장음표시 사용
371쪽
Omne quod fertur deorsum est corpus graυe. Omnis lapis fertur deorsum. Ergo, omnis lapis es corpus grabe. In prima enunciatione maior terminus ei e grave , praedicatur de medio ferri deorsum. In secunda Idem medius adnomatur de minori termino lapide. . ΙΙ. Omnis homo prudens providet futurum . Infantes pueri non proυident futurum. Igitur , Infantes pueri non sunt prudentes. Medius providere futurum , praedicatur in majori de ma3orrtermino homo prudens : & in propositione minorI de termIno minori infantes .
III. Nullus Iustanus est Italus - . Aliqui Lustani sunt divites. EGO , Aliqui divites non sunt Italι.
In prima maior terminus esse Italum, negatur de medio: in altera minor terminus ede divitem, adfirmatur de eodem medio.
' Omne animal visit, sertit. Omne viυit , oe sentit est substantia. Ergo , Aliqua substantia es animaι.
Medius terminuς υ υere & sentire , praedicatur in maiori e
tali Idem medius in minori est subjectum , de quo Ri
antes; deinde harum quaelibet Universalis , vel iis
372쪽
ris , ex quo quatuor digerentes species nascuntur, A. E. I.O. Hinc in unaquaque Figura aliae se offerunt conjunctiones enunciationum, qui vocantur Μυdi. Hae autem quatuor propositiones LxIm. modis connecti
possunt ; ex quibus totidem differentes syllogismi exsistime
i . Horum tantum XVIIII. sunt boni: id est, non peccant contra clarissima principia , quibus innituntur syllogismi . Quod ut facilius intelligatur, quaedam de syllogismis praescribi tolent, quae nos breviter expediemus,
idquid autem de Figuris , & Modis praescribitur, ad
hoc principium revocatur : Eadem res non potes simul esse , m non esse . Nam si vocamuς ad examen unumquemque ex syllogismis, quos contra regulas peccare L gici adfirmant, facile deprehendemus , male concludere hoc solo nomine, quia adversatur illi notissimo axiomati a) Cum tamen pauci sint apti, qui rectam analysin instituant; iccirco facilitatiq gratia feruntur a Logicis non nullae leges equas si servabimus, numquam illi principio adversabimur. Quo vero has leges commodius percipiamuς , quatuor axiomata in memoriam revocanda sunt , de quibus alio loco 3 diximus . I. Propositiones particulares subaltemata continentur in stibalternantibus: non contra . II. Si subi flum est universale, aut particulare, etiam talis est propolia
i) L. θηλα tis de Arte Combinatoria Probl. 2. n. I . G D in Logic. P. I II. c.8. Orsinius Log. P. III. c. - alii. a) Hoc axioma esse trimum cognoscendi principium dixere Per patet ei plerique, ρο merato. Nam hujusmodi princia pii veritas per aliud princip;um a priori nequit probari et ex eo autem omnes propositiones , quae verae siui, possunt deduci, aut ad illiad reυocari, ut considerami eυidens es . 3 Libro IIII. p. I. c. I. in Corollar.
373쪽
non praeiacatum. IIII. In universali negante re praedisatum, o subiectum diseribuuntur . Haec sunt principia legum, quae
sequuntur. . Generales Leges. Lex I. S logismus non habeat pauciores rerminos quam tres, nec plures quam tres I . Prima pars est manifesta. Nam tae tribus terminis non
Altera pars consequitur ex prima .. Nam si occurrunt duo termini medii , extrema non conseruntur cum eodem medio, nec ad eamdem regulam perpenduntur , sed dive sis. Ex diversis autem regulis nequit constitui , an coli Teant, an non. Nam duae regulae diversae diversas propriet tes habent, quae non necessario aliae aliis cohaerent , ut evia dens est. Sin quartus terminus extremus syllogismum ingrediatur, non comparabitur cum eodem medio . Ideoque vel sit , in praemissis tantum, vel in conclusone tantum , semper Conclusio inferet aliud diversum ab eo , quod in praemissis comparatum fuit ad medium . Propterea cum non exigat duci extrema ad unam regulam , falso colliget , ea convenire, aut non convenire inter se.
In hanc legem multis de eaussis peceatur , & hac sola de caussa sophismata fere omnia fallunt. Si duo medii clare se offerunt, facile errorem dignoscimus, ut in hoc:
Omne animal est vivens. Aliquis equus non es homo. E. Aliquis equus non est Uiseus . . Hic aperte occurrunt q. termini et animal , viυens , equus ,
Cum vero quatuor termini non semper primo adspectu appareant, iccirco sedulo exponenda sunt vocabula, ne in e rorem incidamus . Sane quam frequentillanum est , ut Velamphι
I me iuvandae memoriae gratia breviter dicta sunto: nam βίον explicatio habetur Libro III. p. a. c. I. & 3. quam hae lex exigi debet.
374쪽
amphibolia, vel per mutationem suppositionis, Vel per eonfusionem unius termini eum altero, inducantur quatuor terminici . Exempla facile occurrunt.
me lex , s rite istelligatur, susscit , ut omnem oli
gi orum. varietatem recte fabricemus e nam cetera leges ad eam reducuntur . Nihilominus addemus alias tironum grainita.
Lex II. Medius terminus nequit fumi bis particula riter: sed minimum semel capi debet universaliter seu diuri-
Nam si accipiatur his particulariter, non erit unus, sed duplex mediust ideo quatuor termini contra leg. I. Hinc
Aliquis homo est pius. Aliquis homo est latro. E. Aliquis latro est pius. Quia terminus homo in utraque significat diversum hominem , & sunt 4. termini: hic homo, pius, ille homo, latra .
Lex III. Meditis terminus numquam in conclusione inυ niatur , nec totus, nec pars. 3. Nam medius est regula, ad quam in praemissis extrema seorsum perpendunt'r, ut cognoscamus , an eadem extrema inter se conveniani, an non. Ergo in praemissis locum ha het , in conclusione non rem . Secus adfirmaremus , aut ne
garemus aliquid, de quo non locuti eramus in praemissis, &essent quatuor termini: contra legem I. ut in his: Omne viride es jucundum.. Aliquod humanum cadaver es υἰν de . E. Aliquod humanum eadaver viνide est iu
In hoc totus medius viride est in conclusione, & sunt 4.tem minit
I Modos contra hanc legem diversis addueit Sengue dius in Arte argumentandi, pag. 36. & seqq. qui tamen odpraedicta revocantur , a praesertim ad mutationem supp- sitionis.
375쪽
mini : υἰr de , 1ucundum, humanum cadaυer , humanum cadaver viride. Omn s bouus Theologus est homo. Franciscus est bonus Theologus . . E. Franciscus es bonus homo.
In hoc pars medii ingreditur conclusionem , & sunt q. termini: bonus Theologus, homo, Franciscus , homo is Lex IIII. In eonelusione non si plus, aut miuus, tu praemisses o id es , termini non accipiantur latiorι , frictiori seniscatione , in praemi Us . Consequitur ex superiori. Nam . cum leg. .) medium sit regula, ad quam in praemissis duo extrema diriguntur ; si aliquid ampliuς erit in conclusione, adfirmabitur , aut negabitur in ea aliquid, quod non expensum fuit ad regulam, ac termini latius accipientur: ia erunt quatuor termini contraleg. I. ut in hoc: Qui mundum eontemnἰt, pat tur iniur as. ii Chrsum sequitur, mundum contemn t. E. Qui Chrsum sequitur , in aeternum iniurias
patitur. Sunt 4. termini: mundum contemnere, pat; temporarias injurias , Chrsum sequi, pati iniuriam sempiternaem . Sin aliquid in conclussione deerit, quod esset in praemis sis, accipietur in conclusione terminus restrictiori signifidati ne , & iterum erunt quatuor termini , ut in hoc: Qui moritur in fide Chrisei, moritur ut iterum vivat. Petrus moritur in fide Chrsi .
Sunt 4. termini: mor; in fide Chri ἰ, mori ut υἰυamus, Petrus, mori simpliciter. Lex U. Concluso sequitur debiliorem praemi fame id est, s una praemissa fuerit particularis , vel negaus , huiusmodierit conclusio. E contrario si talis es conclusio probauda , etiam altera ex praemiss. Constat primum . Nam si conclusio universalis ex praemissa particulari duceretur, plus adfirmaret conclustio , quam praemissae: contra leg. . & essent quatuor termini con- ara leg. r. Similiter cum dico : Nullus homo est lapis ;1i animadverto , aliquid contineri in subiecto universali . c. g. aliquod viυens ese hominem , necessario debeo iudi
376쪽
care, hoc υἰυens non esse lapidem : aliter idem simul esset ,& non esset. Constat secundum . Nam s conclusio est particularis , aut negans, etiam altera ex praemissis virtute i) ita se habebit. Aliter adfirmarem , aut negarem in conclusione minus , quam in praemissis ad regulam expensum fuit: contra legem 4. & essent quatuor termini : contra legem I. Lex UI. Ex duabus enunciationibus particularibus nulla apta concluso sequitur. Nam ideo adfirmamus extrema cohaerere in particulari conclusione, quia certo scimus , eam contineri in alia unia versali. Ergo una saltim praemissa debet esse uniVersalis .
Clarius: duae particulares non conferunt extrema cum uno ,
sed duplici medio ac regula contra legem i. ut in hoc: Aliquis homo es dodius. Aliquis homo es indosus. E. Ali Vis indosius es doctus .
Sunt q. termini: aliquis homo, doctus , alius homo , indoctus. Lex VII. Ex duabus enunciationibus negantibus nihil sequituria Nam ideo adfirmamus, aut negamus 3 terminos conclusionis alium alii congruere , quia perspectum habemus, sub jectum conclusionis contineri in primo subjecto universali , de quo aliquod praedicatum adfirmavimus , aut negavimus οῦ quod ipsum esst , esse unam praemissam adfirmantem : eam nimirum, quae ostendit, conclusionem in universali contin
ri. Hinc male colligo: Nullus homo malus servat mandata De; . Nullus justus est homo malus. E. Nullus justus servat mandata De; .
Nam fieri potest ut neutri extremo congruat praedicatum illud, quin inter se extrema concordent. Quia cum nego illa duo extrema congruere medio , hoc dico , talem non esse
i) Universalis aiens virtute es particularis, quam ct mtinet. Negans vero non nisi in negante continetur . Ex conis textu autem eυidens est, hic praetereundo prascribi, ne minus
fir in conclusione probanda , quam in praemitos ad regulam ea de cauuga expensum fuit e quod etiam in particulari ad mmante ducita ex universali verum es.
377쪽
medium, ex quo veluti regula dignoscere possimus , qualis
relatio convenientiae, aut disconvenientiae ut inter extrema . Quare male adfirmamus, aut negamus , esse aliquam rei tionem .
Haec lex primo adspectu videtur ad primam illam &Regulam, & Legem, reduci non posse : verum si ea recte perpendatur, facili negotio reducitur. Nam ideo vitiose cotiligitur ex duabus negantibus, quia non conferuntur recte duo extrema cum uno medio I r quinimmo plane negatur, posse ea cum eodem medio tali modo conferri .
CAPUT III. pe legibus Figurarum sigillatim.
VEnio ad leges singularum Figurarum , quae se habent
hoc modo. F I G U A LLex I. Minor prolosit o esto adfirmans. Demonstratur. I. Nam proprium minoris est ostendere, hanc rem sub illa contineri, de qua aliquod praedicatum a firmatur, vel negatur: ut inde colligam , idem praedicatum de eadem adfirmari, aut negari debere. Igitur necessario est aiens a Dem. 2. Si minor est negans , maior erit alens: nam ex duabus negantibus nihil sequitur: leg. 7. gen. Et si maior est aiens , praedicatum sumitur particulariter: axiom. 3 Cum autem praedicatum majoris sit praedicatum conclusonis; & in conclusione, quae est negans, quia sequitur de biliorem Ieg. 3. gen. utrumque extremum accipiatur universaliter ; axiom. dupliciter accipietur unum extremum : contra leg. 4. gen. & erunt quatuor termini : contra legem I. gen. ut in hoc syllogismo : omne 1 mdo a nobis exposito L. IIII. p. I. c. I. g. Porro , sqq. praesertim ε. Praeterea, oe iterum in hae Appendice cap. I. Lege V. 3. Constat primum.
378쪽
Omne quod loquitur vivit . NAllus equus loquitur . Igitur, nullus equus Vivit . Sunt termini: loquitur , aliquod vivens, , nullum
Lex II. Major propositio so universiis.
Dem. I. Nam ideo adfirmamus , aut negamus aliquid in conclusione, quia cognovimus , hanc enunciationem contineri sub aliqua universali. Sed subiectum minoris est idem subjectum conclusionis. Ergo , ut conclusio contineatur in aliqua universali, oportet quod major sit universalis. Dem. 2. Si maior est particularis, subjectum , quod est medius, erit particularer axiom.2. Cum autem idem mmdius sit praedicatum minoris, quae est alens, per legem I. erit itidem particulare: axiom.2. Ergo erunt quatuor te mini r contra leg. I. gen. Hac de caussa non est bona haec collectio:
Virtus est genus respectu Iustitiae, oe Fortitudinis . JUitia. es virtus. E. Iustitia es genus respectu Iinitiae , oe Fortitudinis .
Nam cum virtus non accipiatur distribute pro omni virtute , sed: tantum pro aliquo praedicato virtutis ς est particularis maior : dicere enim vult: Aliquod praedicatum nempe habitus electivi in mediocritate consistentis quod vocatur
virtus, seiunctum a reliquis praedicatis videtur ob similitudianem genus respectu J. Fortitudinis m. Iustitia habet simila praedicatum, sed conjunfissum aliis praedicatis suis. Ergo, Ju- sitia est genus respectu I. Fortitudinis m. In quo clare se offert duplex medium , & 4. termini : praedicatum virtutis juncitum e videtur genus respectu σαο iustitiae praedicatum
virtutis conjunctum aliis. F I G U R A II. Lex I. Una praemissa so negans. Dem. Nam medium in utraque praemissa est praedicatum e praedicatum autem enunciationis ajentis accipitur pamticulariter : axiom. 3. Ergo si utraque esset aiens , medius bis particulariter acciperetur , & essent quatuor termini et contra leg. I. gen. Hinc falso colligo in hunc modum:
379쪽
Omnis equus es obstantia . Omnis spiritus est obstantia. E. Omnis spiritus es equus . Sunt enim q. termini: equus , aliqua substantia, spiritus , alia substantia . .
Excipe, si extrema sic reciprocentur, ut subiectum fieri possit praedicatum, & e contrario. Nam cum aeque late pa- eant , ex duabus aj entibus bona conclusio cogitur , ut in hoc: Omne risibile est homo . Omne animal rationale es homo. E. Omne animal rationati s risibile . Lex IL Major os uniis alis. Dem. Nam si esset Darticularis , etiam subiectum esset particulare: axiom. a. ) Cum vero in conclusione, quae est negans , quia imitatur debiliorem leg. 3. gen. sumatur universaliter; axiom. 4.) latius in ea sumeretur e contra Ieg. 4. gen. & essent quatuor termini: contra leg. I. gen. ni in hoc: c
Aliqua substantia est spiritus.
Nullum corpus es spiritus. E. Aliquod corpus non es substantia . En termini: aliqua substantia , spiritus , corpus , nulla substantia.
FIGURA III. Lex I. Mnον si adfirmans.
Dem. Si minor fuerit negans, maior erit alens: nam ex Euabus negantibus nihil sequitur: leg. 7. gen. Deinde si minor est negans, etiam conclusior leg. s. gen. Cum aurem termini conclusionis negantis accipiantur universaliter axiom. & praedicatum maioris alentis accipiatur peculiariter; axiom. a. majus extremum latius in conclusione accipietur: contra lea. 4. gen. ) & erunt quatuor te mini : contra leg. I. gen. ) Ergo necessario minor ei aiens. Hinc perperam ratiocinamur hoc modo:
Omnis hsia sentit Nulla bestia es homo. E. Nullus homo sentit.
380쪽
LIBER SEXTUS . , 3 ITermini enim q. sunt: besia, aliquod sentiens, homo , nullum sentieus . Lex II. Concluso esto particularis. Dem. Nam in aertia Figura subjectum conclusionis est praedicatum minoris: & cum minor sit adfirmans, per leg. i. praedicatum est particulare: ax. 3. ) Ergo etiam conclusio erit particularis, quia sequitur debiliorem : leg. 3.gen. Brevius: si esset universalis , plus esset in conclusione, quam in praemissis: contra leg. 4. gen. & iterum uia sent quatuor termini: contra leg. I. Sen. ut in hoc: Omnis bellua vivit. Omnis bellua es corporea.
Habet hic syllogismus 4. terminos : bellua, aliquod vivens ,
aliquid corporeum , ----rporeum.
Excipe, si termini minoris propositionis sic reciprocentur, ut alter pro altero poni queat , ut in II. Figura diximus, tunc enim concludi potest universaliter hoc modo: Omnis homo es obstantia . . Omnis homo est animal rat onale.
E. Omne animal rationale es substantia. FiGURA IIII.
Lex. I. Si maior s3 adsermans , minor erit universat s. Dem. Nam medius in hac Figura est praedicatum maioris : & praedicatum in universali adfirmante sumitur particulariter : axiom. 3. Cum autem in minori idem mediussit subjectum, si esset item particularis , in utraque sulneretur partieulariter : axiom. a. I deoque essent quatuor termini : contra leg. I. gen. Lex II. Si minor si adsermans , concluso erit parti x-
aris Nam in minori adfirmante minns eXtremum , seu praedicatum sumitur particulariter: ax. 2. Cum autem minus extremum sit subjectum conclusionis ; debet itidem sumi pa ticulariter. Nam si sumatur universaliter, plus esset in conclusione, quam in praemissis: contra leg. 4. gen. & essent q. termini : contra leg. I. gen. Lex III. Si concluso es negans, major erit universalis. Nam