Ioannis Francisci Farae, Sassariensis, I.V.D. eximij , archipresbyteri Turritani. De rebus Sardois, liber primus

51쪽

Θllos ,rbs condita, nucSylluris dicta Caralis Ῥrbs condita in Sardinia Arbores e Sardinia extirpantur.

as Rebus Sardois,

illis desecere, &ad montium seces mantiuga; ibiq; sedes sitas constituerunt, & a Cyrenensibus post modum Balares fit erutappellati, sic enim illi patria lingua transsugas uocabant, ut haec ex Polybio, Pausania,& Diodoro constant. Regnarunt in Sardinia Carthaginenses annos 272. usq; ad

finem primi selli Punici, quo eiecti a

dis insulam Romanis cesserunt. His temporibus, ut resert Pausanias, Carthaginenses condiderunt in Sardinia Syllos urbem, Vicecomitatus Sylltirens scaput, ac etiam urbem Caralis. Unde Claudianus.

Vrbs Libyam contra, Tyro fundata potenti Τenditur in longum Caralis.

Alii isi grauissimi auctores loge an te ab Aristaeo fuisse coditam, ut dixi, lcripseriit.

Tradit etiam Aristoteles eo tepore Carthaginenses in Sardinia iussisse omnes arbores cibo idoneos ex insula extirpari, nullamq; in ea amplius plantari, poena capitali trucidando eos, qui secus faciebant; quod de Volaterranus refert. Ad insulam aduenas accedere non permitebant, adeo enim imperium Sardini D

custodiebant, & peregrinos insectabatur, quod

52쪽

Liber primus . a

quod qui in eam ad nauigarent mari demergendos curabat, teste Alex. ab Alexandro. Per hoc tempus Darius Persarum rex summopere cupiebat Sardiniam tributa

riam sibi reddere: qua re Histreus Milesij ty

rannus, pollicitus fuit Sardiniam in illius potestatem se redditurum; quod tamen. no euenit, nam fallendi eum gratia id promiserat, ut refert Herodotus. Aristagoras etiam Milesij tyranus, post Darij ingentes uictorias, decreuerat cum suae factionis hominibus in Sardiniam profugere, dc coloniam in ea condere: sed contrario Hecataei Hegesandri consilio non filii deducta, codem Herodoto teste. Regnante postea in Maccdonia Alexandro magno, terror rerum ab eo gestarum uniuersum Orbem inuasit, quare. ut OrΟ-sius, & Iustinus tradunt, a Sardis missi sue runt legati, qui Alexandro ueluti destinatato sibi Regi adularetur; uertim quia audita legatione Alexander obijt, Macedones de Sardinia cotendere, ut inquit Polybius, amplius non sunt ausi. Per haec tempora Carthaginenses cum Romanis saepius scedera percti siere, & de Sardinia pacta sanxere.

Sardiniae cuis Itodia. Aduenae de

diniam habere cupit. Aristagorascu Milesiis

culomam in Sardinia coindere cogitat. Alexander magnus ve

tatur.

53쪽

Primum fae

Secimi fidus.

Anno enim primo post partam Sardi. Aum E. niam cum Romanis primum foedus, teste 3 so. Polybio, inierunt, in quo inter caetera ita cautum suit, Romani, Socij ue Romanorum ultra promontorium Pulchri non nauiganto: nisi, uel ui tempestatis, uel hosti ii impetu coacti. Si quis ob huismodi causas eo applicuerit, nihil emito, nihiluc sumito, nisi quantum ad Sacra, uel ad nauigia opus sit. Intra diem quartum inde abito. ljsqiii mercimonis gratia aduenerint immunitas esto, praeter scribam, S praeconem. Q uotcunq; praesentibus, his in Africa, uel Sardinia uenum ierint, de his publica fides esto&c. Interteistis deinde aliquot annis, ut idetradit Polybius, secundum fuit sancitum

foedus, & ita cautum inter caetera. 3623. In Sardinia, atq; Africain ulli Romanorum, socioruni ue negociantor, Iac u C Oppidum possidento, nihil emunto, praeterres ad Sacra, & ad nauigia necessarias. Si qtias naues eo tempcllas detulerit intra quintum diem ab cunto, &c. Anno postea, quo Pyrrhus Epirotarum Rex in Italiam traiecit, eodem referent

54쪽

. Liber primu . v -i Polybio, fuit idem foedus paucis additis renouatu. Pyrrhus enim eo tempore Sardi' 'ribu, Sarniam ,& Siciliam suo ad ij cerc imperio, te divum suamste Ioanne Zonara, cupiebat. Foedus tamen istud a Carthaginensibus Primis bH- fuit postea uiolatum ; unde contra eos pri

iniim a Romanis suit susceptum Bellum,dear*3 anno 3 7 C3. quo Romani pelago dominari coeperunt, Sardiniam omni studio inuadere decreuere. Quare An nibal cu classe, & quibusdam claris triremium ducibus in Sardiniam a Carthaginessibus mittitur; sed a Romanis in quodam insulae portu inclunsus classem sere omnem amisit, ipsiq; per hostium manus dilapsus a Carthaginensi-- bus, qui euaserunt captus ob rem male gestam in Sardinia crucifixus, teste Polybio,

Anno sequenti Carthaginenses in locu 37φη Annibalis pro Sardis defendendis Hannonem classis ducem in Sardiniam mittunt. Sed a L. Cornelio Scipione tunc Consu- L. Coniel uste, qui Olbiam uenerat, uictus,amis exercitu, ipse se confertissimis hostibus immise in lib. ' cuit, i Diq; interfectu scit. Unde Scipio Sardiniam uastauit, ibiq; Atericae urbis excidio incolas terruit, omniq; terra Pamos su bis exc diu. . gauit

55쪽

Rebus Sardois,

gauit, multaq; millia captiuorum abduxit, μι, & trium platam egit, ut Orosius, Eutropius,lFlorus, &Iomandes tradunt. Hinc Sylius.

cecinit.

sopio ductoris celebrabat funera Faeni Sardoa uidior terra

Caeterum Io. Zonara diuersum reseri, Scipionem scilicet exercitu in Sardiniam ducentem, classem Carthaginensitum conise ixisse, & in eam impetum fecisse,cuinq; illa, Olbia im/- priusquam ad manus ueniret, fu sset, Olbiam urbem inuasisse, S: ibi nauium Carthaginensium conjectu territum, nec enim peditatus satis ad pugna paratus erat, domum uersus iter intendisse. Anno 3 71 o.Carthaginenses nauali prae Pax intcr superati a Romanis pacem petierunt, quae hac praecipue conditione, teste Poly- . bio, Cornelio N epote, Nauclero, & Volaterrano, data est, Poeni Sicilia, Sardinia, &omnibus insulis quae inter Italiam, S: Asti cana sunt excedunto. Ex quo foedere Sar-Da diniam ad eos spectare Romani, teste Ap, plano Alexandrino, asserebant. , Anno sequenti Carthaginensium mili tes ex Sicilia in Africam deportati, ob stipedium denegatum, arma contra PoenoS Carpiunt

56쪽

Liber primm . II

sim i piunt. Eorum quoq; exemplo milites qui in Sardinia erant Baltarem ,-Poenos, qui ercum imperio in Insulam uenerant In potestatem redactos crudeliter trucidarunt,& quadam arce Occupata in apertam crupere desectionem. Huius motus fama Carthaginem delata, confestim Hanno cum nouo exercitu est in Sardiniam missus . Hunc noui militcs, inita in Sardinia cum IIumis inueteranis coniuratione,cruci assigunt: nec duplici scelere contenti tertium adijciunt, Quoscunq; Carthaginensium, qui in tota C thagineninsula fuere, ad unum lirangulantes, Intcgficiunt: arcibus inde, & Oppidis potiti in- in Sardinia sulam non nihil tenuere ; legatosq; ad Romanos miserunt insulam daturi. Orta pom curibus. mistea inter eos, & Sardiniae populos disco dia, milites expulsi in Italiam abierunt,atq; ita Sardinia a Carthaginensibus contigit is alienari ut resert Polybius, α Sabellicuso i r

IECTIS ex Sardinia Poenis , Romani suasionibus iiii

litum, qui e Sardinia ad eos uolunt. transfugerant pellecti, insulam occupare decreuerunt. Itaq; anno. 3 2I 2

57쪽

Curthagin. Sardiniam

sa Sardois,

3 9i 2. Carthaginenses, qui id resciverunt λα- mari exercitum in insulam transmittere parant; quam occasionem nacti Romani bellum illis indixero, querentes, quod illum belli apparatum non tam contra Sardos, quam contra se ipsos saccrcnt. Unde Carthaginenses qui bello Africo domestico uexabatur, de se minime idoneos ad bellum cum

Romanis gerendum intelligebant, ut omnem belli causam auerterent, non modo TR Sardiniae cesserunt, uerum etiam mille, & ducenta talenta Romanis miseis. . . runt, ut ex Polybio, Appiano Alexadrino, Io. Zonara, Sabellico, & Sigonio constat. ' Caetcru licet Carthaginenses Sardiniamia Romanis reliquerint, Sardi tamen non si- Romanarum ne acinis Romanorum imperio subesse uob αδ ςq' luerunt. Itao; anno 3 π1 6. Sardis decretum 37 4

T. manlius eli bellu in , &T. Manlius Torquatus Consul contra eos missus, ipsos deuicit, de illisq; triumphauit, ut Orosius, &Mutropius

tradunt.

Nec ob id Sardi Romanis parere uoluerunt, sed duobus alijs annis Romanorum bellum sustinuerunt,& quidem fortiter,

P ciru=Iiu, ut inquit Io. ZOnaras, tandem a Ied. Pom. P. Cornelio Aedile prius, mox a M. Pomponio

Torquatus in Sardinia.

58쪽

. Liber primus. 33

pohio Coss uicti omnes, exceptis Monta nis populis, imperij iugum susceperunt. Erant autem Montani populi Ilienses, Balari, Tarati, Sossinati, Aconiti, &Iolenses, qui tunc Diates bes dicebantur. Hi speluncas inhab1tando lacte, caseo, & carne Armentorum , quorum plurima apud eos Grai copia, uitam quieta ducebant, & a bellorum discrimine procul erant, Diodoro, de Srabone referentibus. Eo tempore P. Cornelius, & milites Romani multi epedimiae morbo in Sardinia obiere, ut tradit Io. Zonara. Anno 3 72 8. Legati decem a Romanis

missi, in prouinciae sermam Sardiniam redegerunt, & Romano magistratui administrandam subiecere; sititq; prima populi Romani Prouincia, ut Pomponius I. C. in libris Pandectarum, &Ontiphrius traduci Nam licet Sicilia antea uicta fuerit, tamenno nisi Syracusis a Marcello captis, in prouinciae serinam tota redacta est. Biennio post, anno scilicet 3 73 o. C. P pyrius Cos contra Corsos missus, insulam illam in ditione populi Romani adduxit,& in monte Albano de Corsis triumphauit, ut Plinius, & Valerius reserunt. , E Fuit eo

Montani populi sardi a

quam vidit. P. Cometii,

in Sa dinia. Pellis. Sardinia prima Pop. .

Prouincia

facta. Corsica a Mmanis debel

lata.

59쪽

3 De Rebus Sardois,

Fuit eo anno Corsica Sardiniae attributa, atq; ex duabus prouincijs una prouinricia facta, & uno Sardiniae nomine insignitata, uti usus, Sigonius,& Onuphrius referunt.

Anno deinde 3 3 s. quatuor Romae 3 3 s. creati sunt Praetores, ut duo ex his Romanus, de Peregrinus in uine manerent, duo uerb in Sardiniam, Siciliamq; nouas prouincias mitterentur; qui ius prouincialibus dicerent, &ssi res cogeret bellum ad

ministraret, Solino, Sigonio, & Onuphrio

Itaq; Praetores infrascripti sub consulibus Sardiniae prouinciam administrarunt annis I 7 7. utq; ad tempora Caij Iulij Caesaris hac serie. Anno 3 77 S. M. Valerius suit primus Sardi. 3 73s-niae Praetor, Solino referente . Sardiniae Praetor.

Hoc anno Sardinia facta est consularis prouincia,& sortitus est: eam C.Attilius Regulus, Guspiano, & Polybio referentibus.

60쪽

Liber primus IT

A .mata Q. Manlius Torquatus Sard. Proprae.

Liuio, &Sylio. 3 7 7. in Mutius Scelela prorogatus. S. P.

Livio. 3748. Mutius Scetiola prorog. S. P. Liu. 3 7 9. Q. Mut. Scevola prorog. S. P. Livio. 3710, 37 o. L. Cornelius Lentulus Sard. Pr. Livio. 3731. P. Manlius Valsonus Sard. Pr. Liu. 3732. C. Arunculeius Sard. Prae. Liu. 37 3. C. Aurunculeius prorogatus Sard.

373 . A. Hostilius Sard. Prae. Liu. 3 76 - 3733. Claudius Sar. Prae. Liu. 3 7 3 6. Cn. Octauius Sard. Prae. Liu. 3737. T. Claudius Nero Sard. Prae. Liu. 3738. P. Lentulus Sard. Prae. Liu. 3739. P. Lentulus prorogatus Sard. Prae Liu. 376ο. 376o. M. Fabius Buteus Sard. Prae. Liu. 376 I. M. Fabius prorogat. Sard. Prae. Liu. 762. L. Valleius Tappulus Sard. Prae. Liu. 3763. M. Porcius Cato Sard. Prae. Liu. 3 7 6 . L. Attilius Sard. Proe. Liu. 3ν 61. 3 76 . T. Sempronius Longus Sard. Proe.Liu. 3766. T. Sepronius prorogat. Sard.Prete. Liu 3767. C. Cornelius Merenda Sard. Prae: Liu.

3 6 L L. Porcius Lycinius Sard. Prae. Liu.

377 I. L. Oppius prorogatus Sard. Prael. Liu. 3772. Q. Fabius Pictor.Flamen Quirinalis Sardiniae Prael. Liu. 3773. C. Stertinius Sardiniae Prae. Liu.