratissimos, em rica Phil sophiae Patronos Aristotelem me iacere intelligitis ac Lochium. II pater erat Medicus hie salutarem artem ipse exercebat. - Quam luculenter porro, in philosophematam de Summa Natura discrimine et diversitate, diversa cernitur ingeniorum consormatio Socrates et Plato, conse uente plane ratione, in rerum creatarum

praestantia et inlitate dem, Conditori bendam, undabant. Verum Sophronisci filius ea praecipue lite spectanda ducebat, quae,

in hominis caeterorumque animantium sal tem prudenter a benigne, a naturae Parente constituta sunt Platonis autem poetiueum magis sublimiusque ingenium ita potissumum eandem caussam agebat, ut ad motus constantiam ac perpetuitatem suspiceret, quale in

15쪽

in corporem coelestium aequabili illa et admirabili cemitur volutatione. 8 - Nulla a tem in re clarius elucescit haec, quam moravi, ingeniorum varietas, quam in Dei vitaeque Divinae notione informanda. Quod ejusmodi est, ut summo jure Carum, hialosophum acutissimum, dixisse existimes, cum:

Oualis est homo ait, talis, quem agnoscit colitque, Deus. Qualis hominis aniamus, tale, quo ipsi placet, coelum. 9 Ubi, in re perspicua, uno excitando exemsta defungi uvat. En vobis Aristotelem

denuo et Epicurum Quorum utrumque beatitatis, qua Numen utatur imaginem sibi insormantem videamus. Stagirit a Persarum Rege beatiorem ita demum semet reputabat, si in vitae philosophicae si studii que consenescere posset. Haud aliter igitur Deum descripsit, eo usum laetitiae fructu, ut placida sui intuitione gaudeat, nec ulla turbetur agendi necessitate. Non ita Ga gettius senex, quem Veteres vocabant. Ηie voluptate finem contineri bonorum cens bat. Humanorumne 3 ta sed nihilo secius etiam Divinorum illo enim judice Deorum, quae dicebat, intermundia ad amussim ho

16쪽

tulos reserebant, ubi suis eum discipulis requiescere ipse solebat ac delectari. - Quid, quod ad Sapientum de rebus Divinis creta parienda, aut ad eorum certe formam definiendam, vim quampiam habere soleat gentium, ubi exsistunt ipsa discrimen qua de re si dubitatis, Garet ea ii perspicuitatem cum Lama , subtilitate comparetis velim aut

universe Germanorum abstrusas, in hoc

genere, disputationes cum elegantibus illis scriptis contendatis , quibus idem argume tum complexi sunt, aut, si sorte malitis, e

hilararunt Francogali LSed nondum de nexu diximus, quo priorum de rebus Divinis philosophemata eum

Posteriorum de eodem argumento decretis conjungerentur. Quae sententiarum copulatio ac consecutio observationem habet, cum cundissimam, tum ad latebras cognoscendas, recessusque, qui in hominum animis inveniuntur, utilissimam. Iam igitur, quomodo alia ex aliis placita uxerint, et se invicem excepta. rint, aut universe secuta sint, paucis vide

mus. Ubi non hoc potissimum mihi volo, quod Praeceptorum milosophemata discipuli

17쪽

illustrarint, exornarint, varia ratione tempe rarint veluti Xenophanis decreta a me nides excolest, Alberti Magni Tho Has quinas, antii Re in holdina pater, Iacobii Boutervectus. 10yali

rum alii Proximam enita cognationem esse, qua singularum disciplinarum metores cumearendem alumnis conjuneu reperiantur, tamesare euivis attendenti lucescit, ut cultissimis id Auditoribus demonstrare necesse non sit. Quamquam, diversissime temperatae hujusee Meessitudini, ratione ac aussis indagandis, copiosissimum studii a d Enae tanquam pabulum inveniet mentis humanae cognosce dae cupidus animus. Veluti, haud sine nos-- , in spem utilitate, cum Commistonibus inquirere soleo, qui factum sit, ut ex unius

Ante Soeralis tot diversissimi fluerent Phulosophiae fixus, atque ut ex ejusdem dise pila et Antisthenes progrederetur, qudis in pirtute, et Aristippus, qui in

fossa oluptate inaei bonorum cerni putaret; enm Epicuri contra discipuli uno omnes ore Magistri dictata reddere solerent. - Verum alia aeeipiatis, ui temtioribus vesuti vestigiis ing

18쪽

de r. , inis priores docuerant, haec non raro posteriores inportendo imitati sunt. Ita Ε aticos, de mundi origine philosopli tos, eum in modum secuti sunt Atomistiaci, ut horum doctrinam, quod ad illum quia

dem locum attinet, non minus vere quam O cise Eleatismum consersum nuncupare P

sis. - Nec dissimili ratione, superiore in culo Berhel ejus, Philosophus, quemn visus, Anglus, quantum ea aetate plerique, Lochi auctoritatem colentes, Sensuum M temorum visis tribuebant, tantum ipse ideis dandum censuit. 11 Sed alia mihi ex aliis ejusmodi inpersionum exempla succurrunt. De quibus temperare mihi non possum, quin haec etiam excitem. Quo tempore Wolfi ni approbantibus aequalibus atque appla dentibus, mathematica sere demonstrandi ratione usi, heologiae Naturalis decretis o jectivam vindicare conabantur evidentiam in magnus ille exstitit octor Regi montanus, qui Dogmatismi illius aud Uam indignatus, ita eum convellere non dubitavit, ut in iis, quas dixi rebus, o e tisas veritatis demonstrationi subjectiςam fidem substituere juberet Verum hoc min

19쪽

dem ut omnibus cognitum est ita fortasse minus pervulgatum est, nec minus tamen, morabile, ubi sua vice regnare incepisset crι-tio illa antii ratio, subito ipsi advers

rium se dedisse Bardilium qui impar scilicet congressus Achilli, ea, qua major

esse non posset, fiducia, per sormulas arithmeticas, quasi calculum subduceret, Dei immortalis vitam comprobare conaretur. 12 Porro luculenter nostra docet Historia, quam mire antiquiorum diversa, eaque non raro sibi invicem contraria decreta constando miscuerint posteriores. Veluti de mundiis talibus philosophatus, eraclitus cum Physicorum sive Ionicorum placitis Eleaticorum confundebat doctrinas. Ne Stoicos nunc memorem, qui eorundemia nicorum, de eodem argumento, decreta Platonicis, ne quis miretur, copulabant. Sed quando haec conciliationis studia spe rastis; non sine animadversione hoc etiam dimittatis velim multorum institutum, quo, inter contrarias sibique invicem adversantes philosophandi vias, mediam quandam, tuti rem sibi, ut sperabant, suturam, reperire atque ingredi conarentur. Ita nimirum, inter

20쪽

Monotheismum ac Poditheismum, media i teriacet Zoroastris aliorumque quampi rimorum doctrina de duobus, aeterno secum invicem certamine conflictantibus, Principiis. Atque haud valde diversa ratione, inter eos, qui primigeniae etiam universi materiae oriaginem ex libera Summi Numinis voluntate r petebant, et inter eos, qui mundi aeternit tem propugnabant, medios incessisse Neoplatonicos novimus aliosque multos, qui ex Deo emanci a seu Tuxisse omnia assi marent. - Attendamus tandem, quomodo in hoc, quem lustramus, agro acentia resu gant, quae defloruere revirescant, emortua in vitam revocentur. Ubi, omissis aliis omnibus, quae lite vobis obversari puto, exemplis, unum hoc mihi liceat commemorare.

Quodsi chel lingi et Hegelii discipulis

haud paucis fides habenda siti abaotatae, quam vocant, dentitatis doctrinam, his demum postremis annis, Duum irorum illorum rebrum enixum est Sed quoniam, quae eadem in Natura sint, quaerere ipsi amant; in Historia etiam id ne negligant velim: nam illa, quam novam esse jactant, sapientia, quod ad summam rei attinet, eadem est, quam a