Papiers d'état du cardinal de Granvelle : d'après les manuscrits de la bibliothèque de Besançon

95쪽

temps, des cas et mathsices de quulque qualith D'iis soloni: mais

quo doyons avo ir saici metire a mort ou au dernior supplice covix qui vovioloni metire union et accord en nor pays et Seigneuries nous di sons que ce soni bourdes et saulseteg, conam'il puet apparo irpar les prochs et sentences et aultrement duenient. Et quant ali xim' articie , Oti iis soni mention de nostre trhs-chore et tros-amsi se dame et belle-more, la duch esse douatriore, etc. Il apparicloremunt de la prhsumption et oulrecui lance desilicis escrivans auisqvulg 'appartient aulcunement de dire, escrire, ilhclarer, ne penser tellus ou semblabies choses, et ne salsons potui do doubi quelle n'en responde cy-apros en telle sason que chascun cognoistrale tori quo sans cause et contre Vsirith, iis mellent avant, altendu

96쪽

Beatissime pater et clementissime domine, pedum oscula beatorum, etc. Superioribus diebus, Benedictum, cursorem meum, ad

sourni cet important document auX ma-

97쪽

Sanctitatem vostram destinavi, cui, ut accuratius demandatam sibi provinciam absolveret, partem salarii ex pecuniis Sanctitatis vestrae

quae apud me sunt, ut illa discedenti mihi mandavorat oxolvi. Nihil nunc Superest ni hoc deseram, quod pudet, cum Budam applicuisset

orator Venetorum, velletque dominus rex de more, Solemni pompa illum audire, noluit magno auditorio adesse, in quo licet orator praeter Communem congratulationem nihil rotulit. Posterum tamen dium ad colloquium, remotis arbitris, admitti Se petiit, ac socroto auditus nihil, nisi ut dominus rex inibi in rotulit pacem et concordiam, inter majestatem suam, et dominum Caesarem' magnis precibus, magnis denique suasionibus, adnixus postulavit et

deprecatuS QSt.

Cui dominus rox, in sequontem diem, ut oratori re Sponderet Spopondit; ac cum responderet, eo quod causa pacis et concordiae quae petebatur, etiam ad sanctitatem vestram et sedem apostolicam con Cernebat, me quoque, qui sanctitatis Vestrae vices nunc hic gero, ades- Se Voluit. Quod tamon non sua majestas, sed Jauriensis ot Agriensis J majestatis suae nomine, in haec verba et sontentia rotulerunt :st Magnifico domino orator, serenissimo domino no Stro regi gratis simum fuit, quod amplissimus ille senatus Venetorum pacem et

concordiam inter caesaream et regiam majestatem cupiat et optet. quam regia maiestas, jure licet ut merito recusare deberet, quandoquidem Caesarea majestas, anno Superiore, SanctisSimum dominum nostrum contempsit, et pro judice ac arbitrio inter Suam et rogiam majestatem in prosenli causa habere recusa Vit. Conventum namque et compromissum suerat inter regiam majestatem et illustrissimum

nuscriis Graiivelle, i a transcrit avec tantile no igetice ou d'ignorance, qu'il a dή-natui si plusi eurs expressions et commis ungi and nombre de satiles grammaticales. Dans l'impuissance de rotablir en Sa pu-reth le texto original, nous publions la cOpie lolle 'lu'elle est nous bornant . corriger les sautes les plus grossisires, et reje-tant enire parenthhses, ait bas de chaque page, les expressions qui nous paraissent devotr otro substitithes h celles dii copiste.

98쪽

dominum Albertum ducem Saxoniae, locumtenentem et generalem capitaneum suae caesaroae majestalis, nomine ejusdem, ut materiae et causae belli hujus, simul otiam universae disserentiae inter suas majustatos ponerentur ad judicium et arbitrium suae sanctitatis, ita quod si sanctitas sua cognosceret, et declararet regiam majestatem non justam contra Caesarem causam belli habere, non justa arma etiam in eam Sumpsisse, omnia per Suam regiam majestatem a Caesare occupata restitui tenerentur; si vero contrarium declararet, posset sua rogia in ostas intoroa libere coptum bellum prosequi, donec ei juxta inscriptiones satisfieret, prout in capitulis troguarum plenius continetur. Sed, ut prosertur, Caesarea majestas conditionem acceptare et sanctitatem suam pro iudice habere recusavit. Quia tamen sanctitas sua, prout reverendissimus dominus legatus, hic praesens saepius hactenus nomine suae sanctitatis retulit, pro communi charitatis bono ipsam pacem et concordiam semper desidoravit et desiderat, et nunc otiam senatus illo Venetorum, per vestram magnificentiam adhortatur et suadet, pacem ipsam libonior amplectitur et ad eam descendere, aequis tamen legibus, parata eSt. . Sed ut vos, domino orator, rem omnem qua lege, quibus etiam ex causis ad tantum bellum ventum sit, volumus vobis ab initio aperire Vel potius perstringere; nam qui pacem intor dissidonios tractant, prius causas dissontioniS cognoscant, OSt necOSSO.. Cum, annis superioribus, damnatus ille Georgius , rex Bohomiae Contra CaeSaream majestatem, ob non sorvatam si dem, ut ille Georgius dicebat, arma suscepisset, et primogenitum suum, ducom Victorinum, Cum numeroso exercitu in Austriam dostinasset, is etiam totam patriam ab altera Danubii partu ot Danubium ullam ipsum brevi temporis spatio occupa Vit, ol tam per docursum Danubii, quam in ipsa tota proVincia, gravissimis Oxaclionibus subditos Caesaris dici assorset', ipsam etiam civitatum Viennensem, in qua orat Caesar, obsidione cinxit. Videns autem Caesar, ol so ot patriam illam in periculo, a regia ma-

99쪽

jestate multis promissionibus auxilia sibi serri postulavit; ad cujus Oxhortationem variasque promissiones, majestas sua regia nihilo segnius immorata; in illos Bohomos ut alios eorum auxiliatores castra movit, et praemissa celeriter parte copiarum, ipsam civitatem Viennensem

in qua ' hostes ipsi jam impetum secerant, primum ab ipSo impetu,

quem Sturmam' vocant, et tandem a lola obsidione liberavit, ot illos versus Bohomiae sines retrocedere coegit, quoS regia majestaS Semporinsecuta est. Sed qualis praestiti beneficii merces fuerit, nunc audies domine orator. Ubi regia majestas retrocedentes insequitur BOhemos et hostium castris sua castra opponit, veriti hostes domini regis arma Coeperunt cum caesarea majestate de pace et concordia tractare, et quia majestati suae tractatus ille placuerat, Statina, VerSo, ut aiunt mantello, contra omnem charitatem, et proximi sui amorem, irrequisita regia majestate, et omnino etiam ignorante, pacem cum illis conclusit ; et mox illas paucas copias suas auxiliareS, quas castris domini nostri regis adjunxerat, non Sine dolo et fraude revocavit: pu tansque, postquam illae subtraherentur, amplius dominus rex resistere nequiret, sed confusus ac inglorius, et quasi nullam ei opem tulisset, redire cogeretur : sicque regia majeStaS tam magnam grandemquo belli molem suam ac hostium, non Sine gravi labore, expensa et periculo vitae et status, sola in campo Sustinere Coacta, extitit. 4 Cumque divina potius clementia , quam Suis adjuta viribus contra tot hostium impotus rosisteret, exercitumque illum, praetor spem Caesaris, extra usque. dominia Caesaris sugasset, et totam Austriam ab illorum haereticorum rabie liberasset, ac re optime gesta gravi tamen assecta a Caesare injuria, in patriam suisset; dominus Caesar contra ipsam regiam majestatem, nulla suscepti benefficii memoria habita, in dominum regem, tanquam in hostem, item in regnum suum Hungariae saevire coepit, et . . . frequentor militiae . . .

plurimas villas diripere , incendere et incinorare non erubuit.

κ Coepit preterea in purniciem domini rogis plurimas hinc inde

100쪽

coniurationes cum diversis principibUS, inter caeloros vero cum domino rogo Poloniae, sacere, prout de sacto secit; hunc tuo ox amico ot bono vicino secit inimicissimum ac hostem atrocissimum. Institit etiam caesarea majestas quod primogenitus regis ipsius Poloniae φ, contra Deum et ejus justitiam, ac contra dispositionem se dis apostolicae, contra denique jura regiae majestatis, quae jam in os las quidum sua in regno Bohemiae acquisita habebat, in rogoni

is Νoc haec incommoda domino nostro regi intulisso caesareae majestati salis osse visa sunt; sed explere animum, quem odio et i gratitudine pionum erga dominum regem conceperat et non prius ab injuria abstinuit, quam altorum rius lolii Poloniae rogis silium nopharia et scolorata arma induerit, illumque cum numerOSo exe cilii in Hungariam ad Qxpollendum ut exturbandum indo ipsum dominum nostrum regem, et usurpandum ejus regnum et imperium, immiscrit. Sod justus Dominus justitiae domini rogis nostri clementer savit; nam, non sino magna gloria domini nostri regis. regisque Poloniae immortali do locoro ut ignominia, maximo etiam accepto incommodo, ipsius rogis Poloniae exercitus susi fugati quosuerunt. Νoc lamon ab ost quomodo in osias regia maxima suerit assecta injuria, regnum otiam suum maximum ex lato bollo copii do

trimentum.

Ilis caesarea majustas ot plurimis otiam aliis similibus injuriis non Satiata, sed ut molostior sorset, malum malis addidit. Parabant dominae reginae' pro rogio apparatu solemnes nuptias : illas otiam dominus Caesar turbaro non rocubuit': misit enim in viscera usque Ungariae, et quasi usque Budam, quosdam copiarum Suos Vel praedones potius, qui latrociniis ut 0xcursionibus magis quam praeliis, agrum

' Casimir; si ore pilino de Wiadisias. Νephariis et sceleratis armis Cathorino. sillo de George Podiebi ad , semine, en 1458, de Mathias Corvin.