Titi Flavii Clementis viri consularis et martyris tumulus illustratus

21쪽

Is laudabilia dixerunt. Nam X significabat voces nimium vel novas vel antiquas, atqtie ideo fugiendas sententias notabiles, seu laudabiles. Sed in monumentis certe veterum Christianortam,

quale hoc nostrum est, se nihil aliud quam Sacrum Christi nomen exhibere merato creditur . Atque hoc quidem signo priores tantum duas Sacri nominis litteras exprimi clare scribit Eusebius O Aor. O TOι-

sius reddidit et salutaris appellationis signum : duae idelicet litterae nomen Chris primis apicibus de signabant, littera P in medio sui decussata . Postremas voces D. Anselmus an duri sic interpretatur linea trans Dersa per mediam teteram P ducta

Eusebiumque vult ita scripsisse non de monogrammater Sed de P. Vertina pace viri eruditissimi dixerim , Eusebii verba de formare potius quam de B intelligenda videri , tum quia illa, prior fuit, sevo Constantiniano siepius adhibita , tum quia vox ipsa te illam potius quam hanc significat Gret serus Eusebii sensum his

verbis explicat Erat enim P in medio litterae X curiose sesbtiliter intexta. Fuerunt tamen qui hoc monogrammate non tantiam

priores duas litteras, sed omnino sex illas quibus Sacrum Christi nomen constat , repraesentari censerenta litterasse dico , non septem , quia rima seu sigmata duo vocis XPITTO pro Uno numerantur. Id explicat diligenter S Pau, linus

22쪽

linus ille Nolanus in natali S. Felicis undecimo , quem inter Anecdota Latina ex Ambrosante Bibliothecae codicibus eruta primus vulgavit V. Cl. Ludovicus Antonius

Muratorius . et

Iam vero inest pro IH seu IIICOYC, Iesus, quod

nomen Sanctissimum etiam hodie scribitur a Latinis II S, littera latina S graece vel C substituta , .servata iiDtera , quae Graecis est, Latinis h. pare licet aliquando scribatur il si ilis, littera media graeca est, non latina , quemadmodum diximus in Christi monogrammatesse , litteram P graecam esse , non latinam . In antiquis Graecorum Imperatorum, aliorumque ut Vidimus, nummis '' vulgo i XC vel sis pro II COYC PICTOC sumitur . Latini ut PS , PI 'PO , PM scripsere pro Chri ius, Christi, Chriso, Cis tum, sici HS II Vpro estis Iesu Refert vir harum rerum studiosus indagator Ioannes abillonius sigillum Caroli Calvi cum hac epigraph IH NATE D CARLUM DEFENDEPOTENTER.DO videtur hic poni promo is, quae appellatio

Christi propria est in Sacris litteris Benedictus Deus spater Domini Alo iri Iesu Chri L. Si quis Deus omnipotens vel Deus Optimus significari malit , ctim sit eadem sententia non valde repugnabo. Vir eruditus legendum hic censebat, is tu hic dominatur, vel etiam Chri ius hac , nimirum Cruce docet , aut dominatur. Quae lectio si magis arriserit, libenter patiar amici optimi, doctissimi , quem plus

23쪽

am plurisque fieri volo quam me ipsum, conjecturam

anteponi meae.

IO II

OIO TE PORE POTI TA FUERIT HAEC

INSCRIPTIO.

D tempore quo posita est haec inscriptio, quoniam

nisi conjectando disseri non potest, conjectura trahendae sunt vel ab iis quae plumbea illa capsula concludebantur , vel a ductu ac forma litterarum, quibus exarata est inscriptio Ab ipsis verbis elici posset aliquid e litis , si ea quibus constat tertia linea, quaenam sint fuissemus assecuti. I. Ac

24쪽

T. Ac primo continebat capsula praeter cineres

Crucis Dominico salutare signum, vel in ligno vel in aere expressum , dubitari non potest quin ana tum a primis Christianae rei temporibus a Fidelibus adhibitum

fuerit , neque vero illud in templis tantum atque Oratoriis quo vulgo conveniebant , sed in domibus privatis religiose asservabatur ramo in ' Cruces quoque Fidelibus inhumatis fuerunt in diae, Ut multis idoneis auctoribus Patavinius asseritu honorem vero his Crucibus habitum satis probant quae erudite congesserunt Iustus Lipsius ac Gret- serus. HAgni cerear imagini, Uam Agnum Dei Vocant, eamdem prorsus antiquitatem tribuere non ausim Onuphrius Patavimus 3 Agnorum Dei consecrandorum usum inductum a Romanis Pontificibus fuisse credit ad retinendam memoriam solemnis baptismi, qui primis Religionis Christianae taculis solo Paschae, Pentecostes tempore peragebatur atque adeo non invaluisse eam consuetudinem ante seculum nonum , quo fere saeculo desit solemnis ille baptismus celebrari . Verum haec conjectura parum est probabilis ritim Agni cerei usum longe antiquiorem esse ostendant multa, ire Patavinius ipse protulit antiqua monumentari, aperte conficiat vel solus ordo Romanus, ' qui . Gregorii Magni aut etiam Gelasii Primi as e temporibus adhibebatur .longe antea confectus censebatur. In illo enim agitur de agnorum cereorum benedictione, indistributione.

Qi lare

25쪽

Quare omnino rectitis sentire videntur vel Molanus, qui Agni cerei primordia refert ad aetatem Constantini Magni, hoc est ad saeculum Christi quartum, vel etiam Augustinus Valerius Cardinalis Veronensis aliique quos recenset Theop. Raynaudus qui ejus usum re- terunt ad doannis Chrysesto mi aut LoZim Papae tempora, sive ad initium taculi quinti. Neque tamen ego eo praesertim tempore institutam Agnos cereos consecrandi consuetudinem fuisse contendo, quam longe antiquiorem esse , imo tab Apostolica traditione proficisci facile mihi persuadeo, etsi vel aucti res satis idoneos, vel satis valida deesse videam argumenta, quibus idem aliis persuadeam. Ita neque ita Cruces, neque ceres illae imagines agni quidquam prorsus afferunt, quo veluti certo indicio inscriptionis hujus tempus

deprehendam US.

Nam quod cereos Agnos ossibus permistos, eadem capsula plumbea inclusos Eminentissimus Cardinalis reperit , pius idem contigisse Scriptores probati tradid cre. Neque enim tantum Alberto Magno si consepultus est Agnus Dei cereus, quem ille vivus pie ac religiose gestans venerabatur, sed etiam in eo, qui Romae anno is q. effossus est . tumulo Maris Augustae illius quae Honorii Iniperatoris conjux fuit , Stilichonis filia , reconditus

erat pirater cetera AynUS Dei cere Us. Rem totam retulit

ille Sebastianus Musis erus rituum nostrorum alioquin de-

26쪽

sertori contemptor . ' Eamdem narrant Bartholomaeus Martianus Ai, Laurentius Surius Mariam vero Augustam ante saeculi quinti medium mortuam esse constat. Progrediamur jam ad litterarum formam, implicationes . Video litteram, veluti in arcum esse lunatam hac forma, quod Latini videntur a Graecis nonnis sero didicisse. Ac Graeci quidem litteram, recta , quadrata forma primis temporibus vulgo scribebant , pariterque sigma non alia forma quam 1 Deinde paulatim induci coepit E pro Ea . , aliquando etiam L pro . Nam

utriusque litterae eadem ferme fuit ratio, easdem utraque fortunae consuetudinisque vices experta est,

Usum scribendi e pro E . pro C Syria primum, ut videtur , deinde Egyptus atque Asia , postea circa

Domitiani tempora Graecia, Graecaeque passim urbes reliquae suscepere Itaque, post Domitianum in veteribus nummis Trajani, Hadriani, imo mordiani Pii forma E

non quidem omnino nunquam , at certo perraro cernitur,' i, in nummis qui Domitiani aetatem aliquot saeculis antecesserunt, forma non nisi parce ac raro, sed interdum tamen usurpata est. Qua in re non temporis

tantum, quod hactenus Eruditi Viri fecere, sed regionis ac ferme urbis cujusque usus observandus fuit. Iana in nummos latinos formare prore longe serius inducta est. Ac mihi quidem videtur etiam in posterioris aevi nummis qui litteras vel per aream sparsas, vel in ima parteritiam exergo Vocant, collocatas exhibent, forma E

27쪽

ES litteram latinam , E Graecam exhibere. TRE, Deteri ESIS, quintum sciae. In Honorii nummo ex aere minimi

moduli, qui est in muta nostro , BN HONORIUS FA G. Caput incitum diademate ex duplici unionum ordine, conversum sinistrorsum. URBS ROMA FELIX. In area OF e incina quinta Imperator stans tenet d. vexibium sim Victoriolam quam respicit, ina qua coronat Ur. In imo SMRO sacra Moneta minae Atque aliorum qui passim occurrunt, eadem solet esse ratio Serius omnino, quidem non semper occurrit in vocibus latinis, pro E. Est in m. n. nummus hic aureus Theodosii Iunioris

DN THEODOSIVS PF AUG. Caput adversum, seleatum Imperatoris . tenentis hastam supra humerum sin clypeum. VIR EXERC ROM. Imperator stans tenet sin tropharum quod humero gestat , d premit caput captivi sed sin stellari in imo CONOB. Hanc epigraphen eruditissimias Mili stritissim num Anselmias Ban- duri non observavit, ' praeterquam in Iuliani nummis. Quod vero de nummis veteribus dixi de inscriptionibus idem assirmari potest , formam posteriorum esse

temporum in monumentis latina lingua exaratis, ac fere

Iustiniani, Iustini Imperatorum aetate coepisse vulgo a Latinis hominibus adhiberi. Itaque quantum possum asssequi conjectura , forma litterae , quam habet nostra inscriptio in Cic in F, facit ut arbitrer nonnisi post sabculum VI aut VII ipsam esse exaratam siductus vero litterariam accuratus, elegans persuadet non multo post taculum VII esse scriptam.

Accedit quod idem suadent illae litterarum implicis

28쪽

tiones in Finiae LM. Nam litterarum quidem compendiari pro TV atque hujusmodi cetera jam tum a Romaenae reipublicae temporibus usurpari coepere. Est in m. n. nummus gentis Aciliae argenteus , in quo scriptum est ACILIUS III VIR VALE O pro aletudinis . Verum litterarum implicationes , quibus efficiuntur ea quae Vocantur monogrammata diglia, a Graecis libenter adhibbitae, non tamen in vocibus quibuslibet, sed in propriis fere urbium aliquarum nominibus designandis, serius a

Romanis receptae sunt. Caput muliebre turritum conv.

sin cum epigraph FELIX RAVENNA R. in area RQ

oenna. Nummus est aereus infimi moduli in m. n. quem nummum circa Iustiniani aut certe Focae Imperatoris tempora cusum esse multa persuadent Iustini pariter ac Iustiniani nummi plures argentei ex m. n. litteras exhibent inter se commissas, connexas eo modo, qui ante illam aetatem vix adhiberi sol ne Iam quae de nummis veteribus diximus , potiori jure debent de inscriptionibus intelligi. Recte enim advertit Christophorus Cellarius, tangustum spatium in parot nummis fuisse in causa , ut litteras quasdam artifices contraherentis ligarent, quodsecus se in lapidibus ac aeneis tabulis habet , ubi omnia plerumque sunt plane disi eque expressa. Igitur illae licterarum implicationes cum a Latinis serius adhibitae fuerint , quam a Graecis, serius deinde ac rarius in inscriptionibus quam in nummis , neque in nummis latinis appareant ante saeculum seXtum septimuimve, omnino suadent inscriptionem hanc ante saeculum seuptimum positam non fuisse, praesertim cum ex ceteris

29쪽

omnibus quae capsula plumbea continebantur , nihil sit quod persuadeat prius fuisse positam , nihil quod eo sin

culo poni non potUerit. Dum vetus altare subrueretur , extractum est a mor, quo pars ejus anterior claudebatur, longum pedes circiter quatuor Regios, seu palmos Romanos sex, altum duos pedes cum dimidio, sive palmos fere quatuor. Id ab exteriori parte politum ac laevigatum , ab interiori 1- gnatum erat inscriptione optimi characteribus exarata, quae quamvis ad inscriptionis nostrae cognoscendam artaetem non multum faciat, tamen hoc loco videtur proponenda, tum quia nusquam est edita, tum quia ad illustramdam illius perantiquae Basilicae historiam conferre poterit. HI ISRAELITICVS DO OFFEREBAT POPVLVS RURIALIVS QSIDEM AVRVM ALIUS NAMQUE ARGENTUM. OCQUIDAM COQUE AES QUIDAM VERO PILOS CAPRARUM

INFELIX AUTEM EGO GREGORIVS PRIMVS BR ALMAE SEDIS APOSTOLIGE HVIVSQVE TITULI GERENS CURAM AC BEATI SUPREMNS CLIENS CLEMENTIS

OFFERO DE TVIS HAEC TIBI XRE THESAURIS TEMPORIBUS SCIS ZACCHARIAE PRAESULIS SUMMI

PER MARTYREM ET SCM PARVA MVNVSCVLA TUUM CLEMENTEM VIVS MERITIS MEREAR DELICTIS CARERE ATQUE AD BEATAM AETERNAM INGREDI VITAM AISTI QUANTUM HABES REGNUM VALET CAELORUMD SV-

(o Pro Domino se Pro quoque o Pro presbyterur Scilis is Climentis 1 Pro Christe(i Pro Sanctisssimi u AZomen Romani Pontificis Crucesignatum. ix Pro Sanctum,

30쪽

SvSCIPE HOS NE VELUT MINUTA VIDUAE QUAESO VETERIS NOVIQVE TESTAMENTORUM DENIQUE LIBROS OCTATEUCHUM REGUM PSALTERIVM AC PROPHETARUM SALOMONEM ESDRAM STORIARUM ILICO PLENOS

REqvIRE SYLLABARUM LECTOR SEQVENTIAM HARUM

Sedecim primi versus eo modo distincti erant, quo in distichis exscribendi distingui versus hexametrii pentametri solent, quamvis in his nulla aut sane pere igua versuum latinorum ratio appareat. Qui vero sequitur versus, Require dictabarum eZZorsquentiam barum, inminutiori charactere scriptus erat, .non video qui potuerit ad hanc inscriptionem referri , in qua dicabarum sequentiam omni ope

ac studiosequi iis me, .nihil extundere potuisse fateor, licet per acros ichidas, alias ejusmodi difficiles nugas tapius ierim Suspicor igitur hunc versum pertinuisse ad

alteram quamdam inscriptionem subjectam, quae tota cum aliqua hujus versiculi parte truncata est, cum marmor ex eo asilici loco , in quo primum positum fuerat , ablatum, atque ut altari tegendo inserviret, dissectum est. Gregorius hujus inscriptionis auctor tituli S. Clemen. tis presbyter Cardinatis Zachariae Romani Pontificis artate, jam tum a Gregorii secundi temporibus interfuit Romano Concilio, ' quod celebratum est Nonis Aprilibus, Leonis Isauri Imperatoris anno sexto , post Consulatum ejus anno pariter sexto, monstantini Novi ejus filii anno secundo, Indictione quarta, qui characteres indicant