Principia medicinae

21쪽

PRINCIPIA

D SANITATE et MORBIS.

De Sahritate. Em T. Q. Definitio, fundamenta , ut divisio Medicinae

nacticae.

, EDICI ΝΑ practica est ars ortu oris humani sanitatem tuendi, vel idoneis remediis amissam restituendi ideoque Medici nomen solus meretur, cui innotescunt quae sanitatis tutelam et morborum Curationem respiCiunt. a. Ut in Corpore humano medicina e satur, Capitis externi, trunci et artuum COD-ditiones, viscerum possituram, Ordinem, numerum, magnitudinem, figuram, duritientis mollitiem, structuram, solidarumque et fluidarum partium motus, discentes noscere debent. Hinc peritia anatomiae necessaria est.

3. Neque sanitatis neque morbi distinc tam

22쪽

2 DE SANITATE Parsa tam habere quisquam potest ideam, absque

notitia omnium actionum in statu fano Ρraemittenda ergo physiologia. q. canatomia et physiologia patet, o pus humanum esse machinam mechanico-hydraulicam, summa arte Constructam, ex Olidis potentia motrici donatis, et fluidis motis compositam ; ideoque legibus Corporum solidorum vel fluidorum in motu parere Anautomaton necne, nihil refert. Hinc usus mechanicae scientiae in medicina. s. olidae et fluidae corporis partes ex variis principiis vel elementis Constant, in ternasque patiuntur mutationes , a propria compositione , insitisque ultimarum particularum viribus, ortas, et hemicis legibus solummodo explicandas. Exinde Chemia etiam in auxilium medicinae advocanda est. 6. Instrumenta ad debitum effectum producendum in omnibus artibus requiruntur. Medicinae instrumenta sunt remedia, quorum vires et Compositiones in ateria ue-dica demonstrantur. . Ex hisce fundamentis patet, non lumusu, sed etiam corporum grumque natura lium ratione, et ejus ad praxi applicatione, ipsi medicinae opus esse. ititur itaque X-

perientia et ratione.

8. edicina practica in duas partes aptis sim dividitur. Prior praecepta ad sanitatis tutelam necessaria tradit, et appellatur Hy gleine.

23쪽

Sect , ET MORBIS. 3gieine. Posterior in morbis depellendis vers tur. Hae denuo partitur in athologiam ,

quae Causas, differentias, et effecta morbo rum, explicat et in Therapeiam , quae modibos medendi leges et methodum docet Do quibus ordia, dicam.

De H gierne, vel tuenda sanitate 1. O Anitas est vigor actionum, tam Como oris quam animi, a libero , aequa bili , et temperato solidorum et fluidorum motu, proveniens quae talem motum insolidis et fluidis custodiunt , Certissima secundae valetudinis praesidia deveniunt.

a. Secunda valetudo Conservatur et firmatur, si diligenter attendamus ad seque tia habitum animi ingesta , viZ. cibum et potum; eXterne applicata, nempe aer m vestitum, et balneum frigidum excreta, Vi Z. foeces , urinam , perspirationem insensibi lem, menses haemorrhoides, semen eXCr- Citationem somnum; et ad quasdam homi

g. Animi facultates vel agunt, vel patiuntur. Agunt imaginatio, pathemata, et ratio: ab his ergo solis corpus assicitur. Imaginatio, pulchrorum pulcherrimi Opi scis operum contemplatione quotidiana, ZT-tibus siturae imitatricibus, ' varietate grata dixi a xta

24쪽

mutuo inter amicos et seXus commercio, recreationibusque innocuis CXChata, neque nimis languescere, neque in una re nimis inhaerescere permittitur.

Ρathemata in duas lasses dividuntur. Prior, quae Complectitur iracundiam, indi gnationem, furorem, desiderium, amorem,&c ad actionem incitat. Posterior, ad quam

pertinet metus , terror , moero , desperatio, C. ab assi reprimit. Pathemata illa , Incitantia appellata , sanguinis Circubium excitant , fibras Constringunt , humores attenuant , et CCretiones promovent. Haec, Reprimentia OCata, ab externis injuriis avocant, et humoreS, a prior,hus Calefactos, sedant, vel exhaustos est, tuunt. Inter Omnes eminent spes et gaudium, propter salutares effectus Talia a pathematibus oriuntur Commoda, si recta ratione gubernentUr.

Ratio ipsa, animi corporisque rectrix, di Ociplina eget ; et, ubi inquietae Cogitationi, nimio literarum studio, abstrusis speculationibus metaphysicis vel mathematicis, sese totis viribus Committit, Corpori inimicacst. Cogitationes severae hilarioribus interpellandae sunt. q. Alimentorum ratio in quantitate et qualitate habenda est. Prodest bis vel ter die, potius quam semel cibum capere et semper quampluri

25쪽

lus. Nunquam utilis est nimia satietas faepe inutilis nimia abstinentia. Posterior priore perniciosior. Quantitatis moderatrix est vis ventriculi digerens. Nutritioni optime inserviunt alimenta blanda et insipida, quae in ilaginem vel gelatinam in simu suo recondunt, et texturam non nimis firmam vel teneram possident.

Hinc aquosa, terrestria, salina, et pinguia, separatim , huic ossicio inepta sunt. Hinc omnia indurata, fumata, salita, et Condita, duabus de causis inutilia deveniunt; quoniam et plus propter saporem assumitur, et quod

modo par est, tamen aegrius OnCoquitur.

Cibus a durioribus melius in ipit, ut abum de suppetat salivalis latex. Coena requirit cibos facilioris solutionis, ne somnus, et inde

pendentes secretiones, turbentur.

Digestionem promovent sal commune marinum, acida ex vegetabilibus parataci et condimenta moderate sumpta, ventriculum stimulando , Conjunctionem pinguedinis cum aqua promovendin, et mucositates incidendo. Sub finem digestionis Convenit Otus herbarum gratae amaritudinis , uti Theae, Castae , &c non nimis Calidus , ad reliquias alimentorum diluendas et abstergendas. Post satietatem, neque frigori, neque aestui, neque labori Committatur corpus. Si quibus de causis futura it inedia, labor omnis vitandus Ao s. Potus

26쪽

DE SANITAΤ Pars I. s. Potus ex aqua frigida, insipida, inodora, in bilance ventriculoque levi et sub tili , molli , neque salinis, putrescentibus , vel

terrestribus particulis referta, omnibus aliis palmam praeripit. Huius poculum, tempΟ-re Vespertino et matutino, post peractam digestionem, assumptum, ad sanitatem admodum conducit. Athleticis arridet potia magis nutriens, uti cerevisi ex aqua molli praeparata, luputata, bene ferme tata , minime ventosa, neque in actu fermentationis deglutita. Quo vetustior, ni acescat, eo levior. Imbecilliorum ventriculus vino aqua diluto optime refocillatur; neque sedentariis adversatur larga vini optimi copia, dummodo debitis intervallis , ventriculoque non onust , assumatur. Intemperantia in potione, quam in esca,

tior est Calor lecti, equitatio, et elixi vi trioli nauseam hesterni Iacchi abigunt. Moderatus spiritus vini usus in corporibus et regionibus humidioribus calorem ventriculi excitat. Immoderatus ventriculum, o pus, animam, viresque genitrices enervat, Ct

ad intempestivam senectuten perducit. 6. Eligendus, si1 fieri potest, aer elasticus, et ad barometrum gravisci temperatus , sed potius ad frigus quam ad Calorem VergenSῆ serenus et siccus Campestris purusque ab omnibus inquinamentis vegetabilibus, anima

ibus, vel mineralibus perflabilis solis ra

diis

27쪽

Sest. E MORBIS. diis expositus et penetratus; ventis, terrestres non aquosas plagas Verrentibus, saepe agitatus subitisque coeli mutationibus haud obnoxius. Hinc sanitati male consulit, qui aeriincarcerato, nimis Calido, et vaporibus animalibus repleto , se suosque assuefacit aerenim externus et inevitabilis et necessarius, ideoque non fugiendus. 7. Sensationi potius quam rationi, subji- Citur vestium temperies. Quo mutabilior, frigidior, vel humidior aer , quo imbecillius

Corpus , o Calidiores requiruntur vestes. Sed in subitaneis vestium mutationibus, plerumque fere peccatur. Aestivae, neque nimis cito assumendae , neque nimis tarde deponendae sunt mundities, secretionis Cuticularis gratum tutamen , quotidiana camisiae Carbasinae mutatione, custoditur.

8. Balacum frigidum, in hisce Digidis r

gionibus, quam utilissimum est, utem durando, fibras Constringendo, humores attznuando , calorem excitando , et secretiones augendo. Hae perficit subito frigore, pondere fluidi unde quaque premente, sordiumque eliminatione. s. vacuationes , uti Oeces, Urina, perspiratio insensibilis, menses, et haemorrhoides, in debito moderamine Continendae sunt;

ne his nimis suppressis, vasa impleantur et particulis vitae sanitatique infestis stimu-A lenturi

28쪽

lentur vel nimis auctis, corpus tabescat, et vires ConsumantUr. IO. Concubitus rarus Corpus excitat De quens solvit. Cum autem frequens, non numero , fit , sed natura , ratione aetatis et

Corporis, scire licet , eum non inutilem esse quem Corporis nequ2 languor neque dolor sequitur. Han evaguationem prohibent studia nimis protracta, vigiliae, inanitio, Crapula, inebriatio, labor, aetas puerilis vel senilis, infirmitas, et omnia quae debilitant. Suadent naturae irritamenta, concoctio jam peracta, et quies instans. I i. Ad actionem a Summo opifice haec machina destinata et fabricata est sanitas ergo ab ac stione inseparabilis. Motus appetitum excitat, fibras roborat, humores attenuat, irCUIationem promovet, omnes humorum secretiones auget , animo vires ad

dit , et toti systemati nervoso gratam sensationem ConCiliat. Exercitatio semper antecedere cibum, et ad levem sudorem aut lassitudinem, non adfatigationem protrahi debet Fatigatis aptum cst cibo humido, vino aqua tepida diluto, balneis calidis , mutatione laboris et quotidiano cubili uti Sudanti frigidus aer , vel frigidae aquae potio, perniciosissima sunt. Exercitariones in vehementes et lenes dividuntur. Vehementes, .uti cursus, pila, faltatio, Caeteraque hujus generis, ob violentam

29쪽

Sest a. ET MORBUS. tam humorum agitationem, calorem intensum, et subitum refrigerium , periculo asso

Inter leniores enumerantur vectura inali da, ambulatio, et equitatio vectura imbecillibus quam sanis utilior est saepe inutilis

in clauso vehiculo Ambulatio, ubi per se

censum et descensum cum quadam varietatemOVCtur Corpus, nisi perquam imbecille , commodior est; sed vires quam maXime e haurit, et eXhaustae non Cito reficiuntur. Aliis ter accidit in equitatione, quae in Caput et

pulmones, sed praecipue in viscera abdominalia, succussionibus repetitis, agit. Clara vox inter exercitationes salutares ab antiquis maxime, sed fortasse immerito, CC-lebratur. Huic anteponenda frictio, quia vires Uget, non minuit, et secretionem cuticularem quam optime promoVet.

II. Idumores, quos labor dissipat et attenuatis seminis retinet et incrassat hinc sanguificatio et nutritio in hoc statu Optime persiciuntur. Tempus somno opportunum OX est, ad quem aeris insalubritas suadet, et temnebrae silentiaque invitant. Diuturnita men surari debet animi corporisque laboribus praegressis, et praesentanea refectione Somnus capiendus est in cubiculo amplo, temperam to et supra culcitram duriorem. Infantibus

et senibus meridiari convenit, sed in lecto, non in sella. 13. Ratio

30쪽

1 DE SANITATE Pars I. 13. Ratio quoque habenda est varietatis

aetatum, Corporum, Consuetudinis , sexuum, temporum, et limatum. Hae hominum rerumque proprietates attentionem desiderant.

x . Infantibus puerisque diei levissima nutriens, partitis vicibus, et non semel assumpta, alvus lubriCa somnus quantum fieri potest longissimus , immersio in aquam frigidam arrident. Cane pejus et angue fugienda inedia, purgantia fortiora, et vinum vel Ca-xo praecipue condita ad libitum. Sanum hominem adultae aetatis nullis obligare se legibus, sed varium vitae genus

habere oportet. inus enim quae assumat, et quomodo Curetur, interest.

Senibus Carnes albae dictae , vinum me racius .fristiones, et Calida lavatio, apta sunt. Tun paulum cibo demendum, adjiciendumque potioni. s. Ante omnia autem scire convenit Dturam Corporis unumquodque enim suas proprietates habet. Diversa temperamenta diversimode regenda sunt. In sanguineo et Cholerico, prosunt pathemata reprimentia, abstinentia, diem tenuis et refrigerans, potus multus aquosus in melancholico et phlegmatico, stimulantia et Calefacientia, uti pathemata inCitantia , motus , vinum , Carnes

Conditae, aromata , et frigida lavatio. In

quamplurimis vitiatur vel labe hereditaria, vel praegresiis morbis, aliqua corporis pars acui