Isagoge in botanicam expeditiorem : iconibus aeri incisis et pictis illustrata

61쪽

. Pericarpium dicitur seminum inuolucrum, quod ea matura dimittit. Alias etiam pericarpium nominatur calix, vel immutatus & pessistens, Vel post n0ris secessum mole auctus, fructumque Cingens.

Pericarpit partes numerantur quinque. Valua, seu Ualaula, in integumentum fructus eXternum Varie dehiscens. Septum, seu disiepimentum, est paries fructuS internus, quo perica tum in plures distinguitur cellulas, seu cauitates. Glumella, est pars connectens parietes internos cum seminibus. Locutus, seu . l0Cu- lamentum, est cellula, seu cauitas, Vacua pro semidum loco. Sutura, est linea, quae fissurae, in maturitate succedentis, Vestigia ostendit.

g. I 49- Pericarpit species nouem sunt diuersae. Capsula,

est pericarpium membranaceum siccum & CaUUm. Drupa, est pericarpium pulposum coriaceum & densum, nucem continens. Bacca, est perical pium Pul- possum succulentum, semina nuda, seu arillas, sparsim continens. P0mum, est pericarpium eualue, seu bacca maior, loculamenta cartilaginea continens. Acrii, sunt baccae minores, inprimis si plures in Vnum corpus coaceruatae sunt, vel si plUres pedunculo communi, vel simplici, Vel corymboso, Vel ramoso ad-

62쪽

haerent. Legumen, est pericarpium, in quo semina uni suturae tantum adhaerent, & altera opposita facile dehiscit. Siliqua, est pericarptum btualue longius, in quo semina Vel suturis Vtrinque, Vel septo ipso membranaceo & fungoso, adhaerent. Silicula, a siliqua longitudine tantum differt, qua breuior est. Conceptaculum, est pericarpium Vniualue, latere in longitudine dehiscens a seminibus distinctum. Strobilus, seu conus, est pericarpium eX amento factam. g. I O. Pericarpium differt variis modis. Figura, qua est: turbinatum, inflatum, membranaceum, triquetrum, arti culatum. Vahitia, qua est: Uni ualue, bivalue, triualite,

quadrivalve, quinquiuatur. Dissepimento, qua est: para telum, c0ntrarium. Debiscentia, qua, Vel apice: quadrifariam, quinquifariam, multifariam; Vel poris, Vel horizontaliter, Vel articulatim dehiscens. Capsula, qua est: viricapsulare, bicapsulare, tricapsulare, multi- capsulare. Bacca, qua monopyrenum, dipyrenum, tr nrenum, p0 'pyrenum. g. ISI. Semen g. I 46. est adparatus eorum, qUae ad

producendam plantam requiruntur, essentiamque fructus constituit.

f. IS2. Species seminis tres sunt. Semen proprie dictum,

Vesica tunicatum. xlix, semen epidemide ossea tectum. Propago, semen musici decorticatum.

63쪽

Partes seminis propria habent nomina. Corculum, est nouae plantae primordium intra semen. Eius pars squamosa adscendens, plumula; pars descendens simplex, rostellum dicitur. Cot)ledon, est corpus seminis laterale, bibulum, cadueum. Hilum, est cicatriX e trema seminis ab eiusdem adfiixione ad fruet m. illus, est tunica propria exterior seminis, sponte sincedens. Gronula, est caliculus adhaerens, quo semens Volitat. Panus, est corona plumosa & pilos volitans. Eius filamentum, quod pappum eleuat, Scum semine connecti stipes adpellatur. Ala, est membrana semini adfixa, qua Volitante seminatur.

Disserentiae seminum variae obseruantur. A umerus ab uno ad plurima adscendit; hinc planta : m0- nosperma, disperma, Disserma, post perma. Ratio loculamenti, semen est: vniseculare, Hloculare, Cet. Ratione figurae: cinctum, cordi forme, echinatum. R tione substantiae: osseum, callosum. Ratione c0r0Ras

nudum, dentatum, pansum; pan0 capillari, plumosis,

villoso, pilai O, paleari. Ratione integuUenti: te tum, nudum. Ratione situs: nidulans, futurae aduexum, columellae ad lim, receptaculis infidens.

Haec de partibus plantarum ratione vegetationis& fructificationis.

64쪽

CAPUT III.

Experientia & crebrae obseruationes Bolanicosed OCVerunt, quatu0r Unicuique plantarum inesse partes distinctiuas. Ρartes Vel plurimis, Vel paucioribus, Vel paucissimis, vel indiuiduis plantis communes. g. I 7. Ex his quatuor plantarum partibus Bolanici quatuor earum deduxerunt characteres distinctivos. EX Characterum conuenientia cum plurimis, cla/sses constituerunt. EX conuenientia cum paucioribUS, Ordines formarunt. EX conuenientia cum paucissimis, genera distinXerunt. EX conuenientia denique cUm indiuiduis, species disposuerunt. Seu ordine inuerso. Species, eX conuenientia plurium indiuiduorum; genera, eX conUenientia plurium specierum; ordines,eX conuenientia plurium generum; cla Oes, eX eOΠ- venientia plurium ordinum originem duXerunt.

Partes conuenientiae in Una eademque planta, diuerso ad partes peculiares habito respeetu, diuersae& plures simul deprehenduntur. Hinc non modo plures & diuersae partes plantae characteres sistunt distinctivos; sed eo ipso plures & diuersae ab Vna

65쪽

eademque planta desiuini possunt classium, ordinum, generum & specierum diuisiones & denominationes. g. IS9-Μodus, quo Bolanicus, a peculiari plantae parte charaeteres distinctiuos desumens, plantas ipsas in classes, ordines & species dispescit, melodus botanica, seu fistema botanicum, dicitur. g. Ι6O. Si omne systema botanicum a certa & peculiari plantae parte oritur 3 IS9. ; Omnis autem plantae pars naturalis est; hoc sensu omne lystema botinucum naturale dici potest. g. I6I. Ρartes plantarum sunt Vel vegetationis, vel frudi ficationis c3.3Ι. . Duplex igitur eXinde enascitur systema botanicum. Alterum, quod partibus vegetationis ; alterum, quod partibus fruct cationis nititur. f. I 62. Bolanici, qUorum methodus certam vegetallanis partem pro fundamento habet, hetero xi; qui vero suum systema ex parte quadam frudi cationis disposuerunt, orth0 xi nominantur.

g. I 63. Bolanici heterodoxi g. Ι62. , Vel radicem, Vel folia resipiciunt. Priores rhizotomi; posteriores p' lubili dicuntur. Quibus adnumerari solent: AH

66쪽

betarii, a methodo alphabetica sic nominati. P AMu0mi, ab habitu plantarum. Gronici, a tempore florendi. Tvopbili, a loco natali. Empirici, ab usu medico. Seplastarii, ab ordine PharmaCOPOeOrUm. f. I 64. Bolanici orthodoxi g. I 62. , Vel universales sunt,

vel particulares. mniuersales, Omnes plantarum classes methodo condiderunt systematica. Particulares, unius tantum classis systema composiuerunt.

Fructisae dicuntur, qui a partibus fructificationis; Corollistae, qui a membrana floris intema, seu corolla petalosa; Calicistae, qui a membrana floris eX- terna, seu calice; Sexuat ae, qui a partibus floris e1- sentialibus, si amine & pistillo, seu sexu, sua composuerunt systemata.

g. I 67. Orthodoxi particulares cs. Ι64. , exhibuerunt classis compositorum, umbellatorum, Praminum, fungo'rum, blicum.

g. -I68. Bolanici orthodoxi, eorumque systematum ratio i& fundamentum, eX sequenti tabula, a LINNAEO ma

67쪽

3. I 69. Systematici sunt UNIVERSALES, ratione

floris, eiuSFecorollae, quoad

calicis & flaminum simul: ROYENIUS. GMELINURfructifcationis totius: FRAGMENTA.PARTIALES, ratione

68쪽

SYSTEMATIBUS TOVRNEFORTII,

f. I7O. Sicuti nunquam a me impetrare potero, Vt partes' eorum amplectar, qui opera & studia aliorum tr ducUnt, ΠΟΠ raro, quam acerbissime cavillantur; ita illud inprimis de systematibus botanicis, supra recensitis, non possum non habere religioni. Vnumquodque systema, ex tempore & fine auctoris, suaS meretur laudes; Vnumquodque rem botanicam eiusque studium adiuuit, adi luat. g. I7I. laterea tamen aliud alii, diuerso respectu, omnino palmam praeripere; aliud alio minUS, magis, scitu necessarium esse; aliud alio maiorem, minorem, dissicultatem secum ducere, nemo ibit inficias. g. I72. Si exemplum meum, Ut autodidacti, proponere licet, eXperientia edoctus sum, tria potissimum systemata tironi non tantum Omnium minime necessaria esse, sed & ad genera plantarum distinguenda & nominanda omnino susticere. Systema opinor TOT NEPORTIANUM, RIVINUM & LINNALANUM.

69쪽

Me non fugit, haec ipsa tria systemata ea esse, quae pluribus nec suffcientia Videntur, nec arrident. Sed quicquid eis obiici potest, eorum Veris & indubiis utilitatibus ne minimum quidem detrahit. Lotanicae meae expeditioris saltem nullus Vsus esse poterit, nisi cui dicta systemata sunt familiarissima. Ne dicam, terminis ex illis systematibus uultum botani

cum carere posse. .

Hinc meum est, praeter claues, quas tabulis sexvalibus & uniuersalibus botanicae expeditioris praepositi, quasque Ut botanophilus saepius legat & relegat, suadeo, singula haec tria systemata paulo enodatius explicare, & iconibus, in fine adiectis, illustrare. Ita tamen, Vt eis tantum insistam, quae Vsui tabularum mearum inseruiunt, reliqua silentio transiturus.

ΤοVRNEPORTIVS, a c0rollae figura suum formauit systema; omnes pigntas primario in herbas & su frui res, in arbores & frutices distribuens. Optimum iudico ex ipso ToVRNETORTIO methodum describere.

M Tab. I. Fig. II - Tab. II. Fig. XIV. Fig. II. Fig. XV. XVI. XVII. Tab. IV. Fig. lv-XI.

70쪽

177- Flores petaloidei g. Ι76. , Vel simplices sunt, Vel compositi. Illi flosculis & semistosculis carent ); hi ex flosculis & semistosculis constant v. g. I78. Flores simplices g. I77 I Vel vilico, Vel pluribus donantur petatis. Illi monopetali ); hi polus tali dicuntur. f. ID Florum simplicium monopetalorum 9. I 780, di'

ferentiae desumuntur ab eorum forma. A campana,

sunt campani Drmes et, ab infundibulo, sunt infundibuli formes ' ; a rota, sunt rotati a multiforma, anomali ; ab animalium rostro, labiati I9. I 8 . Flos campani formis 3. I790, campanae formam