장음표시 사용
181쪽
iει My VTEs AD FORE A M. meridianam videntur assequi. Atque hinc praelonga, et conti nuata montium series, quibus nullum nomen sunt enim Omnino invii ferme recta progreditur ad montem Rosa per intervallum hexap. 7 io. Unus est in hoc intervallo difficillimus callis, atque is appellatur collis inen; nempe id apud nos usitatum video, ut praealti etiam montes, ubi sunt quoquomodo pervii, colles appellentur. Audii ante aliquot annos Topographum , qui, cum collem Olen attentasset, gloriabatur se
montem Rosa conscendisse; iter dissicillimum , et periculosum memorabat, glaciei immanem vim, frigus intolerabile; attamen is collIs, ultra quem sunt omnia inaccessa, distat adhuc a fastigio montis Rosa hemap. in horiz. 3o oo. 3 43 Acclivitatem horum montium ab Andratis ad montem Rosa quoquomodo continuatam fluvii etiam persuadent , qui Scaturiunt hinc inde ex huiusdem lateribus, is praesertim, qui profluit e latere occiduo LiZius amnis, discurritque praeceps in austrum, indeque innuit in Duriam. Sesia , qui fluvius scatet eX latere Ortetvo, procurritque juxta idem latus usque ad Allagna fodinam aere divitem, imo et argento , auroque,
avertitur Inde In Vallem sui nominis a montibus , qui latius adjacent ad ortum.
3 Atque haec refero pleraque eX charta Topographica, quam descripsit mihi Castellinus Topographus Regius; nunc
quae Circa positionem, amplitudinem, altitudinemque montis sa quadrante definire nos ipsi studuimuS, non mittam , et ea etiam memorabo, quae barometro Providimus circa altitudinem Andratarum, et eius, qui prOX me imminet jugi Mon-
182쪽
MONTES AD BOREAM. I 633 4 1 Ad positionem quod attinet, quando ex specula ad
nullam ex stationibus referre eum montem poteramus, adivbmus Regium viridarium, atque quadrante prope i constituto A. XLVII tub. III cepimus angulum Mi S , quem cum recta ibi ad montem Rosa constituebat i S ad Supergam ; atque eo adducto ad turrim s. Ioannis I, deinde ad speculam O ,
exstitit angulus MOS . . 73'. I 4. 34. huic addidimus SOo num. ao P . . . IO. 36. 48. exstititque Moo, siVe mos 83. FI. 22. quem constituit recta ab O traducta per montem Rosa Mcum parallelo a specula O tendente ad meridianam s'Am Andratensem. Cathetum autem οἱ facile erat elicere totum. Nam Oo pars paralleli inter speculam, et meridianam Superis gensem num. ας est ........ 3278, 4O. pars reliqua Os' aequatur summae ex Ff . 889,88.
nempe Os . . 7J J J , Itaque prona jam erat analogia ;.uti sinus oms' aequalis complemento anguli mos' ad OP, ita sinus totus ad O IO J93 , ιδ et alia: uti sinus totus ad Om, ita mos' ad sm 7oi 87 , 67. Atque subducendo ipsam As num. χχI . . 26I34, reliqua fuit pars meridianae Am44o 33 , o I.
183쪽
i66 MONTES AD BOREAM.quae ab Andratis A assequitur in m rectam Om , quae ab Otraducitur per montem Rosa M. 346 Iam vero ex chartis Topographicis distantia Andratarum a summo vertice montiS Rosa judicatur heXap. χχo oo. Itaque, si centro facto in A, eo intervallo AM secetur latus Om, erit in M VerteX montis Rosa. Quare, quoniam in triangulo Ambi innotescit AM , et Am , et angulus Ambi , invenietur mAM angulus , quo mons Rosa a borea declinat ad oc
3 Verum hic animadvertendum, nos eum angulum cepisse a puncto in Vertice montis Rosa maxime occiduo ; itaque ad declinationem eliciendam Verticis medii a meridiana Andratensi, subducenda est ab angulo MAm dimidia illa amplitudo montis , quae ab ea Andratensi statione appareret ; atque istam offert obvia analogia: uti ΣΣopo distantia AMsumta eX chartis topographicis ad 483oi, 86 distantiam OM supputatam ; ita 3'. 31 . O . amplitudo Taurini observata ex specula ad 8'. 37. 3o . amplitudinem eamdem, quae Andratis videretur. Et eius semis demta ex angulo MAna 6'. I 3 . 32', reliquam facit puncti eius , quod est medium in vertice montis Rosa a meridiana Andratensi ad occasum declin
348 Atque his de positione animadversis, restat, ut pa ca attingamus de eius montis magnitudine; ad quam primo confert ipsa verticis in hexapedis amplitudo ; quam mensuram facile suppeditat ratio radii ad peripheriam , et partem peri-
Pheriae quamlibet. Scilicet, sumta pro radio distantia OM
184쪽
MONTEI AD SOREAM. I 67 83o1, 86. arcus 3'. IS . O . inVenitur aequalis hexapedis 33or, o o. Itaque haec est amplitudo Verticis montis Hosa. Quem verticem animadvertendum est, raro observari totum;
nam coalescit ex montium jugis plurimiS, quorum aliqui pe Saepe etiam tum delitescunt ab interjectis nebulis, cum alii
distincte cernuntur.3 49 Agedum, eXsequamur altitudinis mensionem. Porro haec quadrante observata eX specula
quae , addita ob rotunditatem telluris semisse anguli ad centrum o. ΣΙ. ΣΙ. et demta huius semissis parte nona ob refractionem . o. a. 49. evadit in veram a. 37. 2I.
cuius tangens sumta pro radio distantia OM 83oi, 86. aequat heX 2 38. 31 o Facit vero etiam ad montis magnitudinem amplitudo basis, quae certe , quoad conjectare licet eX leni montis eiusdem a Vertice, qua summa parte cernitur, declivitate, et quoad opinari fas est ex lineamentis basis eiusdem , quae eX- ponit in sua tabula Grounerus, amplissima sit oportet ab ortu ad occasum ; sed interea longe etiam protenditur massa eius montis hoream versus, et austrum, uti ipse ego eae rheda ob servabam , cum aliquot ante annos Mediolano Taurinum redirema 3 si Neque interea unica est actio huius montis, et eOrum , qui ab Andratis ad ipsum perpetuo assurgunt, quae
185쪽
pendulum insectat ad boream ; sed illam certe augent parte aliqua tum ii , qui a monte Rosa ad ortum continuantur, et postmodum ab ortu ad boream declinant alii, atque alii immanes montes, assurguntque ad montem immanissimum f. Gottard ; tum illi, qui per montem Iovis pergunt ad occasum , et moX ipsi etiam ad boream ab occasu deflectentes in Allobroges progrediuntur ad Momblanc , cuius montis altitudinem supra libellam maris De-Luc extulit ad heX. 239 I. 31x Equidem montis Iovis , et reliquorum ad occasum montium vim particula sua aliqua impendi oportet in vi contraria libranda, qua gravia in Austrum trahant alpes Graiae, atque inde etiam Cottiae , quae ad occasum juxta longitudinem nostri polygoni protenduntur. Verum eae ipsae Penninae alpes , quae Graiis, et Cottiis respondent ad occasum , istarum vim longe superare vi sua facile intelliget, qui earum
magnitudinem cum magnitudine harum vel obiter compararit. Universe vero borearum nostrarum alpium immanes massas ea consideratio apprime demonstrat, quod fluvii copiosissimi divortio facto ex continuata earum serie in omnes Europae partes longissime proficiscantui.
3 1 3 Atque, his omnibus diligenter pensitatis , et calculo etiam posito admodum probabili, in eam me ego facile patior trahi opinionem, eos montes maiorem adhuc in sectoris nostri pendulum declinationem fuisse illaturos, nisi ulla sub ipsis satis ingens vacuitas delitesceret. Etenim non , quemadmodum obsoleta est , ita et infirma videtur mihi ea vetus quorundam Philosophorum opinio, montes, nisi omnes, certe plerosque e maris fundo vulcanorum vi fuisse elatos. Profecto in
186쪽
in montibus plerisque manifesta cernimus eorum corporum vestigia, quae in mari procreantur, atque in ipsius fundo sub sidunt di, itaque alterutrum detur oportet, aut mare Superasse montes in ingenti illa, qua sunt altitudine; aut montes vi aliqua telluri interiore e mari assureXisse. Primum vero pugnare videtur cum lege aequilibrii , nisi eo usque provehinos malimus, ut aquarum vim a principio incredibiliter mai rem fuisse putemus. 314 Etsi vero clarissimum historiae naturalis lumen Bu
nius, qui vel una recente analysi Sua, qua quod novum metalli genus existimabatur, illud eX auro, et ferro coalitum demonstravit, esset de Physices scientia optime meritus; sed praeterea dudum antea scientiam eamdem re saepissime dii Vit , oratione autem, atque Stylo Semper, atque ubique mirusice exornavit , etsi is, inquam, dissentiat, quod vestigia di currentis maris, in montibus jam adultis, uti sunt, videre sibi videatur, et Vulcanorum vim illis attollendis putet omnino imparem, opinionem ramen possim quidem mittere meam veritus summi hominis auctoritatem, dimittere ex animo vix possim, commotus specie quadam evidentiae.
313 Etenim quod attinet ad vallium sinuosos flexus, juxta
quos adjacentes utrinque montes procedunt, receduntque , ea observatio fluviorum, atque torrentium perennem Vim commonstrat mihi manifestam, qui unde solum maiore firmitate sua resistebat validius, debuerunt divertere ad loca soli m bilioris, atque ita alternatim suffodere montes, et valles c Vare , easque pro maiore impetu suo cavare altiores, angustiores Vero pro maiore soli duritie, et cohaesione, quema
187쪽
modum effectum videmus. Interea vero, si rem ipsam, et rei modos attente scrutemur, diligenterque consideremus, certe montium, Valliumque adjuncta omnia, formae, directiones maris operam effectricem respuere Videbuntur, ac plane repudiare , aquae nempe latissime patentis. Atque quod sub mari montes subsint iis similes, qui prominent in tellure, ea res . nihil praeterea demonstrat mihi , nisi similitudinem efficientis
caussae. Si enim vulcani montes efferunt Supra mare, eos multo facilius efferent e fundo , quod certissimis monumentis compertum est accidisse in Mediterraneo circa insulam San
336 Atque ad hanc persuadendam, quae incredibilis videri possit, vulcanorum Vim plane summam, ferme ausim Confugere ad observationem montium in Luna; ii enim saltem plerique qua rotunda sua forma, qua exstantibus in rotundis vallibus monticulis, qua etiam praelongis, quae e montium centro videntur essi uxisse, jugis speciem vulcanorum referunt mihi immanissimorum ; ausim , inquam, hodie hoc etiam proponere argumenti genus. Nam cum anno superiore amico Londinum de hac re quasi per jocum scriberem, reSPOnSum accepi, summos viros HoOchium, Hevelium, aliosque serio adamasse opinionem eamdem.
31 Quare, si VesuVius, subjungere jam possem, si Aetna, si ager Neapolitanus omnis, si Sicilia universa, uti diligentissimus Amillonus persuadet, Vi ea Sunt elati, quae vulcanos facit, quid ni vi eadem procreati sint altissimi in L na montes certis vulcanorum notis insignitit quid ni et al-
188쪽
tissimi nostri iis depressiores, quos in Luna ex umbris me' ' , g Verum argumento non videmur indigere adeo longe accito; nam ipsi, quos peragrare nobis licet in tellure nostra montes , indicia Praese ferunt Subterraneae efferentis Vis. Etenim qui montes aut ex depositis conchyliis, aut ex Stratorum natura, indole, ac directionibus parallelis ad mare pertinere certo e Xistimantur, in iis strata quandoque erecta, saepissime vero acclivia videmus ad montis verticem. Huiusmodi autem positio tria suadere Videtur, Primo strata ea a corporibus essici nequiVisse, quae in mari Subsederint, ut ea dem a principio haberent acclivitatem; deinde acclivitatem hanc adjuvari nequivisse ab aquarum affluxu, qui semper est quoquomodo tumultuarius; denique immanissimam vim edocet , quae egerit ex maXimiS altitudinibus strata ipsa , quae in fundo maris esse debuerunt ad libellam composita, dimoverit, truserit Sursum, aptissimeque hinc inde ad latera obliquarit, aut Vero etiam ereXerIt. 319 Νovi quidem autumare aliquos eas Voragines, e quibus explicat se Vulcanorum ViS, atque actio, modicam habere sub tellure altitudinem; verum II VIderint, ne fundum crateris, ubi est Vulcani ostium, sumant pro centro. Certe Amillonus, ut mittam alia, fluxilem e vulcano lapideam massam vidit fundo maris profundiorem. 36o Iam Vero, ut ad montes nostros redeam, Grounerus qua parte accedi ad ipsos potest, Vulcanorum Vestigia agninuit in iis praesertim, qui a Veragris ad nos pertinent. Aμ
189쪽
MONTES AD BOREAM.que, si aliquid mihi licet addere ex observationibus meis, duas innuam, unam, in quam forte incidi, cum barometrum efferrem ad fastigium Mombarone. Scilicet dum repebamus per latus eius montis ortivum , prope ipsum , in quo contendebamus , callem , stratum eX silice planissimum , vidimus ad dexteram eius callis partem sursum inclinatum ad verticem montis. Stratum autem hoc narrabat nobis vetus in iis alpibus Upilio ante paucos annos patuisse a fulminibuS, quemadmodum ipse referebat, qui asperam ex ea montis parte crustam disjecerant. Vere autem inter descendendum ingentia silicea saxa ad imum eius plani acervatim provoluta ObserVaVi , atque memini, me ignem eXcussisse eX facie eorum saXorum lucidiore , quae debuerat esse plano illi contermina, non item ex facie adversa, quae erat jam opacata ab alterna, diutissimaque caloris, atque frigoris Vi. Video autem naturae studiosos in hanc ferme omnes opinionem convenire, siliceam maS-sam actuosissimi ignis vi fluxisse. 361 Observationem aliam habebam Andratis, cum illic λXas observarem. Saepissime telescopium dirigebam ad parvos lacus, qui Eporedia non longe distant ad hoream ; atque eos
a cavatis monticulis, atque asperis, Cuiusmodi esse solent crateres Vulcanorum, comprehendi singulos perbelle videbam . Accedebat vulgatissima in iis regionibus opinio, eorum lacuum aliquem profunditate esse tanta, quanta eXplorari non
posset . Denique eos lacus esse eXStinctorum Vulcanorum
reliquias ea etiam res mihi facile suadebat , quod prope Eporediam publica , quae tum erat, Via, continuato suo
190쪽
MONTES AD BOREAM. IIIxili saxo, cui Laxa est hodie nomen, ad ingentes tractus strata videretur.
Aliquae ex novo barometro altitudines.
361Ιllo ipso anno 176 , quo gradus mensionem abSOlVeramus, die decimaquinta augusti cum Colletto Canonica enim
aegrotabat repebam ad fastigium Mombarone barometro instructus pro exploranda eius montis altitudine , atque instr mentis aliis, quae eVehi illuc poterant, ad positiones, altitudinesque proXime conjectandas eorum, qui inde ad boream sequuntur, montium. Verum ViX equos in summa, quae dicitur a valle nigra , alpe dimiseramus, et saXOSum praeruptum callem pedibus, imo et manibus arripueramus, Continuo tonare , fulgurare Andratis sub pedibus, mox pluvia etiam i ruere in nos procellosa. Attigimus tamen alacres imum, uti appellant, Mombarone cornu. Illic ego sub exstante saxo h mi pronus manibus coepi dimoVere maceriam, ut barometrum erigerem, et aquae rivos excipere in dorsum depluentes. B rometro Observato, consultoque etiam thermometro , desiliviamus ad alpem a valle nigra. Ibi tugurium subivimus per humulem portam, quae eadem fenestra est tecto contermina, aSSedimus humi ad ignem , atque in fumo refecimus nos. Collet tus die decimaseptima summum ipsum cornu superavit caelo