장음표시 사용
421쪽
sos scribens, ait, ut animos, olim hostiliter disi identes,caritate conflutinaret. Quid autem de altera ratione dicendum Z Num par aerat, ut, post explicatam veritatem, diutius veritatis imago permaneret, di in Regno lu- eis umbra consisteret Minime profecto. Vt igitur reliqua omnia Iegis instituta,quae erat . in adumbrata sanctitate posita, finem habuerint,sic erat necesse, homines illa ciborum re rebus legitimis, Ze concestis, abstinendum. Tunc enim,quod licebat, minime licet, cum id est alicui exitio suturum,Cum enim legem
omnem una caritas complexa sit, nihil certe
licet quod est caritati contrarium. Quocirca Paulus in epistola prima ad Corinthios ait. se par tum este leuissimae offensionis vitanda
ratia,per omne vitae tempus a carnibus ab-
itinere. Nec enim huius vitae iucunditas, sed ligione solui. Nam, si ciborum naturam spe- io hominum salus, debet esse nobis proposita.
nihil est impurum, nihil inquinatum per
se. Quidquid enim a Deo creatum est, num est. Et nihil est reiiciendum, ut inquit alibi,suod percipitur cum gratiarum actione. Vt igitur ad propositam Pauli sententiam redeamus, videmus, non ob inire, & implicate,sed clare, & aperte, esse a Paulo definitum, nulla
omnino esse in ciborum natura impuritatem.
Nec enim dicit,opinor;sed, Scio; &,ut magis Omnes igitur deliciae reij cienta sunt, cum proximo periculum ex illis intendi perspicimiis . Nec enim aliquid magnum facimus,cu, ne illorum salutem impediamus, pro quibus vita ponenda est,epularum iucunditatem negligimus. Tantum igitur,inquit, abest,ut inscitia fratris tui tibi contemnenda sit,ut in loco debeas te infirmitati illius accommodare. Recte quide In,inquit,sentis, nullum esse in ci- huius scientiae stabilitatem eonfirmet, osten- xo borum natura dii crimen. sed, quid facies fra-dit,eam fidei ipsius radicibus inniti. Ad iugit enim, Et confido in domino Iesu, quod nihil
est commune per se. Nec enim cibus, sed flagieii conscientia,inquinat animum. Quod quidem usque adeo verum est, ut, quavis aliquid rectum,& iustu sit,tamen, cum religio aliqua
est ex eo imperitis iniecta,recte fieri non pol- sit.Quidquid enim illud sit, quod scelus esse putas,cum illud suscipis scelere te certe costrin-tri tuo,cui religio est, cibis omnibus promis.cue vesci,& nondum maturum tempus est,ad eam opinionem omnino deponendamὸ Num
inscientiam. illius irridebist At animum illius imbecillum grauissime sauciabis. Nun
argumentis hominem opprimes At verborum contentione non expellitur morbus animi,l ed multo magis ingrauescit. Quid igitur iaciendum Non ne satius est, quamdiu opios. Nec enim scelus est , tam ex facto, quam nionem illius animo institam non potes euelle ex facientis animo, nonderandum. Iccirco di re,neque tantun, tempus intercessit, ut si itinete, nisi ei, qui existimat commune esse, illi te tibi, pro rebelli, atque contumaci, reputancommune est Hoc in loco, partim excusat in- dus. ut quilibet sensum suum sequatur Ne id firmos,partim docet,in quam lubrico, & peri quidem, inquit, satis est. Celeriter enim aniculoso oco uersentur, qui nimis superstitiosi mo circumlpiciendum est,ne quod fratri peristat.Excusat quidem eos,cum docet, illis,qui culum osteratur. Quamuis enim per se nullubus erat religioni, cibis omnibus uti, non li- e ibi genus sit immundum, illi tamen. qui arbicuisse, quamdiu erant ea religione impediti, tratur immundum esse , immundum certe quibuslibet cibis uesti. Nam, si statuit sent, id est. Ergo,quamdiu eam mentem habet, si dat non licere,nihilominus tame id secissent, o pes illas, quas immundas putat, sibi apponi crimen in se certe concepissent. Error igitur in illo Ecclesiae principio leuiter reprehendendus erat,animus uero non ita uituperandusaerroris etiam,quamuis leuis,periculum, ex eo perspicitur, quod, cum homines, extra
modum, inani quadam religione prodeunt, eas sibi leges imponunt,quas seruare,est difficillinium. Fit igitur,ut sidgulis horis labatur,
eo concidant. Omnibus ergo modis errorem passus fuerit, animum scelere contaminabit.
Cum igitur te viderit, qui in eadem lege nutritus es, nullum in dapibus discrimen his re , duplici ratione salutis discrimen adibit. Primum,quia, facto tuo grauiter offensus de te temere iudicabit. Deinde, quia, exemplo tuo inuitatus, facile surtasse dapibus illis manus iniiciet, quas immundas, & contaminatas,arbitratur. Est igitur tibi aliquando,ut ilinfirmis detractum cernimus. Nunc rursus lius offensionem vites a cibis illis,quos mun- instruit prudentiorem ad infirmorum inep- dos esse sapienter statuisabstinendum. Secuttias elementissime perserendas. enim,non secundum caritatem, ambula S.
Si enim propter cibum frater tuus contristatur : iam non secundum caritatem ambulas. Legem hane praescribit passim omnibus,vidn hominum donuictu, non tam scientiam
rerum, quam caritatem hominum, inconsilium adhibeant.Tanta est enim caritatis vis,
m, quoties id expedit aliorum mutuit etia a Noli cibo tuo illum perdere , pro quo
Acerrimo argumento, ab ossensione proximi,tamquam a facinore capitali, deterret.
Nam,si magnum facinus, summoq. suppliciosi dignum,existimatur, Regium, atque naagnificum, opus Principis alicuius Iabelaetare; quiddei stat Mum est, qui Regis caelonis
422쪽
813 COMM. IN EP. D. PAV. AD ROM. LIB. IV. 8s
stis , atque sempiterni, opus, omnium clarisitatum, atque praestantissimum,minimo emolumento inductus,euertit Quod enim, in mum
neribus Diuinis, est, iustitiae munere , atque dono, praeclarius λ cui id autem qua uis esca contemptius Quid igitur intrius, & impudentius , quam aliorum iustitiam escarum auiditate corrupere Qv id enim immanius, quam cibo vita illius prodere, pro quo Christus vitam abiecit 3 Si eis montinentia in victu suisset nefarium alii O facinus, nuquam
Certe,communis salutis eratia, licuisset,ciborum aliquod genus reiicere. Nuquam enim,
quod nefas est , fas esse poteriti neque licebit umquam, vilius boni gratia, Linmum illud
num negligere, legemq. senapiternam vi Iare. Cum vero abstinentia in cibis non modo non vituperanda, sed laudi tribuenda sit. is certe, qui in loco,ne periculum infirmis a ferret,a cibis non abstinebat, se eorum vitam spernere, atque negligere , lignificabat. Iccirco Paulus, & reliqui Apostoli, quamuis
optime scirent, nullum scelus per se inusiaci horum,quos lex olim vetabat,c5cipi, tamen, ut offenuonis, & ruinae, periculum vitarent,
ab illis abstinebant; hominumq. imbecillitati sapienter indulgebant; usque eo. dum illos sensim ad intelligentiae perfectionem adducerent. Hoc igitur in loco Paulus, quod ad Corinthios scribes copiosius facit , instruit nos, qua prudentia, di benignitate, imperitiam
xenuiorem perserre, quo modo eorum gratia multis in locis ab iis etiam, quae per se runt li- ita , nos continere debeamus, cum videlice e illorum praetermissio non est cum nostrae salutis statae coniuncta. stremo, in sumna a illa voluptate, quam Pax animi, Diuinis instructa muneribus, facit,
quae tanta est, ut oratione explicari non post sat . Non igitur,inquit, posthac angustiis animorum vestrorum Regni Diuini amplitudinem metiam in i ; neque vestris contetionibus faciatis, ut bonum vestrum pleris'. in leuitatis, atque temeritatis, suspicionem veniat. Sed iustitiam colite, pacem seruate,Diuinam V ptatem percipite ea l. studia persequimini, quibus cunctis admirationem commoueati S. Tantas enim vires verae iustitiae splendor
habet, ut ab hostibus consectionem laudis ex primat, uniuersosq. tandem homines ad sui studium alliciat.
Qui enim in hoc seruit Christo, pla
cet Deo, & probatus est hominibus. Ita que,quae pacis sunt, sectemur:& quae aedi-' ficationis sunt, inuicem custodiamus. Cum definit, non in cibis, & potibus, aut
reliquis legis institutis, ad externa corporis religionem pertinentibus, Ierae pietatis rationem ponendam esse, sed in iustitia, pace, di gaudio; satis aperte docet,quanta demen- itia esset magnam quandam sanctimonis rationem in ciborum delectu sitam arbitrari.
Idq. tantum nobis proponendum esse confir- , mat,ut comuni paci,& concordiae,omnium q. hominum saluti, perpetuo consulamus,usque
adeo, ut interdum sit nobis, ne pax Ecclesiae turbetur , & pietatis studium impediatur. multorum imbecillitati indulgendum.
Noli propter esea destruere opus Dei.
Non ergo blasphemetur bonum no disputatione Paulus. Sic
Itrum . Non est enim regnum Dei eica, Oc enim temperat orationem,ut nunc hos, nunc
potus. sed iustitia, di pax, ct gaudium in illos, reprehendat; S: modo peritos inhuma
Spiritu sancto. nitatis,modo imperitos temeritatis,accuset; es eum hos castigat, illos erudit :& ita in v-Hic & intellicentes, di idiotas, reprehendit , quod inepta contentione instituti sui vituperandi ansam aduersariis dederint. Nam, quasi in eo religionis summa verteretur, ita ciborum gratia inter se dimicabant, &alteri alteris erant inuisi, quod impiis eos irridendi, atque calumniandi, materiam praehat. Regnum, inquit, Dei, hoc est Euangelii disciplina, quae Christi Regnum in nobis tundauit, nullo modo est in cibo, atque potu,collocandum.Indignissimum enim est illius sempiterni Regni splendore, & magnificentia,statum illius in terrestrium ciborum ratione,az-que delectu, constitui.Nullo igitur modo sunt angelii opes in rebus eiusmodi caducis, &interituris,ponendae. In quibus igitur Ini stitia quidem primum, qua nihil est hominibus a Deo datum p clarius,neque Diuinius. In pace deinde tranquillissima, quae iustitia, moderatione, di constantia, coatinetur.
trosique inuehitur, ut uniuersis prospiciat, omnium q. mentes ad verissimae religionis studium incendat. Hoc igitur in loco, cum d ceat,non esse in cibis pietatem constituenda,
admonet tamen,tantum esse caritatis vinculium, tantoq. studio esse aliorum hominum saluti seruiendum,ut non liceat scientia nostraso ad illorum perniciem abuti. Ut enim ante dixit, immane facinus esset, opus Dei manibus effectum hominu intemperantia confringi.Ne tamen aliquis error in infirmorum animis resideret, afnrmat rursus, nullam esse in ei bis impuritatem.
Omnia quidem sunt mundat sed malum est homini, qui per offendiculum
manducat. Vt ante statuit,eos inquinari,qui cibis utebantur, quibus ni minime licere censebant. ita
423쪽
ita nunc decernit nefas esse cibis uti, qui sunt fratribus ostensionem allaturi. Recte, inquit, sentis, mundis omnia munda esse. Hoc tamen apud te constituas oportet, negligentia cari tatis animum pollui. Si igitur caritatem negligis, animum inquinas. Cum igitur, cibi gratia, fratrem ostendis, eibum taluti illius anteponi S. Itaque non natura cibi, sed caritatis negligentia, impuritatem suscipis . Bonum est non manducare carnem, de non bibere vinum, neque in quo frater tuus offenditur, aut scandalizatur, aut infirmatur.
Praeclara, atque Diuina sententia,qua nos admonet, & hortatur, ut, vel minimae offensionis efiugiendae gratia, existimemus, esse nobis omnibus iucundissimis cibis interdicium. Nihil enim est in rebus humanis hominum saluti praeponendum. Quoties igitur periculum est, ne fratris imbecilIitas nem accipiat, si grauius aliud periculum non immineat, toties est ciborum suauitate carendum. Se ipsum vero nobis exemplum proponit . Tantum q. sibi eordi salutem omnium esse confirmat, ut facillime omni vitae iucunditate sibi carendum putet, ne fratri suo i firmo comparet aliquod ruinae periculum.
Tu fidem habes Θ Penes temetipsum habe coram Deo: Beatus qui non iudicat semetipsum in eo quod probat.
In eadem sententia insistitatq. aperit, per se nefas non esse, cibis communiter uti. Tu quid ena,inquit, credis, id tibi licere,quod sa-cis; reeii l. conscientia sustentaris. Non tibi tamen id satis est. Si enim caritatis munere fungi vis, multa tibi interdum , quae per se legitima, & concessa sunt,aliquando praeternutienda sunt. Ista igitur conscientia seuere coram laeo; &,cum id,quod verum, Ze rectum est, intelligentia comprehenderis,considera tamen, esse tibi, cum ita suerit fratrissa uti commodum, scientiam dissimulandam. In eo vero, quod recte sentis, neque de rebus in se vel assumendis, vel reiiciendis, secus sitatuis, quam recta ratio p'stulat, laudandus cs. Nec enim te molestio ma superstitio conturbat, neque a vera sententia deducit, neq. te in eos laqueos induis,quibus expediri c5mode non possis. Quod quidem illis necessa rio frequenter euenit,qui nimia ciborum, aut dierum ,religione conflictantur.Non possunt enim extra ordinem pedem mouere, quin a se impium facinus commissum arbitrentur. Eoq. fit, ut, praeterquam quod eorum vita sit infinitis curis implicita, innumerabilibus se capitalium criminum periculis exponant.
Nam, qui secus aliquid facit, atque sibi lice. xc credit, flagitium admittit . . igitur si
tuebant, sibi non licere vesci cibis.omnibus,& tamen illis uesccbantur , in crimen nefa rium incidebant.
Beatus autem ille est, qui se non iudicat in eo,quod probat.
Hoc est, qui nihil omnino gerit contra id, quod rectum esse statuit; ita, ut numquam il- Io lum criminis cons ntia vexet, sed, animi sui testimonio ch natus, ad Deum fide uter adeat . Quei modum Ioannes inquit rSi cor nostrum non reprehenderit nos, fiduciam habemus ad Deum . Quo autem Pamlus longius oratione desertur, eo clarius imperitorum hominum inscitiam redarguit. Quod quidem hoc in loco facile cerni potest. Demonstrat enim,eos,qui nullum in cibis discrimen adhibebant, id quidem primum se-ao cundum rectam rationem facere; deinde,extra multa pericula ruinarum cosistere. Quod infirmis longe secus eueniebat. Na,primum, errore animi ducebantur deinde, erant ancipiti cura districti; postremo, uix fieri poterat, ut leges adeo graues, atque difficiles, se uarent. Sic igitur tandem fiebat,ut saepe Iaberentur. Eorum uero periculum Paulus exponit, dicens rQiii autem discernit, si manducauerit, dana natus est: quia non ex fide. Omne
autem quod non est ex fide, peccatu est.
Hic non modo periculi magnitudinem ob oculos ponit ; sed in uniuersum regulam tradit,ad quam animi iudicium dirigamus.D cet enim quidquid cotra fidem fit, id est,contra id, quod recium,quod iustum, & pium,es se credimus,quamuis recte suscipi posset, capitale crimen esse iudicandum. Vnde colligitur,mininae secura esse animi simplicitatem, si absit scientia. Qui enim nimis imperitus est, quamuis bono animo sit, atq. in pietatis studium propensus, durissimis se legibus a stringit,& opinionis errore quotidie labitur;&, cum intra cancellos,quos sibi circvdedit. contineri diu vix postir,legis suae mentem saepe transgreditur; vitaeq. discrimen quotidie subit. Quod illis eueniebat qui discernebat,id so et Un cibis magnum discrime esse statuebat.
imbecillitates infirmorum sustinere, de non nobis placere Unusquisque vestriam proxumo suo placeat in bonum, ad aedifica.
Laudem illa tribuit, eosq. sibi annumerat,
424쪽
83 COMM. IN EP. D. PAR AD ROM. LIB. IV. 838
qui erant illa ciborum, & dierum,religione liserati. Praeceptum tamen illud,de purillorum imbecillitate toleranda, repetit, atque admonet, ut simus omnibus faciles, atque iucundi, cum id eorum saluti conducere viderimus. Nec enim eorum flagitiis indulgendum est, sed ineptiae quaedam perserenda ,dadaq. opera est,ut lii: una te, N. lenitate, nostra eos paullatim ad summuni pietatis studium allicia mus,5 non disputationibus eorum animos ir tritemus. Proponit autem Christi exemplum, quod intueri, quod seqxii, quo vitam omnem cons mare, debemus.
Etenim Christus non sibi placuit, sed
scut scriptum est, Improperia improperantium tibi,ceciderunt super me.
si Christus sibi iucunditatem vitae propo ,suisset itauisset certe plagas, vitavisset Crucem,& ignominiam, vitavisset mortem,summumq. corporis sanctissimi crueiatum: sed tantum abfuit,ut voluptatem consectaretur, ut, nostrae salutis,& laetitiae,caussa,mortem, &cruciatum,expeteret. Cruciatum vero illum
Christi maximum exponit, quem David, sub illius persona,commemorat. Quamuis enimnerditi.& profligati, homines. illum contum liis onerarent, maledictis insectarentur, plagis conscinderent, omni denique intolerabili
cruciatu lacerarent,non tamen tantum dot
re ex omnibus illis suppliciis capiebat,quantum ex illo infando impiorum conuicio , quo Dei gloriam instingere nitebantur. Nihil est
enim, quod magis vexet animu hominis pii, quam,cernere,Dei gloriam, hominum conuiciis, apud homines imminutam, nomenq. illius sanctissimum contumeliis obiectum, si-demq. maiestati illius debitam,indignissimis
modis violatam. Hoc eos angit, hoc vulnerat, hoc excruciat, omnia tormenta prae hoc uno
dolore contemnunt: ex quo intelligi oportet, quam atrox, & immane, fuerit illud Christi iupplicium , cum cerneret, Dei maiestatem maledictis impudentissime violari, iudicitiq. illius contemni. Nec enim illa sanctorum hominum pietas fuit aliqua ex parte cum summa illius pietate comparadameque petulantius umquam fuere maledicta ab hominibus perditissimis in Dei numen, atque fidem,congesta,quam eo tempore,quo Christum configebant. In me,inquit ille,omnia conuicia,quibus te coscelerati homines insequuntur, Oniecta sunt me vehementer afflixerunt ; mihi grauissimum dolorem inusserunt. Vt igitur nobis salutem afferret, ideo intolerandos illos dolores excepit, atque subluit; neque sibi, sed nobis,iucundus esse voluit .
Quaecumque enim scripta sunt, ad n
suam doctrinam scripta sunt: ut Per P
tientiam , de c5solationem scripturarum, spem habeamuS.
Haec,inqtait quae de Christo scripta sunt,nobis praecepta est e putemus. Ad nostram enim in stiriationem litteris mandata sunt. Njhil.n. est in sanctis litteris ad hominum memoriam consignatum, quod ad inanem aurium volumptatem,aut ad curiosam , di inutilem, rerum scientiam sed ad stilutarem doctrinam,Diuinarum q. rerum utilissimam, S: iucundissima, cognitionem reseredum sit. Illae namque nos monitis sanctissimis,& exemplis clarissimis, erudiunt quae confirmant in rubus aduersis animum, in secundis regunt, & in omni loco singulari voluptate perumdunt. Spes enim iliala, ad qua litteris sanctis excitamur animos magnos, & inuictos . efficit ; neque solum eos in rebus asperi, consolatur, verum etiam i credibiliter oblectat. Nihil tamen est in illis aptius ad animi constantiam comparandam,R stabilem voluptatem omni tempore retinendam, quam inuicta illa Christi patientia. qua supplicium pro nostra salute pertulit, α
Crucis ignominia,salutem,&dignitatem,nostram constituit.
Deus autem patientiae,&solati j det vobis id ipsum sapere in alterutrum secur
dum lesum Christum: ut unanimes, uno
ore honorificetis Deum & patrem Domini nostri Iesu Christi.
Est hae e in Diuina script ara loquendi coninsuetudo, ut ex Dei muneribus, illi nomen imponat. Nam Deum vitiψnum nominat . quod impiorum scelus ulciscatur; Deum miserico
diae quod supplicibus misericordiam tribuat; Deum pacis, quod pacem concilieti similia ter, cum aliorum munerum Diuinorum commeminit. Paulus igitur, cum ante patientiae, di cosolationis, quae ex sanctarum litterarum disciplina percipitur, meminisset, Deum, patientiae,& consolationis, auctorem Precatur, ut eos praesidio suo fulciat, spiritu suo cons letur, ne frangi, & debilitari, in rebus turbiadis,aut luctu , & maerore,deijci,umquam Ponsint. Et, quia iundamentum sortitudinis, i liusq. iucunditatis stabilitas, in voluntatum, , & studiorum,& sentcntiarinn,consensione,&in summa amoris coniunctione, consistit, a
Deo flagitat,ut illi, ad quos scribit, sint inter
se, in rebus omnibus, magna amoris conspiratione,cosentientes. Secundum Christum, ait,
quia ille estiqui voluntates coniungit, atque sanctissimo quodam vinculo dissidentia conastringit. Inde autem exsistit admirabilis ille concentus omnium fidelium, in Diuinis la dibus summa consensione, di Diuina quadama harmonia, perpetuo celebrandis.
Propter quod suscipite inuicem , sicut
425쪽
sis odi Christiis suscepit vos in honorem Dei.
Cum vineuli illius mentionem fecisset,quo omnes inter nos coniuncti sumus, excitat rursus ad illud osticium , ad quod alacriter ex se quendum nos vis ipsius amoris impellit. Nempe, ne graues aliis nos ipsos exhibeamus, sed faciles, atque benignos aliorumque ambecillitatem, opera, & consilio nostro,ci mentissime fulciamus. Ad idemq. munus, e xemplo Christi, nos diligentius efficiendum,
excitat. Ille namque, cum esset rerum omnium moderator, &dominus,se tamen , salutis nostrae caussa, submisit, ut ruentes fulcis ret, atque sustineret, &in nostra salute gloriam patris illustraret.
Di eo enim Christum Iesum mini
strum iuisse circumcisonis propter verita i-verita iis, umbra S euane tem Dei, ad confirmandas promissiones stere. ut tamen Christus,ouamdiu in hac Vi
quemadmodum Iacob dicebat, moriantur una die cuncti greges, nimio labore confecta. Hoc tamen in icico, animaduertendum est, Paulum obiter illorum argumenta diluisse. rui, Christi exemplo circumcisionem retino am esse statuebant. Dicit enim, Christum, non quod ullam verat sanctitatis rationem in
legis religione sitam decerneret, sed ut per illam verae religionis disciplinam traderet, at Io que, quod olim sub illis signis promisit, ex-iolueret, ideo se leti subdere voluisse. Neces.se enim erat, ut se medium inter legem, &Euangelium, interponeret, & ita legi finem afferretive continuo Euangelium inchoaret, hominesque, disciplina legis imbutos, quasi
manu ad veritatem, sub illis caerimoniarum inuolucris occultatam, deduceret. At, post Euangelii libertatem, illius munere constitutam, consequens erat, legem exterminari. ta mansit, cum adhuc legis status permaneret, eorum hominum 3ratia, quos sanatum aduenerat, legi qua minime tenebatur,'
temperauit, ita in illo Euangelii primordio, in quo no dum omnino explicatum erat, vim legis, quae posta erat in figuris, esse prorsus exstinctam , fuit prudelium hominum caritati, qui sequebantur Christi vestigia, cqnsenta Circumcisio, apud paulum, est interdum uniuersa legis institutio, eui Christus obtem perauit. At ille quidem, neque lege illa tene-hatur, cum omnem caelestem naturam imperio sempiterno coerceret; neque legis piaculis indigebat, eum esset ab omni peccati con- t3gione longissime segregatus; neque igno- 3o neum, ne Iudaeos a cultu verae pietat IS aue Tabat, in lege nullam esse rationem persectae terent , scientiam suam distimulare, multaq. In principio,illorum non pertinaciae, Ied Intirmitati, tribuere. Summa autem totius disputationis, eo refertur,ut omnes ad Dei glori & hominum caritate, omnia viis studia conserenda putent, & in eo omne religionis sanctitatem positam arbitrentur ἱ quod ut reinctius faciant, rursus admonet, ut in princi pium bonorum omnium respiciant, illumq. perie iustitiae conditu tam . cum omnes thesauros sapientiae, atque scientiae, Dei inclusos mente contineret;& tamen uoluit circumcidi, le-si sq. institutis obedire, seq. ministrum i Ilius
Promptum, & alacrem, exhibere. Primum quidem, ut obedientia sua nomen patri S,hOnimuin rebellione offensum, placaret deinde, ut, se hominum illorum moribus accommo dando, eos ad se facilius alliceret . postremo, o Dominum,a quo omnes ex aequo salutem ade pti sunt perpetua laude venerentur, α Intelliis gant,no esse Iudaeos gentibus antelatos, cum
omnes sint, non quidem lege, sed gratia Diuina,pariter conseruati. Magna dignitas Iudaeis parta videretur, quod summus ille reruomnium Dominus,ut eos nexu Iegis exsolu ret, legi adstringi voluerit.Docet tamen,non esse illos in hoc Gentibus anteferendos, cum hoc summum Christi beneficiu ad omnes ex Vt, ex signis, ad veritatem,signis illis adumbratam , illos sensim adduceret.Factus est,in quit, ex muliere, factus est sub lege,ut eos,qui sub lege erant, redimeret. Hoc autem in I co fuit, inquit, minister legis , ut per legem, quae veritatis umbram,& imaginem coiit inebat, ipsam Dei veritatem, atque Diuinarum rerum notitiam, commodius explicaret,ianctissimaq. muneris sui perfunctione patribus lim Promissa bona coficeret. In quo quidem so aequ' peruenerit.Ideo enim legi ministrauit. Ecclesiae rectores admonuit, ut secum subditis suis interdum exaequarent eorumq. moribus, qua in tu id per pietatem liceret,accommodarent, eosq. Paullatim ad clariorem rerum c glestium notitiam adducerent. Vt enim Paulus omnia omnibus factus est, ut omnesi ucrifaceret ; sic & nos, ut subditos aegritudine levemus, Omniq. ratione tueamur,cum salua pietate licet, in illos indulgentes esse de o norare Deum, sicut scriptum est : Pro -
servi q. forma induit, ut omnes, tam Iudaeos, quam gentes alienigenas, in Regni caelestis clignitate.&litudine,collocaret. Quocirca no modo Iudaeos, sed gentes uniuersas,confirmat , & excitat ad gratias immortales Deo habendas, & agendas.
Gentes autem super misericordia ho-tione frangamus. Vitandum enim est, ue,
426쪽
36t COMM. IN EA D. PAV. AD ROM. LIB. IV. 86a
Celebrat in hoc loco, quem Paulus citat, David,sub Christi persona,gentium salutem, prius Christi opera constitutam,& tam gentibus , quam Iudaeis, elementer impertitain. Et ideo gentes muItis in locis adhortatu r, ut
summa animorum consensione cum Iudaeis Deum colant, eumq. sanctissimo cultu,atque
perpetua laudatione, prosequantur: quemadmodum ex his locis,quos Paulus subiugit, intelligi potest. Rursus enim eundem vatem citat:
Et iterum dicit L tamini Gentes cum plebe eius. Eriteruin, Laudate omnes Gentes Dominum :& magnificate eum omnes populi.
Deinde Isaiae testimonium adducit.
nim cupiditatem corporis, unde bella omnia nascunζur , comprimere, animumq. summis. 5 aeternis, bonis satiare potest.Fructus enim spiritus,est gratia gaudium,S: pax. Illam igitur veram pacem animi, illam felicitatem, stabilemque, de firmam, laetitiam,quae solo spiritus Christi continetur, quam non operibus humanis, sed vigenti fide, consequimur, qua nullum maius bonum in vita nobis conti re potes , Romanis precatur.Precor,inquit, Deum, ut vos, quando fidem colitis, expleat gaudio, & pace, vi, & potestate spiritus sui cuius donis, atque muneribus, omnis Verapax, atque laetitia, consistit. Christum vero, Deum spei nominat, ad Isaiae oraculum respiciens, quo praedixit, futurum , ut in illo Ge tes uniuersae spem salutis suae reponerent. - f vr . . Certus sum autem fratres mei de ego
Et rursus Isaias ait, Erit radix Iesse:& ipse de vobis, quoniam&ipsi pleni et iis qui exsurget regere Gentes, in eum Gςn dilectione , repleti omni scientia, ita Vi
tes sperabunt. possitis alterutrum monere.
More suo, interpretum orationem ponit, Mira sapientia; siqua suscepta erat ex ali paullulum ab Hebraeo sonte discrepante, sen- qua parte disputationis offensio, eam oblittetentia vero cum illo consentientem. Sie enim rare, animosq. leuiter saucios omnino lana est apud Hebraeos:Et erit in die illa radix Iese re nititur. Non, inquit, tam longa orλtion se, qui stat in signum populorum, ipsum Gen usius sum, quod vestrae pietati, atque sapie tes quaerent. Elle autem pro signo, atque ve- tiae, diffiderem; sed amoris mei erga vos con xillo, populis, quod observent, quod intuean- . . scientia fretus, liberius scripsi, non, Vt vos. tur, quod omni studio sequantur, quid est a- quos video esse Diuinae sapientiae disciplinisliud,quam summum illorum imperium tens instructissimos, erudirem,sed, ut ea,quae iam reλCum vero praedicit futurum, ut illum Gen plane comprehendistis,ex aliqua parte in metes inquirant, illud Gentium studium in Chri moriam reuocarem; & hoc pro iure munestum praenuntiat, quo erant ad illum suppli- ris mihi commissi.
ces aditurae,ut magna quadam fide conarma P . ctae, &incentae, numen illius implorarent. Audacius autem scripti vobis fratres ex parte, tamquam in memoriam vos re
Deus autem,spei repleat vos omni gau ducens i propter gratiam, quae dλt est dio, de pace in credendo et Habundetia in mihi a Deo, Vt sm minister Iesu Christi spe,& virtute Spiritus sancti. in Gentibus, sanctificans Euangelium
Hac pia, &sancta, precatione voluntates Dei, ut fiat oblatio Gentium accepta,&Romanorum sibi multo magis allicit, cum id sanctificata in Spiritu sancto,
illis optat, quo nihil amplius, di maius, excogitari poteli, & cuius adipiscendi gratia om- Se sacerdotem profitetur, non ad quadru nes mortales immensos labores excipiunt, de pedes adumbrata quadam religione Iugulandiscrimina infinita subeunt. id enim aliud das, sed ad Gentes expiandas, Demue. san sibi proponunt homines, quid agunt, & m ctissimo atque pietatis plenissimo, cultu conliuntur . cum, vel pecuniae caussa,vel honoris, secrandas. di imperii, vel voluptatis, Ec deliciarum,om-λnem vitae cursum in assiduo labore corporis, Habeo igitur gloriam in Christo Iesu
de summa animi contentione,coficiunt Quid ad Deum. eos premit, & ansitὶ cur ne penumero omnia bella suscipiunt, nisi, ut possint aliquando pa Verissimae gloriae sontem aperit, atque place animi tq. iucundissima tranquillitatevio ni stime docet, quod alibi iacit, nulla nobis tiri Sed, cum in auctorem pacis minime re- re alia, quam Christo, gloriandum. Ex illo Uiciant, euenit, ut, quo magis cupiditatem namque,totius honestatis elegatia, omni Sq. explere, di pace, atque gaudio, frui cupiunt, splenuor decoris, &dignitatis, emanat. Si eo magis tumultuentur; grauioreq. molethia ι. quidquam enim Praeclarum,& amplum, ge- perculii, contabescant. Solus en spiritus rimus,illius numine,&spiritu, concitati, g
427쪽
tiatum de eo, videbunt, & qui non au
dierunt , intelligent. eerit in Enangelii administratione consecutus, ita nobis explanat, ut totum id Christo auctori tribuat.
Non enim audeo aliquid loqui e rum quae per me non efficit Christus inobedientiani Gentium, verbo ,&factis, in virtute signorum & prodigiorum, in virtute Spiritus sancti: ita ut ab Hierusa. Iem per circuitum usque ad Illyricum re
Non, inquit,meum est,inaniter extolli,n aue sine caussa gloriari. Ea nam q. dico, quae, minime vera essent, iacillime refelli posset. Non igitur audebo ea confirmare, quae non multis cognita, & perspecta, sunt. Multis enim mortalibus compertum est, quem ad in Testimonium assumptum est ex Isaia, quo in loco Gentium admirabilem conuersionem Praenuntiat, quae cum aliorum Apostolorum, Lum vel maxime Pauli, opera,confecia fuit.
Propter quod de impediebar pluri-
r o mum venire ad vos. Non, inquit, quod pluris alias nationes secerim ; sed , quod illae magis opera mea indoguerint , prius illas inuisi.
Nunc vero ulterius locum non habens in his regionibus, cupiditatem autem habens veniendi ad vos ex multis iam praecedentibus annis: cum in Hispania proindum no meis viribus, sed virtute Christi, non ficisci coepero, spero Quod praeteriens Vi
deam vos, & a vobis deducar illuc, v v Obis primum ex parte fiuitus fuero. Miro desiderio se teneri Hispaniae perlustrandae, significat. Quod quidem facit,ut facile assentiar illis, qui tradunt, eum. N Galliam , & Hilpaniam, multasq. occ Identis Solis regiones, obiisse.Postquam enim Romae in prima accusatione, iudicum sententiis libe-
opibus humanis, sed Diuinis, quam plurimas nationes inuictis armis peragrauem ira, multosq. mortales caelestibus disciplinis instruxerim, de sub Christi imperium, ditionemque, multitudinem hominu innumerabilem subiunxerim, & quamplurima portenta, atque prodigia, Diuinae virtutis ediderim; neque Asiet tantum regiones cum Iudaeae sinibus continentes, sed Graeciam uniuersam, & inde vΩque ad Illyricu innumerabiles nationes,Chri 3o ratus est, facile potuit in Hispali iam se eonsersi nomine cona pleuerim. Et, quod magis mirandum est,in omnibus his locis prima pietatis fundamenta ieci; de ex animis hominum vastis N incultis, impietatem donginquitate
temporis inueteratam, atque nimia vetuitate robullam ,exstirpaui; mentesque, immanitate sceleris efitratas,Diuinis muneribus, de Urnamcntis,excolui.Neque is sum, qui facillima tantum aggrediar, & ardua,atquedisiure,& Roma deinceps remigrare. Multi namque anni, inter illud iudicium primum , quo ni it absolutus, atque secundum, quo damnatu S, atque morte multatus suit, interiecti Herunt, intra quod tempus potuit illud desiderium Hispaniae lustrandae, quo vehementissime flagrabat, explere. Sed, miro quodam a tisicio, sui amoris in Romanam Ecclesiam significationem dat. Ita enim demonstrat, secilia, reformide . Immo, Diuino presidio con εο cupere illius adspectu frui,ut interim caueat, si ius, in ea potissimum impetum facio, quae tantis opibus munita sunt, ut nullis viribus expugnari poste videantur. Ob id autem factum est, ut, quamuis vos unice diligam, non tamen prius ad vos, quam ad alias nationes, me contulerim; propterea quod mentes vestiae erant iam Christi spiritu, quem egregie colitis, inflammatae; illae vero, quas erudien
das suscepi, nondum de Christo fama,&au- ne laudem,& gloriam, illius immineat: quod fieret, si dixist et, se Romam, ipsius Eccletiae Romanae caussa , profecturum. Ostenderet enim, se parum illius fidei, quam in principio huius Epistolae Diuinis Iaudibus exornauit, confidere;maxime, cum paullo ante dixisset, se ad eos potissimu accedere, apud quos nulla umquam Christi mentio versata tuisset. Cum vero demonstrat, ad iter, quod in Hispaditione, quidquam acceperant. Cum igitur so niam facere cogitabat, se eorum opera usu- non meam cupiditatem, scd hominum necessitatem, spectem, di nullas nationes uobis laude fidei,atque religionis, a nteponam; meis rationibus consentaneum fuit,vt,prius qua uoS
uidere postem, complures regiones perlustrarem. Ait igitur rrum; quantum eorum caritati,diligentiae, de religioni,confidat, aperte declarat.In quo v ro ait Si tamen ex vestro conspectu aliqua ex parte fructum ceperindemonstrat,tam cupi ditatem,qua in illos incensus erat,paucorum dierum consuetudine satiari non posse.
Nunc igitur proficiscar in Hierusalem ministrare sanctis. Probauerunt enim MaSic autem praedicaui Euagelium hoc non ubi nominatus est Christus, ne super . cedonia & Achaia collatione aliquam alienum fundamentum aedificarem: Ied facere in pauperes sanctorum, qui sunt in sicut scriptum est, Quibua non est annua Hierusalem.
428쪽
86s COMM. IN EP. D. PAR AD ROM. LIB. IV. M6
Non selum ossicium suum erga sanctos Hierosolymam incolentes exponit ; verum, pro Posito Graecorum exemplo, ad eiusdem benignitatis studiu Romanos incedit docetque, Illud Macedoniae, S: Achais,ossicium sanctis illis Iudaeis praestitum debitu, & necessarium fuisse; nec tam ad gratuitam beneficentiam , quam ad vinculum iuris, atque iustitiae, reserendum. Ait igitur:
Placuit enim eis & debitores sunt eo- 'rum . Nam si spiritualium eorum participes facti sunt gentiles di debent & in caronalibus mini lirare illis.
Nihil est, quod tam animos societatis iure
deuinciat, quam lacrorum communio,quams deris Diuini cosortium,quam eiusdem mulitiae sacramentum. Quo fit, ut omnium debitores simus, cum quibus religionis Christia- anae vinculo coniunm sumus. 1llis tamen maxime obligati sumus, a quibus fructum alique huius religionis,atque disciplinae caelestis,accepimus.Si nos, inquit alibi, vobis spiritalia nostra seminavimus, magnum est, sit carnalia vestra metamus 3 Ergo, cum omni s gentium doctrina, omnis fides, atque religio,a Iudaeae fonte profluxerit, at q. a sanctis illis Hebraeis ad gentes permanarit; nefas erat, eorum in
digentia gentium opibus minime subleuari. 3Hoe igitur cum consumma uero, & a Lsgna uero eis fructum hunc:per vos proficiscar in Hispaniam. Cosidera seminam Diuini viri modestiam,&altissimae mentis humilitatem. Paullus ille: summis virtutibus ornatissimus, &, propter admirabilem sanctitatis excellentiam, Deo coniunctissimus,qui,probitatis, de caritatis,& diligentiae, magnitudine, Diuinaeq. sapientiae splendore, Ecclesiam, tamquam humeris suis, sustinebat, eoru precibus se apud Deum iuuari postulat qui nullo modo erat cum vir o tute illius aliqua ex parte comparadi. In quo quidem, docet, multum pondus apud clementissimum illum Dominum habere multorum, in a liqua reptis precibus pollulanda, consensionem; nec esse aliquem tanta virtute prsditum,qui aliorum ope fulciri non possit. Praesagiebat autem antino Paulus, cum haec scribebat, quae erant illi insiliae, Iudaeorum in fideis Ilum immanitate, comparandae ; quae esset sibi dimicatio subeunda; ad tantum vero ce o tamen inuicto animo sustinendum, fidelium cunctorum votis, & precibus, confirmari cupiebat.
Deus autem pacis sit cum omnibus vobis. Amen.
Cum tota haec Epistola ad copulandas voluntates , & animos uno pietatis, & amoris, vinculo constringendos, dirigator.aptissimeo Deum,pacis effectorem, precatur,ut is semper ad ut;cosq. in mutuae caritatis ossicio contineatineque patiatur, Romanam Ecclesiam, amore,& animorum consensione, iundatam, odio, atque dissensione, conuelli. Rursus, quam fuerit Hispaniae obeundae cupidus,demonstrat; sed, ne videatur sic ad Hias paniae salutem incumbere, ut Romanis nullum fructum sui itineris ostedat,ait ut urun4, ut, illo praesente, sint omnibus muneribus Di ouinis egregie cumulandi.
Scio autem quoniam veniens ad vos,
in abundantia benedictionis Christi ve
niam. Ita certe erat sperandum, ut nemo,qui me do Christum coleretallud sanctissimum Christi oraculum, in cuius pectore Christi spiritus insidebat,adspiceret,quin ex illius responsis maximos,atque plane Diuinos,fructus acinciperet.
Obsecro ergo vos fratres per Domina nostrum Iesum Christu, & per caritatem sancti Spiritus, ut adiuuetis me in orationibus pro me ad Deum,ut liberer ab infi
delibus qui sunt in Iudaea, & obsequi j
mei oblatio accepta fiat in Hierusalem sanctis, ut veniam ad vos in gaudio per voluntatem Dei, ut refrigerer vobiscum.
Ommendo autem vobis Phoeben sorore nostram, quae est in ministerio ecclesiae quae est in Ce chris r ut eam suscipiatis in Domino digne iam ctis i & assistatis eis in quocumque negotio vestri indiguerit. etenim ipsa quoque astitit multis,& mihi ipsi.
Beatam mulierem,cui tam praeclarum sanctitatis testimonium a Diuino viro tributum cernimus. In quo, non modo iudicandum est, eam esse hac Pauli commendatione, sed laude sempiterna, dignissimam. Hanc igitur Romanis maiorem in modum commendat, cui fortasse hanc epistolam perserendam duderat. Nunc vero salutem quibusdam adscriabit, qui pietatis laude inter reliquos excellebant.
Salutate Priscam,& Aquilam adiut res meos in Christo Iesu qui pro anima
429쪽
mea stras ceruices supposuerunt: quibus non solum ego gratias ago, sed decunctae
Ecclesiae Gentium & domesticam eccle
siam eorum. Magna prosecto,& excellens laus Paulntia,
in tanto, tamq. praeclaro munere, non iuuare
modo, sed pro salute illius iugula securi su mittere.Quamuis igitur hi sancti nulla opem aliam Ecclesii iis gentium attulissent,quam illud studium vitae PauIi de semientiae,qua salus
Ecclesiaru magna ex parte nitebatur aequun Prosecto erat , ut illis gratiae ab omnibus Ecclesiis haberentur . Familiam vero Priscar, &Aquilae,domellicam eorum Ecclesia in appellat, eamq. similiter saluere iubet. Solet enim
Paulus similiam bene constitutam, sanctiq. Patris familias exemplo, in studium pietatis
ancitatam, L. celesiam interdum nominare,ut
hic, & in quibusdam aliis eius Epistolis, alii,
Salutate Epaene tum dilectum mihi: qui est primitivus Asiae in Christo Iesu.
Salutate Mariam, quae multum Iaborauit in nobis.Salutate Andronicum,& Iuliam cognatos, de concaptiuos meos: qui
sunt nobiles in Apostolis, qui di ante me fuerunt in Christo.
Magna quaedam laus erat Epaeneti, quod 'Primus in Achaia se se in Christi fidem contulerat. Maior tamen Mariae, quae pro Christi nomine,& gloria, magnos labores, Apollol rum caussa, pertulerit. Sed Andronicus, &Iunia, longe maximam laudem sibi peperi μὰ videntur,non tam, quod essent Paulo, san suinis communione , coniuncti, quam, quod aliquot in locis,cum illo ad extremum vite periculum decertassent,& vinculis simul alliga- ti fuissent, ob quae apud Apostolos clarum, di illustre nomen habuerunt.
Salutate Ampliatum dilectissimum mi
hi in Domino. Salutate Urbanum adiutorem nostrum in Christo Iesu, & Stachyn dilectum meum. Sa Iutate Apellen pr bum in Christo. Salutate eos, qui sunt ex Aristoboli domo. Salutate Herodionem cognatum meum. s lutate eos, qui sunt 'ex Narcissi domo, qui sunt in Domino .
Cum salutem adscribit iis, qui sunt ex alia cuius familia; nec uniuersam familia salutat; ostendit plane, in ea domo suisse quosdam electos a Deo propter fidem,quosdam vero propter perfidiam destitutos et quemadmodum scriptum est , Duo erunt in lecto uno, & unus assumetur, di alter relinquetur.
Salutate Tryphenam,&Tryphosam: quae laborant in Domino. Salutate Per.
sidem carissimam, quae multum Iaborauit in Domino. Salutate Rufum electum in Domino, & matrem eius & meam.
Femina lectissima , atque beatissima, quaeram ni ulta pietatis Officia in Paulum contulit, ut illius mater meruerit appellari.
Salutate Asyncritum , Phlegontem, i Hermana, Patrobam, Hermen:&qui cum eis sunt, fratres. salutate Philologum &Iuliam, Nereum,& sororem eius,& Olympiadem:& omnes qui cum eis sunt, saniscios. Salutate inuicem in osculo sancto. Salutant vos omnes Ecclesiae Christi.
Omnem hanc orationem vide naus plenam suauitatis,& humanitatis, & Diuini cuiusdaamoris notis impressam; quine facile demo strat, quantum esset illud caelestis ignis incendium, quod fuit beneficio Diuini spiritus, in Ecclesiae primordio. in omnium Christian rum visceribus implicatum. Ne autem haec tanta coniunetio animorum perditorum, hominum improbitate dii solvi possit, monet,ut eos, qui dissidia concitant, a se longe repellant , &, ne ab illis capiantur, diligentissime
R ogo autem vos fratres, ut observetis
eos,qui dissensiones & offendicula praeter doctrinam, quam didicistis, faciunt declinate ab illis.
Insignem nota apponit,qua scelus,&Dau dem, in ficta retitionis specie latentem,videamus. Multi enim lupi sunt, ut Christi verbis admonemur qui, sub ovium figura,& habitu. feritatem insitani occultant,ut oves, nihil hostile suspicantes, improuiso dilacerent. Hi sunt, qui verbis pietate ementi utur; multis q. verborum lenociniis simplices homines ad se alliciunt, eos'. dol is,& fraudibus, irretiunt, di,obtentu reIigionis, religioni pestem, di exitium, machinantur. Sed, quibus tandem vestigiis poterimus latentem improbitate Per , sequi, occultumq. scelus manifesto deprenen dere Studiis certe,rebusq. gestis,& actionibus,quibus facile se se indicat cuiusque natu ra. Nihil est enim in animo inclusum, quod diu celari, & occultari, queat. Necesse enim est, ut inde multa foras redundenti di essua quae operta in lucem proserant. Ex operibus, inquit Dominus, cognoscetis eos. Nec enim potest aliquod bonum opus,at q. pr clarum, estici ab eo, qui animum, vitiis omnibuS cor. ruptum, di contaminatum, gerit. Vis enim
sceleris, atque libidinis, cui deditus,& adstructus est , eum in perniciem rapit, flagitiaque infinita facere compellit,& cogit denique, ut omnis illius vita cum Euangelii sanctitate, Beeum Christi disciplina Pignet.Cliristus enim gregem suum coagregat, bi dispellunt, Chris
430쪽
8so COMM. IN EP. D. PAV. AD ROM. LIB. IV. 87o
stus sanat, hi vulnerant; Christus vitam abiecit, ut suis vitam redderet; hi,contra, ut vitae commodis abundent. simplicibus vitam eripiunt. Vt igitur Christus pacem ,&salutem, attulit,viamq. nobis in caelum cruce munivit; sc hi, Crucis odio, pacem.& otium,turbant,&mortiferum multis vulnus infligunt, aditum q. in caelum, quantum possunt, intercludunt . Monet igitur Paulus, ut simus animis acres, atque parati,ad insidias diligentissime Praecauendas; nec nos decipi sinamus ab hominibus perditissimis, qui, cum sint impurisi
simi, ordines tamen ducere, & ecclesiae rect res haberi,volunt Fraudibus igitur,& verborum lenociniis, adspirant ad dignitatem, qua sunt indignissimi.Sed,cum non in sermone sit Regnum Dei, sed in virtute, non tam quid mratione, atque verbis, ostentent, quam quid moribus, atque studio,moliantur,considerandum est. Si enim Ecclesiae pacem constituunt;
si saluti prospiciunt; si pericula depellunt; si vitam suam pro Ecclesiae totius incolumitateonunt; si denique nihil designant animo, ni-il operibus exi equuntur , quod sit Apostolorum disciplinae contrarium; veri Christi satellites, atque ministri existim adi sunt. Si autem pro pace bellum asserunt, si pro salute perniciem, sistin plicium hominum imperitia ad
suum emolumentum, & quaestum, abutuntur, Omniaq. tandem , prae suis commodis, atque dominatione, contemnunt; si denique omnis
ab illis instituta vitae ratio pugnat cum Ap stolorum institutis, & legibus; arcendi prose elo sunt; nec ullo modo salus, atque vita Christianae Reipublicae, illorum fidei,qus nulla est.
temere committenda. Cavete, inquit eos, qui
discordias excitant ; qui ruinae pericula multis intendunt; qui doctrinae, qua imbuti a nobis suistis,aduersantur . His enim signis, quae hic appono, facile poteritis hominum genus pestilens,atque mortiferum a probis,& honestis,& sanctis, hominibus internoscere. Nullum enim signum clarius animum cuiusque indicat, operibus in vita editis . Deinde considerandum cst, quid sit cuique propositum, ut rectius de cuiusque vita ita tuere possimus. Ait igitur:
Huiusmodi enim Christo Domino no
stro non seruiunt,sed suo ventri:& perduices sermones & benedictiones seducunt corda innocentium id est, simplicium.
Nullum clarius discrimen poterat assignari eo, quod consistit in fine,quem qui R. intuetur, S: respicit. Ergo, cum Optimus quis'. omnem vita sua,omnes curas,& cogitationes, &actiones, ad Christum reserat, gloriaeq. Diuinae causa, se se, cum ita opus merit, in capitis, de viti Miserimen libenter inserat; cotra,vero malitiosus,& fraudulentus,qui sapiens,atque sanctus existimari vult,omnia ad suum comodum cou tat;vitticum suauitate traducen
dae gratia, oia moliatur, facillimum profecto
erit cuilibet, quo animo qui'. ad Ecclesia accedat,ratione perspicere. Quo. n.quisque vitet
cosilia dirigat, in quae potissimustudia incumbat,quid omni u maxime spectet, iton difficile
est cognoscere. Vt aute osti. ndat, iis,& ratio ne,postulare, ut sit vehementer de eorum salute sollicitus, eaq. de caussa illos hortari, ut insidias caueat eoru Iaudes repetit. Fidemq.i o eoru rursus in caelum tollit. Quo.n. mapis illi fidei laude praecellebat,eo erat magis fidei ipsius labes metu eda. o.n .amplior est status ille,unde aliquis c5cidit,eo est casus,at q. ruina .calamitosior. Docet igitur, ob id diligentius in specula manendum, atque vigilandum illis esse, quod eralitiam amplissimum fidei, atque sapientiae, gradum consecuti.
Vestra enim obedientia in omnem I xo cum diuulgata est. Gaudeo igitur invo
bis. Sed volo vos sapientes esse in bonor& sinplices in malo.
Di xerat, in principio epistolae Romanoru,
fidem annuntiari in uniuerso mundo; nunc, ius ne,eando sententia aliis verbis repetit, cum ait, eorum obedientia ubique omnium fama.& praedicatione celebrari. Ut enim saepe dictu est,Ol edictia apud Paulum idem valet, quod
3 o Fides. Ex ea igitur fama, se non mediocre v luptate capere,dicit. 4ed,quo fidei fama praeclarior crat, eo conueniebat, eam puram, &immaculatam, maiore studio conservari. Romanos igitur admonet, ut insidias vitent; vehominum improborum pestem arceant; ut summa sedulitate, & vigilantia, statum animi conseruent. Ne l. tamen solum a vobis nisquir, animi probitate exigo; verum etia acumen, at q. Prudentiam, qua tectum scelus ex-6O cutere omnesq. malitiae latebras explorare, possitis, ne ex illis aliquid in perniciem vestram possit erumpere. Nolo quidem vos uersare ingenium ad n audem, non acumen in coparandis insidiis ostentare,non laudem denique prudentiae, ut multi faciunt, ex malitia
quaerere; sed in detegendis sceleribus, Ee r pellendis insidiis, S: fraudibus, ingenii lumen
ostendere. Hoc est autem,quod ait, ut sint sapientes in bonum. Bonum si quidem , atque so uehementer expetenduin .est, obuiam ire malitiae, omnemq. fraudis, &astutiae,materiam resecare. Esse aute simplice in malo, est, nihil astute cotra alterius salutem facere, no aliud animo agitare,aliud ore proserre, nihil denique sini a re, sed uera tantum ,recta,& simplicia,omni studio consectari. Quod aliis uerbis Christus ipse praecipit, Estote, inquit, pr dentes, sicut serpentes,& simplices, sicut c linnbae. Astutia si quidem, Ze calliditate, se 6o pentina, nobis opus est, ut ab insidiis antia qui serpentis, qui nobis peste,& exit tu, maehinatur,tuti esse possimus.Colubina autem sim