Isagoge in botanicam expeditiorem : iconibus aeri incisis et pictis illustrata

91쪽

runt. Ubi vero & illos a se inuicem dissentire in non nullarum descriptione Vidi; ibi securitatis gratia

plerumque Vtrasque sententias adposui, quarum determinationem oculatis testibus permitto. Indigenas vero plantas ipse sim eXamen reuocaui; earumque tot genera inspeXi, quot per aliquot annos inquirendi& colligendi fuit occasio. Quod si hic & illic quaedam restant, quae minus certa, naturaeque consem

tanea, Videantur, ea quiuis pro suo ingenio, filaque experientia, facile adposuerit atque correxerit. g. 2 . Illi, qui clariff. LINNAΕo non fallent, ab eiusque generum denominatione abhorrent; nullam, Vt spero litem mihi intendent, ego saltem nullam cum eis suscipiam. Scopo Potius me iudicet, quem in his tabulis mihi praefixum habui. IS est, Vt doceantur tirones plantae tam facile, Prompte & tuto, quam

fieri potest, id generis nomen tribuere, sub quo

apud alios occurrit. Nonne vero ideo ex pluribus unum tantum nomen, & quidem Vsitatissimum, mihi adsumendum fuit 7 Quemadmodum praeterea omnia nomina primitus arbitraria fuere, ita etiam Vnuia quodque nomen, si modo descriptio adaequata adsit, ad distinguendum suo modo mihi Videtur idoneum,.qtiamsi ponas, id nomen ratione derivationis, signuficationis & priscae auctoritatis, non semper Optimum& aptissimum esse. Attamen, eX alia etiam causa nomina LINNAEI delegi: ideo nimirum, Vt, qui a generibus ad species quoque descendere voluerit, spe-

92쪽

cie plantarum, a LINNAEo edita, in eum finem uti queat; Vbi ceterae auctorum denominationes maxima perspicuitate & copia occurrunt.

Dicet forsan aliquis, hoc modo meam Bolanicam expeditiorem nihil noui continere. Non nego; ipsi, que in praefatione ab hac nouitatis cupiditate & honore, quem non nulli in eo quaerunt, ut aliquid noui dicant, satis superque me mihi cauisse docui. Hoc Vero non erubescam dicere, methodum & icones Omnino nouas esse. Et si quis putet, eiusmodi collocationem & ordinem rem esse parui momenti& laboris, is primo Vnum tantum indicem cuiUsdam libri faciat; & idem postea tentet in conficiendo indice huius generis. EXperietur sane, posteriorem tantum temporis, laboris & patientiae, quan-tUm ViX credaS, requirere. Me ipsum in fine huius Operis admiratio incessit, satietatem & fastidium huius me non cepisse: maxime cum id, quod in epistola ad Academiam Roboretanam promisi, conduplicatum quidem praestiterim, Ut quemvis rei conspectus docet; sed hoc ipso etiam laborem mihi reddidi longe dissiciliorem, quam tum, cum illam epistolam scriberem, perspeXeram atque credideram. Si quis Vero sibi persuadeat, se rem felicius atque melius passim e

pediturum fuisse, si meas partes suscepisset; is magnopere sibi me obstringet, si animi sensa mecum

communicare Voluerit. Forsitan in posterum quaedam mutari possimi, vel saltem in alio huius generis opere illorum Usus erit. 9-242.

93쪽

9. 242. Accedo ad utilitatem, quam tiro, & quiuis alius, qui rei herbariae fauet, in his meis tabulis sibi polliceri potest. Hoc loco praecipua tantum de ea sUmmatim dicam; quia in lus postea declanatione ea optime ac euidentissime adparebit; ipso etiam uri maior deprehendetur, quam ostendere audeo.

Primo fieri non potest, quin ordinem amanti placeat, si in his tabulis omnia genera ordine minime artificiali, sed prorsus secundum numerum, instituto posita & sibi inuicem succedentia, conspicit. In aliis, quod sciam, libris botanicis hoc desideratur. His tabulis illud adsequimur, ut in Vna pagina multa genera simul perspicere & diiudicare queamus. Non

opus est, Vt multas descriptiones caeco impetu Pe . legamus, quia oo obtutu generum multitudinem conspicere possiumus; quaeque, hoc numero, quem quaerimus, non insignita, eo ipso praetereunda sunt, Hac ratione quam celerrime & accuratissime rationem sussicientem inspicere, aliisque reddere, possib-mus, in quibus & cur, Vnum genus cum altero conveniat, Vel ab eo discrepet, & quaenam, eX hac tam facili collatione, partes discretiuae exclusiue propriae sint 7 Si scire cupimus, num planta, quam ante oculos habemus, ad hoc illudue genus pertineat 8 non opus est, Vt innumeros auectores prius euoluamus; his tabulis breuiori Via ad metam perueniemus. Hac compendiaria methodo etiam inter ambulandum ad

94쪽

examinandam quamlibet plantam Vti possumus; cum alias duobus, tribus & pluribus, libris instructi simus Oporteat. Singulas plantas e vestigio, & in ipso

loco, Vbi nascitur, omnique tempore, eXaminare lucet, cum decerptae in calore aestiuo saccescant, &in suis tenerrimis partibus parum ad eXaminandum sint idoneae. Qui memoria infirma laborat, his tabulis facillima ratione nominis, antea cogniti, rem,

nisci potest. His tabulis tanquam lydio lapide Utilicet, Vtrum planta recte sit descripta, an aliquid in descriptione sit emendandum, an in planta ipsa alibquid notabile occurrat 8 Quae s1 statim adnotentur,

sequenti tempore rei herbariae magnum Vsum praestare possunt. Hoc modo tutissime diiudicare possum is, Utrum praesens planta iam generis nomine gaudeat ¬a sit; an nouum quoddam genUS COMstituat 2 Vsus harum tabularum in genere, si tempus aliquod considerandis plantis utiliter impendimus, multo iucundior & gratior erit; cum plurimis sterile, iniucundum & ignobile studium hoc botanicum antea fuerit. Harum tabularum ope aliquis breui tempore singularem habitum sibi adquirere potest, Ut gentis, i etiam sine tabulis, secundum partes suas congruentes& discretiuas nominare queat. Inexercitatis hae tabulae multo adiumento erunt ad singulam plantam secundum omnes suas partes describendas, inque clas sem, ordinem & genus, redigendam. Forsitan deni quo, hae tabulae etiam academicis praelectionibus,eXemplaris instar, inseruire possunt; iuxtaque illas in hortis botanicis plantas ordine licebit collocare.

95쪽

Quod si omnia haec, & alia plura eiuSmodi, commoda his tabulis obtineri possunt; rem certe non irritam me peregisse credo, qui in conficiendas illas tantum laboris & temporis, tantum impensarum in edendas, insumserim.

omnia tamen hactenus enumerata commoda nequaquam mere theoretica sunt: sed aeque mihi, atque aliis, tentato aliquo eXamine, praetica re ipsa se exhibuerunt. Nec sperare solum, sed etiam confidere possum, si quis his tabulis, secundum scopum& finem sibi praefixum, recte Vsus fuerit, eum haeo& plura commoda, maxima cum animi VolUptate, reperturum esse. Vtique vero legitimus usus illarum requiritur, quem, qua in re consistat, paucis adhuc ostendam.

g. 246.

Cum tabularum mearum scopus sit is, Ut Unamquamque plantam secundum classem, ordinem & genus rite determinare, adpellare & describere possimus: Vtique praecipue requiritUr, Vt qUis Vocabula, arti bolanicae propria, probe habeat cognita. Ideo tironi opus est, Vt, antequam his tabulis Vtatur, hane 6 Men probe inspiciat; eius Cap. II & ΙV. saepius, saepissime vero subiunctam eXplicationem tabularum& iconum, perlegat, ct cum delineationibus comparet.

96쪽

Si quis Vocabulorum artis botanicae, quae Vulgo terminOS Vocant technicos, theoretice bene gnarus est; Vires suas non nunquam in floribus ipsis tentet.

Quod si cui initio aqua haereat; is illos flores eligat, qui in iconibus & figuris delineati, & in explidatione nominati sunt. Hoc modo imperitissimus quisque plane solus, nullo alio subsidio, breui tempore clarissimas ideas systematum & partium plantarum sibi formabit. Haec regula tamen sine dubio ad pauci simos pertinet, cum plurimi ne hac quidem indigeant. g. 248. Si flos ostenditur, vel mihi praesentatur; in meo arbitrio est, quo primo meas cogitationes dirigam. Vtrum numerum & strueturam flaminum, an corollae considerem. Si prius, viam mihi pando tabularum sexualium; si posterius, uniuersalium. Ostendendum igitur est, quid tironi in hoc Vel illo casu faciendum sit. 9. 249-Ρonamus itaque, me prius stamina respicere; numerus illorum ante omnia obseruandus est f. Vt

'o Nescio, numnam re ipsa tam arduum ae difficile sit, flamina S pistilla nudis, vel, in paucis generibus, almatis

oculis, conspicere& numerare, quam a non nullis contra clariss . LINNAEVΜ partim ridiculo, partim acerbo, modo traditum est. Equidem non ex mea consuetudine ceteros fingam; sed tamen crediderim, plurimos eadem acie

97쪽

exemplo Vnseo rem dilucidiorem reddam, fac, tria stamina obseruari: tunc in tabulis sexualibus classis tertia euoluenda est. Deinde statim pistillum' conspiciendum est, Vtrum Unicum, an numero plura adsint 3. 2I2. . Fac, Unicum tantum pistillum obseruari; res bene se habet. Cognosco florem in tertia classe, eiusque primo ordine, nimirum sub monog)niis, quaerendum esse. Hae omnes plantae triandriae ra0nonniae se praebent pagina quinta, neque hac Vnica quidem pagina expleta. Nonne facilius florem meum intra hoc breue spatium reperio, quam in auctoribus, ubi folia aliquot, si casus tulerit, pem legenda essent. Vbi huc Vsque progressits sum, ad corollam me Verto. Si illa, exempli gratia, sit tripetala; probe cognosco, priores octo omittendas mihi

aeie oculorum gaudere, qua ego gaudeo, & tamen ad diiudicationem staminum & pistillorum raro, & fere nunquam, lentibus utor; exceptis stigmatibus, quae saepe lente indigent. Nec illa obiectio mihi multa consideratione digna videtur, quae inde petita est, quod stamina S pistilla saepe laesa, S per consequens numerus eorum incertus sit. Nam, ut silentio praeteream, nullum systema, si hunc defectum respicias, certum esse, is casus forsan rarissime occurrit. Semper quaedam rudimenta adhuc restant; S praeterea plantae dantur, in quibus plures flores simul adsunt, ubique ex aliis defectus prioris facile perspici possit. Vt uno Verbo complectar. LINNAEANVM systema re vera omni honore S laude dignum est, si modo oculis ab inuidia di vituperii pruritu alienis adspiciatur. Vituperare semper facilius est, quam corrigere

98쪽

esse, Vtpote quae monope talae sunt. t Iinc plantam

meam quaeram, Vbi Vocabulum TRIPET. digitum quassi intendit. Hic, tantum quinque genera occurrunt, quorum Vnum Certe meum erit. Quomodo

vero hic agendum y Adspice calicem. Si monu'llus, genera, Ut priora, tria habes; si p0lπ'stus, genera

duo habes, Ut posteriora. Fac, calix sit monophyllus; incisuras respice. Si, Verbi gratia, calix sit trist-dus, tua planta est Vel RVΜPFIa, Vel CNEORVM. Vt vero & hae duae distinguere queas; stigma tantum in loculo quarto consideres. Hic loculus tibi indicat, RUMPTIAM stigma trigonum, CNEORvΜ stigma trist tum habere; loculus luintus te docet, RUMPII AΜdrupam, CNEORVM baccaim; & loculus sextus instruit, RUMPTIAΜ nucem & nucleum, CNEORVM semina solitaria habere. Si plura nosse cupis de planta tua, numerum post loculum seXtum euoluas in tabulis uniuersalibus; & desiderata ibi inuenies. g. 2SO. In gratiam tironum, & autodidactorum, aliud exemplum huius classis tertiae proponam. ΡOnas, florem tuum esse monopetatum. Videas, Vtrum pares, an impares, incisuras; corollam regularem, an irregularem habeat 8 Si prius; calicemque, exempli, causa, haberet quoad numerum trist um; in hac tabula sub monopetalis nullum calicem inuenies trifidum; nam eXtare deberet inter Numeros 46. & 47. Inter hos tamen duos numeros, alius quidam nume rus, comprehenditur, nempe Num. IO99. Si igitura bunc

99쪽

hilne p. 32. euoluas, florem tuum quaesitum habes sub nomine CAssYTAE; Vtpote quae in hoc indice ordinario quidem omissa, sed deinde ad calcem repetita est. Plane idem occurrit inter Num. 37. & 8. . 23 I.

Sed contingit non nunquam, Ut plura genera, tam ratione classis & ordinis, quam ratione calicis &corollae, secundum numerum sibi aequalia sint; in

hoc casti saepius stigma distinguit, Vt in Num. q8.& 49. Quo etiam stigmati subiunctus stylus pertinet, Ut Num. 286. & 287. Si neque hoc sussiceret, pavea erunt, Vbi pericarptum Vel semen discrimen aliquod notabile non reddat. g. 2 2. Denique, si in sexualibus haec omnia non sussicerent, quod in Pentandriis M0u0Dniis praecipue fieri solet; tabulae uniuersales insipiciendae sunt, Vbi

tandem ad certam quis cognitionem perueniet. Interea subinde facilius his tabulis metam attingemus, quam alio modo, Vbi res multo dissicilius procederet. Cuius eXperimentum modo capiat, si cui placet, plura inueniet, qUam Verbis praedicare audeo.

Quod ad usum tabularum uniuersalium attinet, idem, suo genere, quod in praecedentibus, est faciendum. Eo tamen discrimine notato, Ut PraecipUe CO-rollae figuram inspicias, & de hac tabulam, corollae

100쪽

iudicem, euoluas. Vnicum exemplum rem planissimam faciet, ex quo deinde ad alia colligendum.

Fae, plantam mouVetalam regularem mihi praesentari: tunc prima Vniuersalium tabula mihi euolvenda est. Calicem postea considero, qui in flore meo abest; hinc sub triginta prioribus quaero, nam hi nullum habent calicem. Iam corollae incisuras adspicio. Ponamus, eam este sexfidam. Hinc usque ad Num. 14. descendere potero. Nune ad flamina progredior, quorum sex inuenio; ergo Num. ΙΑ. IS. I6. Praetermitto, qui pauciora stamina habent. Tandem reperio, florem meum nullum quidem stylum, sed sigma trifidum habere. Quid ultra 8 Vnam

inuenio tantum, hoc tempore notam, huius generis plantam, sub nomine YVCCA descriptam.

Non difficile esset, usum hunc tabularum Pl ribus exemplis perspicuum reddere. Sed lectoris viribus minus tribuerem, si pluribus illum morarer. Restat igitur, ut causam eius reddam, cuius supra

I. 227 A mentionem feci. g. 236.

Separaui nimirum quaedam LINNAEI genera, quae ille in unum contraxit. Hoc secundUm scopum mihi propositum, quem in tabulis meis indiu caui, non potuit non sieri. Nam cum ille si