장음표시 사용
271쪽
ad me eatum 'noris concurrit passiuξ tantiimmempe,quod potius vuli pati iniquit
rem usuraris, di sic solutionem usurarum, quod est minus malum, quam pati necessitatem,qua praemitu quod est maius - Quocirca sicut Viator incides in latrones,quos certo nouit paratos a d occidendum, vel rapiendum, non peccat offerendo illi pec niam, quam rapiant, ne occidant; ita petens mutuo sub usuris, seu cambio sicco ab usu.
rario,quem cerio nouit non aliter mutuaturum,nisi sub vluris,nec aliter daturum cam.
bio nisi sicco, non peccat petens ab initio formaliter mutuo sub usuri L ad cambium
siccum. Et sicut viator concurrit passiuἡ tantiim ad rapinaimquam iaciunt latronesi ita petens ad cambium siccum, di mutuo sub usuris, passive tantum concurrit ad rapinam viurarum . quam committit ipse ca. psor vlurarius: siquidem usuratius raptor est,& usura rapina,c.si quis usuram,iq.q 3. Imo sicut obiectum Viatoris offerentis pecuniam latronibus bonum est, cum sit pro priae vitae conseruatio;ita obiectum petitio
nis ad eambium siccum, mutuo sub vBris bonum est, cum non aliud sic nisi mutuo, seu cambium reale, de propriis necessitatis,
Denique lupradictam limitationem sub limitamus, ubi petens mutuo, & ad cam-hium secum ab initio,& Brmaliter a eam ore parato adiceaerandum, probabiliter, seu inuincibiliter ignorat, teneri prius pete.
re mutuo pecunias tanquam gratis si, triqbuendas, vel ad cambium reale modo sit.
praclidica,quoniam tunc excusatura peccato,ut habetur ex Dur. in 3.ient. d.37. q. Palud. ead. dist. q. 2. D.Aat . 1 .par. tit. I. 'cap. 9. I. & alis s; licet e trarium doceas
tem haec est,quia probabilis, seu inuingibi 37lis ignorantia, etiam si iuris sit excusat peccato, ut late Dyn. & alij in c. ignor-
plices sic petentes mutuo sub viuris , di ad cambium siccum, excus intur a peccato; quia non sunt Omoibus praesertim simpliciabus perspectς huiusmodi subtilitates Theologicae. At Theologi, ct Consessarii ita potentea ex capite ignorantis non excuti tur: siquidem no dicerentur laborare Un
rantia vincibili,& improbabili, cum turpe , sit alicui ignorare id, in quo versatur, l. a. s. seruius,fide orig. iur. Et licet huiusmodi res sint subtilitates Theologicae; non tamen ita sunt obscurae,ut mediocri adhibita diligentia edisci non possint; atque ideo non possunt dici iuris obscuri, ut earum ignorantia valeat a culpa excusar iuxta ea,quae habε-.tur ex Io. Andia in c. I. de postul. Praelat. in 6. Est tamen verum quod licet improbabilis iuris ignorantia non excuset Doebas;nN38hilominus eos excusat naturalis inadue tentiae quia naturalis inaduertentia aequiparatur probabili ignorantiae , siquidem
utraque reddit actionem inuoluntariam, ut probat Suar de censur. disp. sec. 8.num. ii. Vnde si quis quantumuis doctus non aduertens pra satum petendi m 1dum
esse quodam genus indissidi ad peccatum,&eo modo petat s ecunias mutuo sub vis. ris,seu ad cambium siccum, culpa aliquam
Restit modo, ut ad contraria respondeamus. AD primum pro solutione eius est adis
notiquod intrinsece malium stat dupliciterinam quodam dicitur intrinsece ma- tum omnino tan secundum substantiam actus,quam ex circumstantia. ut sernicati, occidere, mihi,&c.& quodam dicitur imtrinsece malum ex circumst ntia tantiim,ut est simonia,dare mutuo lub inaris,&c. --do respondedo ad maiorem dicimus, quod old,quod est intrinice malum omnino, tam secundum sabstantiam actus, quam secum dum circumstantiam non licet ab aliquo perere, etiam si certo cognoscatur parat ad illud praestandum: nam clim hoc secvn. dum substantiam actus malum est, eo ipso
quod illud postulat, inducit fratrem suum Iimpliciter ad mlum, atque adeo est illi scandalum, S c usa minae: at quando id, quod petitur secundum substantiam actus
num est; ex sola vero cir)cumstantia malum,& potenti nocivumvl est senia,quq
secundum substantiam actu bona est, quia non est prolabum duo Ny temporalear pro
272쪽
.&cap.dilecturide fimon. petentem illiadne sinatealiqua compulsum,solum pete, re eo casu,quod secundum substantia actus bonum est: circumstantiam νero illam licet videatur secundum externum sermonem petere, re tamen ipsa,cues illi nociva sit, nopetits rinali teli, proprie, sed offert te ta- tum ad serendam, & sustinendam , ut suae consulat necessitati:& propterea thtrinsece maluin huiusmodi, lecundum eitc sistantiam
actus tantum,non est incongruum peteres
cum non petatur id, quod malum est, sed quod bonum. Hoc modo se habetis,qui ab
viii rario, qiem nouit nullo modo mutuatu. crum nisi tuli usuris, di nullo modo dare ad cambium , nisi siccum: petu enim statim a principio pecunias ad cambium siccum, &mutuo sub usuris. quia directe petit ita,quod
bonum est nempe cambium, leti mutuum; usuras autem licet videatur secundum ex-iternum sermone ere; re tamen ipsa cum
usurarum istutio noctua illi sit, non offert se aliter, & propriE; sed tantum offere se usurarium illud damnum sustinere,de pati, vitae coasillat necessitati. r. Ad se undum responderer negando
I minoremrnam concurrentibus omnibus. illis circiamstantiis,quas in soluti e prace dentis argumεά adduximus, possum appetere,quod aliquis det pecunias cambio sic- coincussi uris,sicut petere: quoma petetisdeambium si mim,& mutuo lud useris,concurrentibus illis eitcumstantio, nihil minus appetit, quam peceatum usqrarii, seu liauortionem usuram quam inerticum optaret omnino gratis mutuum sibi impedi, vel saltem cambvia, reale eelebraree sedeam pecunia indigeat, nec habeat, a quo mutuo δgratis, vel ad ea iup reale me lai nec alium mutuantem, aut dantea eabi quam campistem illam ssurarium, quem conopnouit pulta alio modo mutuaturum, quam iubesutis, dedaturum 'ad cambium quam siccum, secundum externam latum v rem petissubstenore. & eambio si 'i reveracmtem aratuum tantum,ame ambium reale
Petre, M appetit: de condicionem via ,sne qua camplor non vult mutuare nisi Qu. t ira,&Bbeambio ire non petilineeapse I
promam neeelsitatem redimendam . a Ad Tertium dicitur, quod minor non est
62 omnino vera: nam in catu nostro, concur
rentibus supradictis circumstantijs, captor Iicit potest praestare,quod actu petitur: naqui petit,soluin pttit pecunias,quibus indiget,& sic mutuum, leti cambiu tolutionem vero usurs non petit laccundum rem; sed illi passive te tantum habet, utans malitia, &iniquitate illius ad redimendam suam ne
Ad quai tum argumentum pro ipsius Ioalutione est adnota quod Angel. illum.ve Superstitimatum. 3.& A .inq.d. 3 . dicut licitum esse uti opera malefici, parati adso luendum maleficium aliquod per aliud ma-Ieficium: Λι hanc sentetiam quidam volunt
de MaIs ubi hahetur, quod facientes incanditationes ad finem malum,sunt punieci;oon autem ad finem bonum aliquod asseque dum. Vnde secundum horum sententiam possumus negare antecedes. Sed re vera ineontrarium in communis opinio ottecth Meet Ceseian i Ila de Malectom.1. suo, num opi . tracti et i Amo asserere, ii possenialefici si maleficio est solui,erroneu, ut de Euhit C6αPatisimar. 3.& INec tex.in Getaeorum id c6eedit, sed impunitum tantum dimitti arane notam tribuere Sanch. via detur quippE satis .incongruum: si qesdein Sanch. si recte perpendatur nihil tenet con. ita Concilium,& communem Dpctor. lantentiam. Etenim non concedit peri posse malefietum a malefico solui per aliud ma .lefietum quod nulla alia via,nisi per maleficia seluere potest; sed tamitin ait peti posse
maleficium soliua malefico, qui plura media habeat ad soluendum maleficium quae da scilicet ileita, & quaedam illicita; quauit constet petenti sore, ut medio illicito
utatur: nam petitur a malefico solumma,
leficij, quam potestmedio licito sacere. Si cito quado petit iuramentum ab Infideli, I parato adiurandum, quil certo stitur iuraturus persalsos Deosinam elim Infidelis ibla possit,st uelituurare per verum Deum , si Mat per falsos Deos ibit putatur ,&pe tens talei iuramentum ad bonum aliquod,
273쪽
VnM eoncesse antecedente,respoiulanin tibus supradictis' eircumlbintiis; quia time
43 tes sormiter ad argumentum,negamus c6- accipiens, aut petens pecuniam ad eambia seqἰientiam: nam est dispar ratio in inaleλ siccum , se haberet ad peccatum campistiscio,& vibrario. quia cum malesicium sit ma vibrarispassive tantum. lum intrinsccE,& omnino,iam scilicet secll-
dum substantiam actus , quam secunda cir- De cooperantibus ad cambia sicca
cumstantiam, petere a Maleficio,vt maleficium aliquod per aliud maleficium,& operam Minonis dissoluat, est pete te ab illo Drmaliter,& directe actum intrinsece,&omnino malum, & quod nullum obiectum S V M-M A R I U M. ibonum habere potest: quod nulla Tatione . . ilicet,neque ad bini finem, neque propteri I Cooperm ascambia sicca exerceida , -- proprium commodum: at mutuatarius po busmodis contingit. i. stulans mutuum sub usuris, & cambium sic. a Coa rames ad cambia sicca exere a venis 46 cum a campsere usiurario parata cum oua, i do parco aut entium e nias adcabrumnibus iijis eircumstantiis,quas supra consti- 1. sccam- ω usAbi concessis venuant, tui ius, petit adt i in iecularium tui iubilam 2 ne adati m remotionem tenenturitiam bonu, nempe mutuum , leu caaebium3 3 Actia cooperamis Ut speclam ab ari re quod potest mutuans, Icaplar recte eam . eius,cui cooperatur. , i icere, sicut Infidelis iuramentunucircuinstar ε civeraneterad cambiasicca exercAla emria vero illa,cum qua perit,non est a volum i do partes eius, qui inaias Meambiti late petentis,cui noctua est sed xx iniquim mascipit inca tis hi non permisente usurari, noletis aliter multuare quam sv G iscit peccent; -ame raci renuutiarant
petit alam; sed tantum te odiit pati illvi s. s cooperames ad camria sicca arem panis
exerceda, an peccent,& ad resti tutionem teneantur. in XXIII
274쪽
ac iam um perinias ad cambis ccum, an aliquiadopeccos, ct resinine meatur,
AP tituli explicationε est adnoti quod
duobus numis c6tingit ad estia vcca cooperari. Vno modo partes agendo enas, qui ad cambium siccum accipit,&siccam psua': altero modo agendo partes capso ris eambio sicco pecunias dantis. Vtroque
modo, aut eorum altero cooperantur ad cambia sicca exercenda mutuantes pecunias eam pistibus cibia sicca exercetibus, aut apud eosdem pecunias deponetes , negotiorum gestores,tutores,curatores, cam-psorum.huiusmodi famuli,proxenetae, D mini temporales Iudices, duocati,Tabelliones , testes, consulentes, & quocunque modo eambia sicca suadentes , ac denique cosessa ij.De his omnibus quaeritur an pectent eooperando ad eambia sicca exercen. da, & ad restitutionem aliquam teneantur.
Pro huius rei determinatione sit
Cooperantes ad eambia sicca exere ε.
da agendo partes eius, qui ad cam. hium sieeum pecunias accipit in casibus sibi eoncessis,nullam culpam c6trahunt, ead restitutionem aliquam tenentur. Hare conclusio patet ex traditis per Molin. dec6tridisp. 3 3 I.num.1. Rebell.lib.8.de vir. q. I 6.sec.q. sub num. I-t9. Mota lib. . Instit. mors.cap. I7.in prin.p.3. Less.lib. 2. de iustit. α iur. cap. 1 o. dub. 1 I. num. I 84.
Bann. ibidem dub. s. concl. & alios dicen res, quod cooperantes ad Huram agendo partes euis, qui ad usuram accipit in easi. bus sibi eoneestis,non taceant, nee restitutioni sunt obnoxii: at distes ad eambia sic. ea dicuntur dare mutuo sub clutis sub palliis cambij,ut supra ostemsimus,quo. I 2.in
3 proqm. vers. Sieeum. Probatur, quoniam actio cooperantis sumit speciem ab actione eius,cui cooperatur, sed accipientes mutuo
sub vlaris, & ad eambium siccum in casibus sibi permissis non peccant vi q. pNcedenti
probauimustergo nec ipsi cooperates.'s' terea cooperantes huiusmodi nullam iniustitiam commiciunt contra eum,qui ad usuram accipit, seu ad cambium, quod idε est
ergo non peccant nec restitutioni sunt obnoxii. Clara c6sequentia.Antecedens pro batur exeo,quod volenti, ac patienti nulla fit iniuria. Non igitur praedicti cooperat res culpam aliquam contrahant, nec ad restitutionem aliquam tenentur. Imδ Rehel. Ioco citato,inquit,quod mutuatarnis, & sic accipiens ad cambium siccum, pro cooperatione illis debitor constituitur. Hi sunt sa- muli, sed ministri etiam ipsius campis is da. tis ad cambium siccum, quos precibus inducit cambio sicco volens pecunias, ut ipsi
sub dicto cambio eas petant a camplare emtum Domino. hi enim restituere non tene tur,esto persuadeant compseri, ut ad cam-bium siccum suas pecunias pristet:&esto quod petentibus cabio sicco persuadeant,
ut viaram soluant, ne alia vice camplar dare illis ad eambium siccum deneget;quam uis hoc casu possent peccatum scandalieommittere, ut insta concl. seq. dicemus. Idem dicendum est de Notariis de consensi accipientis cambio sicco,& sic mutuata. tij instrumentu conficientibus, ut rectὸ d cent Molin. & Bann. locis citatis. Item fi- muli horum campserum, qui pignora recipiunt,& asseruant,qui pecuniam numerant, qui telarsit omnia in rationsi libros, & proxeneri,qui quςrunt eos, qui pecunia egenti& adducunt ad eampsores ipsos usurarios, ad testitutionem aliquam non obligantur. Ita Less. loco citatinesto quod interdii peccet, ut suo loco dicemus. Est tameo verum, quod cooperatores huiusmodi peccare possiant in modo petendi ad cambium sie eum, seu mutuo stib usuris, non seruantes ordinem malitiosE,aut culpabiliter,mutua,tariis, & accipientibus ad cambium siccum non peccantibus. Et aliquando peccante conuerso accipientes,& mutuatarii, n6 ser. uantes in petendo ut supra ordinem, ipsis e perstibus nullam culpa cotrahentitas.
275쪽
Commenti in I. Extrauag. ph Papae V. Secunda Conclusio.
Cooperantes ad cambia sicca exerte da,agendo partes eius, qui ad cam-bium siccum pecunias accipit in casibus si
binon permissis,licet peccent cooperando; no tamen ad restitutionem aliquam tenentur.Haec conclusio probatur eodem modo. Etenim actio cooperantis sumit speciem ab actione eius,cui cooperatur; sed accipieres
cambio sicco, S sic sub usuris in casibus si
binon perinlisis, licet peccents non tamen tenentur ad restitutionem, cum nullam iniustitiam committant cotracampla res usurarios aergo eodem modo cooperantes. Ex hoe insertur, quod proxenetae agentes partes accipientium ad camb: una siccum,&sub vseris , esto quod camplarem adsceneis randum inducant,& ob id peccent peccato scandali illum ad peccandum inducendo; non tamen ad aliquam restitutionem tenen. tur , etiam quod suadeant accipienti ad cais hium siccum,ut usuram camplari soluat, ne alia vice dare cambio sibi deneget. Vt col. iigitur ex ijs, quae docet Molin. ubi supra, sub num. a. Quod si eampsorem non inducant ad dandum cambio sicco,& sic ad scenerandum, & partes tatum agant accipientis eambio sicco indigentis,a peccato, & a restitutione essicerentur immuneε, iuxta ea, quae habentur ex Nauar. &ali1s, quos ipse
citat in suo Man .cap. I7.num. 267.
Cooperantes ad cambia sicca agendo
I partes campsorum dantium pecunias ad eambia siccaui essicaciter concurrant ad ea exercenda,advsuras soluenda vel solutas non repetendas, aut causa sint sine qua cambia huiusmodi non celebrarentur, aut usurae non soluerentur,peccant Istaliter, de ad restitutionem icncntur. Haec conclusio patet. Eteo im campseris ipsi peccant,& re. stitutioni essiciunt tir obnoxij. ergo, & cooperantes: actio enim cooperantis, ut diximus,sumit speciem ab actione eius,cui coo. petantur. od quidem verum est,etiam si cooperantes lucrum usiurarium apud se non
accipialmam peccatum, seu debitum resti: tuendi non sollim contrahitur ratione rei
inique acceptae ; sed etiam ratione innistae acceptionis: sed quicunque cooperatur c6 tractui,vel solutioni usurarum, & concurrit ad il las, quamuis non recipiat apud te usura S; cooperatur tamen, ct concurrit ad ini. quam acceptionem illarum:ergopeccat,&tenetur restituere, usurario non restituente, atque adeo emplare cambium siccum . exercente,lucrum usurarium ex eo recipiete, & non restituente. Confirmatur, quoniam agentes, & consentientes pari poena puniuntur, uixta illud Apostoli ad Rom. I. dicentis, Non'um, qui facium;sedetiam, qu acientibus consentiunt,iagni AH morae. Ex hoc insertur primo, quod conluten 6 aut suadens alicui, ut suas pecunias det cDbio sicco, lucrum ex eo usurarium exigat, peccat, dc ad restitutionem tenetur, Iacut qui suadet alicui,ut surtum committat, non modo peccat,sed etiam tenetur de damao
fin. Quod verum putat Less lib. a. de iussit.& iur.cap. 1o.dub. a i .num. t 78. in fine, nisi sorte putauerint, accipientibus eambio si co,qui aliter pecuniam obtinere nequeant, id gratum foret tunc enim eorum partes quodammodo videntur agere, ac ipsis tacite consentientibus, & ratum habentibus, suadent. Item exigitur, ut consilium influat
in effi cium,ita ut causa sit, cur camplor ca. bio sicco det pecunias,& fiat usurarius, cur non mutuet gratis,vel saltem non det cam. hio rcali, cur lucrum usurarium non resili- tuat,& alia huiusmodi. alias sic contulentes, licet peccent; ad restitutionem tamen non tenerentur,ut contra no nullos tenet AZor. lib. .itissimorat. cap. I p. q. I. par. 3. Rebel. lib. 8. de usur. q. I 6. sec. . num. 2I. &alij. Etenim excommunicatio lata contra contulentes , non comprehendit simpliciter consulentem consilio adeo simplici, ut sine illo delictum sublecutum adhuc esset, accum illo: sicut lara contra mandantes, si uentes non extenditur in eos, sine quorum iussu,mandato, aut fauore crimen commis. sum adhuc fuisseti sed haec omnia debent in. fluere in essectum ad excothmunicationem contrahendam, ut habetur ex Nauar. in Man. cap. 1 7. num. I. R nos late in nost: is Com. Jllizec by COOs e
276쪽
Commentata ad Bael. eoen. lib. 2. can. I I. q. I 7. sub num. 8. versBeneuerum est: ergo
vicendum est in casu nostro, ut exigatur, ut consilium influat in eambium siceum cel blandum, usurarium lucrum exigendum, vel ad exactum non restimendum adhoc,ut coululentes huiusmodi non tantum peccent , verum etiam restitutioni essiciantur obnoxij. Seeundo insertur, Dominos tempora- et las, Iudices, Advocatos, &quoscunque alios,qui statuto, praecepto, patrocinio, aut quouis alio modo celebrantes cambia sicea adiuuant in lucris usurarijs exigendis, & in lalutis non restituendis, peccare mortaliter, di ad restitutionem teneri; quoniam hi omnes dicuntur vero cooperari ad cambia sicca celebrada, atque adeo ad usuras exeriscendas . At actio cooperantis cum sumat speciem ab actione eius, cui cooperatur, abcut campsores peccant dantes cambio sie. co, & ad restitutionem tenentur, ita etiam illis ut supra cooperantes. Quiquidem tenentur inselidum in desectum campsorum,& ipsis restituentibus,eampsores eisdem remanet obnoxii, ut patet ex traditis per Syl.
b.a I. num. I79. ubi etiam praedicta limbiat non procedere si supradicti Domini te. porales,&c. usurarios in Repub. tantum permittant ad maiora incommoda vitanda' per modum simplicis tolerantiae,nullum eis auxilium praebente Iuces sunt Iudaei,& si.
miles Infideles, Cntistianis Principibus subiecti siquidem hoe casu non possunt diei
usurarum,& cambiorum siccorum causa;ni. si ingentes summas pro licentia foenerandi exiganti nam ob id ipsi usurari usuras au. genr,di pauperes magis exhauriunt.Eadem ratione peccant, & ad restitutiones tenetur Communitates, & earum Potestates, Iussi.
ces,& quicun pie alij Offcises,qui eondi derint, sciipserint, vel dictauerint statuta, quibus cambia sicca permittantur, de lueram eis vlararia soluantur, aut repeti prohibeantur postquam sterint soluta, &sunt ipso facto excommmicati, ut la Clam. I. de
vlhr.ubi etiam simili poena plectuntur Iudices, qui scienter iudicare praesumpserint, ut usurae promissae soluantur, aut solutς non re. stituantur: & supradicta statuta insta tres menses non cancellantes.Est tamen nota dum,quod in quibusdam Prouinciis praedicta Clementina non seruatur: nam in illis usurae ab Infidelibus exerceri permittuntur:& promittentes eas a Magistratibus soluore compelluntur: quod,an recte fiat, alij iudicent,inquit Salon.1.2.q. 78. artis. contia 9.num.7.in fin. Ego vero citra omnem dubitationem
8 puto, quod esto, quod dicta Clementina
quoad poenam locum sibi non vendicet indictis Prouincijs ; non tamen huiusmodi
personae a culpa, ac a restitutione sentim munes, cum vere dicantur cooperari ini, quitati usurariorum, & actio cooperantissumat speciem ab actione eius, cui coope
7. Pro qua re est etiam rex. in cap. post miserabilem,de usur. Et quamuis Nauar.lib. s. suorum consit. consil. 3. sub titi de Iudaeis, in antiq. impres velit, potestatem statuere posse, ut usurae promissae in casibus, quibus licite tolerari possunt, ad euitandum maius malum spi rituale, soluantur r& id ob eo, munem consuetudinem non nullarum Cis uitatum, ubi usurae promita petuntur, &mustiatarii ad illas soluendas compelluntur : & eo maxime quoniam putat, solutionem usurarum non esse contra ius natura
le,chm soluens usuras nullam iniuriam, nec iniustitiam inserat usurario r & propterea respondet ad d.cap. post miserabile', de usur. nihi Iominus opinio ipsa Nabar. a
Doctoribus communiter reprobatur, ut patet ex supra relatis Doctoribus. Etenim cpasuetudo hoc casu cum sit contra ius naturale, non excusat huiusmodi statuentes: nam quamuis soluere usuras non siteontra ius naturale; statuere tamen ut uiu rae promissae soluantur , aut BIutae non repetantur , est ad usuras extorquendas cooperari: quod est contra ius naturale .
277쪽
262 Commentan s. I. Extrauag. Pis ripae V.
Nee responsio eiusdem Nauari ad d.cap. post tmlerabilem nobis probatur, dum ait, text. illum solum probare, quod attento solo iure communi, Iudaei teneantur qui-dcm restituere usuras extortas Christia, nis; sed non probat, quod iure particula ri non possit contrarium statuit quoniam cum usurarum extorsio, de ad easdem exer-eendas , ac extorquendas cooperatio contra ius naturale, ut supra diximus , nullo iure i peciali adiuuari possunt intrarii ad usuras emcendas : quia statuta conqua ius naturale si int nullus momenti r &propterea, cum texta in d.cap. post miserabilem, & Clement. l. de usit r. fundentur in naturali lege, nullo positivo iure itolli possulit. Neque communi sententiae eontraria est Iul. III. Bulla , quae incipit, oran sicut accepimus. Siquidem Bulla illa statuit generaliter, Notarios posse conficere instrumenta in contracti'bus celebratis inter Christianos,& Iudaeos, toleratis, & permissis: at contractus vis rati, non sunt tolerati , nec permissi se. cundum formam capitulorum,quorum me minit ipsa Bulla, ut per Azota par. 3. Insti mi.mores.sib. . cap. I 'quaest.6. versic. Ad Bullam i sed tantum ludaeis toleratur vlatarum extorsio, ut impuniti rema
Tettio insertur, tutores, & curatores dantes pecunias pupillorum ad cambium siccum, & sic sub usuris, seu usuras exigentes pupillorum nomine, peccare, & ad restitutionem teneri insolidum , ut late prohat Azor. loco citato, quaest. I o. cum alijs, quos allegat ita ut etiam finita administratione, accipientes adeambium siccum, atque adeo mutuatarii possint contra ipsos agere pro usurarum restitutione, ut est Glos. in cap. fin. 46. dist. Imo pupillus pro quo tutor cambia sicca celeta it, de extortas usuras deinde restituit r. potest tutori petenti ab eo damna refici pro usiuris, quas restituit, excipere, usuras retinere pro Iu.
cro, quod ipsi pupillo cessauit ob pecu,
niam pupillarem apud se a tutore rete tam ; atque ideo non tenetur damna refi, cete , lickt vstrae sint conuersae in eiusdem utilitatem; nisi νsurae excederent moder
tum lucrum, si in possessiones, vel aliam ististam negotiationem, ut debebat, ipsam ex. posuisset , ut bene docet Sylv. in sum. veri usura, 7. num. . Quae quidem vera sent, cum tutor verisimiliter potuisset pupili rem pec uniam in emptionem stabilium, ce- suum, aut iniustam aliam negotiationem conuertere. alias secus, ut idem Syl. in sum,
, Quarto insertur , quod Tabellionem, roseu Notarii instrumenta cambiorum siciscorum rogantes peccant mortaliter, & ad restitutionem tenentur:&idem dicendum
est de testibus in praedictis. instrumentis usurariis adhibitis r quoniam omnes isti
cooperatores sunt, & influunt ad usuras exercendas, & causa sunt, cur usurae sol.
uantur,' atque adeo concurrunt ad latu. stam acceptionem , ratione cuius orirurobligatio ad restiniendum. Quod quidem tunc verum est, quotiescumque instrumen , ta sunt simulata, ut quia contrahentes in rei veritve sicea eambia celebraniat ;sed in instrumento Notarii, &testium do- Io constat de cambiis redibus: secus au , rem si instrumenta simuIata non sint, sed in eis constet de cambijs siςcis, risis, prout in rei veritate ipsa celebrarunt,&solam facti veritatem enarrent, & fido liter scribam, quod inter contrahentes sue.
rit conuentum, ita ut contra his mani se ste appareat usurarius. Ratio autem cur
priori casu Notaris, ct testes peccent, de restitutioni efficiamur obnoxii, de non inpolla riori, haec est quoniam Notari , di
testes, vel eorum alter infideliter se gerunt, palliantes usuras in fauorem usur rii , & cuin vigoie talis scripturae exigam tur usurae, dicuntur effecti ue concurrere ad vistas exercendas. nisi Notarius instruis mentum rogauerit, volente mutuatario.
di qui ad eambium siseum accipit quale. cunque sit: nam tunc licet peccet obi ramentum maxime ab eo praestitum tempore quo in Notalium ruit creatus, de fi. delitate seruanda, ct veritate exprimenda in omni scriptura ab eo conficienda amnitamen obligatus remanet ad resti, tuendas usi iras; quia non laedit inuitiam. sed volentem, cui non fit iniuria, ut
saepis disiunis . At posteriori easii fieri Notari,ac testes peccrat, ad restitutionem
278쪽
taenennotItenenturi quia eam instrumenta apertE sint ustuaria, illorum vigore non ponunt mutuatarii,& qui acceperunt pecunias ad cambium siccum compelli ad usuras soluendas, ut habetur ex Molin. de
mores.lib. .cap. II. q. 6. ubi id limitat non procedere in Notario conficiente instrumentum usurarium inter Christianum, &Iudqum; quoniam in scriptura huiusmodi solum est testificatio eius, quod fit, & pr
pterea non solum non tenetur ad restituti nem;sed nec aliquam quidem culpam contrahit. Haec tamen vera sent, quotiescunqueta Notvij instrumenta rogauerint in Prouin- cijs , in quibus seruatur d.Clem. I. de usuri cuius vigore usuri sunt omnino prohibit et r& cum primhm nouerit Iudex, ontra messe usurarium, punit celebrantem, atque adeo in huiusmisi prouinciis non possunt compelli mutuatarii, ae accipientes cambio liceo vi talium instrumentorum ad solutionem usurarumr secus autem dicendum
est de Prouincijs, in quibus d. Clem. non est in obseruamiar nam tunc vigore dictorum instrumentorum de Aeto compelluntur ad usuras soluendas, quas promiserunt, Vt per Doctor. supra citatos, & prscipue Molin.
loco citato, ubi etiamnum.7. addit ex Sol.
di Nauati esse obseruandum, quod ubi testes , & alij cooperantes bona fide ad con- tractum, vel ad actum aliquem concurriant, quem probabiliter usurarium, di iniustumi orarent, ad restitutionem aliquam non ligari: quoniam ad eam non tenentur ratione rei iniustὸ acceptat; quia supponimus ad ipsum non peruenisser nec ratione iniustae acceptionis; eo quod nullam culpam contraxeret, na fide ad huiusmodi actum Concurrentexergo ad nullius rei restitutio
Quinto insertur,Proxenetas, sed senseses II agentes partes campinis dantis eambio isieeo, & ne usivarij ad usuras exercendas, peccare, & ad restitutionem teistri: siquidem cooperantur ad iniustum actam, ut per Amr.loco citatoriiussi. de Molin. Δdisp. 33 1.num. Io. contra Syl. & sexissimantes, quod quando cooperan
tur, ut mutuo eis detur ad usuras, non postea,vt usura exigatur,& Bluatur,ad restit tionem non tenentur: hoc enim falsum est ietenim, ut quis restituere tenearur ut cooperans ad iniustitiam, satis est, ut partialis
causa sit talis essectus,esto quod e&ctus ab alijs causis liberis intermedijs pedeat; quod
patet in contulente furtum, aut homicidii, ut per eundem Molin. ibi, num. 3. Dixi, Agentes panes campseris rimis eambio Acco , quia si partes agant accipientis, a peccato, S restitutione efficerentur immunes, iuxta ea,quae supra diximus,concl. a. Quibus ad- de Nauata cum aliis, quos ipse citat in suo
Man. cap. 17. num. 267. ubi ait, praedictos proxenetas agentes partes campistis tene
ri etiam ante excussionem principalium et quoniam non censentur accessorij; sed veprincipales delinquentes. Est tamen verum,quod Molin.ibidem,circa fin. ait illud in uniuersum esse seruandum quoad huiusmodi cooperatores,quod si de aliquo vertissimiliter credatur,accipientem cambio sic. co, di sic mutuatarium nolle illum ad restitutionem obligare, tunc restituere non esis
compellendum Imo multi ex dictis facilEa mutuatariis veniam obligationis restitue-di obtinebunt, si eam petant: hoc idem
Sexto insertur , consessarios audientes a consessiones campsorum dantium cambio sicco,& sic usurariorum, si ex denegatione admonitionis sequatur, ut n6 fiat viurarum restitutio, peccare, de insolidum teneri ad restitutionem,ut habetur ex Syl.in sum. vetavsura, 7.q. & ver. Restitutio, 3. q.7. Quod quidem verum es it Azor.Ioco citato,q. . quotiescumque consessarius siuE interrogatus, siue non interroserus verbis suis causa est, ut restitutio non fiat; quia tunc se
habet ut consulens,vel inducens uso rarium ad non restituendas usuras: secus autem si confessarius praetermisit tantum admonere Henitentem de usuris restituendis: na tunc restituere non cogituriquia non tenetur ex
incio cosulere bono Tertis, sed solu ex OLficio tenetur colatere bono psnitetis, & Iege sola charitatis cogitur bonsi Tetth procurare. Sed re verg hoc dictum Agor. mihi Z a vi,
279쪽
264 Comment. In g. I. Extraua, Pij ripae T
videtur n6 esse eitra dissicultatem aliquam, cum consessarius se habeat, ut Iudex, ut ioc .vel bum,de pq n.d.I . quo circa videtur ex ossicio teneri ad decernendum, poenitentem esse usurarum restitutioni obnoxium:&si id praetermittat,&propterea poenitens non restituat, vere causa est damni cambio sicco accipientis, seu mutuatvij, a quoc psor usuras extorsit. Nec ignorantia nisi iu-tis sit obscuri videtur eum excusare, cum dicatur ignorare id,quod scire tenetur; a que. ideo huiusmodi ignoramia diceretur crasti,quae non excusat. Septimo insertur, quod mutuantes pe-I3 cunias campsori usurario,aut apud eundem deponentes, ut eas det cambio sicco, de suras exerceat, peccant mortaliter, di ad restitutionem eodem modo tenentur: nam cooperantur laetati culpae, & iniustitiae usuraris,ob quam habet locum restitutio. Haec adeo vera sunt, ut in eis non deceat diutius immorari, maior dissicultas est de famulis huiusmodi eampsorum usurariorum, qui sunt meri executores ad usuras exigendas, di de deponentibus pecunias apud ipsos hoc tantum animo, ut securius custodirentur, an dicatur eisdem cooperari, ita ut peccento ad restitutionem teneantur, idcirco pro complemento huius s. de his controis
uersijs hoc loco duximus discutiendum.
An semuli campsorum datium ein rumpecunias cambio sicco, qui sunt meri executores ad usuras exigendas, numerandas, & com seruandas,&c. peccent, ad re. stitutionem aliquam teneantur.
ireri r peccare laraliter, O nem teneri, w doceant, ferarisu a Inderem in crimensuum alienu com/-dis impendere.
inditio me qua n- is resis e mam, in morosibin perinde oblitas ad reficim. dum ita os escimur concurreret. Famulorum damium mutuosis usuris, Oeambis Isim, easdemque exigentium qua-
7 Famuli tenentes libros rationum dari, O ac repri, in quibus adnotam eambi cca inea
confractus Uurarios, ab eorum Dominis celebratooprecant, O tenentur adremmistionem.
8 Libri rationum faciunt fidem Minnar im
st Famuli tenentes libras, in ρωbas adnotam eambia sicca ab remm Dominis celebrasa, in locis, in quibus acripiente Uis usuris e pelluntur adesse uenaeas,pecant,er un-ων Missisutiomem. Nonsic in locis, a quibasaecipienter sub uris, non possum compelli amara uaere. Io Famulici odienses ramum crinias, auricias numeranus iussu eam rum usu ri
eum non peccans, nec tenemur ad remsuistionem .
II Famulae instruimus mereretribus fimis inseruientes Dominis babentibus in rimo concubinas in non peccem, rario reddisur. I a Famuu Uurariorum nos sunt de facili e-demnandi ad restitutionem; quia in dubioeredendum in accipientes cambis sicco, aemu Marios noluisse hum ovi famulos ad renitationem obligare. I 3 cap curno uri 6.ἀquomodo intellum. dus Erinxplicatur.
rq Intri me milum nulla ratione dius fieri
IN hac re pugnantes extant opiniones.
280쪽
soluturi, laetalam culpam eontrahere, &ad usurarum restitutionem teneri, Dominis non aestituentibus. Vndh sub horum opinione comprehenduntur famuli camplorum dantium eorum pecunias cambio sic. eo;qma huiusmodi eampseres,ut saepe diximus, sunt verE usi xij, clim cambium sic. cum non fit aliud quam palliatum mutuumvlararium coopertum pallio cambii, ut adnotauimus sirpra in prooem.q. I 2. vers.Sicineum vero. Probatur haec ipsa sententia primo per tex. in cap.sicut non suo, q6.d. ubi habetur, quodsicut aliquis non suo, ita nec alieno nomine laenus exercere debet.Indecens enim est crimen suum commodis ali a nis impendere, & exercereat famuli, de quibus agitur, quamuis sint meri executo
res, ut iupra, nomine Dominorum Borum scenus exercere, & usuras exigere vect di. cuntur,ergo,&c. Secundo probatur ratio.
ne, quia plus est causa, per quam fit actus,3 quam conditiocine qua non fieret: atque ideo in plus se habet ignis ad combui Edam stuppam, qui dicitur causa effciens illius combustionis, quam approssimatio stuppae ad ignem;quae dicitur coditio, sine qua non fieret talis combustio r quoniam ista inter caulas non computatur: illa vero est verε causa, ut ex phylosophia constat; sed qui concurrit ad exercεdum cambium siccum, S sic ad erimen vibrarum, vel ad earum exactionem, tanquam conditio sine qua non t quia sine ipsius interuentu, vel auctoritate non soluerenuit usurae, δι non celebraretur contractus usurarius, peccat, de
ad restitutionem tenetur, ut recth probat
siquidem licet in naturalibus conditio sine
qua non,effective non concurra ed reducatur ad genus causae essicientis; in morali-ε bus tamen conditio sine qua non inferretur damnum perinde obligat ad reficien. dum illud, ac si essicienter concurreret. Ergo tanto magis simuli praedicti tenentur, qui eff. reuε concurrunt ad contraevis usu rario de ad extorsionem vibraru atqu ideo sunt vere causaede propterea peccant,& tenentur ad restitutionem. Et si diceretur, quod Domini fuissent adhuc contra. ctus usurarios celebraturi,& vlaras exacturissimulis id non agentibus; ac responde.
himus,hoc ad rem non facere: nam si quis lacessitus iniuria suis simulis praecipiati illum qui contumeliam intulit,interfici ; esto quod Dominus illum occidisset, ut is recusantibus, famuli ipsi si talem occiderint,
vere causa dicuntur illius homicidij, de tenentur ad interesse , nec excusantur a restitutionis obligatione plusquam a rina mortis a. Secunda sentetia,quae nobis magis pros batur, est Sylv. in sum vetavsura,7. q.q.SE Ion loco citato, Lessi lib. a. de iustiti di iuri
ius explicatione est adnot. quod simul
rum exigentium usuras, aut dantium ad ca-bia sicca, de ad usuras nomine suorum Dinminorum,quatuor sunt genera . Nam quidam eorum ita agunt suorum Dominorum vices, ut apud eos resideat principalis DO, minorum authoritas,ut sunt Agentes,& sa.ctores habentes potestatem, & auctoritatem a Dominis suis ad celebrandos con tractus,& compellendos, qui accepersit adeambium siccum, de sic mutuatarios coram
Iudiee ad soluendas usuras, &c. Quidam autem famuli appellantur rationales, habentes scilicet libros rationum dati, & ae-eepti, in quibus scribunt, di adnotant con
tractus omnes, quos celebrant eorum Do.
minorum t de omne id, quod alijs praestant, aut ab alijs recipiunt. Alij sunt campsorum
usurariorum pecunias custodientes, ac numerantes. Alii denique famuli sunt desere. tes pecunias ad quoscuque a Dominis scis
mittuntur, exigentes ab illis, eosdemque rogantes,ut soluant, sine tamen auseoritate aliqua compulsiva, quales sunt communes
famuli cuiuscunque Domini. His breuitersie adnotatis, sit
F Amuli, qui tanquam negotiorum Na
stores, procuratores, de factores Dominorum suorum eambia sicca, atque ideo
contractus usurarios celebrant, de usuras exigunt, peccant mortaliter, di ad restitu. tionem tenentur. Haec conclusio est Nauarito Man cap. II. num.a 67. AZor.& Less. locis citatis,ac aliorum .Probatur,quoniam