Titi Flavii Clementis viri consularis et martyris tumulus illustratus

51쪽

sti LXXXII. atque iterum anno V.C. 8 Christi LXXXIV. Mortis causa fuit levissima affectati imperii suspicio. Qua re non dubium videtur, quin de illo sit intelligendum id

quod Suetonius refert et Generum fratris indigne ferens albbatos ipsum ministros habere proclamavit πολ-re his xi, non decet musto imperare. Is enim Titi gener fuit, atqtie uxorem duxerat ullam Titi Augusti filiam, ut jam advertimus , narrat Philostratus Potuit .causa inferendae morti accedere , Ut cum Iulia licentius Domitianus viveret , Uam adhuc irginem oblatam in matrimonium sibi , cum minRus Domitiae nuptiis pertinacissime recusasset, non multo post alii cococatam ultro corrupit , , quidem id etiam tum Tito Tmox patre ac diro orbatam a viti sim palamque dioxit, ut etiam causa mortis extiterit , coacti conceptum G se abigere inlos celere Domitianus etiam Poetarum sales, reprehensionem non effugit.

18. Plautilia T. Flavii Sabini filia, T. Flavii Sabmi&nostri T. FLAVI CLEMENTIS soror , Flaviae Domitilla Christians Virginis Martyris mater fuit. Eam ab Apostolo Petro fuisse Christianae fidei praeceptis imbutam, ac bapti Zatam, anno post S. Pelii mortem nondum expleto die XX Maii, quo die memoriam ejus Sacri asti celebrant, in pace vivere desiisse colligitur ex iis actis quae Bollandis a referunt ' ad diem XX Maii. De ea pauca sunt quae scribit Eusebi us.1s Flavia Domitilla Virgo Martyr , Plautilita, qua FLAVII nostri CLEMENTIS soror erat , filia

52쪽

Apostolo Petro Christianis Sacris initiata cum matre simul baptiEata est. Hujus memoriam jam ab annis admodum mille agit Ecclesia Romana die VII die XII Maii,

tanquam Sanctae virginis ac Martyris. Primum enim in insulam Pontiam relegata anno Domitiani XV ut ex veterum Scriptorum, etiam a religione Christiana alienorum

monumentis descripsit Eusebius deinde Trajano Ina perante mortem pro Christi fide subiit Exilii in Pontiam insulam a Domitiano imperati, cellularum, in quibus Sancta virgo longum martyrium duxerat, meminit S. Hieronymus Ai epistola illa ad Eustochium, qua epitaphium Paulae matris continetur. Cetera quae ad ipsam pertinent, eruuntur fere omnia exactis SS. Martyrum Nerei Achillei, quibus, ut jam quidem extant, non magnam fidem habent Eruditi, tum quia non videntur nisi aliquot post ejus mortem saeculis aut digesta, aut in linguam latinam translata, tum quia, dialogi imis inanibus referta in non

paucis praeterea Manichaeorum erroribus aspersa censentur. Ea edita sunt inter ei et sanctorum.

Quatuor itaque fenninae sunt in hoc stemmate , quae idem Flaviae Domitilli nomen gesserunta prima Vespasiani uxore secunda hujus filia, quae cui tradita sit in uxorem, deprehendere non potuiti tertia secundae filia&prirnae neptis , Christiana, nostri T. FLAVI CLEMEN TIS Uxorri quarta T. Flavii Sabini neptis, Plautillari.lia, Virgo Martyr me quinta quam aliqui memorant, alius erit disserendi locus Primae solius extant lammi. Nam is quidem , quem Godefridus Hens chenius ex Huberto

53쪽

berto Goltχio desumptum sic describit m MEMORIAE DOMITILLAE DIVI VESPAE SPQR circum specio Mambigam a duabus ubi protraAam , ex altera parte P IMP

CO X. vel totus fictus est , vel ex aliquo cujus litterae non erant conspicuae male descriptus omitto inscriptionem si esset vera , sic legi debuisse, ut P ejus finem ob tineret, non principium Nummi Domitillae genuini, qui in m. n. sunt, passim occurrunt , C percussi , sunt OmneS ex aere magno, neque caput ejus praeferunt , sed ex antica parte carpentum a mulis duabus tractum cum

epigraphe, MEMORIAE DOMITILLAE Paucos vidi, in quibus legitur DOMITILLAE IM 'VES V Impis ratoris Vespasiani Augucti , scilicet uxori Infra carpentum SPQ R. In parte aversa scriptum est IMPI CAESDI. VI VESPAE AVG PM TR P P COS viii cum S in area. Sic Iuliae Titi filiae nummus est ex aere magno sine ejus capite cum eadem carpenti forma, & epigraphe, DIVAE IVLIAE V DIVI TITI F. In altera pagina , IMPCAES DOMIT AVG GERMAEOS V CENS P P. in area C. Alter similis habet Co XVI. Uterque est in

m. n. Nimirtam Titus matrem , fratris filiam Domitianus

consecraVit.

EO. Devenimus tandem ad T. FLAUIVM CLEMENTEM T. Flavii Sabini filium, T. Flavii Sabini nepotem, atque adeo Vespasiani Imperatoris fratris filium, Titi Domitiani patruelem , qui post gestum cum Domitiano consulatum, pro Christi fide, quod Romanorum Deos colere nollet, a Domitiano mori jussus est, ejus conjuge Flu-

54쪽

s EFlavia Domitilla pariter Christiana in insulam pandata riam seu Pandariam , quae in simu Puteola: o sita est, deportata. Quae cum ita sint, riptorum Christianorum exterorumque testimonio certissima, quis non vehementer miretur cum Augus in Oldoino, qu bd tanti iri tabulae Ecc fasicae, Mart rologia non meminerint 8 Et vero licet a tyrologium Romanum praeter Clementem Papam, Martyrem . Clementes alio Martyre tres commemoret, silet plane de hoc nostro , neque quidquam habent Menaea Graeca, quodinesertim ad hunc possit referri. Quapropter

conjicit Baronius, up ejus mentio nullatae in Mart rologio et antiquis monumentis babeatur , in uria temporum ideoen se, factumque e se, ut siqua ejusdem Clementis nobiθssimi Mart ris memoria reliqua e set poti noserarum scripturarum Diocletiani tempore facta naufragia, omnes Clementem Romanum Pontificem mente concipientes, unum eumdemque nominibus confusis atque personis Clementem, si exsimarint.

Hinc adeo factum est, ut cum T. FLAVIUS CLEMENS Vespasiani fratris litis, Titi, Domitiani patruelis fuisse veteribus Scriptoribus Graecis Latinisque perhibeatur alii, quod jam observavimus, Clementem Papam Imperatoribus illis ex gente Flavia, alii Ciam Neroni consanguinitate propinquum esse crediderint. Et eodem fortasse errore contigit, ut ossa T. FLAVII CLEMENTIS in Bailicam S. Clementis Papaein Martyris translata sint. Nos tamen ta a possumus quoculiaque modo de eo disputare pergem HS tanquam tabulas e naufragio colligere possquam de rius filiis disseruerimus , quae pars nobis postre in restat adri Martyras genus explicandUm. ra. T. FLAVI CLEMENTIS Martyris, Flaviae

55쪽

. 33 Domitillae filii duo illi sunt, quorum alterum , ut scribit Suetonius, pasianum, asterum Domitianum appellari Domitianus jusserat, es successiores palam destinaverat , tradideratque Fabio Quintiliano erudiendos, educandos, quod ipse testatur his verbis Ctim ter mihi Domitianus Augusius sororis suae nepotum delegaderit curam. Scribebat haec Quintilianus post absolutos tres priores operis sui libros, atque adeo aetatis suae anno primo inquinquagesimo Imperantis Domitiani XU. XIII V. C. 8 6 Christi XCIII. ut colligitur ex Annalibus Quintilianeis, , quos erudite digessit Henricus Dodinellus. Quid illis deinde factit in fuerit , Scriptores non docent Christianamne fidem amplexi sint, adhortantibus, exemplo praeeuntibus patre inmatre merito dubium est. Quod enim scribit Ludovicus Aurelius Perusi. nus in Epitome Annalium Baronii, de Domitiano

F Dium Clementem patruelem Exconsulem , , ut quidam tradunt, duos insuper Ous filios, quos Iam Caesares desinaυerat , o Christi f-dem mactari ubetes a quibus id tradatur, nescio a veteribus

Scriptoribus , qui FLAVI CLEMENTIS meminerunt ipsoque Baronio non tradi scio. At cum illi per aliquot

annos, nempe a XII ad XV annum Domitiani summa apud Imperatorem gratia floruerint , atque Imperii successores fuerint palaria destinati, eri facile potes , ut alter ille, cui Domitianus Vespasiani nomen dedit, exhibea-tUr nummo eo angulari, quem primus protuli R. P. Hai duintis A ex uiso R. P. Billere Soc Iesu. Ereus est tertii ferme moduli cum Iuvenili capite nudo S sin converso epigraphe , TECIACIANO NEHTEPO TM: PNAI QN.

56쪽

PNAIDN. Victoria gradiensi tenet d. coronam Vespasianus unior smyrnaeorum nummias. Atque hunc quidem Vespasianum Iuniorem R. P. Harduinus censet filium fuisse Imperatoris Vespasiani, momitillae , quam secundam Veipasiani uxorem fuisse statuit, atque ex eo Flavios Constantinos originem ducere Vertim , si Suetonio credimus, Vespasianus ex Domitilla, quae prima ipsius uxor fuit, quamque actu privatus amisit , non alios liberos tulit quam Titum is Domitianum es Domitillam. Itaque Vespasianus ille Iunior, si ex secunda uxore natus esset, fuisset filius

Caenidis, Uam Antoniae libertamis a manu , dilectam quandam sibi retocati in contubernium , habuitque etiam Imperator pene justiaetioris loco Laurentius Patarolus aestimator harum rerum

peritiuimus, qui nummum similem edidit ex Musaeo Theu. polo, mi eum tribuit Tito, qui vivo patre dictus sit Vespasianus Iunior, tar Et vero qUamvis Titi praenomen hic non appareat, quod in aliis plerisque Titi nummi sim tinis graecisque scribi solet , satis eum secernit a patre nioris appellatio, magis etiam quam appellatio Titi, quae

nimirum fuit ipsi cum patre communis . Erat enim uterque Titus Flavius Vespasianus , sed Flavii nomen neuter genit in nummis Romae perclam , Uterque raro genit in nummis Coloniarume Graecarum urbium 'iti vero prinnomen ut filio potius quam patri nummi veteres Scriptores V tribuerent, non certa ratio, sed usus consuetudo

fecit. Sane victoria illa gradiens, quam hic Smyrnaeorum nummus praefert, vel in clypeo palime appenso scribens, slape occurrit in nummis Titi graecis pariter ac latinis. Qui-

57쪽

ssQuibus tamen minus placebunt hae virorum eruditissimo rum conjectu e , videant num illa Vespasiani suntoris appellatio tribui possit alteri ex FLAVI CLEMENTIS O stri filiis, quem Domitianus Vespasianum appellari usserat, es succe Forem palam desinaυerat. Alter, cui Domitiani nomen fuit, is fortasse est , a quo se oriundum jactabat Domitius ille Domitianus , Duae Aureoli fortissimus es Debementi simus , de quo paucis agit Trebellius Pollio. ' Explicato T. FLAVI CLEMENTIS genere , quae de ipso nominatim supersunt dicenda breviter expediemus. Anno praesertim Domitiani XV qui fuit V. C. 8 8. Christi XCV. Domitiani furor in Christianos exarsit , Ut

Eusebius veterum Scriptorum etiam Gentilium auctitaritatem secutus docet his verbis scriptores quoque a religione nostra alieni simi etiam tempus ipsum persecutionis accurate notaderunt. scribunt enim anno principatus Domitiani quinto ecimo Flatiam Domitillaret, FLAVII CLEMEI TI, Cus qui tunc temporis Romae Consul erat, sororis fiam una cum aliis plurimis ob confessionem Chrissi tu Insulam Pontiam fuisse deportatam. De T. FLAVI CLEMENTIS morte ac martyrio quid Suetonius imio, quid deinde Eusebius Christianique Scriptores referant, tam diligenter, tam erudite Earonius exscripsit, ut Antonius Pagius nihil repererit, quod vel adjungi posset, vel deberet emendari. Suetonius quidem haec pauca prodidit ui es FLAVIUM

CLEMEACTEM patruelem suum , contemptissimae inertiae , cu uisitos etiamnum partulos successsiores palam destinaderat, es abolitopriore nomine, alterum espasianum appellari u serat, alterum Domitianum,

58쪽

repente ex tenuis ima suspicione tantum non ipso ejus consulatu interemit. o maxime facto maturaυit sibi exitum. Quod Suetonius CLEMENTEM contemptissimae inertiae accusat, ideo facit, Ut egregi Baronius advertit , ub Christiani tranquillioris itiae cupidi ac proinde pacisci , urbanos strepitus ac Palatii ac Curiarum

tumultus itare solerent. Vetus enim ac frequens haec erat incent Sumore in Chrisianos solita jactari contumelia , nimirum quis essent inertes squam quidem re festis Tertullianus haec ait 'i' Sed alio quoque injuriarum titulo postulamur , infructuosi in negotiis dicimur sed in pradis operibus Chrisianos omnino frigidos inertesseque se habere , in bonis autem studiosos ac sedulos esse , pluribus monserat Zamobrem quod erat summae obtutis specimen in CLEMEACTE, quod, cum filios Imperatores posset habere, dummodo eadem quae

Domitianus numina coleret , praetuli set his omnibus ignominiam Crucis, suetonius contemptissimae ascribit inertiae.

Dio vero Cassius FLAVI CLEMENTIS mortem

mortisque causam breviter ita narrata: ' i Eodem anno, scilicet Domitiani XV Domitianus com alios mustos , tum Uer FLAVIUM CLEMET TEM Consulem , et patruelis ejus erat , ac

Flatiam Domitillam es ipsam Domitiani consanguineam uxorem habebat , morte affecit , illato ambobus crimine impietatis . in crimine plures etiam alii Iudaicos ad ritus exorbitantes damnati fueruntes quorum pars occisa es , pars spoliata facultatibus. Domitilla in Pandatariam relegata est.

Cum igitur Fasti omnes Domitiani Imperatoris CLEMENTIS nomina praeferant ad annum, C. 8 8 aerae Christiana XCV. Domitiani XU. CLEMENS cum Domitian annum aperuit, ut junt, fasces sumpsit ipsis Ralendis Ianuariis gessitque ex temporum illorum institu

59쪽

to per menses duos , nondum ut quidem arbitror, Christianus. Neque enim fasces aut Domitianus offerre Christiano tam infensus Christiano nomini, aut oblatos recipere homo Christianus cum illis , qui tum vigebant sacrificiorum ac profanarum caerimoniarum ritibus, potuisse mihi videtur Ad Consulum quippe dignitatem transferri potest id, quod de Caesaribus Tertullianus pronunciavit: Caesares credidissent super Chriclo, si aut Caesares, in sent saeculo necefarii, aut si es Christiani potui sentet se Caesares Est itaque verius, T. FLAVIUM CLEMENTEM post absolutos duos Consulatus sui menses Christianis Sacris imbutum esse, quae jam ante annos admodum unde triginta Plautilla soror , Flavia Domitilla sororis filia a S. Petro Apostolorum princi pedi dicerant ad eadem accessisse Flaviam Domitillam conmjugem atque ubi res innotuit Domitiano , CLEMENTEM sub hujus anni finem ejus jussu interemptum, Domitillam paulopost relegatam fuisse , aliquot mensibus anteqllam Domitianus ipse occideretur . Atque ita vere scripsit Dio

qui cnsul fuerat, sed omnino stra pro, qui Consul tum erat, tibjus nomine hic ipse annus numerabatur , Philostratus ' ανἀpae gravet: , Consulem non Considanem in Eusebius b

m 'νικὴ ἀρ πατων , unum ex iis qui tum erant Consules . Qilare ad sen

sum, Dionis Philostrati, Eusebii manifestum accommodari necesse est haec Suetonii verba tantum nos ejus

sulatu interemit, quo maxime fa Eo maturati figi ex tim Liceat

igitur in rebus ejusmodi conjicere , Flaviam Domitillam non statim a mariti nece, quod quider Philostratus indicat

60쪽

38 dicat, in exiliuni fuisse deportatam, Illam in Domitiani caput conjurationem, cujus participes fuisse Christianos minime credibile est , paulatim coaluisse, post decem fere a T. FLAVI CLEMENTIS morte menses adultam

tandem erupisse , atque ita Domitianum a Stephano Domitillae procuratore, aliis conjuratis , quos Suetonitas appellat, fuisse interemptum m Ral Hobris anni sequentis, qui fuit V. C. 8 s. aerae Christiante XCVLIam vero quo potissimum die T. FLAVII CLEMENTIS mors pretiosa in conspectu Domini contigerit, non ita facile est definire. Et ille quidem qui Chronicon mentito Flavii Lucii Dextri nomine vulgavit, haec apposuit ad annum Christi LXXXVI. si FLAE ET CLEMEN, Ob insulari occiditur pro fide, esimo primo Alooembris , familiaris amitatio quo die Martyrem aliquem Clementem nomine Romae coli pauci, nec satis certis auctoribus produnt. UNublus certe Clemens ad diem Novembris XXI appellatur in Martyrologio Usuardi quod R Idoannes Baptista Sollerius illustravit. Et hunc tamen Clementem esse oportet , quem Pseudo-Dexter FLAVIVM CLEMENTEM virum Consti larem fuisse vel credidit, vel ab aliis credi voluit. Sed qui martyrii diem ipsum statuere ausus est , sic erravit in anno assignando, ut excusari aut defendi temeritas ejus nequeat. Nullo enim pacto mori potuit anno LXXXVI vir ille Consularis, quem constat non fuisse Consulem nisi anno XCU. Quod addit Pseudo-Dexter FLAVIUM CLEMENTEM fuisse familiarem Martiali , nescio unde desumpserit. Sane perleve hujus rei affirmando fundam ei,