Principia medicinae

31쪽

Seet L ET MORBIS. 11 cui etiam in sanitate advigilandum 16. Consuetudo est dispositio motus saepe

antea peractos iterum peragere ideoque imstar naturae operatur. ΝOCet, quamVis per se non nocivum, quod Contra Consuetudianem est. Ergo Cum quis mutare aliquid volet , paulatim debet assuefacere otiosa vita utilis non est , quia potest incidere laboris

necessitas.

IT. Diversitas sexus non negligenda est. Sexus enim mollior, utpote laxiore habitu et sensibiliore natura praeditus , et vitae seclemtariae addidius, stimulantiae Corroborantia et Cibos eupeptos siccosque postulat.18. Considerare quoque Oportet tempus anni. Hyeme, plus edere et meracius bibere convenit utilius est cibis siccis quam humidis, carnibus quam oleribus, calidis quam fibgidis, tunc uti. Vere, minus indulgendum cibo , magis potioni dilutiori, oleribus, et Veneri Aestate , Cibo levissimo et exiguo

sed saepius sumpto , potione dilutissima sitim sine calore tollente , frigidis et refrigerantibus, Corpus eget Autumno , Cibo pathlo pleniore ut , minus sed meracius bibereri neque nocturno aeri, nisi bene vestito, sese Committere licet. 19. Diversae regiones diversum victum

postulant. In calidissimis , potio ex vino be Me diluto vel spiritibus fermentatis dilutissiani , acida vegetabilia, et dicta tenuis illi

32쪽

a DE SANITAΤE ars I. frigidissimis, vinum meracum , vel spirit fermentat aqua parce diluti , di et ex Car

ne, et aromata prosunt.

Io In gravibus tempestatibus sanitas, fuga et peregrinatione, sed ubi id non licet modica exercitatione , vino moderate sumpto , dieta re Cillante et Corroborante , balneoque fiigido, tuenda est evitatis aquosis, refiigerantibus, nocturno aere solis Calore,fiigore , fatigatione, Cruditate , venere , evacuationibus, et omnibus quae Contra Consuetudinem sunt. Ex aere salubri in gravem, prima hyeme ex gravi in eum qui salubris est, prima aestate , transire melius est.

De disergis morborum partibus.

De morbis .

i. R ORA Uri est laesio actionum tam O J V L poris quam animi, ab impedito , inaequali , vel immoderato solidorum vel fluidorum motu proVeniens. a. ae medicinae pars , quae morbos tractat, in morborum Cognitione et Curatione tota versatur: hinc in pathologiam et therapeiam distinguitur. Prior ordine pathologia, posterior therapeia quia ante cognoscendus

33쪽

Sect. ET ORBIS. Cendus quam Curandus est morbus. De his quaedam in genere dicenda, quo minor ipsam morborum historiam et curationem Xe-quentibus mora sit. 3. Ut recte cognoscantur morbi, requiritur notitia Causarum morbificarum , loci aD secti symptomatum, riseos diagnoseos, et prognoseos. Hinc pathologia , Omnia quae ducunt ad plenam morborum Cognitionem comprehendens , in has diversas partes distribuitur.

De causis morbiseis.

1. Uia nulla motus mutatio fit sine cau

sa , morbus causas morbificas necessario praesupponit , quarum Ognitio medico summe utilis est. J enim recte curaturus , quem prima Origo Causae non

fefellem. I. Causa morbifica est illa, quae suis in

natis viribus motus naturales vitiat, et ad morbi generationem ConfCrt.

3. otus morbosi non prorsus his causis morbi ficis adseribendi sunt, sed solummodo

eorum defectus vel excessus supra motus fano motu enim praeternaturalis ex binis motibus , naturalibus et morbossis, oritur. Prudentis itaque medici est , naturalem ae que ac morbosum statum, cognoscere. q. Tres

34쪽

. Tres ab antiris mediCis nutarerantur causae morbifiCae , ne immerito causae remotae , Causae praedisponentes , et causae Proximae Causae remotae , internae , πρ

κατάμκαι , praeincipientes, OCCasionales quoque dictae sunt illae , quae corpori huma notante disposito applicatae morbos excitant. Causae praedis ponentes , antecedentes, vel προηγουμενου , sunt illae , quae ita corpus disponunt , ut aptum morbosis motibus Concipiendis, si applicentur Causae remotae, evadat. Causae proXimae , Continentes, Ormales , ahdhae vel internae dictae , sunt illae Corporis Iaesiones, quae immediate symp- tomata morbosa excitant, et a binis Caulis praecedentibus originem habent sed semel productae , suis viribus permanent. s. ae diversae morborum causae haud confundi debent; quia quandoqU Una, Uan doque altera , Opem medici speciatim poscit. De his ergo summatim tractandum est

i. T Rimum locum merito tenent passi I mat animi violentari quia nihil ci lius motus solidorum et fluidorum placidos perturbat. Effectus quos producunt , sensibus patescunt; sed modus operandi adhuc in tenebris acet, et fortasse semper iacebit. Ira

35쪽

Se t. 3. ET ORBIS. 3s Ira fibras constringit, motum sanguinis accelerat , sanguinem ad superiora determinat, dolorem in scrobiculo Cordis excitat, et spasimodicas stricturas in ventriculo , ductu Cholidocho , et intestinis , Concitat. Hinc larga salivae copia, oris amarities, vomitus bilis, Volvulus , poplexia , phrenitis , febris.

In amore , pectori altius infixo, alta trahuntur suspiria , o pulsusque tremunt , ubtus rubore et pallore alternatim tingitur, vox faucibus supprimitur , oculi tenebris velantur, gelidi erumpunt sudores, et somnus, quamvis eniXe vocatus, usque ad auroram deserit. Inde secretiones perturbatae , tabesci appetitus prostratus , melancholia , imsania. Moerore pectus occupante, fibrae relaxantur, motus humorum retardatur , Valetudo et

venustas aufugiunt, ventriCulus et intestina debilitantur flatibusque distenduntur, alta tra huntur aspiria , lumina subsidunt , genae at lescunt, corpusque mortui potius quam Vibuentis speciem fert. in pulsus debilis, appetitus deletus , debilitas, perspiratio Cohibita , frigus extremitatum , tabes, polypus, omnesque morbi qui a solidis debilitatis proveniunt. Commotionum omnium moeror

corpori infestissimus est. In timore et terrore , solida debilitantur ,

fluidorum motus reprimitur, contremiscunt

artus , gelidi est ud tu sudores , sanguis circa

36쪽

Ca Cor et pulmones accumulatur , foeces et urina involuntarie elabuntur, totaque machina quam maxime relaxatur. Hin cordis palpitationes, debilitas , anxietas , spirandi an gustia , lethargus, animi deliquium , mania ;

Pudor moerori amnis est, et ejus effectus aliquatenus participat. In hoc pathemate sanguis ad Caput determinatur forsitan adest quoque insolita minimorum vasorum faciei

cervicisque vibratio. in roseus genarum color , sensuum externorum internorum qua Confusio, et poplexia. Invidia componitur ex desiderio, ira , et moerore ; et uti debilitatem ultimi , ita se brilem Commotionem priorum participat. Hinc oritur hectica febris, quae vires On- sumit. Immo gaudium, dulcis curarum proscriptor , si subitum et immoderatum sit , adeo Vires deterit, ut mania vel insperata mor nonnunquam sequatUr. a. Diuturni et profundi animi labores Cerebrum et nervos debilitant, robur corporis Consumunt, ventriculum viresque Concoctri-Ces destruunt, secretiones impediunt , et Ueneri inimicissimi deveniunt. Hinc cupidi literarum flatulentiis , malo hypochondriaco , paralysi, Corporisque gracilitati obnoxii sunt. 3. Alit in suo sinu natura res , quamVis exiguae molis, corpori infestissimas , venena

dictas

37쪽

dicta , quae ob celerem operationem proximum locum merentur. Dividuntur in tria genera vegetabilia , animalia , et mineralia. Inter vegetabilia enumerantur pium , hyos Cyamus , solanum lethale , datura , Cicuta aquatica , et Conitum Caeruleum. Hae immedidit in ventriculi et intestinorum nervos suis partibus phlogisticis agunt. Inter animalia enumerantur morsus Canis rabidi , viperae , serpentum et arantulae , horum vene norum natura adhu ignota est. Inter mineralia , acida sincerae, Cobalium , diversae arsenici species, mercurius sublimatus Corrosivus , et vitrum antimonii; hae operantur primas vias Caustico sale corrodendo. . Ad hanc classem referenda sunt quaedam medicamenta venenatam vim possidentia , ut tartar emetic scammonium, resinaialappae, gummi guttae , helleborus albus et niger, Colocynth. semen Catapulti, mercii rialia dcc quae aliquando iisdem symptomatibus ac venena Constipantur , ut anxie talibus , pulsu debili et celeri , singultu , pasemis et Convulsionibus , inflammationibus, et ventriculi intestinorumque gangraena Ob hanc causam vitanda sunt Saturnina, ob vires Venenata , Certas quamvis lentas , Caute

admodum interne exhibenda Caustico sale ditantur cantharides s ideoque summa cum cautela interne usurpandae sunt. s. Aeris diversee qualitates et mutati B es

38쪽

nes morborum multorum Causae deveniunt. Aer gravitate peccans sanguinem CCelerat, pulmones nimis dilatat, et vasa utanea

Comprimendo majorem sanguinis ad cerebrum fluxum efficit. Hinc pleuritides, perip-neumoniae , anginae, Capitis dolores, vertigo , et apoplexia. Aer levitate peccans semguinis Circulationem retardando, et ressistentiam externam humoribus intra vasa pulmonalia contentis minuendo, haemoplysin hystericam passionem , heumatismum , podagram , et febres intermittentes nervosasque Aer nimis Calidus , particularum igniscarum introductione , fibras laxat, molem humorum amplificat , sanguinis Circulationem incitat , perspirationem insensibilem adauget.

Hinc dissipatio liquidissimae sanguinis partis;

adunatio remanentis debilitas salium multiplicatio et acrimonia oleorum attenuatio et

corruptio. Si diu perstet hi aeris status, vel subito adveniat frigus ad impediendum parti

bres ardente , biliosae , C. Ac nimis frigidus topicas inflammationes, praecipue anginas, pleuritides, peripneumonias producit, pulmones sua gravitate nimis distendendo , fibras Constringendo, humores Condensando , et perspirationem minuendo, particularum frigorificarum introductione. Harum existentia probatur ab aucta aquae in gla-

39쪽

glaciem conversae mole; a qualitatibus aquae regelatae propriis ab aqua in vacuo vix Congelanteri ab artificiosis glaciem producendi methodisci ab instabilitate gradus frigoris , quo Congelatio vel regelatio fit in diversis temporibus et diversis regionibus. An has particulae frigorificae salinae naturae fines Rationi experimentisque Consentaneum vi

detur.

Nimia siccitas solida desiccat , humorec inspissat, et ad febres disponit. isi in aridissimis regionibus haec mala vi sentiuntur. Omnium perniciosissima est nimia humiditas, quae uti et pulmoni externe applica ta , per venas bibulas intus assumpta , totique corpori interne applicata , fibras laxat et debilitat, perspirationem minuit, et humores, nimis aquosos reddit. Hinc gravedo, tussis, inlimaci phthisis, hydrops , et febres inte

mittentes, remittentes, nervosaeque Ex antedictis harum atmospherae qualitatum Complicationes diversae et effectus patebunt Frigus humidum valetudini plus infestum est quam siccum, quia perspiratio magis impe ditur. Sed calidus , humidus , et levis aer omnium complicationum corpori infestissimus est, ob naturam summe relaxantem et putrefacientem.

6. Hinc patet quare certis anni tempori bus certi grassantur morbi. yeme enim tempestas sicca et frigida : vere , frigida er

40쪽

humida aestate, calida et sicca autumno, calida et humida Hinc quoque patet, quare venti ad morbos producendos multum contribuunt: alii enim levem , alii gravem ;alii calidum , alii frigidum Palii siccum, alii

humidum aerem advehunt. Eorum notitia patet a loci diversa latitudine , expositione, et suu respectu aqUarum. . raeter has evidentes aeris qualitates , adsunt aliae non minus ad destruendam sanitatem eiuCaces, quamvis non sensibus patent, neque instrumentis patefaciendae Tales sunt particulae morbificae, lasmata dicta , aeri

innatantes.

Inter has eminent putrida Huvia ex putrefactis animalibus, vegetabilibus, vel aquis stagnantibus paludosiis siccescentibus. Hae particulae, ex sale pungente et oleo foetidissimo Compositae , eandem putredinosam fermentationem, quantum fieri potest ob motum humorum , chyli novi introitum, et se- Cretiones , excitare moliuntur Inceptam , durante vita, demonstrant symptomata putridae febris et pestis. Fossilia subterraneae, qualia sunt diversi1 Ω-les, olea et metalla aliaque adhuc ignota corpora, vel simplicia vel inter se composita, morbifica Huvia diversi generis emi tunt. Haec experientia fossorum metallicorum , vaporibus noxiis a quibusdam locis provenientibus, et multorum morborum origine