Pilati montis historia

81쪽

FkL. PLATERuri, qui tamen ipse, licet nihil de stirpibus pilatinis typis consignaverit,montem tamen earum gratia catacasse, ex REN- CHAT Gl time colligere laet deinde laudamus i cm Buasourimedicum,nam inensem, Giuliere num rivum, plantas non paucas in pilato a se colu ris continens, in Bibliotheca Upialiensi asservatur praeci- ,ru autem a Jox. μα ScHEu ZER ejus Fratre JOANNE.istrari meruit, priore ob edita Itinera Alpina isto ob imia mortalem Agrostographimn inter Re Herbariae Scriptore i signibus proximiori vero nobis tempore a Clarissimo JOAN GEsNERO , elvetiae nostrae decore. Innumeros caeteros Ph ilo tanicos laudasse facilius est, quam ex ordine nominasse. Non quidem proposuimus plenum illarum Chialogum itinere, Qvtilgares omnes frequentiusque obvias, quatim potissima pars in reliqua Helvetia etiam reperitur, simul e ponere quod quidem D. M mRALTo in Paraas μει riae plenius D. D. ScumcMERus scripto quidem nondum edit, sed , me quond- perlustratoci plenistime autem ante

paucos annos Celeberrimus I ALLERus . Opere, de quo sibi non Patria duntaxat,sed eruditus Orbis Omnis gratuletur,jam egerunt exhibebo itaque fasciculum saltem illarum , quae in erieulsionibus in Montem, Julio inprimis, Augusto mensibus, quorum tempestas hujusmodi ambulationibus magis favet, colle lae sunt, vel non adeo frequentes mo plurimae imire rariores ibentur, utpote mirum ex parte, non nisi inalpetadiis, editis locis occurrere sciitas. . .

Quae enim circa Montis radices poni crescentes reperiuntur plantae ubiqu ser etiam ad pedes aliorum Win proximis pratis crescunt; attamen illud nequaquam tacendum .st, mihi visum ess Solum circa Montem, mi propinqua Regione haud tantae varietatis ferax esse, nec tam laete procaciter succrescere, si cum aliquibus aliis quam plurimis Helvetiae lodis conferatur, licet mitius etiam coelum in Pilati

vicinia vigeat cui quoque solertia incolarum in colendis

82쪽

educandis illis, quae ex utilitate se commendant, non minus se jungit. Ueggengis tractus ad ripam Lacus orientalem ex opposito Pilatini Montis in meridiem clivosus, maestivarium, Whybernaculum dici promeretur, etenim toto anno tum prum tum serotina Pomonae, Bacchi, Cereris es Horrae munerii. fructus, oleraque runde promit, nec Juglancibus Persio, Vitibus , Castaneis tantivn sed melonibus, Ficubus , mygdalis, Limonibus, Aurantiis, imo Gujubi fidus. Ipsi Bilati ima ubi in colles, planities subsidunt. qua parte Regio reserari incipit, in bella palaua Warva excurrunt mutitivario fructiferorum etiam fruticum arborum solitari vel, sepe inter crescentium genere feracia, imo&Vitium, si coli selertius haud negligerentur. Illud quoques hic annotare haud negligimus, quod etiam omnes, qui de Alpium genio scripserunt, EsNERI, Simoi, cum etini memorarunt stirpes videlicet alpinas procumbentes . humilior', strigosiores ac pumilo. ejusdem species duplo minores , quam quae in Solo mitior en crescunt etaris instar nanorum , ii illis, quae in vallibus

proveniimi comparaveris , habendas attamen si saporem si huccum , fi odorem . si vires probaveris, long has praecedunt imo firmiores, tenaciores, rigidiores sunt, ut asservatae etiam non tam cito marcescant, Winterhariis locatae diutius incorruptae perstent , nativosque colores in ianos conservent; si causam requiris, considera minus in montibus

aeris pondus,' minus validam proinde succi nutriti propulsionem considera rigus aeris montani, quod fibras consti imgit, .ciloris modicum, quo minus illae laxantur , ut parcius propterea planta nutriatur, difficilius pinguescat, siccior,

ac strictioris compagis evadati in etiam intensus magis e rum saporis acrimonia, quam frequentium item ventorum amatus augent cum continuo aqueum illud nimium , quod succo earum permistum est, depopulentur, nec nisi ramoste haedricae . aut foraminulis hiantes particulae, Oleosas puto, Quuiusque speciei salinas intra utriculorum, fistula a Ium

83쪽

rum cava remaneant quas porro contra depraedantem aestum

frigidioris atmosphaerae perpetuita egregie defendit simin-que injuriarum Aquilonis patientissimas tramitiordinem recensionis etiamtuni o ne sanum retunes , non moratus tot non minus tamen mihi venerabile Bolanicos Ambaptistas, quo bina illa praecipua reauisita phitas nempe concinno aliquo Ordine collocandi simul ex charactere quodam praecipuo agnoscendiis denominandi. quantum non quidem ecaccuratissima ratione, quae saepe nuntia videri potest licuit, conjuncta sint satis enim aevi illius methodi cogniti sunt sed non tanti ut Insiliuiones has, a tot annis cultas, assuetas omnino abjiceremus , quasque

sicile est plenius perficere: Mus rei laticlandum exemplum nuperrime dedit cia laus de Baa-ς DRE- μαι --

Βοωή . secundis dicam potius novis cinis, edendo. minibus ournesoniani , ubi suffciebant . aliis superaddere inutile visum est quam alteriam . ex ejus accuratissima ι me ratione Stirpium Helvetiae Cilla, quae CoN GHNERus in ipsius Montis descriptione dedit , cujus exemplar. quod sibi reum erat, correctisne manu sua farias continens, allegari.

Ηοο me is aliis sesne ianis editis Ineditis sibi comparavie

μου res passimi is tempore suae Nuntiaturae, quod Benefice tissimus Fautor cum exquisitissima sua Bibliotheca omni meis usibus

84쪽

Sisinu das rario impanae prima Figuram

POLYGO TU angustissiliuni non ramosum lint. 8.s Polygonatum Mus verticulatis II S., 288. Polygo. nati genus erectum co-- GEM eis in L scriptione Alamiis stacti seu Pilati. UUUΜ Convallium album Inst. Polygonatum bis lium, scapo florigero phyllo H. S. Η. 286.

GΕΝTIANA major lutea Ins. o. Gentiana floribus rotatis, verticillatis . S. H. 4 9. magnamis veteribus jam cognitam EsNERus M. F. GENTIANA major purpurea s. o. Ia Gentiana soliis imis petiolatis ellipticis , floribus campaniformibus veribollatis Η. S. H. 478. punicea amarior GEsN. M. F. ΝDAN A Cruciata Iust. i. Q. Gentiam floribus verti, cinatis . floris tubulosi segmentis brevissimis Η. s. H. 4 4 GENTlANA Asclepiadis solio dist. o. ri Gentiana foliis ovato clanceolatis , floribus campanulatis in alis sessilibus Η. S. I 478.

GΕΝΤΙΑΝ Alpina pumilr, verna major, Inst. o. 8 Gentiana flore unico tubuloso, foliis ad terram congestis , ac tis . . H. 476.GΕΝTIANA Alpina pumila Centaurei minoris folio Dist. I. s. Gentiana humillima, caule ramos , tubo floris omgissimo Η. S. H. 47 .

85쪽

GENTIANA pratens flore lanuginos dis. r. a Gentinia solus ainplexicaulibus floris fauce barbatam s. H. 473. GmTIANA utriculis ventricosis Inst. 8 i. . Gentiam calicis

'entagonialis maximis . S. H. 4 α GENTIAΝ palustris latifolia flore punctato dist. 8 l. 4. Genaiana caule nudo ramosissimo flore rotato , punctato H. S. H. 479. flos itellae instar expansus quatuor vel quinque segmen

torum.

GENTIANA angustilalia autumnalis major Inst. I. Gentia n foliis longis de angustis, floribus in alis caulis, sessilibus Η. S. IL 77.

SOLDANELLA Alpina rotundissilia , item soldanella Alpinaininor solio minus rotundo IV. 8a solamellam S. H. 488. ANDROMEDA Allis alternis lanceolatis margine reflexo

Η. S. H. I LASCLEPIAS albo flore Inst. 94. I. Asclepias foliis ex orato lanceolatis, glabris, floribus racemosis albis Η. S. H. et 'CAMΡΑΝULA Alpina echio1des pyramidat Inst. C9.- CAMPANULA Alpina pubescens, spica florum pyramidata Inst. II o. o. Campanula floribus lanuginosis in densistamam spicam congestis Η. S. H Do Ananassam prim i

tuitu diceres.

CAMPANULA Alpina Teucrii festo angulato Inst. IIo. M Campanae festis rhomboideis, natis, spica unitaterali pene nudam S. H. 49 I. CANPANULA Alpina linisolia caerulea hist. III. I3. Campanin foliis imis cordatis, vix erratis, superioribus linea

ribus integris Η. S. H. 494. CAMPAΝULA Saxatilis , Echii solio flore magno Inf. Ilo. 9. Campanula foliis hispidis, caule unifloro II S. H. 493. CAMPANULA soliis Echii floribus villosis Ins. IIo est majoreis minore flore 7 Campanula foliis obtusis, serratis. hispidis, floribus in fauce lanuginosis Η. S. H. 49.

CAMPAΝULA Alpina rotundissilia minor Inst. Ita. 6. Campanula talis omnibus serratis iniis cordatis superioribus

86쪽

RDUNcULm solio oblongos spica orbiculari, A

mpunculus foliis imis cordatis . superioribus oblongis, set ratis, spica vatim s. II. 98. RAPUNCULUS solio gramineo, Ins. II 3. a Rapunculus foliis tenuissimis, spica haemisphaerica H. S. H. 497. APARI NE latifolia humilior montana, Inst. II 4. I. Rubeolari liis octonis, seminibus hispidis, ex summo caule panicul ta M. S. H. IJ7. Matrisylva. RUBE quadrifolia semine duplici his da I. B. III. v I 8. I. Gallum foliis quaternis, ex ovato lanceolatis, seminibus hirsutis longe petiolati M. f. Η -ss. GALLIUM luteum, Insi rivi Gallum talis octonis, gra. citissimis, confertissimis , hic flava caulem terminante, S. H. 46r. Prata ad meridionales Montis radices adeo hac

planta luxuriant, ut unice dum floret eam alere diceres. GiLLIUM saxatile minimum, supinum & pumitum, JvsSIET M. A. R. III 4. 49a alium soliis senis novenis su asperis spinula terminantis. H. S. H. 46o. CRUCIATA Alpina lati folia, laevis, Ins. Is Asperula foliis quaternis, ovatO- lanceolatis, ramis alternis m. S. II. 4 7. '

CRUCIATA floribus paniculatim astantibus . 'Mors re Gallum soliis quaternis ex orato- lanceolatis . seminibus hirsutis longe petiolatis. CRUCIATA palustris alba. s. ras. 6. Gallum altissimum soliis quateries obtusis.

CLASSIS ILAE era sed freta In funibusique viaeque.

Mini rata palustre lassolium 'riphulum, Inst. πΜe anthes talis ternatis Η. S. II. 48 AURICULA Uisi flore luteois purpureo, In ra Prunalila soliis sestatis, carnosis, glabris limbo florum conico

87쪽

AURICULA Ursi carnei coloris soliis minime serratis, Bb Ia I. Primul foliis glabris, carnosis integerrimis, Η. S. Η. 48ς. CENTAUREUM minus, Bis. 22. flore albo ibid. Geii- . tiana foliis trinerviis, ovatis, floribus umbellatis . tubo tructissimo, H. S. H. 7 .

ANDROSACE Alpina perennis. angustissilia, villosa &isu,tinora, bis ia3. i. Aretia villosa floribus umbellatis, II S. H. ss. Sed aut Philli genus GNER M. F. PRIMULA veris adorata, flore luteo simplici I si Ias .piti mula foliis rugosis, hirsutis, spica inclinata flore flavo, in

tori odoro, , S. H. 483. PRIMULA veris rubro flore, Inst. 24. A. Primula soliis hris rugosis, subtus farinosis, umbellifera, . S. Η. 48 'PLANTAGO gramineo folio major, Dis. 27. I. Plantago foliis linearibus spica oblonga, . S. H. II. PLANTAGO gramineo folio minor, Ins. 27. I. Oron

pus foliis linearibus sum oblonga Variet. V. H. S. Η. 47r. VALERIANA Alpina scrophaeariae Alio , VALERIANA Alpina sellis in s radiis repente, inodora,

. Inst. 3r. 4. Valeriana soliis omnibus integris ex orato acuminatis, leviter dentatis , Η. St. 66

VALERIANA Alpina prima, VALERIANA Alpina altera , Bist. 3r. 3. Valeriana laliis ad

catilem tripteris, H. S. H. 66

VALERIAΝ palustris minor, VALERIANA palustris media in odora, parum laciniata, Se VALERlAΝ aquatica minor flore minore, Inst. 32. 2. Valeriana mis imis Mibus . superioribus plerumque pinnatis sexu distincta, H. S. H 663. IUTHOWERMUM, palustre minus, LITHOSPE-- Alpinum tomentosum minimum, Inst. 37.

et Scorpiurus perennis floribus majoribus II S. H. seto. WMPHITUM, Consolida major flore albo vel pallidera eo, quae faemina, Ins. 38. I. Symplutum latus ovat

88쪽

LYSIMACHIA umifusa, solio subrotundo acuminato flore luteo . imi r a Lysimachia solus ovato acutis floribus solitariis caule procumbente Η. s. H. 48i. VERONICA Alpina rutescens, cVERONICA majoris inescens stera, Inf. - 3. Veronica labis ovatis raro crenatis, fructi ovali, minor floribus in

summo caule caeruleis Η. S. H. 32. VERONICA maxima Bis. - Veronica soliis cordatis longe mucronatis , calis racemosa H. S. H. 29. VEROΝICA minor, foliis imis rotundioribus, Bis I 4 ,Veronica foliis cordatis superioribus majoribus, acutioribus, ex alis racemosa, FI S. H. 29.

VERONMA supina suae Teucri pratensis, M. M. f. V ronica his imis cordatis superioribus angustioribus ellipti

cis , ex alis racemos. H. S. H. VERONICA caule non ramoso floribus congestis ternato, liis ovatis pene glabris Io. H. S. H. 3I. VERO XICA parva saxatilis cauliculis nudis, Inst. 44. II. V ronica foliis vatis radicalibus, caule nudo , Η. S. Η. 32. CHRYSOSPLEΝIUM foliis amplioribus auriculatis, Inst. IM. r. Clirrsosplenium foliis alternis, Η. S. H. D.

PINGUICULA Gε-εκ Βεβ. v. inguicula calcare cillcylindrico, violaceo flore Η. S. H. 6II. laudatus Montis Autopta in ejus descriptione sic ficto ab ipso nomine adipellatam dicit, mi notis sua manu Exemplari, quod sibi retinuerat in margine disipsit Liparim etiam dici posse. PIΝGUICULA flore albo minore, calcare brevissimo, Inst. Q. Pinguicula calcare lato , conico . ore albo. . . H.

89쪽

UNARIA quadrifolia supina, mi r o. 4 Antirrhinum caule

procumbente, soliis verticinatis, quaternis, floribus racemosis Η. S. Η. 6i UNARIA haederacio solio glabro, seu Cymbalaria vulgarisis I 69. r. Antirrhinum foliis alternis, quinquelobis Η. S. Η.6.3. PEDlCULA Ri pratensis purpurea, I ik, a Pedicularis cauleramoso procumbente, floribus partis, Obtusis Η. S. H. 622. PEDICULARIS Alpina Teucri solio, purpurascente conra 's' x et Staehelinia H. S. H. 624. PEDICULAR l Alpina ilicis solio, major, Inst. I 3. s. pedicularis foliis alternis pinnis pinnatis, foliis ex spica florus in longe eminentibus, . . H. 6a

Hinc inis Alpina talo citerariis. 73. s. ridicularis caule erecto non ramoso pinnis Morum retroversis, in bricatis Η. s. H. saa. erba soliis spleni persimilis dicitur MNER M. F. margini autem adscripsit, ridicularis

montana.

PEDICULARI Alpina , floribus purpureis spicatis, soliis pim

natis, verticillatis . II S. H. 628.

POLYGALA foliis imis subrotundis, superioribus anguiliti

acutis 2. H. S. H. Sos.

POLYGALOIDES' S. . So7. OROBANCH major artophyllum olens Inst. Oroba li caule simplici albido, foliis sub flore longioribus

Flo qua nae ictus Ahiis imitarin aduncis. BRUΝELLA caeruleo magno flore Ins. 8a. a. runellas is integris vix dentatis spica soliis majorem S. H. 637

90쪽

LAMIUM Vulgare album, seu archangelica flore albo, Inst. I 83.1. Lamiam soliis diistis, cordatis, acutis Η. Η. 6 i. - a. SALVI montana maxima cibilis Hormini, flore rubescente

sit. 18o. a. Salvia soliis cordat, sagittatis, serratis, acumtis Η. S. H. 39. CASSIDA palustris vulgatior, flore caeruleo Inst. I 82. I. Cansida foliis cordatis longe decrescentibus, serratis, floribus gemellis H. S. Η. 63 . SYDERITIS vulgaris hirsuta I. B. III. 42 a Betonica Oliis inter verticillos dissitos brevibus, aristam formantibus, integris Η. S. H. 6 6.

CALARI THA Pulns odore sive Nepeta, Inst. 194. Cala minina soliis ovatis, obtusis, caule procumbente Η. S. R Osti IN ODIUM montanum, με is s. α linopodium verticillis paucifloris in spicam congestis II S M. MD SERPILLUM foliis Citri odore, Ius I9s. I. Thumus verticillis

in summis ramis congestis, foliis ovalibus bati ciliatis, flore minore, Citri odore paulo pallidius Η. S. Η. 6 4 6 s. CHAMAEDRYS fruticosa silvestris Melissae lio, Inst. os. 3. ChamaedrIs foliis cordatis , scapis norigeris nudis, spicatis, longissimis Η. S. H. 63a. .

POUUM Lavendulae lio Inst. - Chamaedrys soliis intestis angustis ellipticis subtus incanum. s. H. 63et. GULA sylvestris villosa, flore caeruleo M lam &BUGULA Alpina minor rubrilalia flore caeruleo purpurascem te ScΗEucΗ Din. Alp. V. 424. 4. Bugula λliis angulose dentatis, caule simplici I . S. H. 63s.

CLASSIS M

.ma crvcm peracti quasvur, nee ilaribus, ossem NASTURTIUM Alpinum tenuissime divisum, Inst. I L pullum foliis pinnatis, pinnis lanceolati H S. H. 47. OLMPIDi in speliense Hieracii latio hirsuto, 'r .i Biscutella solita aspero dentato, siliqua laevim s. n s r.