Hieronymi Osorii Lusitani episcopi Algarbiensis Opera omnia, Hieronymi Osorii nepotis canonici Eborensis diligentia in vnum collecta, & in quattuor volumina distributa. Quae huic editioni accesserint, index ostendet. Ad Philippum 1. Portugaliae regem

431쪽

plicitate , ut illi sanctissimo Domino placeamus,cui nihil vanum, nihil duplex, nihil subdolum, nihil fallax, nihil insidiosunt, placer potest. Deus autem pacis conterat Satanam

. sub pedibus vestris velociter.

Aptissime Deum pacis precatur, ut Satanam , auctorem seditionis, seruitia concitantem , insidiisque suis concordiam diritiaentem, sanctorum pedibus conculcandum, at Que conterendum, coiisestim praebeat. Respicit autem ad illud oraculum, quo praedi ctum fuit, olim, fore aliquando, ut ex muliere nasceretur, qui serpentis caput contereret et quo quidem significabatur,futurum, ut Christus Satanae tyraii nidein prorsus exscinderet. Hoc autem facit, quoties illius opem

contra daemonis infestissimi vim, & insidias, imploramus. Repente enim, Christi spiritu ,daemonis vis,& fraus, omnis exstinguitur. Et, quia omnis haec victoria, non uiribus no-

seris, sed Christi gratia, comparatur, ad iugit

Paulus:

Gratia Domini nostri Iesu Christi vo

biscum.

Sub huius enim gratiae praesidio , nec uiribus vllis opprimi, nec fraudibus capi, umqua Poterimus. Neque enit . . solum uires inuictas suppeditat, uerum etiam clarissimum sapientiae tuae lumen diffundit. Redit deinde ad salutationis seriem, quam interruperat iapiens illa, atque salutari S, admonitio.

Salutat vos Timotheus adiutor meus,

de Lucius,&Iason,& Sosipater cognati mei. Saluto vos ego Tertius, qui scripsi Epistolam in Domino.

Hoc, quod inquit, In Domino, coniungendum est cum uerbo, Saluto. Est enim hic hyperbaton. Vt autem ex hac Tertii oratione, qui personam suam Interponit, iii telligitur, Paulus dictabat hanc Epistolam, quam Te tius excipiebat.

Salutat vos Caius hospes meus,& vni uersa Ecclesia. Salutat vos Erastus arca

rius id est quaeston ciuitatis, & Quartus,

frater. Gratia Domini nostri Iesu Christi cum omnibus vobis, Amen.

Non est superuacanea huius tanti uoti repititio. Crebra enim allius commemoratio, frequensq. tam sanctae precationis iteratio, exprimit magis Pauli uoluntatem in eorum salutem quibus gratiam precatur ualde

propensam;& simul eorum animis sibi magis allicit, eosq. incendit,& incitat, ad ipsam gratiam non modo fide acquirendam, uerum e-

tiam pietate retinendam, atque Hrendam. Epistolam uero concludit, breui tanti beneficii commemoratione , atque sancta, maxime q. debita gratiarum actione.

Ei autem,qui potens est vos confirmare iuxta Euangelium in eum, de praedicationem Iesu Christi,secundum reuelati nem mysterii temporibus aeternis taciti,

' quod nune patefactum est per scripturas

Prophetarum secundum praeceptum arter

ni Dei, ad Obeditionem fideiὶ in cunctis Gentibus cogniti, soli sapienti Deo per Iesum Christum , cui honor, gloria in cae

cula seculorum. Amen .

Illi, inquit, summo,atque praepotenti, Deo, qui facile potest vos numine suo confirm&re, io atque stabilire, ne umquam hostium impetu, aut traude, corruatis, illi soli , qui solus natura sapiens est, a quo solo est disciplina , atque sapientia, salutaris haurienda, per Christi in , sanctissimum Pontificem, gratiarum hostias, di vi et imas, offeramus; illiusq. nomen perpetuo celebremus, cuius immensa gloria est in omni aeternitate praedicanda. Ex omni siquidem aeternitate genus humanum e miseria sempiterna redimere, filii l. sui opera conser-3o uare decretiit, & hoc salutis nostrae consilium saeculis innumerabilibus secretu habuit, quod nunc tandem, illius praecepto, passim apud onme S getates traditum,& explicatum est, illius a. sumina benignitas omnibus prompta, de expedita. Quod enim in mysteriis latebar, nunc ratia, partim prophetarum praedictioni-biIS, euentu comprobatis ; partim Apostolorum doctrina,a multis percepta,omnibus ta-dem gentibus cnuntiatum est, ut omne S, vi

o genti fide, salutem,&immortalem gloriam, consequantur. Sed hoc,quod dicit,mysterium salutis nostrae fuisse saeculis innumerabilibus Occultatum,quo modo intellig dum est Nec enim solum hic sed multis in locis hoc mysterium dicit apud Deum in arcano latu ille. Quo modo igitur id interpretabimur Num

Deum, antequam Angelos, di homines,crearet,id sibi soli reserualla, nec iis, qui nonduin editi in lucem erant, id enuntiare voluit se , o Sed ridiculum est, a sterere,esse quidqua ign tum iis,qui,ut non sunt, ita nihil po: lunt sensibus vllis usurpare. ΙΞrgo intellig dum ein post

caelestium, atq. terrestium,a ni moru naturam

conditam, Deum mysterium hoc multis secuΑngelos, di homines celasse.Sed contra hanc sententiam multa possunt adduci. Abraham. n.vidit diem Domini,& vidit, Δ: gauisus est David vero vocat eu Dominum. De Chri-so sto enim Ioquitur,cu ait, Dixit Dominus Domino meo, Sed ea dextris meis. De Isaia vero scribit Ioannes , Haec dixit Isaias, quando vidit gloriam eius, de locutus est de eo. Omnes

432쪽

COMM. IN EP. D. PAR AD ROM. LIB. IV.

Omnes denique Prophetae unum Christi imintuentur ; ad illum scripta sua dirigunt; de illo praecipue loquuntur et illius cupiditate

inflammantur ; ad illius cognitionem suos crudiunt; Se hoc unum opus suscipiunt, ut viam curent, qua mortales omnes ad Christum,absque vita offensione,properent. Quod etiam Paulus testatur, cum ait, mysterium hoc fuisse olim Prophetarum monumentis& ipsis etiam daemonibus,magna ex parte,cognitum. Quo modo igitur appeIlat Paulus

mysterium tacituat,atque penes Deum reseruatum,& ab aliorum cognitione remotum,

id quod innumerabilibus,& angelis, di hominibus,de daemonibus, pristis illis temporibus. cognitum fuit Sed animaduertendum est, quamuis multi,fama,& auditione,de Christo

multa perciperent, non tamen ita, ut rati

consecratum,ut veritas illius posset facilius a ici nem Diuini consilii tenerent . Primum enim, cunctis hominibus fide comprehendi. Si igi- quod ad diabolum,& eius ministros, attinet, tur id erat Prophetis notum,multo certe ma licet suspicione quadam ast equi potuissent,il-gis fuit angelis exploratum, &cognitum,qui tum esse Christia in; quantum tamen abessent Prophetas instruebant. Vt enim alios omitta a Diuini conssilii intelligentia, ex eo perspimia S, certe Danielem constat ab Angelo Ga- cuum est, lilod ea ratione, qua Christi glori λbriele de Christi Regno, de Christi morte, de instingere conabantur, eam magis illustr imperio Christi sempiterno, de sempiternae bant; bo,quo maiore contentione Pugnabant, iustitiae sanctitate, quae erat intra definitum ut Christi nomen exstinguerent, atque dele xςmpus,Christi gratia,& benignitate, confe- rent,eo uberiorem,& ampliorem, laudis semrenda, Diti initus edoctum. Ergo,si neque Di- ,4 piternae materiam .ei recusantes, & inulti,dλuinos homines, nec caelites, id latuit,quibus tandem mysterium occultatum fuisse dicemus Non quidem Hebraeis, doctis,& sapientibus. Hi namque , & legis, & prophetarum, litteris instructi, unicum illum generis humani liberatorem, quem venturum praedicabat, in ore semper habebant. Ne multitudini qui dem imperitae. Multa enim ex Diuinis illis libris,doctorum opera etiam in vulgus eman δbant; ita,ut cum maxime illum oppugnλrent, maxime illius gloriae seruirent. Neque mi rum quidem est, eos tanto in errore suille versatos . Cum enim in tenebris, & caligine, nemo possit Diiuinae mentis Iucem adspicere, tum certe, qui densissimis, atque sempiternis, tenebris oppressi sunt, necesse est , ut eo maiore surore,& amentia, vex entur,quo longius absunt a Diuini luminis splendore,& cabant, quae plebem Iudaeorum ad spem Christi ritate. Loquimur inquit alibi Paulus Dei sa- mirum in modum excitabant. Cum enim in ' pientiam in mysterio absconditam, quam ne- hac spe nutriti a primis incunabulis uniuersi principum huius saeculi cognouit. Nam,si

ruissent . Christiq. venturi nomine aures om- cognouissent, numquam Dominum gloriaenium assidue circumsonarent; cum doctor u crucifixissent. Multitudo autem,quamui S mahominum crebris orationibus intelligerent, gnum aliquid, arque praeclarum, de Christi omnem salutis, libertatis,&dignitatis, spem virtute, sulpicione quadam attigisset,non it λesse in illius Regis, quem sperabant, iustitia, tamen,vtvel illius numen,& n testatem, in- sanctitate,religione,magnificentia, reponen tueri pollet, vel Diuinum illius consilium indam;qui fieri potuisset, ut id mysterium isno nostra salute constituenda mirabiliter ini-

rarent, in quo habebant omnia vitae,&im- tum assequeretur. iccirco, ut, Principum au

mortalitatis,praesidia constituta Quid,quod nec reliquis gentibus id occultum fuit Sibyl-

IV namque,carminibus suis, omnem Christi vitam ,-mortem, di cruciatum, re gloriam, coplexae sunt; ita ut credibile sit, multos mortales fuisse ad Christi notitiam, Divinis illis

carminibus,institutos. Iam vero, cum Christus in terris versabatur , quis ordo potuit eius numen ignorare 3Plebs enim illum,maxictoritate ducta, oraculis de Christo venturo fidem adiungebat; ita, Principum auctoritate commota, in ipsius Christi necem conspirauit. Vnde Petrus ait: Et nunc, fratres,scio,

quod per ignorantiam secistis,sicut de principes vestri. Neque solum plebs, ignara legis,neque solum principes impii,atque nefarii, huius myster ij vim, & rationem,ignorabant, erum cliam, qui non inodo litteris, de eruditio ma voce, Dei filium compellabat: principes ne,sed moribus,atque sanctitate, priditi erat

impii, de scelerati, Diuinae virtutis testimonium illi dare cogebantur: quin etiam daemones, numine illius constricti, & alligati,illum,& Christum, & Dei filium,nominabant. Unde sequitur, etiam antequam Christus in caelum adscenderet. atque inde spiritum suum in suorum mentes estunderet, orbemq. terrarum

nouae lucis radijs illustraret,luisse mysterium hoc non angelis tantum , nec prophetis, ne plurimum alucinabantur; de modo in hanc, modo in illa, partem, coniecturam,ex aliqua probabili ratione,ducentes,aberrabant. Na,

neque de Christi numine, neque de illius imperio,& maiestate,neque de Regni illius amplitudine, & ratione, ea suspicabantur, quae erant Christi magnificentiae cosentanea, magnamq. partem dignitatis illius ad terrenas

opus, atque potentiam,transferebant; nequeque eruditis, de sapientibus, neque denique so Prophetarum sensum, Divinamq. mentem, Pijs tantum hominibus erum etiam,& impe percipiebant. Neque Prophetis quidem om-rita multitudini. α scelestissilius hominibus, ni ex parte notum, di explorate perspectum stat.

433쪽

Dit. od enim de sanctis illis patribus equi rum intelligentiam, animo, atque mente,convus Iudaeorum genus ortum fuit , Deus olim ei perent. Intelligendum tamen est,quam di Gixit M'si,nempe, Nomen meum Adami non sumus in his corporum compagibus inclusi, analcauae S;id adeo late patet, ut confitendu cum nemini, quantumuis magi OS in Virtute, iit, ne Mon quidem fuisse vim huius sanctissia atque oluinarum rerum sapientia, progres mi nominis explicatam. Tunc enim vis illius sus habeat, ne i sormam intueri concessiana sit, e primitur,cum Dei virtus, atque clementia, non potuissi quemquam in hac vita Diuinam di benignitas illius infinita, de immensa per- naturam, nis per D militudinem, S speciem,sp:citur;&,quod aliquando fides Diuinitus in- contemplari. Non videbit,inquit ille, me ii citata,&confirmata,praesensit, effectu mirabi Io mo.&vivet. Iccirco Ioannes ait, Deum nemo Iac'ntirmatur. Non igitur tunc Deus vim, & vidit umquam. Paulus item, ad Corinthios rationem, i nominis aperuit,cum populum scribens, Videmus, inquit,per specic, in aenig suum e Pharaonis tyrannide, Mosis ductu, de mate. Comparatione tamen dicuntur illi Imperio,liberauit: sed,cum uniuersum genus Deum absque imaginibus cernere, qui magis humanum e Iempiterna peccati seruitute,& a corpore segregati sunt, minusq. indigente dia li vinculis, opera filij sui, in terris mi- . corporeis adminiculis, quibus de rebus Diuirabiliter orientis, exemit. Non cu Aegyptios nis erudiantur. Hac ratione Moses, eo quod Illata vastitate,contrivit; sed ,cum scelera om longius a corpore, studio, & agitatione me nia Christi virtute deleuit;non, cum Hebraeis iis, excestisset, di purius, quam alij Prophetae. In Syria sedes assignauit, sed cum omnes mor a o Deum contemplari solitus esset, minu Sq. multates, qui benignitatem illius a se minime re- to similitudinibus uteretur,dicitur,Deum nopulerunt, in iustitiae possessione locauit. Vt ' obscure per speciem, di similitudinem, ut alii agitur in illis operibus, quae Mo's colebat, videriint, sed clare,vidist e.Sic etiam Apostoli, Deus sese illi clarius, quam antiquis patri- ad Mosem collati, cum multo clarius, quam bus,'stenda et, non ita tamen, ut esset ea co- ille,Diuinae naturae magnificentiam cognoui sititio Christi, quam vir Diuinus accepit , cu sent dicti sunt Deum absque prouerbijs intueea conserenda,quam postea Apostoli consecu ri. Qiiena admodum Paulus inquit, Nos aute, ii sunt. Ne ue enim ex parte,quemadmodum aperta facie gloriam Domini contemPlan- propheta,sed totum mysterium peris, te, co- tes , similitudinem gloriae illius arripimus. Enouerunt. Noumbra, S: imaginibus,vsi sunt; 3o Quantum igitur Moles consiliorum Diu in

sed ipsi solidam,& expressam, Diuinae boni rum intelligentia reliquis Diuinis viris ante

talis euagie in perspexerunt. Non an selorum ibat, tantum Apostoli ipsi Moli sacile praestimonitis instructi sunt , sed ipsum Dei filium, terunt. Vnde colligitur, secundum hanc ratio quem presentem adspiciebant,magistrum lia ne in , ne a Mose quidem suisse nostrae salutis bii erunt. Siquidem Moses ipse, quamuis, ad mysterium ita comprehensum, quemadm alios collatus, imaginibus, quibus Deum cer- dum fini postea Christi discipulis explicaneret, minime indiguisse dicatur,cum familia tum. Quid quod ne angelis quidem fuit omniri Dei colloquio frueretur,tamen re vera non ex parte perspectum, & cognitum, quem ad ita claram Christi speciem cernebat,in quem modum Paulus in epistola ad Ephesios assi tamen inriten S,in eaq. defixus, omnia de sen- o mare non dubitat λ Potestis, inquit, legentestentia illius administrabat. Numquam igitur intelligere prudentiam meam in mysterio

id dixis et,quod Ioannes ait, quod fuit ab ini Christi , quod aliis generationibus non est a-tio,quod audiuimus,quod oculis adspeximus gnitum filiis hominum, sicut nunc reuelatum quod spectauin us,quod matius nostret contre est sanctis apostolis eius,& prophetis in spiricia uerunt de verbo vitae, quae manifesta facta tu, gentes esse coheredes, Sconcorporales,&cst,ta vidimus, &tcstificati sumus, & annun- comparticipes promissionis Christo Iesu pertia inus vobis. Ne discipuli quidem ipsi,quam- Euangelium. Paucis deinde in eandem sentendiu Christus in terris vel satus est, eam cogni tiam interiectis adiungit: Mihi, omnium santionem habuerunt, quam postea consecuti istorum minimo,data est gratia haec, ingenti- sunt. Similitudine enim,& imaginibus,paulla so bus euangelizare impervestigabiles diuitiastim proficiebant: nec enim erant adhuc ea Christi, di illuminare omnes,quae sit dispensa- claritate luminis illustrati, quae imagines mi tio Sacramenti absconditia saeculis in Deo. nime requireret. Ideo, inquit illis Dominus, ut innotescat principatibus, & potestatibus Haec in prouerbi js locutus sum.vobis: veniet in caelestibus per Ecclesiam multisormis sa- hora, cum iam non in prouerbijs loquar vo- pientia Dei. His quide verbis Paulus aperte his , sed palam de patre meo annuntiabo vo- docet, angelos, per Ecclesiam, multiplicem his. Quo in loco, Proverbium,est obstura sen- Dei sapientiam , in generis humani salute tentia, cum similitudine quadam, ducta a rein procuranda, percepisse. Antea igitur illam

hus corporeis, commode, & sapienter,enun- non ita clare conspexerant. Quamuis enim tiata. His autem similitudinibus atque fistu- εο Deum videant, eaque sapientia, quod ad naris, indigebant Apostoli,antequa in operas an turae Diuinae cognitionem attinet, cumula

G Spiritus multo clariorem Diuinarum reo ti sint, quae iam in augeri non possit,

434쪽

3 3 COMM. IN EA D. PAV. AD ROM. LIB. IV. ' 8

non tamen omnia sutura prospiciunt.Quemadmodum neque diem illum norunt, quo est extremum uidiciu exercendu. Sic enim Christus ait, De die illo, & hora, nemo scit, neque angeli caelorum ,nisi solus pater meus. Sic igitur mirandum non est, si ne angelis quidem, antequam Christus in caelum adscederet,suorumq. mentes ardore Diuini luminis inflammaret , notum ex omni parte fuit Diuinum , in salute,Christi opera hominibus reddenda, atque restituenda , consilium . In uniuersum, quidquid, antequam fiat, oraculis Diuinis enuntia tur, non ita clare cognosci potest, ut non in multis rebus haereamus ἱ quemadmo dum nunc de rebus, quae ultimis temporibus euenturae sunt , quamuis praedicta,quae pertinent ad statum illius temporis, habeamus,nemo tamen, licet Diuinarum litterarum intelligentia sit instructissimus, potest ullo modo

explorate cognoscere , quemadmodum illa vel ab Antechristo turbanda sint, vela Christo rursus instauranda, Divinisq. praesidi js firmanda, & stabilienda. Hoc igitur est sine vitai dubitatione asseverandum, antequam Christus mortem oppeteret, nec angelis quidem ita clare suisse mysterium nostrae salutis explicatum , atque fuit postea Christi discipulis 'de Ecclesiae uniuersae, postquam is suorum animos ardore luminis catellis inflammavit. Quocirca rectissimae fuit a Paulo positum, fuisse hoc mysterium innumerabilibus saeculis

occultum, donec veniret tempus illud, quo terra uniuerta erat cumulanda scientia D

i mini;quemadmodum praedixit Isaias,&ones simul, qui fidem colerent, de rebus Diutinnis,ab ipso Deo, qui nos tantis muneribus auxit, erudiendi. F.Ludovicus de Torres u Sacra Theolo a Praesent 3,ordynis massicareo ex Commif-sione Reserendas i P. Magisri Sacri Patit, Bartholomaei a Miranda, Uidi, ω legi, hunc in brum Reuerensi i D. Hieronymi Oserit, Episcopi Siluensis,super Episeolam ad Romanos: σcensea dirum esse,quod imprimatur, is prelo mandetur: cum nihil contra fidem, ne . contra bonos moreswontineat: quin potias tura alde, cu pνο icuus erisIacrarum litterarum stud Osis,ad abs

scor di cilia loca Sacra Scriptura intelligenda in quorum fiampraesentibussub' simanu'

pria. Romae nonuentu S.Maria super Mineruum, He Io. Decembris. I 9 I. F. Ludovicus de Torres .

Imprimatur. Honensus Vrnus, Auditor, de mandato Reuerendisi. D. Vicesserentis . Bartholomaeus de Miranda . S. P. M.

RE GESTUM.

Omnes sunt Terniones, praeter i , & Oo , Duemiones.

ROMAE, Ex Typographia Bartholomaei Bonsadini.