장음표시 사용
71쪽
auis medisis vitus languentia meiara leuatit, Leniet m molli mulnera cruda manu ρ suis iam depositos furuis reuocabit Humbris, Et Solis radjs reddet amabilibus 8Tu magna haec poteras centum de mictilustruo Perficere, aetherei miribus ingenij. si tulerint igitur cum te fata impia dudum,
Iure omnis moerens Itala terra dolet.
Te flet . eiacus, te fibesis, te turbidus Euro dria: te e sdriaci flet Domina alta maris. Te Eridanus, te flet patrius uiduo amne V A B E LL Vs, Demisiis , simul Dbris, em e mus aquis. Te quoque Sebeius regalibus ingemit indis:
Ingemit interitum Sicelis ora tuum.
Euinetiam ,si mera ferunt, te Rhenus, m Veromnificium lugent occubuisse mirum. Omnis te amissum sexuss, aetasq, queruntur: Cand da at in primis, domi turba mirum. Nee minus ipse alijs doleo, aeternos dolebo i matura nimis flamina rupta tibi.
Pro durae fati leges:pro sidera iniqua:
Pro semper tis sors immica meis. Me ne semel tauum mis te potuisse iidere, Extinctum quem Dijs pcne parem meneror Sed tamen est, quo nos funus flemur acerbum, Ingeni, superant quod monumenta tui: Ingeni, monumenta mi, lucis vera renidet
72쪽
Et mira pinguis fertilitate seli.
ueis longos miram mmdus producat mamos,
Ses diu admonitis Milet ipse tuis.
eis tu, qui tales nobis, tantos recludis Thesauros larga, munifica manu ;Alix NDREA, Oracula cui sorse Uudire, o proprio carpere ab ore dedit ιCaetera coelestis da pignora clara magistri: uuae sine te aeterna condita nodie forent. Sic istum merito lammantis gloriae amicitu
Indutum, tenebris inuidiae eripies. Sic mortale genus, pene immortale futurum
Per te, mirificis iuueris ipse modis. Sic, iam parta, tibi do bi , pjs decora
Susscies cundiis nomina temporibus.
74쪽
Andreas Marcolinus Fanestris Medicus, discipulus illius amantissimus,
E s I on us poeta antiquistimus, philosophusque prestantissimus quaedam in rerum natura reperirI dixit, quae Deorum, a quibus omnia sunt inuenta, necnon & rerum Omnium sunt ueluti bases, ac fundamenta. Cuius uiri sententiae alluduns dc maximus Plaisto dixit, terram de hac etenim de Poeta intellexit )eisse rerum omnium causam, & principium. Est autem tellus Deorum, ac rerum omnium hasis, & centrum et quoniam & simplicia elementa reliqua, ignis, aer, aqua, & coelestium sphaerarum globus uniuersus continue circum ipsam ducitur, ac uoluitur, ipsa una semper immobili permanente. Dicitur porro rerum omnium Causa, atque principium. quoniam quicquid gignitur in ipsa, dicirca ipsam gignitur, ac fit. Et hinc factum est, ut antiqui Vestam uocarint, & sub eodem hoc nomine ipsam coluerint. Quod autem sit rerum omnium principium; manifestum satis est e fietq; hinc etiam magis quod meteorologicae impressiones, pluuia, nix, grando , pru ina, caprae saltantes, cometae, di id genus reliqua, licet in sublimi fieri uideantur; a tellure tamen ipsa ortum ducunt: proindeque in ipsam, tanquam mproprium principium,concidunt, ac reuertuntur. Et ideo non A est mi-
siis,eiprimopta rvam cier aratiqui vestam Mocaruit, Cr sub
75쪽
est in lium, ii animalia obiacta dicta sint saetus terrae: nec noua
Tertι tur m se pariter fuerat terram fuisse matrem uocatam, quod scilicet exter um De Ipsa Oriant omnia, unde &Graece γῆ dicta est, quasi omnia in se concipiens. Quod itaq; in terra gignantur omuia, ut antiquorum fuit sententiar, notum satis, superque est: sed causa, lim cur potius circa sphaeram terrae,quam alibi fiant; cum non satis constet,nec omnibus,eam uobis ego referam libetissime. omisit eneritus Memmisse igitus uos oportet, iuuenes optimi, ex Aristotile in Ad miri Hi libro de qitu,& interitu,tria ad generationem mixtorum re- mist e, im quiri. primum quidem elementa simplicia,ex quibus fiant rea I autem sunt ignis, aer,aqua,& ter . alterum,quod necesse est, ut elementa ista inuicem agant, & pχtiantur. & quia agens in
passum agere haud potest, nisi ei fuerit proximum; hinc ideo tertium,quod requiritur, insurgit,elementorum scilicet iuxta positio. Hoc stante dico,quod causa, cur composita, seu mixta non gignantur in alia sphera,quam terrς;est,quia in nulla alibloco elementa ipsa possunt inter se complicari, & agere, praeterquam in hac terrae regione . in sphaera enim ignis non nisi
K inretaom,ia duo possunt elementa concurrere,& commisceri,aer nimiru, ere & ignis. in regione aeris similiter aqua & aer. in terrae autem te em superficie omnia simul commiscentur.quod ostendo:&primu . iri. V de aqua palam est, quod mare magnum in telluris alveo fluitet,& quod eius aqua sit terrae continua. de aquis etiam fon. tanis, lacustribus,& fluuialibus non est dubium,quod terrae lu- pernatent,&eius cauerno subeant,atque ex eisdem est uant. de aere similiter,quod terrς superficiei iungatur,notum adeo est,ut ostensione non egeat:& ita trium iam elementorum habemus circa eandem sphaeram concursum, & congressum . deI quo mota solo autem igne res uidetur ambigua,quo modo possit cu cq- M im teris elementis circa terrae superficiem coniungi: coniungitur
tamen proculdubio,nec ob id sphaeram propriam deserit. quatorii et mi in re non possum Dei optimi maximi prouinentiam, nitate, rateneratione , atque erga nos amorem, summe non admirari, & pariter in Μς ι πη p ipsius amorem, obseruantiam,venerationemque rapi omissoni diuinae sanctaeq; leges ita faciundum esse praecipiant qui ignem in propria siph gra continue conseruet: & nihilominus
e clat,ut ad mixtorum generationes concurrat . fecit autem hoc Deus optimus quia posuit necessitatem In rerum natur - A . talem,
76쪽
de therm. aquis, atq; metallis Trai'. et
talem, ut quae rara sunt illuminentur, &quae illuminantur ra- Raritas. luis restant :& quanto magis rarescunt, tanto etiam felicius lu- et π Isem mensuscipiunt. Similiter &quae actu calida sunt, quanto masgis ratione calidae qualitatis ad ignis naturam accedunt; eo etiam rariora existunt:& e conuerso.& quia summa raritas est summa ignis natura; pariter ω summa caliditas; iccirco rari- tas,caliditas,& lumen mutuo se te consequunturi ita ut ubi est maxima raritas, ibidem quoque reperiatur & maxima caliditas,& maximum lumem& e couerso .igitur ad maximum Iamen sequitur maxima rarefactio, & ad maximam raritatem maximus calor. Cum itaque Deus optimus ignem in propria sphaera semper manere,conseruariq; uellet, nec ob id mixtorugenerationes adim I, posuit in coelestibus orbibus Iaminaria, quae summo lumine, idest, lumine duplicato hoc enim sum- tumen summamum est rarefaceret aerem, calefaceretque. sol etenim ircet n. m. -- .suo lumine non ita rarefaciat,ut summe rarefaciat;tamen per '.reflexionem id perbelle pristat, & efficit. Illuminans igitur suis
Irad ijs aerem, rarefacit quoque ipsum: & quia lumen per reflexionem duplicatur; ideo & aeris raritas duplicatur : aer factus summe rarus, fit quoque sumnia calidus,naturamq; ignis in propria sphira contenti acquirit, tepidam nimirum calidiatatem quandam. Et quemadmodum illuminatio perpetua est; nisi uel anebula, uelaba Iiare impediatur ita quoq; coni inue fit renexio,raritas,& caliditas aeris: & hac ratione ignis& ipse in hac regione terrae contermina complicatur cum rein 'liquis elementis ad minorum generationem. & sic constat,uerum esse, cuncta habere terram pro basi,omniaq; in ipsa,& circa ipsam gigni, ac fieri. Sunt autem, quae fiunt, in quadruplici Miciorum pia
genere. nam quaedam sunt,quae cum in terra facta liliat, in aere tuor μigo: euolant:& sub hoc genere uolatilia omnia comprchenduntur: μnec non aqua, ignis, Ze uapor uterque.alia generantur in terra,
di statim genita petunt aquas tanquam locum magis sibi similem,ac familiare: & ad hoc genus aquatilia cuncta reducuntur . alia gignuntur in terrae superficie, & inibi quoq; manent,& uiuunt. cuiusmodi sunt planti,& bruta,rationaliaq; anim7liat & haec sub tertio genere colenta terrestria sunt appellata. quartum,&ultimum genus continet ea omnia, quae infra tem I irae superficiem fiunt ex'concursu pariter elementorum , lime
77쪽
i et sensibus hoc non appareat. Sed diceret sortasse uestrum aE- qui quod mixta quaeq; in terra superficie genitainant ex qua . tuor elementorum concursu;tibi concedam: sed de ijs, quae iu-c fra terrae superficiem generantur,quod fiant ex concursu omnium elementorum;omnino negabomisi& id mihi ollendas. Ne Dico quod nec de generatione eorum,qui infra terri se in- μ λ cre ciem oenerantur;est dubitandum,quo minus in tali eci m M ne ratione coplicentur quatuor elementa:attamen id quoque sub taeum is ilibenter uobis monstrabo .& primo, quod aqua sub terrae su-- ' perficie reperiatur,& sit; indicat quotidianus usus: quoniam si terra fodiatur;sine dubio repetatur aqua: ut pater, cum Pu-
. rei excavantur,& fiunt. Praeterea quot riu ali, quot fontes, ac
suuii in itinere evanescunt aestiuo praesertim tempore,cu prae nimio solis ardore terra dehiscire dicatis igitur mihi, ubinam aqua illa repetiturλ certe sub terrae superficie. De aete quoq; non est dubium: cum etenim cauernae sub terra simi plurimae,
ueIer ut repletae aere uel igne,uel aqua,uel uacuae. uacuae non, quoniam uacuum abhorret natura: ergo erunt plenae, sed non. igne,nec aqua,quia ad sensum appareret. ergo erunt necessa -rtio repletae aere. Addatis quod cum ex aqua attenuata,& rarefacta gignatur continue aer,& aqua subterrae superficie co- tineatur manifessissime;necesse est quoque fateri,quod & aerroneis redictis; inibi reperiatur. Quod ultimo ignis sub tellure existat;fidemini ἰοιο susere- faciunt struentes aquae,quae ex ipsa scatent. Similiter & cini in, o calx,& exusti pumices,qui eiaculantur effodiunturq; e te ra. Omnia enim haec sunt ignis essectus. quid dicam de sum fuligineq; e terra erumpentibusλAecedit,quod multi reperi u rur loci ignem ipsum euomentes. Si quis uestrum, iuuenes prae is , O iii, is stantissimi, fuit unquam in agro Mutinensi, potuit duos inibi
III ' eonspexisse. In Bononiensi. item unum, atque alios plurimos
νης mei si . in alijs tum Italis, tum aliarum regionum locis . Apparet itaq; Eoum iasib iam elementa concurrere,& commisceri ad generationem ora μ oe etiam eorum,qus sub terrae superficie fiunt:qus non unius tan
si tum sunt generis,sed Giplicis. Quaedam enim fiunt in terrae ea δ uernis sed cli ii Ie non sit Iocus proprius;inde aufugiunt,petam de atque puer ex matris utero : & sub hoc genere continctut titiis . iaci aqua, ignis,& uapor uterque, sciIicet & humidus,& siccus. Alav-- ο - ωrum genus est eorum , qua Iubterrama, scd improprie ad '
78쪽
de therm. aquis,atq; metallis Tract. a
modum ab aliquibus dicuntur:quoniam uox ista subterraneu, dum qu sim communis ualde est, ita ut nobis explicet ea omnia, quae sub tellure generantur,& fiunt,siue cum genita sunt, inde alio exi-
Iiant, siue ibidem,ubi genita sunt,permaneant.& ideo dico, ν 'secundum genus non comprehendit sub se subterranea simpli 'citer omnia, sed ea dutaxat, uae sub terrae cortice, uel in ipsi i antris cum genita fuerint, ibidem quoque manent, nec per se inde exiliut,erumpunt ve: quemadmodum diximus facere ea, quae sub primo genere continentur: at Opus est,mi humana arte,& industria extrahantur,essedianturque:huiusmodi autem L, ἰῶ, qu .ha sunt,quae fossilia hac ratione sunt dicta,necno metalla ipsa. De dioiMKeiruiae. his, quae scilicet uere fostilia sunt uocata, & metalla, & sab seacundo genere continentur,agit Dioscorides in postrema pam te sui quinti libri:& omnia fossilia. metallaq; complectitur sub iduobus capitibus.in quorum uno agit de omni lapide metal- , lico,ac de metallis ipsis. in altero uero de metallica omni terra. ea enim quae sub secundo genere contineri diximus, sunt uel lapides,uel terrς,uel succi uel metalla:& hec omnia sonat,& explicat nobis vox ista, fossile. Cum itaque Dioscorides coplexus sit ea omnia sub duobus uniuersalibus capitibus, & nobis proposita sit illius quinti libri pars postrema interpretanda ; iure optimo tractatio haec nostra De metallis inscribi poterit, in ova tractatione hoc progrediemur ordine, ut primo ordo sis is agamus de causis metallorum. secundo de ipsorum historia. tertio,& ultimo de metallis ipsis,particulatim exponetes,quq si μ a Dioscoride scripta sunt. Nec putetis me de tertio subterraneorum genere esse oblitum, sed obiter ipsum tertio in loco explicandum reseruau trum sit medium quodam modo inter primum,& secundum subterraneorii genus, eo quod utriusq; naturam sapiat. nam aquae thermales cipsae enim sunt, quae t 6 sub tertio hoc genere continentur) quatenus aquae sunt, simpli M' et ' ρ ρ mecisque naturae, sub primo genere reponuntur: quatenus uer mixtae sunt,& uarie quidem mixte,cum aliae sulphur, aliae lapi ista rise ,
des,uel terram, uel calce,uel huiusmodi aliud,aut plura ex ip- mum, Crsecunsis in se contineant, quorum ope uaritim, ac multiplicem. & praesertim in re medica usum praestant; non sub primo, sed sub g altero collocantur genere, ipsarum tamen forma pendet quasi Apiarumi secundo genere, hoc est a mixtione, hacq; ratione maxime μ'
79쪽
μυ-. ad medicam facultatem conducunt, & ideo cum a Diosco
mixtae e. ride de ipsis non fuerit pertractatum, agemus nos prius de aquis istis thermalibus,postmodum de metallis sermonem aggrediemur. Cum autem tractatio haec tum de metallis, tum de balneis difficilis admodum sit, opus erit ut aliquem perlegatis,qui de re hac scripserit,ne huc tanqua caeci prorsus accedatis, quare opportunum uideretur, ut ego conumerarem,
ac uobis proponerem,si non omnes, salte probatiores Autho- res, qui de re huiusmodi pertractarint; uerum quia magnus satis ipsorum est numerus, iccirco particulatim eos recensere omittam,& paucis me expediens dico,& propono uobis legendum uolumen illud de balneis in scriptum,& tertio,uel quartorauis Ita ni fallor) abhinc anno excussima Thoma illo Iunia uiro in
mi a Iureu tegerrimo,& qui nec labori, nec impensae ulli hac in re peper-ms -- cit, ita ut non solum omnes Authores Graecos, Latinos, Barbarosq; tum antiquos,tum recentiores in unum collegerit ut
in ipsius uoluminis pagella est uidere , na particulatim omnes in ipsa nominantuo nec solum collegerit, sed & expolierit,de
optimo,elegantiq; charactere uolumen imprimendu curarit. Hoc tamen unum, quoniam in eo uolumine non habetur, ad Frisiimeo ρ tra dam , & est, quod excellentissimus Franciscus Frisi melica
μplis scripsit tractatum quendam uniuersalem de balneis non Ioa --- quor iam-illo,qui sub incudibus nunc est, & proped iem,ut audio, habebitur,estq; solum de balneis Patauinis sed loquor de quodam alio,de balneis in uniuersu cuius ego perlegi aliquando aliquot capita, & est certe tractatus doctilsimus, &ideo hortor uos,ut stimuletis uirum illum,ut & illud opuscuerissera abs Ium curet imprimendum. De balneis igitur ego primum acta t is se rus, hoc ordine incedam, ut primo loco de uarijs balneorum appellationibus loquar, necundo de ipsorum natura,tertio de causis illarum rerii, quae in ipsis aquis continentur, quarto de usu ipsarum aquarum,quinto & ultimo de balneis particula- tim agam.His omnibus capitibus absolutis,descenda ad Tr , ctatum de Metallis. Iam igitur ueniamus ad primum caput. de uarijs nominibus balneorum.
80쪽
de Therm. aquis,atq; metallis tract. 4
Uo ad primum igitur caput attinet, appellan- , pia is aritur uno modo aquae balneoru, non ob id quia unde apρ a omnia balnea fiant ex his aquis, sed quia ea - 'μ' rum usuS praecipuus est, ut faciant ad fotum με corporis totius, & foueant calorem innatum non solum aegrotis, uerum etiam sanis : Quod autem & balnea pro fanis ex ipsis fieri possint, fierentq; antiquitus, hinc uobis persipicuum esse poterit,molim Aponitana aqua deducebatur per aquaeductus in hanc urbem,&balneum dedu elatum constituebat publicum,atq; adhuc supersunt monumenta, &uestigia aquaeductuum , tum Aponi, tum etia in uia,quae illuc ducit. Et praeterea hic Patauij ante ianua Ecclesiae Sancti Spiritus, sunt cuniculi quidam marmorei in medio excavati, &creta,ccenoq; repleti, qui quidem cuniculi inuenti superioribus annis filerunt ante portam urbis huius, illam quam Po tis corvi uocant,nam ibi erat piscina aquarum thermalium, quae Apono illucusq; deducebantur. Thermales igitur aquae uno modo uocantur aquae balneorum, uel balneares, ob eam quam diximus rationeni. Secundo a Graecis appellantur tuai eo quod calefaciant, a quibus non recedentes Latini nostri, thermales & ipsi aquas nuncuparunt. Nec sine mehercle ratione,ab eo quod calefaciant,therms,& thermales aquς sunt uo A albis λcatae, quoniam omnes fere aquae istae calidae sunt, alis tamen magis, aliae minus, ut alis sunt sub tepidat,alis tepidae,aliae feruentissimae; dixi autem fere omnes,quoniam reperiuntur no- nullae, sed rarissimae)quae non calidet, immo frigidissim g sunt. uerum licet,quae frigidae actu sunt, in terrae superficie sint tales tamen credo quod in suo principio, hoc est in locis subterraneis remotis a terrae superficie, id est in canalibus ipsis,calidae, & ipsae sint, & quae me mouet ratio est, quia uideo Aquariana aquam, quae frigida actu ut nostis est, seruari incorruptam per spatium centum,& plurium annorum,& ego bibi&gustaui Aquarianam aquam longissimo tempore seruatam extra proprium sontem,& nihil,quod immutatum esset,potui in ip- fuci afimatisa cognoscere,sed integerrima Prorsus erat. Praeterea nonne