장음표시 사용
601쪽
QmOsthenes male sic egisset, ut scripsit, aut Cicero 7 aut is praestantissimos oratores alia re quam scriptis cognOdii Urius 7 Melius egerunt igitur an peius 7 Nam si peius: sic tius oportuit dici, ut scripserunt: si melius: sic oportuit diri hi, ut dixerunt. Quid ergo' Semper sic aget orator, ut 55
diriti et 7 Si licebit, semper. Quodsi impediant brevitate
dimpora a iudice data: multum ex eo, quod potuit dici, re-ic Qtur: editio habebit omnia. Quaedam secundum naturam 1 Micantium dicta sunt, non ita posteris tradentur, ne videan- ac propositi fuisse non temporis. Nam id quoque plurimum 56oeffert, quomodo audire iudex velit, atque eius vultus saepe SQ rector est dicentis, ut Cicero praecipit. Ideoque in-t inridum iis, quae placere intellexeris, resiliendum ab iis, in ne non recipientur. Sermo ipse, qui sacillime iudicem.
Ceat, optandus. Nec id mirum sit, cum etiam testium per- nis aliqua mutentur. Prudenter enim, qui cum interro-57rtasset rusticum testem, an Amphionem nosset, negante eo, i traxit aspirationem breviavitque secundam eius nominis
N Ilabam, et ille eum sic optime norat. Huiusmodi casus,fliciunt, ut aliquando dicatur aliter quam scribitur, cum di-: Ure, quomodo scribendum est, non licet. Altera est divisio, quae in tres partes et ipsa discedit, 58ilia discerni posse etiam recte dicendi genera inter se vi-Iontur. Namque unum subtile , quod ἰσχνον vocant, alterum grande atque robustum, quod αδρου dicunt, constibuunt: tertium alii medium ex duobus alii floridum nam- ciue id ανθηρον appellant) addiderunt. Quorum tamen ea 59Uore ratio est, ut primum docendi, secundum movendi, tertium illud utrocunque nomine delectandi sive conciliandi praestare videatur Ossicium: in docendo autem acumen, in conciliando lenitas, in movendo vis exigi videatur. Itaque illo subtili praecipue ratio narrandi probandique consistet, sed quod etiam detractis ceteris virtutibus suo genere plenum. Medius hic modus et translationibus crebrior et figuris 60 erit iucundior, egressionibus amoenus, c0mpositione aptus, sententiis dulcis, lenior tamen ut amnis lucidus quidem sed virentibus utrinque sepibus inumbratus. At ille, qui saxa 61 devolvat et pontem indignetur et ripas sibi laciat, multus et
602쪽
M. FAB. QUINTILIANI torrens iudicem vel nitentem contra feret cogetque ire. φrapiet. Hic orator et defunctos excitabit ut Appium falcum, apud hunc et patria ipsa exclamabit, aliquandoque sceronem in oratione contra Catilinam in senatu alloqueli 62 Hic et amplificationibus extollet orationem, et in superlitionem quoque erigetur. Quae Charybdis tam Dorazy εOceanus medius fidius ipse. Nota sunt enim iam studio, haec lumina. Hic deos ipsos in congressum Prope suci sermonemque deducet: Vos enim Albani tumuli atque luti ros, inquam, Albanorum obrutae arae, Sareorum popia Romani sociae et aequales. Hic iram, hic misericordiar
inspirabit, hic dicet: Te ridit et appellarit et sterit c et peomnes affectus tractatus huc atque illuc sequetur nec docet 63 desiderabit. Quare si ex tribus his generibus necessario si eligendum unum: quis dubitet hoc praeserre omnibus et validissimum alioqui et maximis quibusque causis accommoda 64tissimum Τ Nam et Homerus brevem quidem cum iucunditate et propriam, id enim est non deerrare verbis, et carentensupervacuis eloquentiam Menelao dedit, quae sunt vir: si
tes generis illius primi: et ex ore Νestoris dixit dulcioren melle profluere sermonem, qua certe delectatione nihil finς maius potest: sed summam aggressus in Ulixe facundiam magnitudinem illi iunxit: cui orationem nisibus hibernis et ed-65 pia verborum et impetu parem tribuit. Cum hoc igitur nempmortalium contendet; hunc ut deum ho nes intuebuntur Hanc vim et celeritatem in Pericle miratur Eupolis, hane sulminibus Aristophanes comparat, haec est vere dicendi
66 Sed neque his tribus quasi formis inclusa eloquentia
est. Nam ut inter gracile validumque tertium aliquid confli tutum est: ita horum intervalla sunt, atque inter haec ipsa 67 mixtum quiddam ex duobus medium est eorum. Nam et gllh tili plenius aliquid atque sublilius et vehementi remissia atque vehementius invenitur, ut illud lene aut ascendii a
sortiora aut ad tenuiora summittitur. Ac sic prope innume rabiles species reperiuntur, quae ulique aliquo momenti' inter se disserant: sicut quattuor ventos generaliter a l0li
dem mundi cardinibus accepimus stare, cum interirn plurimi
603쪽
medii et eorum varia nomina et quidam etiam regionum ac fluminum proprii, deprehenduntur. Eademque musicis ratio 68 est, qui, cum in cithara quinque constituerunt sonos, plurima deinde varietate complent spatia illa nervorum, atque his, quos interposuerunt, inserunt alios, ut pauci illi transitus multos gradus habeant. Plures igitur etiam eloquentiae lacies, sed stultissimum 69
quaerere, ad quam se recturus sit Orator: cum omnis species, quae modo recta est, habeat usum, atque id ipsum omne sit oratoris, quod vulgo genus dicendi vocant. Utetur enim, ut res exiget, omnibus, nec pro causa modo sed pro partibus causae. Nam ut non eodem modo pro reo 70 capitis et in certamine hereditatis et de interdictis ac sponsionibus et de certa credita dicet, sententiarum quoque in senatu et contionum et privatorum consiliorum servabit discrimina, multa ex disserentia personarum, locorum temporumque mutabit: ita in eadem oratione aliter conciliabit, non ex iisdem haustibus iram et misericordiam petet, alias ad docendum alias ad movendum adhibebit artes. Non unus 71 color prooemii, narrationis, argumentorum, egressionis, perorationis servabitur. Dicet idem graviter, Severe, acriter,
Vehementer, congitate, copiose, amare, comiter, remisse,
'subtiliter, blande, leniter, dulciter, breviter, urbane; non ubique similis sed ubique par sibi. Sic fiet cum id, propter 72
quod maxime repertus est usus orationis, ut dicat utiliter et
ad efficiendum quod intendit potenter: tum laudem quoque
nec doctorum modo sed etiam Vulgi consequatur.
Falluntur enim plurimum, qui vitiosum et corruptum 73 dicendi genus, quod aut verborum licentia exultat aut puerilibus sententiolis lascivit aut immodico tumore turgescit aut inanibus locis bacchatur aut casuris, si leviter excutiantur, flosculis nitet aut praecipitia pro sublimibus habet aut specie libertatis insanit, magis existimant populare atque plausibile. Quod quidem placere multis nec infitior nec miror. Est 7 enim iucunda auri ac favorabilis qualiscunque eloquentia et ducit animos naturali voluptate vox omnis, neque aliunde illi per fora atque aggerem circuli: quo minus mirum est, quod nulli non agentium parata vulgi corona est. Ubi vero quid 75
604쪽
exquisitius dictum accidit auribus imperitorum, qualecunque id, quod modo se ipsi posse desperent, habet admirationem: neque immerito: nam ne illud quidem lacile est. Sed evanescunt haec atque emoriuntur comparatione meliorum, uι
lana tincta fuco citra purpuras placet; at si contuleris Tyrias lacernae, conspectu melioris obruatur, ut Ovidius 76 ait. Si vero iudicium his corruptis acrius adhibeas ut sucinis sulfura: iam illum, quo sesellerant, exuant mentitum colorem et quadam vix enarrabili laeditate pallescant. Lucent igitur haec citra solem, ut quaedam exigua animalia igniculi videntur in tenebris. Denique mala multi probant, nomo improbat bona. 77 Neque vero omnia ista, de quibus locuti sumus, orator Optime tantum sed etiam facillime faciet. Neque enim vim summam dicendi et admiratione dignam infelix usque ad ultimum sollicitudo persequitur nec Oratorem macerat et coquit aegre Verba vertentem et perpendendis coagmentandisque 78 eis intabescentem. Nitidus ille et sublimis et locuples circumst uentibus undique eloquentiae copiis imperat. Desinit enim in adversa niti, qui pervenit in summum. Scandenti circa ima labor est: ceterum quantum processeris, mollior 79 clivus ac laetius solum. Et si haec quoque iam lenius supina perseverantibus studiis evaseris: inde Ductus illaborati ολ- runt sese et omnia sponte proveniunt: quae tamen cotidie nisi decerpantur, arescunt. Sed et copia habet modum, sine quo nihil nec laudabile nec salutare est, et nitor ille cultum 80 virilem et inventio iudicium. Sic erunt magna, non nimia: sublimia, non abrupta: sortia, non temeraria; seVera, n0ntristia: graVia, non tarda: laeta, non luxuriosa: iucunda, non dissoluta: grandia, non tumida. Similis in ceteris ratio est ac tutissima sere per medium via, quia utriusque ultimum vitium est.
c0NCLUSIO. XI. His dicendi virtutibus usus orator in ludiciis, consiliis, contionibus, senatu, in omni denique ossicio boni civis sinem quoque dignum et optimo viro et opere sanctissimosa ciet; non quia prodesse unquam satis sit et illa mente al-
605쪽
que illa facultate praedito non optandum operis pulcherrimi quam longissimum tempus, sed quia decet hoc quoque prospicere, ne quid peius, quam fecerit, laciat. Neque enim Iscientia modo constat orator, quae augetur annis, Sed voce, latere, firmitate: quibus hactis aut imminutis aetate seu valetudine cavendum est, ne quid in Oratore summo deSideretur,
ne intersistat satigatus, ne quae dicet parum audiri sentiat, ne se quaerat priorem. Vidi ego longe omnium, quos mihi 3
cognoscere contigit, summum oratorem, Domitium Asrum valde senem, cotidie aliquid ex ea, quam meruerat, auctoritate perdentem, cum agente illo, quem principem suisse quondam sori non erat dubium, alii, quod indignum videatur, riderent, alii erubescerent: quae occasio fuit dicendi, malle eum deficere quam desinere. Neque erant illa qualiacunque 4
mala sed minora. Quare antequam in has aetatis veniat insidias, receptui canet et in portum integra nave perveniet. Νeque enim minores eum, cum id secerit, studiorum fructus prosequentur. Aut ille monumenta rerum posteris aut, ut L. Crassus in libris Ciceronis destinat, iura quaerentibus reddet aut eloquentiae componet artem aut pulcherrimis vitae praeceptis dignum os dabit. Frequentabunt vero Seius domum optimi iuvenes more veterum et veram dicendi Viam velut ex oraculo petent. Hos ille sormabit quasi eloquentiae parens, et ut vetus gubernator litora et portus et, quae tempestatum signa, quid secundis flatibus, quid adversis ratio poscat, docebit, non humanitatis solum communi ductus ossicio sed amore quodam operis. Femo enim minui 6
velit id, in quo maximus suit. Quid porro est honestiusquam docere quod optime scias 7 Sic ad se Caelium deductum a patre Cicero profitetur: sic Pansam, Hirtium, Dolabellam in morem praeceptoris exercuit cotidie dicens audiensque. Ac nescio an eum tunc beatissimum credi opor- 7teat lare, cum iam secretus et consecratus, liber invidia, procul contentionibus famam in tuto collocarit et sentiet vivus eam, quae post sata praestari magis solet, Venerationem et, quid apud posteros futurus sit, videbit. conscius sum mihi, quantum mediocritate valui, quae-8que antea scierim, quaeque operis huiusce gratia potuerim
606쪽
M. FAB. QUINTILIANI inquirere, candide me atque simpliciter in notitiam eorsin. si qui sorte cognoscere voluissent, protulisse. Atque id vir39 bono satis est, docuisse quod sciret. Vereor tamen, ne asmagna nimium videar exigere, qui eundem virum honum esse et dicendi peritum velim: aut multa, qui tot artihus in pile ritia discendis morum quoque praecepta et scientiam iuris civilis praeter ea, quae de eloquentia tradebantur, adiecerim: quique haec operi nostro necessaria esse crediderint. velut moram rei perhorrescant et desperent ante experim ea 10 tum. Qui primum renuntient sibi, quanta sit humani ingemivis, quam potens emiciendi quae velit: cum maria transire, siderum cursus numerosque cognoscere, mundum ipsussi
paene dimetiri minores sed dissiciliores artes potuerint. Tum cogitent, quantam rem petant, quamque nullus sit hoc pr0 11 posito praemio labor recusandus. Quod si mente concepe rint : huic quoque parti sacilius accedent, ut ipsum iter neque impervium neque saltem durum putent. Nam id, quod prius quodque maius est, ut boni viri simus, voluntate maxime constat: qua in qui vera si de induerit, facile easdem, quae vir
12 tutem docent, artes accipiet. Neque enim aut tam PerpleIa, aut tam numerosa Sunt quae promuntur, ut non paucorda admodum annorum intentione discantur. Longam enim Deiloperam, quod repugnamus: brevis est institutio vitae honesiae beataeque, si credas. Natura enim nos ad mentem optimam genuit, adeoque discere meliora volentibus promptum est, ut vere intuenti mirum sit illud magis, malos esse tam mullos. 13Nam ut aqua piscibus, ut sicca terrenis, circumsusus nobis spiritus volucribus convenit: ita certe facilius esse oportebat
secundum naturam quam contra eam vivere. cetera ver0.
etiamsi aetatem nostram non spatio senectutis sed tempore adolescentiae metiamur, abunde multos ad discendum vnn0s habent. Omnia enim breviora reddet ordo et ratio et modus.1 Sed culpa est in praeceptoribus prima, qui libenter delinea quos Occupaverunt, partim cupiditate diutius exigendi mercedulas partim ambitione, quo dissicilius sit quod pollicentur. partim etiam inscientia tradρndi vel negligentia. Proxima ianobis, qui morari in eo quod novimus, quam discere quae Ib nondum Scimus, melius putamus. Nam ut de nostris polis
607쪽
lmum studiis dicam, quid attinet tam multis annis, quam iniore est plurimorum ut de his, a quibus magna in hoc pars
elatis ah sumitur, taceam) declamitare in schola et tantum iboris in rebus salsis consumere, cum satis sit modico temore imaginem veri discriminis et dicendi leges comperisse Τfuod non dico, quia sit unquam omittenda dicendi exerci-i61tio, sed quia non in una Sit eius specie consenescendum. Ognoscere et praecepta vivendi perdiscere et in foro nos xperiri potuimus, dum scholastici sumus. Discendi ratio alis, ut non multos annos poscat. Quaelibet enim ex iis aribus, quarum habui mentionem, in paucos libros contrahi olet: adeo non est infinito spatio ac traditione opus. Reli- tua est, quae vires cito facit, cum secit, tuetur, consuetudo. erum cognitio cotidie crescit, et tamen quam multorum l7d eam librorum necessaria lectio est, quibus aut rerum xempla ab historicis aut dicendi ab oratoribus petuntur 7 hilosophorum quoque consultorumque opiniones, sicuti alia, elimus legere, nec, quod quidem potest, omnia. Sed breve iobis tempus nos lacimus. Quantulum enim studiis imparti- 18 nur 7 Alias horas vanus salutandi labor, alias datum sabulis itium, alias spectacula, alias convivia trahunt. Adiice tot renera ludendi et insanam c0rporis curam: trahat inde pere- Irinatio, rura, calculorum anxiae Sollicitudines, multae cauiae libidinum et vinum et flagitiosus omni genere volupta-um animus: ne ea quidem tempora idonea, quae Supersunt. duae si omnia studiis impenderentur: iam nobis longa aetas 19 et abunde salis ad discendum spatia viderentur vel diurna: antum computantibus tempora: ut nihil nocles, quarum bona pars omni somno lungior est, adiuvarent. Nunc computamus annos, non quibus studuimus sed quibus viximus. Nec Vero 20 si geometrae et grammatici ceterarumque artium professores omnem suam vitam, quamlibet longa suerit, In singulis artibus c0nsumpserunt, sequitur ut plures quasdam vitas ad plura discenda desideremus. Neque enim illi didicerunt haec usque in senectutem sed ea sola didicisse contenti fuerunt ac tot annos in utendo non in percipiendo exhauserunt. ceterum, .ut de Homero taceam, in quo nullius non artis 21 aut opera persecta aut certe non dubia vestigia reperiuntur:
608쪽
ut Eleum Hippiam transeam, qui non liberalium modo disti.
plinarum prae se scientiam tulit sed vestem et anu 1 una crepidasque, quae omnia manu sua secerat, in usu habuit, atqlle ita se praeparavit, ne cuius alterius opere egeret: illusisse tot Imalist, quot summa senectus habet, universae Graeciae
credimus, Gorgian, qui quaerere auditores, de quo quisque 22 vellet, iubebat. Quae tandem ars digna litteris Platoni defuit' Quot saeculis Aristoteles didicit, ut non solum, quae ad philosophos atque Oratores perlinent, scientia complecte
retur, sed animalium satorumque naturas omnes perquireret
Illis haec invenienda suerunt, nobis cognoscenda sunt Tolnos praeceptoribus, tot exemplis instruxit antiquitas, ut possit videri nulla sorte nascendi aetas selicior quam nostra. 23 cui docendae priores elaborarunt. M. igitur Cato idem sum. mus imperator, idem sapiens, idem orator, idem historiae conditor, idem iuris, idem rerum rusticarum peritissimus suit: inter tot operas militiae, tantas domi contentiones, rudi saeculo, litteras Graecas aetate iam declinata didicit, ut esset hominibus documento, ea quoque percipi posse, quae Senes 2 concupissent. Quam multa, paene omnia, tradidit Varro lQuod instrumentum dicendi M. Tullio defuit 7 Quid plura'
cum etiam Cornelius Celsus, mediocri vir ingenio, non solum de his omnibus conscripserit artibus sed amplius rei militaris et rusticae et medicinae praecepta reliquerit, dignus vel ipso proposito, ut eum scisse omnia illa credamus. 25 At perficere tantum opus arduum, et nemo persecti. Ante omnia sussicit ad exhortationem studiorum, capere id rerum naturam, nec, quidquid non est sactum, ne fieri qui dem posse: tum omnia, quae magna fudi atque admirabilia,26 tempus aliquod quo primum efficerentar habuisse. Nam et poesis ab Homero et Vergilio tantum sastigium aecepit et eloquentia a Demosthene atque Cicerone. Denique quidquid est optimum, ante non fuerat. Verum etiamsi quis summa desperet: quod cur saciat, cui ingenium, valetudo, lacultas, praeceptores non deerunt Τ) tamen est, ut Cicero ait, pul-27chrum in secundis tertiisque consistere. Neque enim, si
quis Achillis gloriam in rebus bellicis consoqui non p0test, Aiacis aut Diomedis laudem aspernabitur, nee qui Homeri
609쪽
non, Tyrtaei. Quin immo si hanc cogitationem homines habuissent, ut nemo se meliorem fore eo, qui Optimus suisset, arbitraretur: hi ipsi, qui sunt optimi, non fuissent, neque post Lucretium ac Magrum Vergilius nec post Crassum et Hortensium Cicero sed nec illi, qui post eos suerunt. Verum 28 ut transeundi spes non sit: magna tamen est dignitas subsequendi. An Pollio et Messala, qui iam Cicerone arcem tenente eloquentiae agere coeperunt, parum in vita dignitatis habuerunt, parum ad posteros gloriae tradiderunt' Alioqui pessime de rebus humanis perductae in summum artes mererentur, si, quod optimum, suisset. Adde quod magnos 29 modica quoque eloquentia parit fructus, ac, si quis haec studia utilitate sola metiatur, paene illi persectae par est. Neque erat dissicile vel veteribus vel novis exemplis palam facere, non aliunde maiores opes, honores, amicitias, laudem praesentem, suturam hominibus contigisse: nisi indignum litteris esset, ab opere pulcherrimo, cuius tractatus atque ipsa possessio plenissimam studiis gratiam refert, hanc minorem exigere mercedem, more eorum, qui a se non Virtutes
sed voluptatem, quae sit ex virtutibus, peti dicunt. Ipsam 30 igitur orandi maiestatem, qua nihil dii immortales melius homini dederunt, et qua remota muta sunt omnia et Iuce praesenti ac memoria posteritatis carent, toto animo petamus nitamurque semper ad optima, quod lactentes aut evademus in summum aut certe multos infra nos videbimus.
Haec erant, Marcelle Victori, quibus praecepta dicendi ZIpro virili parte adiuvari posse per nos videbantur, quorum cognitio studiosis iuvenibus si non magnam utilitatem asseretat certe, quod magis petimus, bonam Voluntatem.
610쪽
ll. 5 i l 3, 43. 8, L 1Lita Philoeloia 5, I 0, OT ue conteetura est. V. infra Philoe tela. Iudietum ae eodem I 0. I. 97. Aeeusator Cossutiani Capitonis stri , 1 Manli curii 6, 3, 72. militis Mariaui 3,
AAilles. I, 9, 8. Aehilli I, 5, M. qualis elipeus Achillis 3 L 2, 7. Pelias Aeliit Iis 8, 4, 24. - gloria in belli eis I 2, II, 2L Achillem semper exeipi pκr est I0, I, 65. in Ae hille Homerus pulehriturunem roburque laudat a T, I 2. Aellius, M., Palicanus. 4, 2, 2 Acisculus. 6. 3, M. Adagia: v. Proverbia. Aeaeida. 7, 9, LAOg FPlus. - Plato Aempli saeordotes
Aenea. ab antiquorum uterisquo die tua
Aenobarbus. frater Domitias, uxoris
Aeoli ea ratione leui est sermo noster simillimus deelinata L 6, M. Aeolus. - ab Iunone rogaius 8, 4, IR
Aerope. - in tragoedia tristis II, a, 73. Aeschines, orator 2, 17. 12. II, 3, 7. lsi8.
narum 12. 10, 19. Aeschines Socraticus, dialogus Aspasias eum Xenophontis uxore S, I L 27 seq. LeSehFlus, Poeta erast. I 0, I, 66. ubi is illo iudicatur additurque, correctas eius tabulas in certamen de reo posterioribus poetis Athenienses permihisse, at esse eo modo multos eoronatos. Ν22. Legatio male gesta ei obiecta AeSOpus, ouctor fabularum Lbulae illae etiamsi originen Aesopo neceperunt, nomino isopi maxime celebrantur si,
- actor comoediarum 1 l. 3. LIAetoli. Aetolorum proelium IR Aser. si quis Afrum vel Hisparnae orationi nomen inferret LAsris inimieissimis populo notiisse th I, M. v. Domitius. Afranius, scriptor comoediraruacium de eo l0, Iti 100. Toetalit ib. Asrieanus. Asrieani ri, l0, 19.lius. Se ipio. Agamemnon. - in imastine Tim 3. II. verba adv. Agamem Thersite habita ridentur ii, I trum a Iovo ad Agamemnon edueit immerus) 9, 3, M. pdinem roburquo ΙIomorus inmnone laudat 3, T, ITApatharchus, pugil. an carmendis in eum seriptum sit II, 2Aglaophon, pictor I 2, 10, 3. Agnon, Rhetori eos accusationem
Λςripp1. I, 4, 25a Menenius 5, lAhala. illo servilius 5, II, Issi sdefendatur exemplo Ahalae 5, ax. - Telamonis an Oilei filis 2, - ap. Ovidium 5, Io, 4 l. ius in iraeoedia II, L N. elip eis 8, 4, 24. Maeem naves suaniensibus junxisse 5, II, 40. Alba. cum Alba faciat Albanos eses I, 6, 15, Albani tumuli H, 3, 157. I 2. Albanum. dialogus in Albano haa, M.
Albinovanus. v. Pedo. Albutius, rhetor, non obseurussor atque auctor 2, i5, 35. 33, 6, KL Beel maior inter eo. Seneca laudas. Aleaeus, poeta Iur. Iudierum δε