장음표시 사용
101쪽
Gabrielis Falopii Mutinensistas an stri calefacit; sit sub cuniculis aquarum illarum neque enim ita
istum tur niti seruerent sed opus est dicere agminesse in ipsismet cun rculis; extra ubi & bitumen ipsum.cuius rei argumento illud est quod nulla materia reperitur,qus possit accedi, & ardere in aqua praeterquam bitumen quod etiam si superinfiindas aquam, nihil
minus ardet.poteritis uos hoc experiri cum camphora, quae
secundum quosdam species bituminis estinam si accendatis ipsam, Nacce iam pro ij ciatis in aquam; videbitis, quod nihil minus ardebit,ac si esset extra aquam ., Cum itaque bitumen ardeat in aqua; uidetur esse dicendum, quod ignis calefacies aquas sit in ipsismet cuniculis, non autem sub ipsis. Potest etiaconfirmari haec opinio ex proprietate bituminis: quoniam nosolum ardet in aqua, sed etia nutritur ab aqua. attrahit en iniqua, sed Ut humiditatem quandam aquae, quam conuertit in sui natura a b t est in causa, ut ignis diu perduret. Experiamini quaeso uos hoc cum naphta, accipientes ipsius guttam, proiicientesque in aquam:quam guttam mox accendatis, & uidebitis flammam accensiam in ea naphtae portiuncula tam diu perdurare. ut sit mirum . quod non posset fieri, nisi pabulum ill ius flamma augeretur ratione humiditatis aquae, quam naphta attrahit, de in sui naturam transmutans suggerit diutius alimentu flammae. idipsum poterit is experiri de camphora,& alijs huiusmodi rebus. unde non est mirum, si aquae thermales scateant per petuo calidae: cum ignis, a quo incalescur, habeat pro pabulo, N adaequato, proprioque subiecto, bitumen copiosum in locis subterraneis contentum, diuq; flammam conseruans. Opinio haec Agricolae,licet iteri similis admodum sit, difficultatem laiamen contra se habet:quoniam N experientia,& auctoritas doriret in il etissimorum uirorum est contra ipsam.na Vitruvius, qui fuities assim mη0 maximus Indagator rerum subterranearum;uult, quod ignisse m b , cuniculis:& tamen Agricola dicit hoc non esse neces la - ΤΠ rium etiam contra ipsum experientia antiquorum Romanorum: qui sicut erant optilentissimi; ita quoq; nihil intentarim aqua tali tum reliquerunt:& inter cstera ex ijs,quae uidebantur impos-Ze qua arae a sibilia,tentarunt arte construere fontem, cuius aqua scateretum M continue calida r& res ad uota illis successit. nam formarunt
fota aeneas fistulas longissimas, quas obuoluertit in gyros, orbesii;
apud Roma, bi. PlureSuta ut sistulae imitarentur draconis spiras. Et hac et ia de Miriami quid causa fistulae illae uocatae sunt dracones, & milliaria etiam, eo
102쪽
dellieri aquis,atq; metallis Tract. Is
quod mille pedum Iongitudine fortasse constarent. fistulae igitur illae ita formatae,habebant in parte superiori soramen,per quod aqua frigida ingrediebatur. per alterum uero, quod inserius habebant; ingrediebacur aqua fontis. N postea sub spiris fistularum faciebant ignem, quo aqua primae spirae uix incalescebat: illa uero secundae spire magis, & tertiae adhuc magis, & sic de singulis temper aqua magis ancalescebat: & ita continue aqua fontis scatebat calida,& calida etiam semper erupisset, si semper conseruassent ignem sub illis spiris. cum igitur, & auctoritas, & experientia doceat aquam posse incalescere solum ex subiecto igne absque bitumine ; falsu inest, quod dicit Agricola,non esse necessarium, ut ignis sit sub cuniculis. quod etiam hinc patet . quia in balneo diu i Bartho Iomei hic in agro Patauino est fonticulus quidam, in quem c Iμη μη i Miaqua ingreditur frigida: tamen cum primum inibi est, inca
Ieicit.hoc autem non fit, quia ibi sit bitume; sed quia sub illo
Ioco reperitur ignis. In valle etiam eiusdem balnei sunt ge- '.' mini tractus, ex quibus extrahitur lutus calidissimus:&into G ut.co, ubi extractus est lutus, reperitur glarea, & marmor cali dissimus. caliditas autem illa non prouenit ex bitumine: sed ex igne subi cto illi glareae. Praeterea si aquae thermales incalescerent ex igne nuttito a bitumine existete in cuniculis, ut
dicit Agricola; sequeretur,quod omnes aquae in primo saltem exitu haberent in se aliquid pinguedinis: similiter & bitumi-
nis saporem, odoremq;. hoc tamen est falsum: quoniam multae sunt, quae nihil dictorum habent. illae autem aquae, quae habent uere bitumen,quemadmodum reperiuntur aliquς, hasbent in se pinguedinem,odoremq; bituminis, saporem, , omnia,ut est lutus Sancti Bartholomet,qui re uera sapit bitumen Iudaicum,quoniam in illo balneo arciet bitumen,& ideo odorem, saporem,& omnia bituminis representat.Sed diceret ali- ut M.quis. Advertas,quod pinguedo non est in omnibus aquis, quia fortasse bitumen, quod continent est solidum, ita ut non ponsit eliquari.Hoc ego concedam:attamen deberet persentiri &odor,& sapor,praeterquam quod in huiusmodi aquis deberet esse uapores bituminosi'. Itaque materia bituminosa non est necessaria in omnibus aquis, ut ratione ipsius incalescat: non nego tamen aliquos ignes fieri ex bituminosa materia. nam
in nostro agro Mutinensi est area quaedam breuis an cuius an- νῶ ---- . a gulo Min F Φ
103쪽
puto est uomica,& ueluti caminus,ex quo flamma expirat: Se area postea tota est quodam modo pulverulenta. sed tellus,
quae sub puluere est, ignem corripit,si ei admoueatur, & nompotest extingui aqua, nec lotio, quoreue alio, sed solum pan Littimirus Orim mS,N uento. N paulo procul inde per saxa egreditur bitumem Mini' purpureum ualde.unde colligo, flammam illam fieri ex bitu minosa materia:quod etiam patet ex odore naphta , qui ma gnus inibi satis percipitur. Itaque omittamus opinione Agri Arzotest ιομ- colae,&descendamus ad aliam, quae uera est,& est Aristotelis, m. de atque eorum,qui Aristotelem insequuntur, quod alimentum et ' ἡ conteruans ignem subterraneum sit sulphur. quod autem haec fuerit opinio Aristotelis, patet ex ipso met in problematibuς a. . Gi sectione a . problemate ultimo. ibi enim quaerit causam, cur mr .mtursa lauacra calida dicantur secra:& respondet, quia a sacerrimis rebus fiunt. Sacerrimas autem res dicit esse sulphur,& fulme. D uocauit uero sulphur sacerrimum antiquorum more,qui ipso utebantur ad piacula expianda,unde & Graece ειδεν, quasi dii l his, uinum ex eo igitur loco colligitur clare, sententiam Aristote diam .ajisthi lῆ lis, S Opinionem fuisse, quod materia conseruans calorem caireu lefacientem aquas,sit sulphur: quod cum non sit aptum exus terr en ri in cuniculis aquarum; necesse est,ut exuraturalibi .dicit prpterea sulmen esse causam generantem talem ignem & per fulmen non intelligatis bitumen, ut male Ioannes de Dondis ut Aristat lesbi adhereret comuni, et uulgatae opinion l.consueuit enim Ai isto, tr Midvis teles in problematibus assignare prius causam naturalem, de- ab . . t et inde commi inem aliquam: at communis opinio erat, quod in ri .ai sulmen calefaceret aquas,ut uidere est apud Manilium, qui lovinnetiam co- quens de sulmine dicebat sic. mune I uti Sunt autem cunctis permixti partibus ignes, i m . sui grauidas habitant fabricantes fulmina nises: Hsc penetrant tri ras, Aethramq; Imitantur Olympo, Et calidas reddunt ipsis in fontibus undas. Constat itaque communem Opinionem fuisse, ν fulmina en , sent causia caliditatis aquarum. Sed omittamus hac,& uemamus ad naturalem & est,u, materia fouens igne subterraneu, i sulphur: quod experientia ipsa docet.nam in agro Volaternis . . rano In monte et baro uocato, quI mons distat a Volaterris quindecim milliariis; adsunt lacunae, lagoni uulgo dictae: ubi Baeno iam or- sunt balnea uetustissima, quae uulgo uocantur fagni almur i
104쪽
de therm. aquis,atq; metallis. Tract. I 6
ho:&non sunt subterranea, sed oculis conspicua, ita ut qui a b: metra ossit cernere aquas illas calefieri a sulphure, quod in iplis e- ιue is bes aullit:& in marginibus lacunar sulphur purissimiam reperitur.
Patet itaque tum auctoritatu , tum experimento, thermales
aquas calefieri ratione sulphuris conseruatis ignem subterraneum. non nego tamen,quod & bitumen non sit in quibusdalocis alimentum perpetui ignis : sed dico, quod ignis subter- ruinis .es Diaraneus, in quibusdam locis fouetur,& conseruatur a sulphure, t ursu in quibusdam autem a bitumine .,Atqui statim oritur dubi- i tatio. quoniam si materia conseruans illum ignem esset, uel hilumen, vel sulphur; sequeretur,quod totus sere mundus es--DIijatim. set sulphur,ac bitumen: quoniam a memoria hominum a ius .la uia
thermales emanarunt feruentes, emanabuntque continue: er
go semper adfuit ignis calefaciens, & pabulum ignem illum
conseruans,&nutriens:ergo uasta nimis moles sulphuris iam fu i stet consumpta.qu Me uidetur,quod totus sere mundu S esset sulphur, uel bilunien.Secundo,esto tanta sulphuris quana ilitas adsit, tamen sequeretur, ut aquae thermales non semper. 2 i aque calidae erupisset, sed nunc tepidae iam scaterent: luia ex Hiat memoria duum millita annorum, quod aquae, uerbi causa,
aponitanae semper seruidae emanarunt.quod non esset,si ratione sulphuris conseruantis ignem incalescerent: quoniam uel sulphur ardet totum simul, uel prius una pars, deinde alia. &se dereliquis. totum simul non.quia iam fuisset absumptum. ata ita non amplius aquae scaterent seruentes: quia deficiente i
pabulo. deficit & ignis. igitur sulphur ardet per partem.post
partem. Si siciergo hoc etiam modo aliquando fuisset absumptum. Praterea ignis ille mutasset locum:quia cosumpta una parte pabuli, corripit aliam. ergo ex distantia ignis aqua Aponitana ut persictam in exemplo accepto quotidie magis,atq; magis remisisset seruorem.Tertio,si ignis esset perpetuus quia conseruetur ex sulphure, uel bitumine; sequeretur, quod omnes aquae thermales haberent,& colorem,& odorem , & sapois rem alterius dictorum. Sed hoc est falsum: quia multae reporiuntur aquae,quae nec sulphuris, nec bituminis habent quicquam. ergo nec sulphur,nec bitumen est materia conseruans
ignem subterraneum. arto, si alterum illorum esset ignis alimentum; sequeretur, quod, cum ignes illi sint maximi in quocunque balneo apparuisset aliquis caminus, ex quo euo-
105쪽
Gabrielis Falopii Mutinens s i
meretur flamma illa tamen pauci admodum loci sunt,ubi moniatur flamma. ergo nec sulphur, nec bitumen est pabulu ignis illius. Ad primum argumentum dico, falsum esse, quod requiratur tanta moles sulphuris, uel bituminis, & quod sequatur,
ut totus mundus esset alterum istorum:quia sat est,ut tantum sit sulphur uel bitumen; quantum requiritur ad alendum Igne. tantum autem semper adest, quia perpetuo generatur:& cuni perpetuo generetur; perpetuo etiam alit ignem. neque enim
in iocis istis deest siccitas.&humiditast quibus possit continue nouum regenerari sulphur. idem dico S de bitumine. neque enim deest huius,uel illius efficiens, aut materia: ex quibus generentur continue ideo non est mirum, si semper ignis conseruetur, semperq; aquas thermales calefaciat. cito enim& sulphur,& metallica reliqua regeneratur: ut habemus apud Strabonem.qui loquens de insula Ilua Elba nunc vulgo dicta dicit quod inibi effodiebatur serrum, & semper regeneraba turmam si effossio intermitteretur spatio centum annorum, cum iterum illuc reuertebantur Ore reperiebant maxima ferri copiam esse regeneratam. & non solum eo tempore, sed N nunc effoditur metallum ferreum ex eodem loco, di copio sum: ita ut Illustrissimus Dux Florentinus maxi inu inde hasbeat prouentum. cum igitur hoc fiat de metallo durissimo;tato magis fiet de sulphure,& bitum ineuit certe fit. quia sulphurcitissime regeneratum ita ut intermissae stione ipsiusin uno loco,spatio quatuor annorum; cu redeunt fossores,omnia sulphure plena inueniat .debitumine etiam id est euidentissim si r& praesertim in agro Mutinensi. ubi semper,ac semper fuit collestum,& colligitur,& nunquam deest .cum ergo materia haec utraque continue regeneretur; non sequitur , quod uasta debeat esse eius moles, sed sat est pro igne alendo, quod continuo regeneratur. Ad alterum, cum dicebatur,quod ex consumptione pabuli, ignis mutasset locum,& sic propter distantiam aquae uix tandem tepentes scaterent; dico,quod flamma alitur duobus modis.uno quidem.quando flamma insequitur materiam ut fit, cum ignis comburit lignum. altero uero modo,quando materia insequitur flammam ut fit in lucerna: in qua oleum continue in equitur flammam. non autem fam- ma insequitur oleum. Hoc stante: dico, quod qui contra hanc Aristotclis opinionem argumentantur,obseruarunt unu tanditum
106쪽
de therm. aquis,atq; metallis, Tract. II
tum modum,quo ignis nutritur: uidelicet illum, qua do ignis sequitur alimentum.& ideo decepti sunt:nam in locis subterraneis non flamma sulphur, sed e conuerso sulphur flammam insequitur:& ideo semper ignis in eodem loco manet. Sed statim obijciet aliquis. Expeta entia docet oppositum:quia si a cipiamus frustum sulphuris, & accendamus; videmuS,P coma buritur per partem post partem mec eliquescit.ergo credenda est,quod idem fiat in sulphure subterraneor cum lit solidae substant iae. Dico, exemplum non est adaequatum: nam in concauitatibus terrae non accenditur solum sulphur a flama; sed etiam eliquescit. quia parietes cauernarum illaru sunt igniti:& ideo sulphur eliquatur, di eliquatum consequitur flamma. in Dusto aute sulphuris hoc non fit, scilicet,non eliquatur : ideo non potest consequi flammam,sed flamma cosequitur ipsum. at si sulphuris frustum poneretur in olla sita supra cineres ca- lidos,eliquaretur utique a caliditate ollae ambientis:&eliquatum cum est,si addatis lychnium,& ipsum accendatis; uidebi .atis, quod eliquatum sulphur consequetur flammam: ita quoq; sit in cauernis illis. nam sulphur eliquatur non a flamma, sed a feruore par letu m:& sic eliquatum consequitur sammam, &sic non per partem post partem comburitur, sed continue, &continue attrahitur a flamma: quia continue etiam regenere tu continue eliquatur,continue alit ignem & sic continuem calescunt aquae, igne ipso locum non permutante. De bitumine etiam,quod consequatur flammam, non est dubitandue cum sit liquidum. Ad tertium cum dicebatur, si aquae incalescerent ex eo, quod ignis conseruaretur ex bitumine, uel sulphure; omnes haberent odorem,& saporem sulphuris, uel bituminis; consequens est falsum ; ergo & antecedens ; Dico, si necessario aquae quae incalescunt sulphure, habet odorem, uel
saporem sulphuris: ita etiam, quae ex bitumine . Sed cum non them omnes aquae thermales habeat immediate alterum istorum: ---
hinc sit, ut aliquς reperiantur,qus nec sulphuris, nec bituminis ' Ita
Odorem, aut saporem praeses erant: cuinq; transeant per saxa, & eiusmodi loca ;'in itinere amittunt, si quid etiam haberent sulphuris,uel bituminis. dixi immediate quia aliqus aquet noebulliunt in sulphure, sed incalesciat in itinere .ideo tales aque non sapiunt sulphur. idem dico de bitumine: cum N aquarum aliquot sint,quae incalescant ex eo, quod transeant, per loca, C sub '
107쪽
sub quibus ardeat bitumen,&quae hoc modo incalescunt;no sapiunt nec sulphur,nec bitumen:quamuis & istae aquae,si non immediate, saltem mediate incalescant ratione, aut bituminis, aut sulphuris conseruantis ignem. Ad ultimum,cum dicebatur,Si tantus ignis conseruaretur in locis subterraneis: sequeretur,quod ubicunque sunt thermae, esset etiam facta uomica,& caminus,ex quo euomeretur flamma illa Dico,quod non est opus imaginari staminam illam esse aequalem in omnibus locis r sed in quibusdam locis est magna, in quibusdam parua.3c ideo ubi est maxima, ibi quoque erumpit: ubi uero
parua, exit sumus una cum aqua. qui fumus sapit naturam, uel sulphuris,uel bituminis. fit autem fumus ille : quoniam &sulphur,& bitumen etiam eliquata habent in se portione terrae. Hincque etiam fit,ut ign is ille diu conseruetur:quia scili- Sulphur, O bi cet est in materia solida.Solida dico,quia & sulphur, di bitu - - sc per men,quantumcumque pura,& eliquata, semper habent terra μου H ad mixtam. unde, licet in quibusdam locis flamma non sit magna extensitae: est tamen magna, quia est in subiecto solido r
uod cum sua soliditate diu duret; diu quoque perdurat &amma. Itaque materia, qua fouetur, &conseruatur ignis in Iocis subterraneis; est sulphur uel purum,uel cum propria terra commixtum: aut est bitumen, bituminisve species aliqua.' Videndum modo est, unde calor ille originem habuerit: de quo in sequenti capite. IGNIS S VBT ERRA NEVs C A L EFA CI EP sthermades aquas, construatus Uulphure,vel a bitumine, unde ortum habuerit. Cap. VI.QVod ignis subterraneus calefaciens thermales aquas
conseruetur continue,& alatur a bitumine, bitumini ve specie aliqua, aut a sulphure; satis, superque supra ostensum est: nunc autem de ortu illius caloris est dicendum,&quaerendum, an calor, flammave illa sequatur naturam illius
sui pabuli, ita ut flamma oriatur simul cum sulphure uel bitumine; an potius metallica illa, sc licet bitumen,& sulphur, susceperint flamam illam ab aliqua causa extrinseca ita ut prius extiterit sulphur, & bitumen, deinde incensa suerint ab aliqua extrinseca causa. Dico, quod prima pars dubitationis est salsa.
108쪽
de therm. aquis,atq; metallis, T ract. i 3
salsa. neque enim flamma sequitur naturam, & ortum metallorum istorum: licet ipsa sint ualde propensa ad fiamam coraripiendam. Si enim fiamma sequeretur ipsorum naturam, dcortum; sequeretur, quod ubicumque colliguntur,& continue generantur; esset 1gnis rhoc tamen est falsissimum. quia in agro Parmensi, in quodam loco colligitur naphta:& nullus ibi est ignis, uel flamma . Similiter in agro Mutinensi in monte Gibbo uocato. pariter in multis locis oritur,& colligitur sulphur: ubi nullus adest ignis.ex quo apparet,flammam non insequi naturam sulphuris, uel bituminis: & ideo neceste est dicere,quod flamma illa orta fuerit ex aliqua cau is extrinseca. Posset aliquis dicere, hoc factum fuisse humana arte,quod scilicet aliquis proiecta face accessi in sulphur, uel bitumen, igne subterraneum accenderit. Sed non placet talis opinio: quia qua uis hoc potuisset fieri in uenis metallorum illorii detectis; tamen in occultis est impossibile. quis enim unquam uidit, uel
penetrauit subterram, neque ad maxime reconditas metallorum uenas λ Nec possumus d icere, metalla illa duo fuisse ac censa ex lumine, uel calore coelesti in terrae superficie resexor quoniam radi j solares non eo usque penetrant: nec etiam si penetrarent,postent metalla illa accedere.quoniam videmus,
quod aestate media, quando magnus est astus, & maxima fit radiorum solis reflexio; non accenditur ignis in sulphure, &bitumine in uenis detectis existente. Si igitur in terrae superficie ubi radii solares habet maiore uim,no accenduntur metalla illa: tanto minus id fieri poterit in abditis illis antris. Quaena igitur erit extrinseca causa, quae potuerit in illis metallis primo ignem accendere λ Nulla sane alia,quam quae ab
Aristotcle in secundo Meteorolog.cap. de terrsmotu ,est assignata. & est exhalatio calida, di sicca conclusa in terrae concauitatibus; ubi querens exitum,& non inueniens; agitatur, atteriturque rattrita rarescit: & rarefacta accenditur . quia maxima rarefactio stat cum maxima caliditate: & e conuer,so, ut supra etiam diximus. Si itaque contingat, ut ubi concluditur talis uapor,& eo,quo dictum est, modo inflammetur; si inquam cotingat ut ibi sit metallum, uel bituminosum, uel sulphureum, accenditur & ipsi im:& tandiu conseruatur iam ma illa, quam diu aderit pabulum, id est metallum ipsum sulphureum,aut bituminosum.quod cum continue regeneretur; C a mirum
109쪽
mirum non est, si ignis ille perpetuo duret, & aquae perpetuo
calidae erumpant. ausa itaq; prima accensionis flamat subterraneae, est uapor siccus casu conclusus in locis illis, ubi metalla sunt, inibiq; agitatus,attritus,rare sinus,& incensus.qui quide uapor incensus, si paucus fuerit; incendet metalla et si uero plar imus; non accendet solum metalla, sed excitabit etiam ter-
remotum: & tandem inuento exitu erit in caula,ut evomanatur fiammae,uel cineres,uel calces,& huiusmodi. Quod autem Aristoteles uoluerit hanc esse terrsmotus, & accensitonis flammae in subterraneis locis, causam; audiatis ipsius uerba, que haec sunt. Etenim hanc esse causam ignium, qui in terra' fiunt, arbitrandii est, nempe spiritus collisi incensione, disce γ' pio prius in exigua crusta aere. Videtis quam clare dicat, ' ignem accendi ex spiritu illo concluso , attrito, & rarefacto rsed non credatis ob id,quod sicut spiritus ignitus est in causa accensionis ignis in illis metallis; ita etiam sit causa proxima aquas ipsas calefaciens mam rediret opinio illorum,qui dicebant aquas incalescere ex huiusmodi spiritu accenso. quam opinione supra reiecimus. quia si spiritus accessis esset in causa seruoris aquae; sequeretur, quod aquae non eruperent semper calidae: quoniam non semper spiritus ille concluditur in cauernis terrae,nec semper inibi accensus manet: sed inuento
exitu evanescit. Intelligatis igitur,quod spiritus ille fuerit in causa accensionis ignis in bitumine,uel sulphure: non autem uod idem uapor accensus sit in causa seruoris aquarum. Vne siextarent antiquissimae historiae, quae uariis temporum iniuri3sperierunt, certo sciremus tempus determinatum,quando aqui in hoc, illo ue loco coeperint erumpere calidae:& pariter quando ignis fuerit in locis illis subterraneis accensus. Posset etiam quis existimare, quod fulmen fuerit aliquando& ipsum in causa accensionis illius ignis subterranei:quia potuisset casu decidere in locum, ubi sunt metalla illa, &penetrando ad ipsa, flammam eis impertiri. Sed non auderem ego id asserere: & uulgaris potius,quam rationalis est opinio, ut supra etiam diximus. Iam uidendum est, ubinamsamma illa contineatur: in cuniculis, scilicet, an sub cuniculis
110쪽
de therm. aquis, at p metallis Tract. is
Germales aquas ubi nam reperiatur: ari scilicet in eisdem cunι-- lis , ubi ct aqua; an alibi: ct cur aquarum alia frigus, iatia calidae magis, uel minus scateant. q. U I I.
MEtallum bituminosum,& sulphureum sui caloris origi
nem sumpsisse ex inflamato spiritu in subterraneis Iocis ostensum Iam est supra.Sed quo modo postea aqui1ncalescant ex flamma illa in metallis recepta; & ubi flamma illa contineatur; est nunc a nobis inquirendum: cum non satis constet. Duae itaque sunt in re hac opiniones. una Agricolae, quod aquae incalescant, quia in eodem cuniculo sit de aqua,& carbones, quibus ipsa incalescat. Et verisimilis admodum,ac partim etiam uera opinio est: quoniam videmus semper cum egredienti aqua egredi etiam aliquid metalli illius,in quo aqua ebullit.hoc autem esse non posset, nisi & flamma, de aqua continerentur in uno, eodemque cuniculo. Altera fuit opinio Empedoclis proposita nobis a Seneca, in aquae incalescerent,non quia pertransirent per ipsum metallum ardens, ut putauit Agricola ; sed quia transeat per loca, quibus sint subiecti ignes accensi in metallis. quae etiam opinio bona satis utiletur. nam habemus hic in agro Patauino ad balneum sevit uli Sancti Bartholomei fonticulum quendam, in quem aqua in- Bani ο-greditur frigida: sed cum ibi aliquantulum fuerit, incalescit. ist s Vi quod non possumus dicere quod fiat ob sulphur, uel bitumen inibi accensium,&ardens, cum nullum nec metallum, nec fla- i is is L ma ulla ibi appareat: sed solum hoc fieri credendum est, quia
metallum ardeat sub illis saxis. In agro etiam Lucensi in bal- eineo Corsens sunt aquae illae thermales,Sancti Ioannis uocatae, SVril Io vinuquae potabiles prorsus sunt: & tamen calidae erumpunt. quod 'non esset, si incalescerent ex transitu per metallum ignitum: sed necessario haberent & odorem, & saporem, & substantia sin v. etiam aliquam illius metalli. iccirco dicendum est,eas esse potabiles,& tamen calidas erumpere, quia acquirat feruorem ex
saxis illis,per quς traseunt,sub quibus saxis subiectus sit ignis,& in metallo aliquo dictorum accensius. Hanc eandem Empedoclis opinionem confirmat magnus experimentator,Vitruvius. Quid igitur in re hac sentiendum . Dico quod mo-