장음표시 사용
51쪽
Itaq; ut ad plenitudinem accedamus, ea fit iuxta Galenti
a. locat Ouatuor humoribus iuxta proportionem redundantι-bus, vel solo sanguine. Quaenam est isti c proportio 3 Videlicet ut sanguinis sit maior quantitas,deinde pitui tertio me- .lancholiae,bilis quarto. Sunt,qui tertiu locum bili tribuant. Quartum melancholig,& rationem adiungunt, quia ration, consentaneu esse dicunt,ut humoris valde perniciosi, qualis est humor ater, minima sit quantitas. At non Vident, me supponi humores naturaliter se habentes,melancholicus autem humor naturaliter se habens non est omnino pernicio. scis, imo ad aliquos usus in corpore necessarius,de quo nunc non disputo: sed aduerto, humorum proportionem dc bere aecipi iuxta necessitatem nutritionis : at plura sunt membra, ique melancholico languine nutriuntur, quam quq biliot'. Hac seruata proportione, si Omnes humor s limul augeatur, picthora est, sicut etiam est plethora , si solus augeatur sannujs, qui est quartus quidam humor, hoc est, si supra debitam inoprotionem creicat. Si autem aliquis ex aliis humoribus augeatur, an plet hora dici possit, inferius dicemus. sufficiatἰ nunc ex Galeni verbis elicere definitionem hanc, plenitudo est redundantia quatuor humorum suam proportionem seruantium, vel solius sanguinis. Vnde Galenusia methodo quando considerandum csse, inquit, num corpus mPum, aut sanguine, aut humoribus omnibus εquali, ter redundet, quod plethoram vocant, accipit illud aequaliter, hoc est,ad proportionem: nam,Sι ιπqualmus aequatia in adsteiantur, erit totorum excessus ex sui eorum, quaprincipis
tudinem, quet proprie plenitudo vocanda sit, non fieri, nil
ex omnibus numoribuS aeque, aut iuxta proportionem I
dundantibus. In primis enim, si existimat,aliud esse etque re dundare, ab eo, quod cst redundare iuxta proportionem,tur piter confundit plenitudinem cum cacochyntia nam in ple nitudine humores seruant suam proportionem: si ergo hinmores eque redundent, ita ut fiant inter se aeq les , dulipata proportione utiqi plenitudo cise nequit: u vero accipit haes
52쪽
Deinde eum nolit dari plenitudinem ex solo sanguine. diuersam ab alia, quae fit ab omnibus quatuor humoribus,
Galenum cogit committere nugationem: quippe cum
Galenus dicat, vel fieri a solo saguine, vel ab omnibus quatuor humoribus,idem foret,ac si diceret, vel neri ab omni bus humoribus,vel ab omnibus humoribus. Probare contendit suam sentetiam Galent authoritate in libro de plenitud. dicentis, Non enim potes tam exquisitus
aliquandosanguis in venis eontineri , υι nibu in eo neq; bilis, neque pituitae, neq; ferosimilisseratur laboris: proinde ego supra hue humores dixissem, siuesanguinem redundare, censebam pedi inde audiendum . Hinc colligit, redundantiam sanguinis,es se redundantiam quatuor humorum, no autem solius sanguimS. At nos concedimus,sanguinem in venis non posse essi solum,& impermistum,negamus tamen, non posse solum redundare: aliud enim est, in vase vinum,& aquam inter se permisceri, nec posse alterutram separatum existere, aliud,
no posse aquam superabundate: potest quidem iuxta illud Petronij Arbitri diuum.
In eratera meo Ibethri Ut p/rmissa Lyaeo, En Dea misia Deo,sed Dea maior eo. Veruntamen. videtur,non adhuc verbis Galeni factum esse satis: nam Galenus ait, siue humores, siue sanguinem redundare perinde elle. In quo videtur insinuare , Vnum alio non differre , ac loquitur quidem de rc dundantia, non de existentia. Verum hoc nitul contra nos facit, nam in ea plenitudine, in qua humores omnes ad propor tionem sunt aucti, possumus dicere , humores redundare, possumus etiam dicere, redundare sanguinem: quippe sanguis futiam diximus, vel signincat quartum quendam humorem,vel omnes quatuor suam proportionem siluanta S, atq, Galenus, ibi solum vult, eam esse mistionem sanguinis cum alijs humoribus, ut propter excelsum sanguinis, qui est quartus, hum*x, totum icompositum sanguis appelletur : & sic non de re, sed de appellatione agit, proptera in.
53쪽
verbum illud dixi emr imit ad appellationem. 'Affert etiam alium locu Galeni, ubi ait. Vbi enim aqua i-
minant . Ex his Galeni verbis lic colligit. Aut redundant . humores omnes si naul, aut illorum aliquis : si omnes simul, plenitudo est,& h c siue ad vires, siue ad vasa: si eorum aliquis, cacochymia est, non plenitudo. Sed ego in illum haec Galeni verba retorquebo. Inquit Galenus, si vel pituita,vel flaua, vel atra bile, vel serosis humoribus resertum fuerit corpus, cacochymia est: ita est sed ibi nulla sanguini qui est quartus humor. itit mentic ergo lsanguinis redundantia non erit caco hymia: quare superest, , ut sit plenitudo. Respondebit ne, sanguinem solum non posse redundare 3 A t Galenus i ii libello de plenitudine , sol u tsanguinem,ait, recipere posse maximam eminentiam in plethoricis assectionibus,nullum aliorum posse. Abeat igitur Fhelisius clim sua ibi qua opinione. Dixit ergo Galenus, in plethoricis affectionibus solum suguinem posse recipere eminens augmentum, aliorum quelibet non posse. Quid hoe est Nunquid a Ili humores a sanguine possunt recipere inplethoricis affectionibus augme-tum Possunt qui dem, non tamen maximum , neq; per fessidos', sed unumquemq; simul cum sanguine enicere plet horiam, licet impuram. Vnde Galenus, ruborem no limpliciter plenitudinis, sed sanguineε plenitudinis signum cos ait . Haec sanguinea plenitudo est,in qua redundat solus fmguis: concedit ibidem ipsemet plenitudinem pituito. sam, biliolam , melancholicam. Has autem ita accipite, ut horum numoisi aliquis redundet, dummodo tamen duas habeat conditiones: prima est, ut sanguis simul etiam redii- det, alias sanguine ab aliorum humorum quolibet sup raro,non potcst esse plenitudo: altera, ut hurno, illa non redundet excessu valde magno,sed Vsque quo grauitatis, tela' sonitu e sensatio adsit: na citra hanc plenitudo esse nequit. Vlterius scire oportet,duplicem esse plenitudinem,altera quoad vasa,alteram quoad vires: quippe quantitas humo
ris nunquam per se ipsam eisiciet plenitudinem,nisi ad alte
54쪽
rum comparata. Potest ergo in nostro corpore eon serri vel ad vasa , in quibus sanguinis massa continetur, vel aci Vires,aquibus gubernatur.
Plenitudo ad vasa non solum de animalibus dici potest,
sed de rebus etiam anima carentibus, ut sunt fictilia,qnea,serrea,& quaecumq; ex auro, argento, stanno fiunt, tegumenta etiam ,&reliqua, quae ob multitudinem materia: inc u aesumpuntur,quod Galenus nobis tiadidit in libro de plenitudine non longE a principio. Ital in nostro corpore plenitudo ad vasa dicitur, quoties
augmento sangu nis distenduntur vasa. Haec plenitudo, euadit magna,periculum infert ruptionis,aurinterceptionis l. Aph. .
venarum. Atq, hic est ille habitus Athletarum, qui ii ad summum bonitatis peruenerit periculosus ab Hippocrate censetur: propterea statim soluendus est. Plenitudo isthaec . peculiari nomine plet hora dicitur. Quare errant, qui ple-
thora in tam eam,quae eit ad vasa,quam quae ad vires, solent appellare, /Huic occurrimus sanguinis missione. & multo magis si secum atarat lassitudinem phlegmonoden: nam tune iam .' sanguis aliquam admittit corruptelam, propterea Galenus, in hac plenitudine potius. quam in duabus alijs periculosuesse,ait,omittere Venς sectionem: nam in ulcerosa cacochymia adest,cui magis debetur purgatio, quam satagninis mis- sto: in tensiva sanguis in tota sua bonitate potest solo victu tenui ad minorem redigi quantitatem : in hac vero, in qua
simul cum quantitatis excessu aliquod in qualitate vitiu r peritur, propia requiritur euacuatio per sanguinis missione. Sed cur per sanguinis mulionem 3 Quia scilicet nondum 4.3Mu.ea sanguis degenerauit a forma sanguinis, & in hoc statu simguinis missio a Galeno proponitur magis, quam purgat O , nisi aeger,prae timiditate,nolit seimedico committere ad extrahendum sanguinem. In hoc reprehenditur Galenus ab Argenterio: neque rim . putat, posse ullo pacto purgationem in locum venet sc cito nis succedere. Verumtamen desinat reprehendere . nam. ubi medico non pareat aeger, sibiq; sangui nona extrahi nequaquam patiatur, bonum est purgante medicamento Vti,
cum satius sit, sanguinem solum tedundare, quam cum eo. G rc liqui
55쪽
reliqui umores: loquitur namq; Galenus ibi de redunda. tia sanguinis, quq alicuius corruptelae sit particeps: quare dempta parie humoris,quae erat simul cum sanguine,demi. tur pars aliqua plena tudinis,& tandem deminuta portion
humorum in venis contentorum,angustatio,quae praeerat, fit minor.
Sed quoniam diximus,exaugmeto sanguinis periculum
imminere tum ruptionis,tum interceptionis venarum, haec quoq; duo explicare erit operet pretium. Et quod attinet ad ruptionem,sive vasa rupantur,quod dicitur,t.be, siue eoruorificia aperiantur, quod dicitur, δεα μωσις, a multitudinest: sicut λαβρ-e, siue erosio a praua qualitate. Ruptio itaq; siue apertio, quam ex multitudine fieri,diximus, in a terijs periculosissimi sunt casus, in venis periculo no carent. maxime in vasis pectoris, ubi frequens est huiusmodi calamitas: vasa enim ibi ampla multum sanguinem ad se trahunt propter illius partis caliditatem , quae ei ex vicinia cor. dis aduenit: Quapropter cum quispiam grauitatis sensu vexatur est enim haec tensatio utriusq; plenitudinis comes indiuidua) debet statim ad hoc auxilium, tamquam ad sacru
Quod vero attinet ad interceptionem, maius in ea qui triin ruptione perieulum adest: qua proe ter Galenus in commento praecitati aphorismi ait, ex habitu illo athletico peri. culum esse, ne vel Vala rumpantur,aut subita mors adueniat: subitam mortem afferens,quasi cffectum interceptionis vasorum: quippe hoc affectu impeditur sanguinis ,& spirituum, hoc est, calidi in nati, liber commeatus, & ab Hippicrate postulata , omnium , quae in corpore sunt, viii uers lis conspiratio. Sed quando mors repentina non adueniat,
saltem fieri nequit, quin sanguis interceptus, ac subindeco culcatus, & non satis dimatus putredinem concipiat, & putridis vaporibus ad cor transmissis, febris putrida excitetur, quae ex putrescente sanguine orta, cito in biliosam evadit,& ex sin ho fit causon. Cumq; sanguis natura sua sit humo benignissimus,& natura preti antissima praeditus, cum rursus ea,quae praestantioris sunt naturae deteriore putredine corrumpantur, fit ex aucta sordida putredine febris, quae fiet mali moris &increscete putredine euadetpestilens. Verum
de plenitudine ad vasa sit satis. Acce.
56쪽
Accedamus ad plenitudinem quoad vires Hare respecta ad vasa non habet: siue enim vata sint, plusquam oportet, plena, siue non admodum, hoc parum refert, dummodo multitudo sauguinis sit talis, ut ex ea vir. s molestam sarci nam sibi impositam ostendant. Plenitudo ergo quoad vasa, si magna sit,adeo ut lassitudinem secum habeat,profecto secum necessario comitem ple nitudine quoad vires habere debet. At e contrario plenit do quoad vires potest esse maxima absq; co sortio plenitudinis quoad vasa. Hoc probatur,quia quantitas sanguinis,quq non potest vasa replere,licet uni non sit grauis, quippe ro bustior est, alteri vero imbecilliori grauitatis sensum potest afferre. Ita ut verum sit,in hac plenitudine, non quid vasorum capacitas, sed quid virium robur, imbecillita sue postulet,esse considerandum.
Hic nobis cum Galeno habenda res est: quippe in libello αμα
de plenitudine inuehitur aduersus Erasistratum, quod dixerit , sanguine aucto,virium etiam augeri robur: hanc ego Quae&ς difficultatem in meo comment. ad Hippocratem de alimen. to nuper edito explanaui . Caeterum si sanguinis incrementum Vires grauet,venae se . aphi Lctio summopere conuenit: nam tametsi haec plenitudo non minus, quam altera,quet est ad vasa,possit ex sanguine inculpato fieri,nihilominus non potest sanguis, qui vires grauat, natiuam gratiam diu seruare. Vnde decipiuntur ij,qui plenitudinem quoad vires cum cacochymia confundunt:qua vis enim in hac plenitudine cit ni ei Occurratur,corrupte- Ita fiat,potest tamen initio ex sanguine inculpato fieri. Sed cum vires in huiusmodi plenitudine laborent, & virium robur ad missionem sanguinis requiratur, non videtur locum habere sanguinis missio, imo potius ipsum affectunt
nos ab hoc auxilio deterrere. Verumtamen consideraro oportet,vires opprimi vel per aggravationem, vel per essentiam: si hoc secundum, profecto temeritatis accusandus finret medicus,qui aegroto sic periclitanti periculum, misso sa-guine,augeret: si primum, tantum abestivi virium oppres .il . sio sanguinis missionem contraindicet, dc dissuadeat, qui potius eam postulatitamquam remedium nullo pactoo
57쪽
Sed qui fieri potest, ut unam ab altera virium oppressione
di sternamus 3 De hoc videbitis multoties medicos inter in valde decertantes, tamquam de grauissimo negotio, Vicer te est. Verum leuiter posset inter eos conuenire, si ea, quae a Caleno in hanc rem scripta sunt, illison notescerent: quippe a. lib. de caus. puls.& de praesagit. expuli. ob oculos nobis proponitduos homines qui pedetentim gradiantur, quoruunus robustissimus cum sit, sarcinam tamen portet, aiter amo ibo, vel a senectute debilismihil interim onustus. Quid euenieti Nempe debilis aequis plerumq, pallibus inceaet, robustus diuertis, ac inaequalibus, dc alias alus; Nam debilis
Qui dem,quam una uis contendar,nunquam poterit celeriter,
magnisq; passibus progredi: robustus vero etiam .debiliter, Dd aliquado sumpta alacritate aliquantis percelerius maioribusq; incedet passibus. Idem . agnostere oportct m arte riarum pulsatione: nam cum tacultas delabitur, propriamq; imbecillitatem in se habet, pullus fiunt languidi, parui, tardi, Si vero facultas, quantum in se est,ualeat, sed quantitate prae ter naturam gravetur,tunc eisiciet pulsus varios,& ing quales.
verumtamen medico haec conlideranti iudicio est opus: nam ipsemet adiungit distinctionem quandam, quq in opere' non est expeditu facilis. Nam si respicitis ad baiulum poditantem grauissimam sarcinam, nunquam mehercule potest omni conatu adhibitu sese attollere , dc alacrem ex libire. Sic etiam si corpus nimio pondere laboret, tunc tempotis cessat pulsuum in qualitas, fiuntq; pulsationes absq; uua diuersitate paruet debiles,& tardς. Si vero baiulus exiguum portet onus, nihil de sol ita alacritate amittet: sic corpus, leui sucina onustium pulsus edet magnos,celeres,& trequentis.
Tandem si baratus sub mediocri onere laboret, tunc inqqu liter progredietur, & corpus quide mediocri onustum pondere in equales habebit pulsus. Quare non est leue discernere sarcinae quantatem, utrum stilicet talis sit, quae prorsus virtutem opprimat, an mrsan mediocris,quae inaequalitati occasionem p rq stet. Pulsus igitur, istius modi affectus, est optimus index,ut ait, Galenus in libello de plenitudine: nam ut idem ait in lib de
' bras quasdani transmissas ,quae transuatilio conueniens clino
58쪽
conspirationem communem, Qua opus habent facultates, quq licet sint dixi eis sunt tamen unius animgr Iccirco tam ex aerionibus facultatis,quam animalis, quam etiam natura lis cognoscitur plenitudo: quippe ca praesente sensus adest grau: tatis,& sic virtutis animalis o landitur noxa: deinde transmissis num oribus a venis ad arterias . pulsus immutantur, & sic vitalis patitur: tandem obsatietatem quandam membrorum,ob multitudinem sanguinis, virtus naturalis non recte concoquit, quod significauit Galenus inquiens , P ream multitudinem, quae est ad facultatem, hoc est, ad vi- 'a' res,cito ad cotauptelam veniunt succi, quia neq; vincuntur,
neq; coquuntur, Ut pote facultate Mus ipsos elaborat, Obiliore . Atq; hoc est illud, quod supra dicebamus; non posse sanguinem, qui vires gravet, suam gratiam diu seruare . Cum ergo prς cipita cognoscendi plenitudinem via sit, ad quam nos deducit arteriarum pulsatio, miror Hippocratem sapientissimum medicum , qui partem sphygmicam conte psit, dicente Galeno, eum, vel quia pulsuum artem non no uit, vel quia contempsit, de pulsibus non egisse. Nouisse qui
dem, dc considerasse arteriarum pulsationes, constat ex nonnullis eius locis: verum non adhuc suo tempore pulsuum differentiς perfecte innotescebant. Hanc artem postea exciniuit Archigenes, &ad perfectionem deduxit Galenus: extabant tempore Hippocratis quaedam dun taxat artis rudimeta. Videat Excess. D. Ioannes Francisus Gerius siquid in boo opere continetur Pietatι Corisiane bonisue moribus adu/rsum,& refrat datum Io. SFtembris Io a
Vincentius Rabatta Vic.Gen. Hor. Iussu I Lyri .ae Reuerendis. D. D. Vineent' Rabatis Virar=
Ioannes Franciscus Gerius Medicus Phy sicus.
59쪽
Auenta Resalla,supra Fripta Imprimatur Conuultatis Imatis, seruandu . In dis 24. Septembris. I 6 2. Vincentius Rabatta Vic.Gen Flor. Pot. Ii imprimisupradicta Confultatis Florentis dis a 6 Septem. diris Io a. P Auxander a Nitia palearum Cantist S.Olis rimandato Rmerendissimi Patris. Mag. Io: de MuZZarellis Inquis Generi