Quinti Horatii Flacci opera omnia

171쪽

EPISTOLA RUMLIBER PRIMUS.

PRIMA dicto mihi, summa dicendo Camena, Spectatum satis et donatum jam rude quaeris, Maecenas, iterum antiquo me includere ludo. Non eadem est aetas, non mens. Veiunius armis Herculis ad postem fixis latet abditus agro, si Ne populum extrema toties exoret arena. Est mihi purgatam crebro qui personet aurem:

Solve senescentem mature SanUS equum, ne

Peccet ad extremum ridendus et ilia ducat. Nunc itaque et versus et cetera ludicra pono, IJ Quid verum atque decens curo et rogo et omniS in hoc sum; Condo et compono quae mox depromere POSSim. Ac ne sorte roges quo me duce, quo lare tuter, Nullius addictus jurare in verba magistri Quo me cunque rapit tempestas deferor hospes. 15Nunc agilis fio et mersor civilibus undis, Virtutis verae custos rigidusque Satelles; Nunc in Aristippi furtim praecepta relabor, Et mihi res non me rebus subjungere conor. Ut nox longa quibus mentitur amica, diesque 20 Longa videtur opus debentibus, ut piger annus Pupillis quos dura premit custodia matrum; Sio mihi tarda fluunt ingrataque tempora, quae SPem Consiliumque morantur agendi naviter id qu0d Aeque pauseribus prodest, locupletibuS aeque, MAeque neglectum pueris Senibusque nocebit. Restat ut his ego me ipse reg9m solerque elementiS. Non possis oculo quantum contendere Lynceu' Non tamen idcirco contemnas lippus inungi; Nec quia desperes invicti membra Glyc0nis, ro

172쪽

Nodosa corpus nolis prohibere cheragra. Est quadam prodire tenus si non datur ultra.

Fervet avaritia miseroque cupidine pectUS, Sunt verba et voces quibus hune lenire dolorem Possis et magnam morbi deponere partem. 35 Laudis amore tumes, Sunt certa piacula quae te Ter pure lecto poterunt recreare libello. Invidus, iracundus, iners, Vin0SUS, amator, Nemo adeo ferus est ut non mitescere DOSSit, Si modo culturae patientem commodet aurem. 40 Virtus est vitium fugere et sapientia prima Stultitia caruisse. Vides quae maxima credis ESSe mala, eXiguum cenSum turpemquo rePHlSam, Quanto devites animi capitisque labore. Impiger extremos curris mercator ad Indos, 45 Per mare pauperiem fugietas, per SaXa, per igneS: Ne cures ea quae Stulte miraris et optas Discere, et audire, et meliori credere non visi Quis circum Dagos et circum compita pugnax Magna coronari contemnat Olympia, cui Spes, MCui sit conditio dulcis sine pulvere palmael

Vilius argentum ost auro, Virtutibus aurum. O cives, cives, quaerenda Pecunia primum eSt; Virtus post nummos. Haec danus summus ab imo Perdocet, haec recinunt juVene8 dictata SeneSque, GLaevo Suspensi loculos tabulamque lacerto.

Est animus tibi, sunt mores et lingua fidesque; Sed quadringentis sex septem milia desunt, Plebs oris. At pueri ludentes, Rex eris,' aiunt,

Si recto facies.' Hie muruS aeneuS QSto, 60 Nil conscire sibi, nulla palleSeere culpa. Roscia, dic sodes, melior lex an puerorum eStNenia, quae regnum recte facientibus offert,

Et maribus Curiis et decantata Camillis lIsno tibi melius suadet qui rem facias, rem, 65 Si possis recte, Si non quocunque modo rem, Ut propius spectes lacrimosa Ρ0emata PuΡi, An qui Fortunae te reSponSare Superbao Liberum et erectum praesens hortatur et aptat' Quodsi me p0pulus Romanu8 sorte roget, Cur 70

173쪽

EPISTOLARUM I. I. 161N0n ut porticibus sic judiciis fruar isdem, Nec Sequar aut fugiam quae diligit ipso vel odis,

Olim quod vulpes aegroto cauta leoni Respondit reseram: Quia me Vestigia terrent, omnia te adversum spectantia, nulla retrorSum. 75Bellua multorum es capitum. Nam quid sequar aut quemlPars hominum gestit conducere oblica, Sunt qui Crustis et pomis viduas Venentur RVaraS, Excipiantque Senes quos in vivaria mittant; Multis occulto crescit res fenore. Verum 80 Esto aliis alios rebus studiisque teneri: Idem eadem possunt horam durare probantes ΤNullus in orbe sinus Baiis praelucet amoeniri

Si dixit dives, lacus et mare sentit umorem Festinantis hori; cui si vitiosa libido 85Fecerit auspicium, Cras ferramenta Teanum Tolletis, fabri.' Lectus genialis in aula e8t, Nil ait esse prius, melius nil caelibe vita; Si non est jurat bene solis esse maritiS. Quo teneam vultus mutantem Protea nodo' so Quid pauperi Ride: mutat coenacula, lectOS, Balnea, tonsores, conducto navigio aeque Nauseat ac locuples quem ducit priva triremis. Si curatus inaequali tonsore capillos Occurri, rides; Si sorte subucula peXae 95 Trita subsest tunicae vel si toga dissidet impar, Rides: quid, mea cum pugnat Sententia Secum, Qu0d petiit spernit, repetit quod nuper OmiSi Aestuat et vitas disconvenit ordine toto, Diruit, aedificat, mutat quadrata rotundisi ido

Insanire putas Sollemnia me neque ride' Nec medici credis nec cura fris egere A praetore dati, rerum tutela mearum Cum sis et prave Sectum stomacheris Ob unguem De te pendentis, te respicienti8 amici. I05 Ad Summam: sapiens uno minor eSt JoVe, diVe Liber, honoratus, pulcher, rex denique regum; Praecipue Sanus, nisi cum pituita molesta eSt.

174쪽

I62 HORATII FLACCI1I. TR03ANI belli scriptorem, maxime Lolli, Dum tu declamas Romae Praeneste relegi :Qui quid sit pulchrum, quid turpe, quid utile, qHid non, Planius ac molius Chrysippo et orantore dicit. Cur ita crediderim nisi quid te detinet audi. 5Fabula qua Paridis propter narratur amorem Graecia Barbariae lento collisa duello Stultorum regum et p0Dulorum continet aestus. Antenor censet belli praecidere causam: Quid Paris 3 Ut salvus regnet vivatque beatus 10 Cogi posse negat. Nestor componere lites Intor Poliden festinat et inter Atriden; Hunc amor, ira quidem communiter urit utrumque. Quidquid delirant reges plectuntur Achivi. Seditione, dolis, Scelere atque libidine et ira 15 Iliacos intra muros peccatur et eXtra. Rursus quid virtus et quid sapientia possit Utilo proposuit nobis exemplar Ulixen, Qui domitor Triae multorum providus urbes Et mores hominum inspexit' latumque per aequor, 20 Dum sibi dum sociis reditum parat, RSpera multa Pertulit adversis rerum immersabilis undis. Sirenum Voces et Circae pocula nosti; Quae si cum Aociis stultus cupidusque bibissst, Sub domina meretrice fui88et turpis et excors, 25 Vixisset canis immundus vel amica luto sus.

Nos numerus Sumus et fruges conSumere nati,

Sponsi Penelopae, nebulones, Alcinoique In cute curanda Plus nequo operata juVentus, Cui pulchrum fuit in medios dormire dies et ad Ad strepitum citharae cessatum dueero Curam. Ut jugulent hominus surgunt de nocte latrones: Ut te ipsum serves non expergisceris ' Atqui Si noles sanus curres hydropicus; et ni Posces ante diem librum cum lumine, Si non ta Intendes animum Atudiis et rebus honestis, Invidia vel amore vigil torquebere. Nam cur Quae laedunt oculos festinas demero, si quid

175쪽

EPISTOLA RUM Ι. 3. Is Est animum differs curandi tempus in antium ΤDimidium lacti qui coopit liabet; sapere aude; eo Incipe. Qui recto vivendi prorogat horam Rusticus exspectat dum defluat amnis; at illo

Labitur et labetur in omne Volubilis aevum. Quaeritur argentum puerisque beata creandis Uxor, et ineuitae paeantur Vomere Silvae: 4o

Quod satis ost cui contingit nihil amplius optet.

Non domus et fundus, non noris acervus et auri

Aegroto domini deduxit corporo febres, Non animo curas. Valeat posse880r oportet Si comportatis rebus bene cogitat uti. 53

Qui cupit aut metuit juvat illum sic domus et res Ut lippum pictae tabulae, lamenta podagram,

Auriculas citharao collecta sorde dolentes. Sincerum est nisi vas quodcunque infundis acosuit. Sperne Voluptates, noeet empta dolore VoluptaS. 55 Semper marus eget: certum Volo pete finem. Invidus alterius macrescit rebus Opimis;

Invidia Siculi non iuvenero tyranni Majus tormentum. Qui non moderabitur irae Infectum volet esse dolor quod suaserit et mens, coDum poenas odio per vim festinat inulto. Ira furor brevis est: animum rege, qui nisi pare

Imperat; hunc frenis, hunc tu compeSee catena. Fingit equum tenera docilem cervice magiSter Ire Viam qua monStret eques; venaticuS, ex qH0 soTempore cervinam pellem latravit in aula, Militat in silvis catulus. Nunc adbibe puro Pectore Verba, puer, nunc te melioribus offer. Quo semel est imbuta recens servabit odorem Testa diu. Quodsi cessas aut StrenuuS nnteiS, 7o Nec tardum opperior nec Praecedentibus inSto.

1 II. JULI Flore, quibus terrarum militet oris Claudius Augusti privignus Scire laboro.

176쪽

164 HORATII FLACCIQuid studiosa c0hors operum Struit i Hoc quoque curo.Quis sibi res gestas Augu8ti scribere sumit 'Bella quis et paces longum diffundit in aevum ΤQuid Titius Romana brevi venturus in orat Pindarici fontis qui non expalluit haustus, D

Vt valuit ut meminit nostri' Fidibusno Latini

Thebanos aptare modos Studet RHSpice Musa, An tragica desaevit et ampullatur in arte lQuid mihi Celsus agit Τ monitus multumque monendu8 IN Privatas ut quaerat opes, et tangere vitet Scripta Palatinus quaecunquo recepit Apollo. No Si sorte suas repetitum Vonoris olimGrex avium plumas moVeat cornicula riSum

Furtivis nudata coloribus. Ipso quid audes' m uno circumvolitas agilis thymal Non tibi parvum

Ingenium, non incultum est ot turpiter hirtum. Seu linguam causis acuis Seu civica jura Respondere paras Seu c0ndis amabile carmen, Prima feres hederae victricis praemia. Quodsi 25 Frigida curarum lamenta relinquero POSSeSQuo to caelestis sapientia duceret ires. Hoc opus, hoc Studium parvi properemus et ampli Si patriae volumus, Si nobis viVere cari. Debus hoc otiam rescribero, Si tibi curae 33 Quantao conveniat Munatius; an male Sarta Gratia nequiequam coit et regcinditur. At vos Seu calidu3 Sanguis Seu rerum inscitia vexat Indomita odi vice feros, ubieunque locorum Vivitis, indigni fraternum rumpore foedus, 25 Prescitur in vestrum reditum vobiva juvenen. IV. ALBI, nostrorum Sermonum candido judex, Quid nunc te dicam facere in regione Pedana ΤScriboro quod CasSi Parmensis opuscula Vineat, Ait tacitum silvas inter Poptaro Salubres, Curantem quidquid dignum Sapiente bonoque cul 5 Non tu corpus eraS Sine poetore. Di tibi s0rmam,

Di tibi divitias dederunt artemque fruendi.

177쪽

EPISTOLAI UM r. 5. l65 Quid voveat dulci nutriculae majus alumno, Qui sapere et fari possit quae Sentiat, et cui Gratia, sama, Valetudo contingat abunde, IJ

Et mundus victus non deficiente crumena ΤInter Spem curamque, timores inter et iras, Omnem credo diem tibi diluxisse supremum: Grata Superveniet quae non sperabitur hora. Me pinguem et nitidum bene curata cute vi8es 15 Cum ridere voles Epicuri de grege P0reum.

SI potes Archiacis conviva recumbere lestiis X eo modica c0enare times Olus Omne patella, Supremo te solo domi, Torquate, manebo. Vina bibes iterum Tauro diffusa paluStres Inter Minturnas Sinuessanum quo Petrinum. 5Si molius quid habes arcesse vel imperium fer. Jamdudum splendet focus et tibi munda supelleT. Mitto levos spes et certamina divitiarum Et Moschi causam: cras nato Caesare festus Dat veniam somnumque dies; impune licebit ibAestivana formone benigno tendere noetem. Quo mihi fortunam si non conceditur uti l Parcus ob heredis curam nimiumque SeVerVS Assidet insano: potare et Spargere flores Incipiam, patiarque vel inconsultus haberi. 15

Quid 110n ebrietas designat ' Operta recludit. Spes jubet esse ratas, ad proelia trudit inertem;

Sollicitis animis onus eximit, addocet arteS. Fecundi calices quem non secere disertumi Contraeta quem non in paupertate Solutum ' eo Haec ego procurare et idoneus imperor et non InvituS, ne turpe toral, ne Sordida mappa Corruget Dares, ne non et cantharus et lanx

ostendat tibi te, ne fid0s inter amicos Sit qui dicta foras eliminet, ut coeat par 25Jungaturque pari. Butram tibi Septiciumque, Et nisi coena prior potiorque puella Sabinum

Detinet, assumam; locus est et pluribus umbris: Sed nimis arta premunt Olidae eon' i; in Caprne.

178쪽

T 1 quotus osse velis rescribe, et rebas omissis 33 Atria servantem P0Stico falle clientem. . VI NIL admirari prope res est una, Numici,S0laque quae possit facere et Servare beatum. Hunc solem et stellas et decedentia certis Tempora momentis sunt qui formidine nulla Imbuti spectunt: quid censes munera terra O, si Quid maris Oxtremos Arabas ditantis ot Ind0s, Ludicra quid, plausus et amici dona Quiritis, . Quo Spectanda modo, quo sensu credis et ore lQui timet his adversa fere miratur eodem Quo cupiens pacto; pavor eAt utrobique molestus I9Improvisa Simul species exterret utrumque. Gaudeat an doleat, cupiat metuatne, quid ad rem, Si quidquid vidit melius pejusve Sua SPODefixis oculis animoque et corpore torpet 3 Insani sapiens nomen ferat, aequus iniqui, laUltra quam satis est virtutem si petat ipsam.

I nunc, argentum et marmor Vetus aeraque et artes suspice, cum gemmis Tyrios mirare colores ;. Gaude quod spectant oculi te mille loquentem; Navus mane forum et Vespertinus pete tectum, s0

Ne plus frumenti dotalibus emutat agris Mutus et, indignum quod sit, pri oribus ortus Hic tibi sit potius quam tu mirabilis illi. Quidquid sub terra est in appicum proferet aetaS;

Defodiet condetque nitentia. Cum bene notum 25 Porticus Agrippae et via te conspexerit Appi, Ire tamen restat Numa quo devenit et AncuS. Si latus aut renes morbo tentantur acilio Quaere fugam morbi. Vis recte vivere: quiS non lSi virtus hoc una potest dare, fortis omissis 40 Hoc age delisiis. Virtutem verba putaS et Lucum ligna : cmo ne Portus Occupet alter, No Cibyratica, ne Bithyna negotia perdas; Millo talenta rotundentur, totidem ultera, Porro et Tertia succedant et quae pars quadrat acerVUm. 35Scilicet uxorem cum dote fidemque et amicOS

179쪽

Et genus et formam regina Pecunia donat, Ac bono nummatum deuorat Suadelii Votiusque. Mancipiis l0cuples eget aeris Caspadocum rex: No fueris hic tu. Chlamydes Lucullus, ut aiunt, O Si posset centum Scenae Praebere rogatUS,

Qui possum tot r' ait; se tamen et quaeram et qu0t habebo Mittam: post paulo scribit sibi millia quinque

Esso domi chlamydum; partem Vel tolleret omneS. Exilis domus ost ubi non et multa supersunt uEt dominum fallunt et prosunt furibuS. Ergo, Si res sola potest sacere et Servare beatUm, Hoc primu8 repetaS Opus, hoe POStremuS Omittas. Si Drtunatum species et gratia PraeStat, Mercemur servum qui dictet nomina, laevum 50

Qui fodicet latus et cogat trans pondera dextram Porrigere. Hic multum in Fabia valet, illo Velina; Cui libet hic fasces dabit eripietque curule Cui volet importunus ebur ' Frater, Pater, adde; Ut cuique est aetas ita quemque facetuS adopta. zzSi bono qui coenat bene ViVit, lueet, eamuSQuo ducit gula; Di8cemur, Venemur, ut olimGargilius, qui mane Plagas, Venabula, SerVOS Dissertum transire forum P0pulumque jubebat,

Unus ut o multis populo Spectante reseri et c0Emptum mulus aprum. Crudi tumidique lavemur.

Quid deceat, quid non, obliti, Caerite cera Digni, remigium vitiosum Ithacensis Ulixei, Cui potior patria fuit interdicta voluptas. Si, Mimnermus uti cen8et, Sine am0re jOeiSque 65 Nil est jucundum, Vivas in amore jeciSque. Vive, vale. Si quid novisti rectius istis Candidus imperti; Si non his utere mecum. VII. QUINQUE dies tibi pollicitus me rure futurum, Sextilem totum mendax desideror. Atqui

Si me vivere Vis Satium recteque Valentem,

180쪽

Dosignatorem decorat' lictoribus atris, Dum pueris omnis pater et matercula saliet, Osiciosa quo sedulitas et opella forensis Adducit febres et testamenta reSignat. Qu0dsi bruma nives Albanis illinet agris, Io Ad mare descendet vates tuus et sibi parcet Contractusque leget; te, dulcis amice, reViSet Cum Zephyris, si concedes, et hirundine prima. Non quo more piris vesci Calaber jubet hospes

Tu me fecisti locupletem. VeSeere SOdeS.' 15 Jam satis est.' At tu quantum Vis tolle.' Benigno.' Non invisa seros pueris munUSeula ParviS.' Tam teneor dono, quam Si dimittar onustus.'

Ut libui; haec p0rcis hodie comedenda rolinques VProdigus et stultus donat quae spernit et odit; 23 Haec seges ingratos tulit et feret Omnibus annis. Vir bonus et sapiens dignis ait eSSe paratUS, Nec tamen ignorat quid distent aera lupinis:

Dignum praestabo me etiam Pro laude merentis. Quodsi me noles usquam diScedere, reddes 25 Forte latus, nigros angusta fronte capillos, Reddes dulce loqui, reddes ridere decorum, et

Inter vina fugam Cinarae maerere ProterVae. Forte per angustam tenuis Vulpecula rimam Repserat in cumeram frumenti, Da Staque TUI SIIS 30

Ire foras pleno tondobat corpore frustra; Cui mustela procul, Si vis, ' ait, effugere istinc,

Macra caVum repetes artum quem macra subisti VHac ego si compellor imagine cuncta resigno; Nec somnum plebis laudo Satur altilium, nee raotia divitiis Arabum liberrima muto. Saepe Verecundum laudaSti, reXque paterque Audisti coram, nec Verbo parciuS SenS: Inspico si possum donata reponere laetus.

Haud malo Telemachus, proles patientis Ulixei: ιο Non est aptus equis Ithace l0cus, ut neque planis Porrectus spatiis nec multae prodigus heἡbao; Atride, magis apta tibi tua dona relinquam. Parvum parva decent; mihi jam non regia Roma, sed vacuum Tibur placet aut imbelle Tarentum. ia