장음표시 사용
111쪽
tellectit praedito, tum pauca quaedam reponam quae huic, illive responsion audietiam utrique applicari possint. Aespcim quidem liquirerent Cartesiani si Natura substantia sit corporea, . qui cogitationis capax esse queat, quodve urajoris adhue momenti est , qui . ueat elle sapiens, Providaque omnium morum qui in corpore mundo conia cingunt directrix II. Philosophus quispia et merit,quaesierit qui en corporeum ita pervetis. de re possit, atque ita quasi compenetrare Universum, ut minutis milibus ejuidem particulis imis praesens ut Cujus adhuc principium motus ia
III. Qiaerere pariter poterit , qui fiat ut Natura cam materialis ipsi si stantia sit , moveatur, seu in motu iit cujus ipsa principium dicitur,ci miscuus ad matellam qua talem non spectet, corpiisque tam vere corpus fit cum quies.cit, quam dum movetur Si autem quis rei pondeat primam causam, quae Deiri est, pri inuin ei motum impressiisse , respondeo non minus verosuntliter conc di polle ea iidem causam materiae mundanae motum impressiis absque alterius entis incorporei interventu, in cujus conceptu quatenus materia est, motus non involvitur. LV. Inquiri pariter poterit qui leges motus ab ente corporeo observari, ac defendi possint, quod quia tale eas intelligere nequit, aut earum ex intuitu agere, aut certe quod nulla necelsaria earum notitia praedittarix est, quodque nec ipsis confiso me neri potest,neque indubitatae mundanae materiae cum iidem
V. Neque video qui en ejusmodi intellectas consiliique expers magnis
intellectum nostium dissicultatibus liberet, cum corporum Phaenomen explicamus: Quia ut alibi obtervatum est, si Natura ens sit corporeum agatquem cellarib,fatocliae si ita loqui liceat, trahit caulla subelse video cui eam non quo dam machinae genus elle putem. Difficultasque non minor latur est ii exam nare voliter imus qui variae hujus machinae partes contexantur,in moveantura magno rerum Authore quique in se invicem agant, non minus quam in indubitata mundana corpora, ut qui in ipso mundo miri artificii automato Pha nomena ab eodem author produci potvelint, primitivae con imiter constructioni, motibusque quos ipsi impressit, ablque interventu illius entis quod Naturam diuunt cam enim haec , que ac mundus corporea creatura sic, nullas. utriusque nisi mechanicas operationes conceperimus. Neque di vinae confisi me sapientiae videtur, quae adeo elucescit in sabrica , regimineque niversi, alia adhibere remedia,quam paucissimari simpliciissima,quibus Phaenomena in munito exhibenda producerentur. Neque multum nos commovere debet quod a Naturist, quibusdam asseritur, Naturam licὸesens incorporeum non sit, o dinis et e mera maetelia altioris, ut e Scholasticis non pauci de tarmis suis in
terialibus loquuntur. Quis enim distincte concipiat classiem entium te ipsa su aantiaru , quae tamen nec Olocca entia sint, nec incorrorea Neque sat ii telli i
112쪽
telligo quamvis en ejusmodi intellectus expers admitteremus, lic& nescio
quam ei animana concederemus , quid hinc opis ducere possemus ad Phaen metvἰn explanationem Ut si quis molendinotum texturam intelligat, aequEConceperit qui frument uni molen sino coniiuolatur, moleti lino inquam vento circumducto, aut aquarum defluentium impetu , atque conciperet , si sciret ab equo citcumduci, qui licet animatus hoc in casu agit tantum tanquam par machina quae ad circumeundum determinata neque flamenti commolicionam Propositam sibi habet, neque illud commolete se novit. Atque hic loco licet sorte non maxime idolieo inquiri potest qui conformiater magistri sui doctrinae Scholae doceant Naturam e II principium morus iii omnibiis corporibus, qua Naturalia dicunt Ut enim omittam magnas illi isublunatis materiae malsas miris elementa dicunt, mixtaque ex iis corpoIM, quae a multis doctis moveti dicuntur a centro terrae, au ad centrum terrae diristinctis internis principiis puti gravitate in terra de aqua levitate in igne Miacre,atque ut omittam cuilibet mixto illam ascribi qualitatem quae pertinet ad elementum in eo praedominans; ut haec inquam omnia omittam, animadverto Coelestem mundi partem, sublunarem vastissima mole longe multumque supereses Plerique tamen cum Ari Mele Peripatetici nobis aueriint Coelestes it initus Globos , vastosque orbes quibus eos infixos supponunt moveri abi si dente in ortum ab intelligentiis, hoc est separatis S rationalibus entibus: Sup-Ponunt enim absque horum regimine celorum motus non polle esse tam regulares diuturnos: Quare in illa parte mundi quae sublunarem longe superat Coniugere qius nequit ad Naturam tanquam internum motus. Principi im,cuin illic tantum distri c., lligentiae moveant. Hic loci ulterius conliderandum venit si generalis effecti lcis caula Notus
notitia ad particularium explanationem parum aciat, Naturis Prum,quibu cum nunc ago hypothesim . . Illa nihilo re potiorem AEa enim de Ierere coguntur primitivHm in pulli a eo in ite rix imprςilum , ecbani-
easque a nec iiones Morum, minorumque, idem portionia a Perinde enim est illi qui declarare velliti quo speciatii motu, ut veloci lento,unila mi, scelerato, directo circulari, parabolico hoc illudve Phaenomenon prodi cium sit, scire utrum partibus materiae a Deo primum impressus sit motus a immediate a Deo: Nisi sortyis utpote infinitae cognitionis , probabilius credatur quam creatura produxisse primum in in Ieria motus optime accommo datos Phaenomenis in mundo exhibendi. nec sat causae subesse video cur admittamus ullum Naturam motum de novo produceri, utpote quae tran sciat tantum reguletque communicatum materiae id rerum initia motum. Ut humano in corpore, rationalis anima , seu mens novos enicere motus nequit, sed motus tantum spi lituum, aliorumque organorum, atque instrumentorum Voluntarii motus dirigit Praeterquam enim quod plurimi recentiores Natur istae Cartesii opinionem probent,eandem Icilicet motus qualitatem in ii Regra inundanae materiae malia semper cousetvrii, eandem inquam quae Primum ipsi
113쪽
communicata fuit, licet perpetub ab una parte ad aliam transseratur, mecum ipse reputo, si Natura in his istis corpo tibus motus omni o novos quique prius nunquam extiterint produxi ilet, quantitatem motus in Univerib et aliquot annorum millia necessari suisse auctam , augerique deinceps continuboportere et Quod semel admissam totam motus localis Theotiam , plosque etiam Philosophos perturbaret , ade ad explananda corporum Phaenomeua non juvaret. Quod autem ad effectus motus localis in universalis materiae pat-tibus attinet quis forte crediderit Naturae hvpothesim, sive eam velis materialem me aut immate tialem substantiam , sive intellectu praeditam sive privatam , nec nec eifariam esse nec multin conserre ut concipiamus qui Phaea irrena producantur. Si animadvertere lacuerit in quibusdam animalibus, quorum pleraque corpora non minore sere contexta iunt artificio quam hi mana ac majore etiam sorte arte quam mundus ipse fabricatus sit,mechanicos
Philosophos , qui cogitationes seniumque proprie dictum btutis animantibus
negant, non minore luce, verique specie, observata in iis Phaenomena explica et quam ii explicent, qin animas iis ascribunt uia vix ab humanis animabus, discrepent. Nelcio an hic loci addere non debeam Perppateticos ipsos maxime hodietiles docere quaedam unde quis conjiciat necessitatem confugii ad Natutam Προquaquam tam late patere quam ipsi sibi fingant: Etarmatio enim plantarum, animallumque,qua nullum praestantius inter corporea actificium , ascribitur non immediate Natura, sed ipsi ani mae. Quam corpus organizare volant, eamque propterea mansionis suae architeIJam vocant inam , a junt, fabricat innata potestate, peritiaque, quampl. sticana ala qui appellarat atque alii aliter.
Eidemque animae varia munia obeunti concoctione iti alimentorum tribuunt, expulsionem exere inentorum, productionem lactis,si in t ultates plurimas, appetit iram, locomotivam, A c. Ulae viventibus corporibus ascribuntur.
Atque in inanimatis etiam operationes , atque proprietates nobilissimae ab
iisdem Scholasticis Philosophis tribuuntur Finnis Dbsta,malibus. Cum ab his
intra sim, gladiis proprietates derivent,attractivam succini, aliorumque electri, corum se cultatem medicas gemmaruna virtutes aliorumque corporum natae'
talium, sive consilientium, sive filii dorum. Sed ut huic argumento utpote ad hominem non amplius narmorer, si rem ipsam libero examini subiiciamus; libero inquam examini earum explices una' quam Iares Philosophi afferre solent dum Phaenomen Universi deicii lintrEas vix intuebimur,ut veras reipsi explicatione . Neque ei, in Phaenoi .esonii
lud sat explicatu quod caussae effectrici generali ascribitur. Sed spe indicare debemus qui generalis illa causa cflectum pio posituna producat. Hebes enim tot ius is derit qui petita horologii ozpi 'e satissbi factum ab eo existimaret, qui diceret macinnam illuci elle ab ait ince .a' dictam licet nihil hinc explicetur de textura, coaptatio iram,
librae, aliarum eae macbin Par tum nihilque dicatur de modo quo a te in i
114쪽
eem agi in ut reciprocis hisce actionibu veram diei horam indicent. Utque is qui novit structuram aliasque mechanicas horologii nectiones earum ope ejusdem explicarea'haenomen poterit , quamvis nullam ei in elle vitam , animam ve, ceu liternum motus principium lupponat ita is qui horolo it mech nilinum non intellisit, nullam , cui quis acquiescat, operationum ejuidem rationem proponere poterit, licet cum Sinensibus dicat, cum scilicet Iesultae horologi ait illuc primum detulerunt, horologium , Europaeum esse animal, aut
corpus animatum, seu animi tuformatum.
Haec comparatio occasiloni ejusdem proponendae acc&noda est, quam hae magis physica illustro: Cum qia is Mathematicatum disciplinarum iudi initatui Solem oriri atque occidere per hyemem in aliis holizontis partibus, que aliis distantibus,diemque tum longe breviorem elle quam aestivo tempore, aliquoiq; dies puta medium ante Martium,aut Septembrem, noctibus esse aequales, Lunam interdum conjunctam Soli,interdum oppositam,atque per tempora intermedia nunc unum, nunc alterum illorum planetarum pati interdiim Eclipsim iniecit Mam haec omnia haud dili culter intellexerit sicutissima Mathematica Astro nomiae elementa edoctiis silebit. At si has explicationes tanquam minus coimpetentes, aut etiam deficientes rejiciat , verosiae ite non est futurum ut ipsi s iis fiat. sipsi cum Aristotele , Scholasticisque dixerit Solis au nato ibes aliarumque coelestium sphaerarum ab Angelis , aut Intelligentiis moveri, cum ex generalibus ejusmodi inde terminatisque causis , capere minime queat qua demum ratione commemoratum mox Phaenomenon producatur.
Si quis hic objiciat haec exempla ducta esse a factitiis, non a mere physicis
eorporibus est paucis respondeo 'quod uon geminis modb commemoratis exemplis, sed Momi albus ejusdem generis applicati velim,omnibus inquam in toto hoc tractatu obviis Sub cujus initium, si meminissem, quidpiana haud absimile proposuissem Paucis itaque respondeo varita eorum exemplorum de quibus agimus proponi tantum ut illustrationes,ali lue utilia esse posse quan ivas analoga tantum serent: Cum exempla ducta a corporibus arte fictis distili
et ius concipi possint vulgaribus ingeniis minuique dubitationi obnoxia sinthi eo in quo comparatio Psa coiisistit a jusinoo autem exempla e libentius utor, qud Arso eles ple , ac nonnulli alii Θ doctioribus ipsius asseclis variis
utantur comparationibus ductis a figulis aliisque rerum arteiactarum accidenti ilibus terram Physicarum rationem reddunt atque etiam generat ni
coctili tionis , Armarum corporumque Naturalium interruptam praemili hoc
monito dissertationem prosequor addo lue illud manis ste confirmari quod ictu observabam,scilicet quamvis mechanicis principiis hujusmodi Phaenomerina explicari non pol sent, non propterea nobis confugiendum esse ad illud Principium quod homine Naimrra dicunt, aut ei acquiescendum cum neque hujus ea ope explicari clare queant. Sed ingenuysiteamur oportet nescire assi huc nos qui fiant, hancque ignoranti in ab imperfectione intellectuum nostrorum Osiri potius, quam ex eo quod Naturam juxta con munem acceptiiniem
115쪽
mechanicis principiis non praeferamus, duin Phaenomen Universi explicarem Cum enim Carteilus aliique acuti ingenii viri magna fiducia doceant vix ulli eum Phaenomenon vere atque intelligibiliteras cincipiis Aristotelicorum tulit e deductu in , negari vixi erit ab ullo qui disciplinas physic mathematicas noverit,cuj ii modi sunt optica, astronomia,hydrostatica,mecha H a,magis proprie ita diai,varia Phaenomena, quorum quae/am hoc in tractatu commem ramus clare explicari pol se principiis mechanicis: Quibus propterea Aristoteles ipse saepe utitur in quae itionibus mechanicis atque alibi: Quocirca quia e corpusculariorum Pallosophorum principiis rerum corporearum ratio reddit quit,si propterea iis acquiescere non debeamus, merito lane cum dissicilius adhue, obscuriusque earum ratio ope Natume reddi possiet, posteriorem non minus, quam priore in hypothesinar ejiciemus, aut meliorem utraque invenire c0nabimar. Iam autem si quis inquitat quid utilitatis percipere lector postat ex axiomatis in praecedente septima Sectione explicatis, atque in genere ex molesta, non minas quam libera disquisitione, cujus non post sema pars sunt: Rei pondeo sperare me niturum ut hactenus propolita uia Philosophiae naturali tum
Religioni pii perquam ut illa sututa sint. Quod ad naturalem Philolbphiam spectat tractitus hic utilis ella poterit ejus cientiae culio cibus hoc nominequbd in causa futurus sit ut homines in scriptis Philolisphicis non adhibeant v
absque magna necessiriate vocem, Naturam scilicet, qhiae ob summam ejusdem ambiguitatem negligentiam quo eorum qui ea ut initur in variis ejuldem acceptionibus distinguendis obscura admodum reddit Eoaunum circa res corporeas scripta, dictave, variasque controversias gignat in quibus de voce tantum apud
homines lis est, cum de rebus disputare se putant De 'iribus fori nulla foretopii sonum discrepantia si sublata ambiguitate homines sese exprimere pollenta Praeterea superior dissertatio ex hoc capite perutilis hominibus sutura est, iubilinde facile discere pollini inepte ad modii in Phaenomena corporea explicari liiii qubd ascribantur Natura Cum Naturae quidvis ascribere rusticus quivis aequo ac Philosophus pollit Hic loci animadvertere me oportebit imperitam
vocum minus late patentiam, minorisque quam sit Natura momenti Maia biguitatis usurpationem fuisse hactenus atque etiam nunc esse non levem Phialosophiae sanioris remoram : Neque enia: plerique aruum Medici quamvis
alioquin vici docti, Chymicique , sed plerique etiam Physiologi sat se saepe dixit Iemitarunt cum Phanomeno' scripserunt iis rebus quae reales qualitates esse cred ritur, aut a quibuidam Naturales facultates vocantur, aut ab aliis compendioli ore voce lacultates. Quorum cuilibet nomen copo sibi pia, A sito id neum ingere solent Licet intelligibiliter non declarent quid hae . b. tas sit,&quomodo ope cationes eidem ascriptae ab ea fiant ita attractivam facilli tem homini ascriptam, quam putati tim Natura a Vac o bori or iuvat,per i Ita homines saecula admi etant . ut veram ascendentium in sectione liquo in eiusam: Cujus tamen hodierni Philosophi, qui explicataones a meris facultau --.Oci' rus ua hactenus declaratum cit, dei rexerunt mechaiacas , atque in-
116쪽
telligibiles etiam causas assignarunt. Potentia magnetis attrahendi , ut loquimitur altero extremo septentrionale acus ira agneticae extremum , altero repelletidi, habetur e praecipuis ac nobilissimis ilbus lapidis facultatibus Alibii
men doceo qui in exiguo admodιrin, sed vero genuinoque magnete mera,atque inconspicua saepe texturae mutatione , extremo magnetis moidionale prius acus extremum attrahenti vim truliderim attrahendi eptentrionale, oppositoque extremo vim illud repellendi Ade mirabilis haec attractiva facultau, ut loquuntur a mechanica lapidis structura , pendet , congruitateque cum aliis corporibus inter quae collocatur, ac praecipue cum Globo Terrestri, magne
cisque ejusdem illuviis. Sed quia alio in tractatu consultd ago de eo quod Naturisa factitiares vo-
crant, in geliere animadvertam vocem hanc facultatem , admitti polle ut ora tionis compendium, sed non ut reale, distinctumque agens, cum re ipsa acuAras, aut potentia rei, sit saltem saepe materia tarnium ejυsclam quam operativam mechanicae quaedam ejusdem modificationes secere mixi, quadam, quia omnes imul sumptae peculiarem putas, viviram constituunt; de facile loquantur homines iuesail alibi. quantumvis ut distinctis , achivisque piincipiis, haec tamen condi io ad eas nec elsatio non spectat Saepe enim, sin miniti frequenter , effecti is ejus quhd Naturatu cultas reputatur , oritur a textura , gura atque ut verbo dicam , mechanica agentis dispositione qua actionem agentis remotioris ad essectum producendum determinat rata in horologio ut librae vibratione indicetur hora , ut statis temporibus malleus campanam feriat, diversi tantum essectus sunt ponde iis, aut elateris , quo machinae motus imprimitur, de conservatur ita clavis acquisere potest, aut amittere suam aperienes ostii facuItarem , quam sori Scholastici quidam facultatem aperitivam vocarent, mutatione non in ipsa secta , sed in seris quibus applicatur, aut in manus motricis motu. Ne autem quis objiciat haec exempla deia
iumpta omnia est a corporibus artesectis, subjungam cum lucida nativae Crystalli particula consecuta est, ut saepe contingit, figuram prismatis,debitoque insitu Soli exposita est ipsius figurationem qubd eam aptam reddat ad eos radios
re si ingendos, reflectendo ue certo qua tam modo, tribuere eidem quesitatem coloriscam, olla exhibere possiit atque aemulari,sin minus superare varios illos, pulcitet timolque iridis colore. At ille ita in concavo vitro metallino licet via deantur multae elle diminctae fac alia es, ut invertendi, augendi varia objecta, litiuefaciendi, irendi, dcc varia corpora , dec omnes tamen illa potcntiae ab ipsa figura tantam oriuntur, capacitate, aut laevitate quae naechanic. materiae
speculi Mistiones sunt Atque re ipsa, si rite judico Clicet quod dicturus tum
paradoxum videri possit' amiae tamen plurimorum corpo vis ci uitates, durabiles raniam di Wisiones sunt ut hoc vel illa modo aditone exurnorum agentium assiciantur. Et forte ut haec ipsa actio modificorurci facultas enim illa qua si Echo quae in variis locis concavis observatur, nihil alliid est quam mech inica dilpotitio eorundem quam a figura habent, resistentiaque ad otium reflecten- dixit :
117쪽
dum Ut exemplum clavis superius allatum resumamus, addere licet meras sitione alteratum illius ex Lemum maxime si clavis longa fuerit, acquirere pol se aut deperdere trant euntem magneticam facultatem ab eis uviis magni illius magnetis, terra scilicet, eandemque clavim possie paucis momentis durabilem
acquirere magnetismum mechanica mutatione a magnete recepta ut norunt ii
corporibus tributile quod cum res naturales , arte iactat liintelligerent, iron sat attente perpenderint quantum discit men elle possit inter corpus absolute consideratum d idem corpus consideratum in ii iiii stan tiis, in quibus esse potetici Quibus lain enim in calibus corror i ni ita uaedam merito ilibui pollunt non qua tale corpus est, seorsim ab aliis conii eratum. Sed quatentis inter congrua quaedam corpora situm est, estque praecipua , aut maxime activa pars compoliti corporis,aut complexi ex corporibus quibus jungitur, quaeque idoneae sunt structurae ad Phaenomena quaedam exhibenda: Hoc analogice videri poterit ex eo quod elateri contingit ii enim incurvus manu cuj ii piam tenetur , aut in pyxide Oinpii matur, implex tantum quid est quod exteta silvo conatu comprimentia removere corpora nititur. Sed in horologio arte facto vi sibric illius machina poterit evadere principium nescio quot discrepantium ac forte contrariorum motuum ipsas inter partes, vario tu inque insignium enectuti in inde provenientium:Haec observatio illustrabiat ut sortes addidero variis incorpo libus fluida iri substratiam ad convenientes motus determinatam aequivalete polle inremo elatetici maxime ii eam juvent amica agentia externa Res ultei ius exponi poterit si animadvertamus eum qui fissuta harmonica perite ludit, si ore apertum aerem assiet, aetem incondite tantum perculsitrum, si talanen ea, quam ore enat aura , transeat in initti mentiun, modi liceturque illic musici digito, alteque , simplex ptius aura in seriam abibit harmoniam. Ita pulvis nitratus ex arte temperatus licet,li flammam concipiat aperto in aere subitum tantum cum sonitu , consus uinque lumen quod citilliinu evanescat, emittM , perire tamen in pyrobolatiis , aliisque ast bre factis instrumentis dispositus, ac rum accensus variam , gratamque lucentium coiporum varietatem exhibebit, eaque Phaenomen quae mei tibin pyr technicis mirari ut Phylicum quoque exemplum quibus illustrentur analogio nostri, aceti .irii, iit ita loquar, elateres, suppeditant caepae, radicesque loes, quae vulgo siserviva dicitur aliaque quaedam vegetabilia; nam haec tempore verno seri exposita si fuerint, iucci, piri utinae in iis contenti aded agita- Duntur peculiari struct ira solidiorum partium ut lice neque terra operetur neqtie pluvia virides emiis iram a per varias septimanas cauliculos, seu solia iri id i. quasi in optimo consita solo relata Lices materiam viridium harum si ondium radicales ipsae partes subminia strent ut colli test cx manifesta adi i , lem ditis in me, .
118쪽
servavi, at ne in aere etiam qui externum fluidum est,concurrensque cum sit cis, spiritibus que variorum inleciorum, aliorumque frigidorum animalitim in tum admittere poterit, eumque ira determinatum eorum organizatione , ut tempore verno,aut aestivo novam quasi vitam iesumant cum per hyemem in tus expertia,aut quali mortua jacuis lente Mulcae enim,ut videmus,incalescentexere motum , lentumque facile recuperant, postquam utrumque amiserint pet multos forte menses. Atque haec mutatio longe citius in iisdem observati poterit .calidioribus anni te .npestatibus cum aeriis subtrahitur in antliapneuus. sica, rursul qui rellit uitiir,ut iterum resurgant Atque ut aliud quod forte gratius suetit, exemplum afferam, quia ut mere physicum est, ita di implex, maximeque conspicuum: Quamvis Solis radii lucem primario producant,aut sortἡealorem; dum tamen debito modo in roridam nubem incidunt, essingunt ibi ingentis arcus figuram,eamque varie reflexam, cies actam variis iis coloribus,quos miramur in Iride, pingiliat. Sed prosequi me oportet uterius observationem casu commemoratam,
ranctuam exemplum quo ostenderem verae Philosophiae progiesIum impediri
polle ipsa hominui consuetudine assignandi res imagimetriad, aut arbitraria nomina tanquam veras effectuum Physicorum caulas: Haec autem inter arbitraria vocabula millum videtur mali:gnioris, ut ita loquar, fuisse Natura, pluseque Physiiologiae nocuisse quam vox haec Natura, cum nulla ali toti est tam is dive tib in scopos usurpata fuerit. Quare qua puis omnem omnino vocis,
rura usum amniumque ipsi locutionum tolli nolim in vulgari sermone atque etiam in Philosophicis quibusdam distertationibus, in quibus aut summus tiror non requiritur, aut ambiguitas ipso contextu praeoccupatur, aut, ut verbo
absolvam , quoties adhiberi potest tanquam termonis compendium absque, ritatis, veraeque Philolophiae praejudicio quibus in calibus ipsemet hanc vocem usurpo, ututuin tamen spero ut libera nostra disquisitio nonnihil saltem conducat ad peritiorem investigationem , celictoriamque ii, sicarum veritatum inventionem, si hac induci homines possint, ut minus saepe magisque circums pecte, tam ambigua maleque saepe adhibita voce hac Namma utantur, sibique deinceps non amplius fingant veri se Phyliologi partes implesse,donec methodo clara particulatim a principiis quae intelligi possint, Phaenomena deduxerint. Quod aut quis praestare meminerit, aut se non praestitisse animadvertet, si ne-grectis generalibus,ambiguisque vocibus conetur res explicate iis locutionibus quae ab attentis quibuscumque lectoribus communique intelligendi facultate praeditis intelligi queant,perspicuamque hanc Plutosophandi melliodum ingeniosi quique amplecti debent hoc praesertim nonune . ub ii qui eam secuti
sunt,varia rerum disticilium investigatione explication Eque,curio: hoc saeculo non blum plurima faeliciter detexerint circa varia Phaenomen vulgis ad fugam Uacui relata, sed multa etiam inis rostaticis, Opticis, Anatomia, Bolanica, aliisque variis,quibus immorari jam nequeo, ea luis lina partibus inique . e sat suetint de ut igitate e Docicina nolita ad Philo Iophiam redundante.
119쪽
Quod ad Religionem spectat, si, quod superius in ipsus de sensione in diiL
attemIas perpendatur recteque applicetur, superior diit riatio uide in neque adversa, neque inutilis videbitur. Quare hic in compendiuin reduco quod illa sistas dixi,quibusdam,quae hunc in locum servanda erant, additis. Ae ptim quidem Doctrina nostra cohiberi ii poterunt qui minua Nati ram veneratione Prosequebantur, cohiberi inquam hi poteruiit, ne in lacrilestos eos errores inducantur quos speciosas ob causas ron Ethnici tantum Phi- solophi amplexi sunt, sed de varii etiam Chrim anismi professores qui impios Gentilium errores novorum nominiana tegmine haud ita pridem induxerunt; hoc ausim dicere, qubd multi ex Etlinicis Scriptoribus , ut in quarta Sectione ostensum est, agnoverint quidem, ut hi ipsi faciunt, Deum,sed vix a Maleri atque etiam a Munda di istinctum: atque omnino dii crepantem a Deo sudorum, ac Christianorum: Deita enim noster primo infinite pei sectus est,tum cinco poteus c persectior quam ut materiam Animae Ethnicorun Mκndana instat animet,aut ut proprie dicta corporis cujulcumque sit Deinde ut possit dividi, ex eoque humana animae, quasi decerpi, exiculpi, aut aliter se e rari queant, ita ut uni verae partes,aut portiones propriae plius iubstantiae. Cum dotat atrae, atque infideles de quibus ago nomine Dei cras conceperint de quo dogmatice multa assi rebant, a se invicem, M.tgi adhuc a veritate discrepantia. t Primo ei im eorum plerique Deum tuum existimarunt mere corporeum, ut prae er ea, quae Diogenes Laertim aliique reserunt, me minio tiginem multis locis allirmare Si Eusebii idem adlubere vis, Veteres
s.cii caede cujus authorea tomi MN V t Z ' - . . - . D d Vinalia stantia no ait mimium totum arris in novariique Ethnici Philosophi etiam trist suam Evanges iam siligere coepisset, adoptarunt argumentum veterum stoicorum , qua mundum concludebant animatu in de rationalem ex Icar 'a humanae animae quam partem intelli dentis mundi partis putabant mundi inquam quem eorum quioam i eum dice' a
120쪽
pira Theologi non tantum affirmarunt, Solem, Lunam,stellas esse Deos, . sed de negarunt in corporeas substantias, invisibilatque Naturas fabricalle mundum, ed Solem tantium oculis nostris obvium iraecque Dei corpore itas videt ut eis manifesta Obbii ejusque non degenerum discipulorum opinio quorum principiis tam congrio est quam adverta Religioni Sed secundo alii sunt qui animam mundo concesserunt rationale providensque ens , unctum corpore Universi parti, maxime C lo quod ,auernini , Aristoteles ipse udivinum corpiu aut ut aliqui reddunt, corpus Dei vocat. Sed in stipe tenuerunt hoc ens proprie in istinare hanc magnam Universi massam, atque te vera suille animam mundi quamvis quidam ex nuperis nostris Atheu tipetius indicatis in hoc tractatu, magnam i huic negotio lucem afferre putent, quantum tamen de eo tura domina reicire potui, assinis admodum est, aut fere eadem cum illa quam superius Lactantius declaravit assertam eis a Stoicis expositamque a Maximo pagano,iancto Augustino: Equidem unicum esse Deum son
mum,atque magni lauyn,quis tarn demetis, i qm mente captus ut neget esse cerius Mum3huliis nos virtutes permodanum pii dissis multu ocabulis in Ocamus, quonsam nomen ejtu cuire i, priura ignorimu idem sere iseritur a celebri, doctoque illo Romanu arrane,qui dicitur ab Augustino de cietit. DO,l.7. c. , .dixisse, Deumse arbιtrari animam mundi, o iunci um mundum esse Deum, edF- ι hominem sapientem, cum si ex Nimo ovore , tamen ab animo dicimiusapientem, ita mundum Deum dici ab animo , cumsit ex animo G corpore. Doctrina a nobis proposita, poterit, spero, mulium conducere ad defendendam divinam Providentiam contra eos cavillatores, qui audacter eam condemnant ob quaedam quae Phylicas pii anomalias cc edunt, morales enim huc non spectant' cuiusmodi sunt monstra , terra: motus, inundationes, ignium
cruptiones, fames, o c. nam juxta nostram doctrinam. Primb, Deus est agens niaxime liberum Mundumque creavit non necessitate, sed voluntate libera, cum eum fabricaverit, prout ipsi visum sueti lib.
tum initia cum nulla esses praeter ipsum iubstantia, nullaque proinde creatura, cui aliquid debere, aut quo limitati posset. Secundo, Cum Deus intelligendi vi humanum intellectum Infinite superaret latitudine, claritate, aliἱιque dotibus , non immerit quis sibi persuaserit magnum N mirabile mundi aut m aion lubordinatasque ejusdem machinas varios eum in scopos condidit te, quorum quidam spe starent praecipue ad corporeas, aliique ad rationales creaturas, quorum quidem quosdam rationi nostrae pelvios reliquit , alii vel probabiliter penetrati ab ea nequeunt, utpote qui profundissima infinitae ejusdem sapientiae abysse contineantur. Tertib, in congiuum non videtur concipere excellenti Turium hoc gloriosis simumque Ens ita res ordinalle, ut&ipsius opera actiones signacula quae tam attributorum ipsius relu, quibus humauus intellectus sapientiam diu,