장음표시 사용
41쪽
morbus sequatur, ubi ad sunt sympto mala,quq ad morbum
consequuntur,adest morbus: quare e moibo resurgens vel est iam sanus,vel adhuc aegrotans, non autem neuter. Soluitur hoc dilemma quoad utramq; partem e nam qui perfecte fuit liberatus, tametsi non amplius luctatur cum morbo,at certe cum debilitate virium rem habet,ac proinde non conservatrice artis parte,quq sanis de betur , ei opus est, sed an eleptica,hocicst, resectoria. Ille vero, qui impersecte fuit euacuatus,licet causε morbificae aliquam partem in se habeat, amen non tanta est, quῖ morbum ciliciat, nisi error aliquis superueniat: symptomata vero etiam sine morbo adsunt,& ea Qtum est differentia, quod aegrotantibus sympi mala,sanis vero accidentia dicantur. Si quis tamen obiiciat Hippocratem dicentem,quq relinquuntur in morbis, post iudicium recidiuas facere consi everunt: unde infertur, non esse necessarios errores, ut eueniatmoibus, liquidcm reliquiς per se ipsas posIunt recidiuas iacere, respondeo,conualescentes tract.ri certa quadam indu fria,quam si omittamus, pro errore ii abetur. In huius rei gratiam considerare oportet ex Galeno de tu. moribus prεter naturam citato,corpora qugdam csse disposita secundum naturam, & haec ma quidem sunt in habituralia non natura disposita,vel sint supra id,quod est secundum naturam,Vrsunt corpora obesa,vel infra, Vt corpora gracilia: haec autem sana etiam sunt, sed affectu, di media inter secum
dum naturam, V praeter naturam.
Eorum autem corporum,quq non natura sunt, & sana in affectu dicuntur,excessus est iam praeter naturam ; Caeterum uamuis sit praeter naturam,non adhuc est morbus: quippeatus neuter praeter naturam est, non tamen morbus, cum de
ratione morbi sit sensibilis illa operationum laesio , ad quam non quilibet lapsus accedit,ut iam supra declarauimus.
Quapropter Rosiclus minus recte cofundens statum ne trum cum sanitate ex affectu, putat statum non a natura infra esse conualescentis,qui ascendit ad sanitatem, supra vero decidentis,qui ad imminentem morbum delabitur. At Galenus non de decidente, di conualescente, sed de obeso, α gracili , qui tales fiunt non a causis praeter naturam, sermo
42쪽
. Si quaeratis,undenam collibo, talain neutrum esse diuer' sum ab statu iam talis κατασκε σιν. hoc est ab affectu. asseram vobis Galenum in libro de arte ad Thrasybulum, qui tres ar- C p 3 3tis partes distmctas nobis tradit prςter partem curativam et analeplice, salubris,euectice: hq en in sunt, quae exigua vitia tollunt,& ratione maioris,minorisq; disterunt: magis enim parua castigat euectice, minus vero salubris,hac adhuc mi. nus parua emendat analeptice. Si ergo scientiae distinguntur per obiecta,tres debent esse status, per quos tres artis par tes distinguntur. Itaq; sanitas in habitu, si exiguum aliquem lapsum pa- e itiatur,adeo tamen exiguum,Vt non amittat nomen sanitatis 'in habitu,ad euecticen pertinet: si lapsus iam sit maior, erit sanitas inailectu, & pertinebit ad salubrem artis partem : si adhuc maior, iam non poterit Ietinere nomen sanitatis ,&dicetur neutralitas, pertinebitq;ad analepticen. Hinc sequitur flatus morbosus,cui debetur curativa, sicut statui optrinae sinitatis conseruatiua,& ei,cui morbus no dum adest,suturae tamen egritudinis suspicio est,prophylactice,hoc est, praeseruativa. Caeterum analeptica, si ad sanitatem spectemus, magna vitia emendat, si ad morbum,non magna: unde colligo , statu neutrum,cuius analeptica est,naagis distare a sanitate, quinia morbo ac proinde potius dici praeter naturam, quam non .
Analepticen qmulatur gerocomice, quae senibus praeest. unde senes neutros esse constat, eos', semper Galenus co ualescentibus comparat: c terum pueri,& senes impotentes admodum sunt,sed puella natura, quam adminiculante hobent,prouehuntur,senes ab eadem defatigata destituuntur. Caeterum videntur senes potius inter et grotates, quam im
ter neutros esse collocandi r quippe senectus ipsa ut com muniter iactatur morbus est. Sed dicterium quoddam hyperbolicum est ad augenda, dc amplificanda senilis aetatis incommoda.
Ad videtur Aristoteles aliter sentire , dum ait, senectutem esse quandam putredinem. Sed Filosophus tunc loqueba- tur de aere, quo existente putrido, viventia ab illo alterat
43쪽
esse putredinem, intelligendus est in sensu causali,hoe est,im
ducitur a putredine aeris. Resu . Sed adhuc Aristoteles negotium facescit, qui ait, omnes imbecillitates,quq animalibus insunt,eta praeternaturam, re exemplum affert ex senectutera diminutione. Sed nos,dum
senectutem praeter naturam esse admittimus, nc utram ess
non negamus' quippe status neuter m ter naturam est. Vel . respondere postumus cum D. Thoma, senectutem esse comtra particularem ibrm g naturam: quippe quaelibet forma intendit essse,& conseruari rci,cuius stilarina,
. Sed ratione etiam potest probari, senectutem este morbut
videlicet quia conuenit ei morbi definitio, est enim affectus praeter naturam laedens se iasibiliter operationes Eliaste tus. quia nos asiicit : est prε ter naturam, quia sit a causa praeter na. ruram passo no conferente vim: laedit senii bilirer operationes quod manifeste constat. I iSupponit hoc argumentum, sanitatem induci ab ambien iecortinuo corpora nostra exsiccante quod tametsi admit. teremus, adhuc respondendum est, ex liccationem istam fieri ab aere iugiter,&sensim a primo exortu operante secudum naturae ordinem, ac proinde reduci posse ad causas secudum naturam : quare sen cetus sic inducia non est morbus, nisi eam velimus morbum naturalem appellari, ut appellat Aris Gen- soteles: & sic potest explicari vulgatum illud pronunciatu, Rim ς ε senectus est moibus, hoc est,morbus naturalis, ut Galeno pla..sanit. vet,quod tamen nihil ad presentem rem facit. e .s Si vero dicamus cum Galeno, senectutem fieri ab interno principio emciente,hoc non sui licit, ut sit morbus: quippeto morbus non est independens, sed debet dependere ab aliqua causa vel OcCasione, quae sit pr ter naturam, & cum ea con nexionem hUbere,quod senectus non habet. Restat,ut status senectutis sit neuter. Hoc in primis habe
rimus ab Avicenna dicente, messanitas inultimo,nec egritudo 'ς-r' in Oltimo quemadmodum comora fenum,di conualescrutium, o puerorum. Idona etiam alibi repetit. Sed pr stat Galani sen- 3 tr-ςt leni iam in medium afferre,a quo Auicenna luam suscepit. Is in arte medicinali sic ait: Quae autem resauriat corpora 1 ia rentialescortibus, ct finibus locum babet. In illo autem loco.
Cap ioo, rin quo dubitat, an de tuo status neuter. ex hypothesi, quod talis
44쪽
talis status detur, non dubitat, inter huiusmodi corpora collocandum esse corpus senile . Eius verba sic habent: Iam si
ertia corporis a .ctio est, quam neutram Heropbilus appeαι, aes in hii quid aut ruaserunt febre, conualescendi tempore cerinnitur, e imili state, omnino extra morbum senes erunt. Ludovicus Mercatus non patitur, senilem qtatem dici neutram : neq; enim minus naturale, ac proprium seni salubre temperamentum, quo fruitur, quina puero, dc iuueniet quippe una est poti ssima ratio, & naturalis diuersitas aetatu, quamuis siccitas eo tempore plurimum eluceat: quid no a comparatur ab extrinseco efficacia alicuius contrar:j, ted ad corruptionem huin idae substantiae calido agente. . Maerum quamuis ab intrinseco principio adueniat sene,ctus,veluti quilibet aliarum aetatum, & nac saltem ratione, ut secundum naturam,nihilominus siccitas ab exortu nobis indita, ut Sc formationi inseruiret,& pollea per aetates robori augendo prod stetiptosic quid . in est, usq; ad aetatem consistendi : quod si tutic ut Galenus ait, pollet fieri reelamen ratio, viis; corpus incorruptibile permaneret; Cuna autem non possit, reliquum est ut siccitas,quq hactenus utilis fuerat, aduentante senectute, incipiat esse nocua :dc propterea dicitur senecta aetas decidentiae . Est quidem naturalis, quia ab intrinseco principio, sed quoniam ei tale principi ii, quod alijsa: tibus fuerat proficuum, euadit nocuum, status ille,
ratione noxς, dicitur praeter naturam.
. Hoc proba ur: quoniam senectus ab Aristotele dicitur
Via ad interitum . Sed non ne omnes aetates via sunt ad interituin 3 ita sanε iuxta illud, omnes morimur, sicut aqua di-iarimur: & prima die, qua nascimur, incipimus mori Neddicit ut peculiariter via ad interitum senectus,quia reliquq sta' tes solo temporis decursu non autem aliqua causa esticiente ad mortem nos deducunt: senectus vero sua nocua l cuate. Sed adhuc videtur senilis aetas non posse ncurra appellari: u quidem, qua aetas est, non reductionem, sed conteruationem expostulat,dice te Galeno,omnem statem est ' in mor uis conseruandam . Sed,ut videtis, dixit in morbis, in Quorsi ratione aetatis ratio habenda cst, hoc tamen non pronibet,
extra imorbos suam senectuti deberi prouid latiam Via re ιPoadend*m est,conseruationem eae genus ad Omnes artist . iai F 'paries,
45쪽
pirtes, quae exeludunt curationem. Hoc ita habefis Spudi Galenum ad Thrasybulum citato, ubi artem diuidit in con-lsci ualiuam, Sc curaturam : rursus cons uatiuam subdiuidia in euecticen, salubre n. anale licen, prophγ lacticen . t Galenus alibi, post aetatem luna mi vigoris, hoc elti in senectute, robur minui, ait,non tamen sanitatena amitti, tamet sinitivis hahe, quam antea laudabilem habeant. Unde vide. . tur constitue se senium intra latitudinem sanitatis. Sed respondemus, non ubiq; ex pro mo unam qu .imq; rem a Ga- leno, multos leporcs hctante, pertractari. Sanitatem minus
laudabilem appellateat quam, si exquisite loqueretur, ita
iumn utrum appcllaret. Sed ibidem ait, senescere esse secundum naturam. Est qui dem secundum naturam, nempe secundum praest mitum n a tutae Crdinenti sed in hoc ordine reperitur aliquid, quod natura: impotentiam Lapit: sic etiam mors est sccundum natutura, nec tamen propterea desinit esse corruptio viventis. Est ergo secus si natura, non tamen eo de modo,quo nutriri dc augeri, ut Gaunus ait: quippe haec naurae sunt opera, senectus vero, Sc mors no opus, sed effectus necessario cosequens. Ceterum ea,quae hactenus dicta sunt , intelligi debent deis sen 'ctute,ad qua corpus naturalium causarum impulsu vehitur: nam alias temperamentum senile procedit ex morbo, quod Galentis,ex semetia Philippi, senium ex morbo appellauit: & haec senectus curationem expostulat, si tamen curabilis eil: nam Calenus huii cassumtiri non magis cura tionem admittere ait, quam liquis gibbosum curare vellet. tbed cur causae secundum naturam producunt effectum praetc r naturam, nem pe senectam, quae, si neutra est, praeter naturam celenda est Respondeo iii primis, sicut secundum Maluiam multipliciter dicitur, sic etiam praeies naturam. Quare pote it se iacetus diuerso modo considerata, & lectan.
cum naturam, Ic praeter uaturam dici. Secundum naturam,
quatenus ad causas sequitur naturales, ut eli actio calidi iri hu nidum: praeter naturam,dum consequitur caldem, iam ultra,quam corpori conuenit, Operantes. Deinde senectus dicitur secundum naturam, hoc eit, secundum praestitutu in naturae ordinem: dicit ut Sc praeternaturaliti, hoc est, 'aeter intcntionem naturae conseruantis suum indiuiditum .
46쪽
Tandem responderi potest, bonum bono non aduersati equippe bonum uniforme est, & omnibus communicaturo malo autem & bonum,& malum. Cum igitur s*Medus maritum quidpiam iit , nempe via ad mortem , aeriin narum plenna,aduersantur ei causae naturales,quippe senech qm accersunt,& sic senectus contra naturam est : aduersamur.3c causipprgier naturam,quq senectutein esticiunt infelicem,& sic est
Itaq; si inductione demonstrandum foretidari starum ne ut una longissi ima euaderet praesens disputatio. Unum ergoladjRngamus statum neutrum,&hic multorum instar erit: nempc qui sumitura lassitudine. Lassitudines vel fiunt a causa procatarctica,vel ab interna:
ha Osteriores lontianeae appellantur: quippc nomine rotu 'i dypliciter. 'tit Rr Hippocrates . vocat aliquando
iς alii lac yinae spontaneae in morbis acutis bonet sunt. lacrymae vero non spomqneae, ut, Inountra Macryment, sigiuam ictirale existimantur, Alio modo dicitur spontaneum Id, quod fit sponte sua, hoc est solius naturae vel bene, Vel male se habentis viribus nihil interim coniurente aegror sic vo- tus spontanei dicuntur ab Hippocrate illi , qai nullo me- , dicamento prouocati, sponte suae ueniunt: sic etiam spoli,
taRea haemorrhagia, quae nec phlebotomo, nec alio instru ph qiit, feci. hatura a ut expellente, aut retinς re ncq ue u ute. Iuxta secundum significatum dicuntur ab Hippocrate in a Aph. eaphorismo lassiiud in s spontanee, quae uullo praecedent labore quem ut, dc has, d jςit, ni ibos piaenunciare, indi 'morbos quod. Eu tqm: non sint 'in bi, p roba - Προν quod clip id eςretorio, non incipimus numerar
initium stimendum foret. s. Gulpins aliquis dicer esse quidem morbum,caeterum
47쪽
At non ita est: neq; enim lassitudines morbi diei posiunt. quippe eis non conuenit curatio, sed prophylactice, si est, praeseruatiua, quae in eodem ordine est cum inaleptic a. Con. uenire autem lassitudini praeseruationem, videtur insinuare Hippocrates, du-n ait, morbospm unciant: quasi admonens praecauendum es , ne accidat id malum, cuius praenuncia signa adsunt. Cum igitur non sint morbi, non sunt item sanitas, quippe mola stam secum gerunt sensationem, ut mox dicemus. Si nec sunt morbus nec sanitas, reliquum est, ut status sit neuter. Vtauit m monstremus, lassitudines secum tristem sensationem asterre altius repetenda res est. Lassitudines tam spontaneae , quam non spontaneae in triplice sunt differentia: dicitur enim lassitudo ulcerosia, . viceris scilicet sensum uniuerso corpori inferens, nempα mordacitatem quandam,' non aliter ac si uniuersum corpus ulceribus scateret: dicitur alia tensiua, quae est cum tensio nis sensu, per inde ac fibrς musculorum omnes distendam ture tertia phlegmonodes, in qua totum corpus incalescit. vc luti phlegmone apprehensum. In lassitudinibus a causa externa, lassitudo ulcerosa sit eracalfacto sanguine,& reddito hiliosor tensua autem fit struaribus music illis eam tensionem,quam, dum violentus aderat motus,habebant : fit phlegmonodes exudantibus excremem is avenis ad musculos, quod quidem exercitatione fit. Sed de lassitudine non spontanea sit satis. ' In lassitudinibus spontaneis, ulcerosa fit prae abundantia excrementorum,quae aut cruda sint, aut biliosa: tensiva ex plenitudine quoad vasa,de qua in serius dicemus phlegminodes vero ex duabus dictis missa e st ut Calenus tradi ti tuniin commento pr citati aphorismi, tum in . de salutati tued ubi ait, Inrtium Iessitudinisgenus, quod p gmoniare, λιχplet bora simul, o dicta cacocomi se dixerat eni in tensiliarii aptet hora , ulcerosam a cacohymia fieri. Nihilominus sanit. tuend. monstrat, hanc tertiam differre ab ambab
aliis, dc esse simplicem: quonia quidpiam habet propriiurii
quod nulli aliarum conuenit, nempe turtiorem musculo.
Quare, quemadmodum duimus, plenitudine phlegm
48쪽
nc iam, sugelercitatione fit, fieri transmissis recrementis a vasis ad mustulos, sic dicendum est, in spontanea fieri ob plenitudinem in vasis, & rccrementa in sanguine , musculta interiiri in se recipientibus aliquid, a quo intumescunt. Eriderm in ulcerosa cacochymiae quaedam specus, in tensi ua plenitudo ad vasa, in phi monode plenitudo, & corrupte la non solum vasa Occupans, sed redundans in musculos: rVidebitur alicui cotradictionis reus Galenus, qui aliqua-do tres simplices lassitudinis species nobis tradit, aliquando. tertiam nihil aliud est , ait, quam duas priores inter se mi stas. Citerum considerare oportet, lallitudines, vel spectari quoad sensum, quem inferunt,& tunc phlegmonodes sensa exhibens mistum ex tensione,& morsu, misia species ex dua bus dicetur: vel spectari quoad causam materialem, ex qua constant, & sic etiam esse speciem compositam: quippe ten so fit ex multo succo mi ex prauo. F rgo & ratione doloris, & ratione cause materialis potest lassitudo phlegmonodes milia censeri: sed tamen 1 8ectata rei natura, hoc cit, consideratis affectibus, quos lasiituaino sum corpus patitur, diuersa quεdam species est patitu enim affectum, qui nulli ex duabus alijs debetur, nemphe tumo. rena musculorum. Hoc ego sic ostendo: phlegmon,iamCI-s fiat a sangu me, differt a plenitudine : phlegmoa erysipe latodes, tametsi fiat a sanguine, M bile, differt a plenitudine.
Ed cacochymia, ergo hihil prohibet, lailitudine phlegmo. nodem, licet fiat ab an is d uabus differre ab illis per affectum
sibi proprium qui alijs non conuenit. a. IV IN J . l: Zi I
Plura his explicatione digna, mihi se offerunt. Vnum eiu quoniam diximus, lassitudinem phlegmonodem fieri , mir, mitiuum excrententosus hunior x vasis ad musculos. quippe mustalli plus nimio excalfacti attrahunt ad te aliquus
hio men totum suignum est, cur etiam tendo nes,
di perui non possint, calore affecti, aliquid etiam attraheres Possunt quidem, neq; est,cur aliquis de hoc dubitet . aii I. Sed si attrahunt, quis sequetur affectu, γ Respondet Ga qetius, fieti passionem, quae os copus appellatur, eiusquea tuend. dationem esse profundam in partibus,alde alto loco litis; cempe in ossibus, unde nomen Malpit, nore ' uod ossa tem
cam natura ult businiurii denegauim uia
49쪽
continuo pondere membrorum, quibus sustinendis sunt di.icata, molestam paterentur sensatiouem, molestiamq;corpori exhiberent. Haec ratio communi ter afferri solet, qμε mi-ihi nunquam potuit placere: nam si on ideo non sentiunt .. ruta, si 1entirent, continite doloret homo,o libus prς pon- .ere dolorem inferentibus, cui natura ossa periostio sensus participe vestiuit Z Non ne sic iam dolor ex pCndere me
Diorum fieret 8 At non sentitur grauantiam membrorum molestia, quia nullam sua grauitate ea hibenta quippe imum ,hra spiritu una leuitare tuo. modo eluuant usi, nec coprimunt. sibiecta ossa. Hinc est, quod mi becillos, d ex in Dibo con Graptos ex decubitu in lecto dolor internus vex/t, & tolera .re diu unum decubitum nequeunt. Hinc est, quod ait Hippoc ratcsi, Dolare a Dragulis , malum e quippe summa me in
Moram debilitas prae inopia spirituum ligna Gratur, via et
membra spiritibus destitutagia liora scntiuntur . .
si Aliunde ergo quaerenda est ratio, & prosecto fatuum etiparticularem quaerem, ubi communis suppeditatui: convimune autem est omnibus visceribus internis non sentire isc cerchrum, pulnao, cor, hepar, lien: quippe nisul faciens frustia, membras,quae, quoniam intus inclusa latent,defensa
sunt a causis dolorem inferentibus , sensu priuauit: addit duritiem, qu sens toni maxime obest et propterea cutis a natura ad sen tiendu estormata ivbi incassuit,seri tum amittit. lNec mihi asseratis dentes, qui, solidissilui cum sint, veli menter tamen dolet At non dolet dςns, sed neruus iubili Ous: trans ni ittitur autem intempeties celeriter propter solis ditatem dentis: nam qualitates Lacilius per densinquam per rara corpora diffunduntur: quippe . ubi mς tWS sui t angu siores, facilior est extonsio :. patet in cacabo qnς', & olla Mapulina, in illo enim)vςlpeius, quanDi MN, cale citaQua - , Muod autem denta' . a sentianti IF Q uus qui sedi,tractitue recin dolunt, a Li pila lis 2 umo su anis ' non i QAlterum, quod se obtulit explanandum, est, cum pi i do ad vasa habeat secum ad unctum leni m tensionis, num sensatio i sta fiat in ume s Venarum,
50쪽
Veciem quandam tribuit. Nihilominus saepe venas insensibiles elle ait, & de usu pari.'vasis omnibus sensum negat. Taurentius hanc contradictionei a concilians ait, siqntire qui- .dem v nas, & arterias, sed exiliter. Verumtamen displicet, mihi haec concilia O: nam quod exiliter sen it , non potest dici insensibile, ac propter a non debet dari dolor, ubi exilis est sensatio. Potius niihi videtur dicendum, venas, & arte-irias non sentire ratione propriae tunicet , sed communas,quam exterius vcstuntur. i lino P ii
'Quod autem diximus, id, quod exiliter sentit, nota post Odici insensibile, videtur impugnari posse ea ratione , qu Mail Auen Eoar ossa dicit sentire, sed obscuri Ilimer nepe quia tuo ieodem sensu dicimus insipidum , quod nullum hab ct sapo rem, sed diuersa est ratio : nam nati pidum dicimus ob inopiam vocabulorum id, quod nullam ex octo saporum spe. ciebuS habet, at inter sensibile, dc insensibile non datur me. r
'Tertium explicatione dignum,eshqiud sit plenitudo. Huic
Galenus libellum integrum uicauit. Est autem initium i: Imendum ex duplici acceptione,qua sanguinis vocabulo uti-lmur: vel enim accipitur prosa uine, ut est quartus quida humor, vel pro onmibus quatuor humoribus, tuam deouam proportionum seruantibus. Dati quartum humorem, qui id ic Hur languis, Pliisquam Commentator negat. Sed non eli prae sientis instituti hoc paradoxii in euertere: satis cit eius sua, dam tamina dumtaxat attinge Pe, quippe leui tactu corruit.: lPutat ille, quemadmodum lac nihil aliud est pigier tres lub , stantias, caleum , baryrum, serum , sic ctiam languinem,
seu totam humorum nablaru massam sanguineam vocant barbari non est ealiud, quam pituitam , dc utramq; bilem. Sed ego ab eo petam, ut aecipiat tres subitantias. v nan, ni , grata, qualis est melancholia, alteram flavam,qualis est bilis, tertiam albam, qualis est pituita, Sc ex his itibus inter se permistis ii i eiiciat substaritiam rubram. Dem de cum sangui n em extrahimus e saphenis, pelvis aquam sanguine mittam habens nobis offert quatuor substantias satis uil tinctis : caehim pingue quidpiam araneotuin telis simile ilipernatans . quod Mem refert, est iii bbus dolor, q iso quili iacta est, sunt re albi q dam nocci, qui pituitam reseruarix nigrabilis Lla