장음표시 사용
381쪽
Nam maius extremum, quod est praedicatum eonclusi nis negantis, sumitur universaliter : ax. 4. Cum autem majus extremum sit subjectum majoris; si non esset unive sale, sed particulare, plus esset in conclusione, quam in praemissis r contra leg. 4. gen. & essent 4. termini contraleg. I. gen. Porro hae leges litteris vocalibus quarumdam Vocum , quas Logici excogitarunt, significari solent i quae his vessiculis continentur. I. Barbara, Celarent, Darii, Ferio. IIII. damalipton , Camentes, Dimatis, Fespno , Fressiomorum. II. Cesare, Cameseres, Festino, Baroco. ΙΙΙ. Darapti,
omne anImal est visens. Omnis homo es animal. E. Omnis homo est vivens. Nullus spiritus es lapis. Omnis Angelus est spiritus. E. Nullus angelus es lapis. Omne mortale est vivens. Aliquis equus est mortalis. E. Aliquis equus est viυens. Nullum bonum es repudiandum . Prudentra est bonum . E. Prudentia 'On est repudianda. II. I. EAE. Ce-
Nullis ἰηjustitia est amanda . Omnis virtus es amanda. E. Nulla virtus es injusitia. Omne visibile es corpus . Nullus spiritus es corpus .
382쪽
II BER SEXTUS. Nullus lapis es animal.
Aliquod viυens es animal. E. Aliquod visens non es lapis. Omne corpus es figuratum. quis Diritus non es figuratus. E. Aliquis spiritus non es corpus.
i II. Omne quia sentis es animal. Omne quia Mentis est substantia. Ἀρμα subnantia es anima .
Nullum sentiens es incorruptibile. Omne sentiens es animat. E. Aliquod animal non es incorruptibile. Aliquis homo es peccator. Omnis homo es ri bilis. E. Aliguod risibile es peccator Omnis flos es visens. Aliquis Us es odorifer. E. Aliquod odoriferum es vivens. Atiquis adamas non es albus. Omnis adamas es durissimus durissmum non es album. Nulla phanta es sensit - . .
Aliqua planta es frustifera. E. Aliquod fructiferum non es sensti
Omne animal es vivens. Omne vivens es sensitivum. E. Aliquod fensitiυum es animal. ' ,ε es vitium. Nullum vitium est amandum. E. Nullum amandum es superbis. Aliquod nihrum es homo. Omnis homo es rationabilis. E. Aliquod rationabile es nigrum.
383쪽
Nullus equus es sapiens. Omne sapiens es animal. E. Aliquod animal non est equus . Nullam laudandum est vitium. Aliquod vitium es aυaritia. E. Aliqua avaritia non es laudanda.
COROLLARIUM Lune prima Figura, quia perspicua oe facilis se, fota
fussicit , ut in ea argumentationes omnes conficiantur e aliis Figuris tuto carere postumus. Nam quaelibet conclusio probanda vel est A , vel E , vel Ι, vel o. Hae autem quatuor conclusiones in prima Figura reperiuntur: non ita vero in aliis Figuris.
Hiue modi fecundae , O tertia Flaura memorἰa mam dandi sunt , non quia multum nobis adferant utilitatis , fiane, cum eos inendamus , dicticulteν intellisamus .
Hinc quartae Figurae modi tum dire iii , tum ladirecti , u a tiniversaliores , o clariores sunt , quam modi fecundae , o tertiae , memoria tenendi funt , ut eorum ope de bonitate multorum ollogismorum facilius iudicemus. Nam in secunda Figura non aliae probari possunt conclusiones , quam E. Ο: in tertia Figura I. o. At vero in quarta occurrunt E. I. O. Ergo haec ad plura probanda intervit, quam duae mediae. Deinde ordo collocandi medii est multo clarior. Ideo ex eo multo facilius de inclusione , aut exclusione medii in extremis judicari potest ci . CO- I De quarta Figura in prima editione huius Logica verecundius locuti fumus , ne Romachum non nullis moDeremus , qui , Peripatetica sententia impediti , Peam minus ci
384쪽
233Hine silogismus, in quo minor primo loco est, oe m iis fecundo , non quintam Figuram, e. g. s sit in priama Figura .
Nam quemadmodum , ut reperiamus quale sit subiectum, inversi restituuntur termini propositionum ; ita quan do agitur de Figura nova inducenda , faciliori ordine secundum variam positionem medii propositiones sunt disponendae. Quod si inverso primae es et quinta Figura suis regulis donata, etiam transpositio quartae daret textam Figuram suis modis, & legibus constitutam I .
COROLLARIUM RHine in omni Figura colligi potia directe, ct indirecte.
Colligitur direfle, cum praedicatum majoris est praedi-eatum in conclusione. In prima Figura hoc modo: Omne animal es senstiυum. Omnis homo es animal. E. Omnis homo es sensitivus. Colligitur ἰnd reste , cum praedicatum maioris est subjectum conclusionis, hoc modo: Omne animal est sensitisum. Omnis homo es animal.
E. Aliquod Menstiυum est homo . Ita in secunda Figura colligi potest direfle sic :Nullus lapis es homo. Omne risbile es homo. E. Nullum risbile es lapis . '
ram, ρο expeditam , quam ceterae , reputabant 2 iccirco eo-σum loquendi mori non nihil indui mus . Verum cum in hac editione necessarium judicaverimus hunc errorem communem demonstrare, quod fecimus supra Libro IIIL p. a. cap. spropterea o hic clarius mentem nostram exponere , hunc cauonem sne ulla obscuritate quaesita scribendum exsima-
385쪽
ιιone conclusionis probandae , O ideae mediae , possum quem- eumque Bilogismum ad quamcumque Figuram vel sine ullo labore reducere. Sin haec non intelligo , nulla me regulae iuvare purant. Si qui vero has delicias inhiant , adeant L gicorum vulgarium scripta , quae undique haec ruseria re
CAp UT III Lm ollogismis Singularibus , Compositis. PRaeter syllogismos simpliees , de quibus superio i eapite disputavimus ogismos disputando facimus , immo in familiari sermo 'μncii isi complexis utimur syllogismis . De quibus ordine explicabimus , si prius de singu-ιari dicamus. Singulares,
ASinsularis syllogismus est, qui ranseat medio sngulari ict una Ialtim praemina singulari, hoc modo: I. Petrus fuit Judaeus. Petrus fuit Romanus episcopus. E. Aliquis Romanus episcopus fuit Iudaeus . a. Chrsus fuit servator humani generis .
Aliquis Judaeus fuit Chrsus. E. Aliquis Iudaeus fuit servitον humo; a
Postremus hic syllogismus aliquem usum habere potest in investigatione veri: & in tribus primis Figuris fieri potest :atque iisdem, quibus simplices, nititur principiis.
Compositi. . Composuus syllogismus est , euius una saltim propositos composta . Hic vel est tanditionalis, vel Relativus , vel GM alis, vel Disiunctious, vel Copulativus.
386쪽
I. Gia tionalis , qui etiam dicitur ψpothetieus , est , sus saltem unam propostionem conditionalem habet I -Yropositio autem conditionalis duas habet partes , quarum una , quae conditionem continet , dicitur antecedens , ait xa consequens: e. g.
Si Sol lucet , dies es. Sia Sol lucet. E. Dies est. Hi syllogismi triplici modo fieri positat . Qui habent minorem , & conclusionem conditionalem , vel tres propositiones conditionales, aequivalent simplicibus syllogismis , &ex legibus smplicium fieri debent. Qui habent tantum majorem conditionalem , servant has leges duas . I. Si in al-
rerutra praemissa ad rmatur . ι--ma ν antecedens , etiam in conclusone adfirmaturis P. - consequens : Non contra . 2. S; in alterutra praemi a negatur consequens , etiam in conclusione negatur antecedens e non eontra. Peccat in primam hic: S; homo es bessis , sentit . Sed homo sentit. E. Homo est lesia . Flam ex adfirmatione consequentis adfirmatur antecedens . In secundam peccat hic: Si homo es bestia, sentir . Sed homo non es bestia.
E. Homo non fentit. Nam ex negatione antecedentis , negatur consequens , &ideo est falsus. II. Relatiuus est, qui una saltem praemi a relativa commo , ut hic estuales funt Retes, tales sunt subditi . Sad Rex es bonus. Ergo, Subditi funt boni In his id tantum servari debet , ne tu minori sumatur terminus, qui sub majori non contineatur . Cetera simplicium legibus subjiciuntur. Possunt hi syllogismi ad conditionales reduci : nam Pria
387쪽
ma pars maioris est veluti conditio , ex qua sequitur altera magis particularis, ut in hoc :Si Reges funt boni, aut mali, etiam subditi. Sed Rex es bonus. E. Subditi sunt boni ,
III. Cau falis est, euius una saltim propositio est eaUD-Γs i) : velut hic rQuod nou sum ignara mali, miseris succurrere sum pa
Ergo , vobis fuccurrere fum parata . Hic syllogismus ad conditionalem reduci potest hoc modo Si mali non sum ignara , fum parata miseris succurrere m. Vel ad absolutum sic: Omnis non ignarus mali est paratus miseris succurrere. Ego sum non ignara mali, vos autem estis mi feri. Ego , igitur , fum parata vobis miseris fuccurrere. Eadem ratione ad Prosyllogismum quam facillime redua
IIII. Disiunctivus est, euius major propositio es disium siva a . Propositio autem disjunctiva vel est bimembris ,
vel plurium membrorum .i Ratio vero concludendi in his seu Iogismis est oppositio partium . Quare si duo tantum sunt: membra, eaque stricte opposita , . tunc ex unius veritate bene infertur falsitas alterius: aut contra . Vel id adfirmando, vel negando fiat, perinde est. e. g. Petrus aut videt, aut es caecut , Sed videt . E. Non est caeus. Sin autem membra sint plura, haec est regula servanda. Env-
merentur partes omnes et Si una tantum adfirmetur , reliqua remoυeantur . Si omnes praeter unam remOυeantur , qua retia
qua est ad metur. Si una tantum removeatur , reliqua dis ijunctiis ponantur. Itaque ex eadem majori triplici modo recte colligimus. e. g. . I. Petrus mel es ingenuus, vel libertinus, vel servus. . Sed es ingenuus . . E. Non es libertinus , . nec femus.
388쪽
3. S.d non se semus . E. Ingenuus, vel siberimus . Quod si has regulas nou servavero, erit falsa e ut contrariis exemplis essici potest. Animadvertendum est autem , disiunctivum ad conditionalem, parum mutata prima, revocari ad hunc modum :Si Petrus es ingenuus , non es libertinus, nec femus . Sed es lagentius. Ergo, nec libertinas , nec femus .
V. Copulativus est , ma=ον est copulativa r . . Qui aientes sunt, bene colligunt si major unico constet Praedicato ut in hoc: Omnis homo , oe omnis aυis est animal . Petrus est homo, psittacus es avis . E. Petrus, psittaceus funt animalia. Nam hie aequivalet duobus syllogismis simplicibus . Quod si constet uno subiecto, & duobus praedicatis, tunc est nugatorius, quia ponit in antecedente id ipsum , quod in con-Husione colligit. Negans copulativus recte colligit, si , posita una parte is minori , removetur in conclusione altera hoc modo:
Non o lapis es, oe animal . . Sed es lapis.
E. Non est animal. Nam maior significat, non ussie simul lapIdem, o homἰnem.
Igitur si minor adfirmat unum , debet conclusio negare alterum . At si minor unum negat, non sequitur aliud in co clusione aut adfirmandum esse , aut negandum e nam potest utrumque esse salsum. Quod ex regulis contrariarum evidens est: quae ambae possimi esse salsae, non ambae verae et inter dum altera vera, altera falsa est .
VI. Di lemma est , Buvismus disiunctisus bimembris . Proinde ex legibus disjunctivorum fabricari debet . At cum Dialectici eius leges ponant seorsum, & nos, ut iis morem
geramus, breviter faciemus . Itaque Dilemmatis tres sunt leges. I. Membra omnia , qua in toto continentur , enume
389쪽
aut negatur talis si , quae hominem non ineptum moveat ut aliquid Iaciat e secus non necessario insertur , remoVendas esse partes, aut ponendas . 3. Hoc incommodum tale sit , quod in opponentem torqueri non po sit . Nam si potest co torqueri, fit, ex positione , aut remotione partium talem conclusionem non sequi.
His tribus nominibus dilemma illud de uxore i est
vitiosum . Nam primum non enumerat membra omnia, sed tantum pulcram, & deformem: remanet autem tertium , m
diocris forma , & taliς , quae nec fastidio , nec sollicitudina sit. Deinde non ponit verum detrimentum et nam esse m lierem pulcram non est tale incommodum , quod necessari inserat molestiam e potest enim esse pudica , & talis , quat uxoris officia cum dignitate tueatur . Immo vero potest etsi deformis, talibus virtutibus esse ornata, ut longe superet e quisitas illas, & celeberrimas formas mulierum . Postrem ex dictis merito inflecti potest in opponentem hoc modo:
Si est pulcra, potest esse pudica et piarimae enim fuerunt. Si es deformis, potest id aliis animi, o corporis dotiabus compensare .
Igitur ducenda est. VII. Grites, ut alio loco a) ostendimus , constat plurimis syllogismis simplicibus , ideoque ratione materiae est compositus, ac ad copulativos revocatur . Is autem duas I ges habet. I. Omnes praemissae , quae inter primam ult mam continentur , sint universales . Nam media est major syllogismi primae Figurae Igitur universalis: leg. a. prim- Figur. a Gmnes praemi ae sint a jentes e ultima potes esse negans . Nam quaelibet praemissa est minor syllogismi, qui se quitur. Ergo non potest esse negans: leg. I. Fig. I. Ultiama non est minor, sed major ultimi syllogismi et ideo p test esse negans, quia tales habentur in prima Figura. Hae sunt regulae Dialecticorum vulgarium de syllogiasmis Compositis. Verum hae omnes regulae ad nostram illam,
trium idearum recte comparatarum, reducuntur : ac multo facilius ex ea, quam ex his, fabricari possunt syllogismi composi-
i De quo L. IIII. p.2. c. a. fine . a Supra IIIII. p. a. cap. a. m 6.
390쪽
ἡs, DE RE LOGICA LIBER SEXTUS.
positi: modo propositiones verae sumantur , sine quibus nulla ratiocinatio nec simplex nec composita recte se habere . potest . Nam omnes syllogismi compositi ratione format virtute, ut ante diximus , sunt conditionales 2 conditionalis autem levi mutatione facta evadit absolutus e tam enim facile sic enunciamus: Si homines peccabunt, punientur: quam hoc modo: Omnes homines, qui peccant, punientur. Proi de nullo negotio generali regulae subi icitur . Compositus autem ratione materiae , seu copulativus constat duobus
simplicibus & absolutis: propterea ad simplicium legem di xigi debet . Cetera tam plana sunt , ut admonitore opus non sit. Habetis, Adolescentes, quae de Arte Diuesica magis ex usu tradi solent: reliqua, quae sunt inutilia & vana, apud
eos legere potestis , qui in iis aetatem consumserunt , qu ram satis vulgata sunt scripta. Illud tamen vos monitos volumus , parum has reguIaSyrodesse Philosopho, nisi ipse argumentum , de quo est diasputaturus, cognitum habeat & exploratum . Quod qui non habent , ii quidem etiamsi undique syllogismos crepent , nec probationes ullas invenient , nec . aliquid disputando efficient. Qui vero materiam penitus comprehendit , & in iudicando est exercitatus , vel sine ullis syllogismis ex Arte illa factis rem, de qua loquitur, intelliget , & optime ratiocinabitur . Quare hoc uno testimonio , quod gravissimum est I , concludemus: Nec enim ego nego prospicienda sar sed prospicienda tantum, a limine falutanda e tu hoc unum, ne verba nobis dentur, ρο aliquid esse in illis magni, aesereti boni iudicemus. Et de Syllogismo hactenus.