Papiers d'état du cardinal de Granvelle : d'après les manuscrits de la bibliothèque de Besançon

111쪽

sunt vota. st Sit, quaeso, boni animi majustas Vestra, quia videbit quod dominus nostor nihil a modesto alienum, nil denique quod sancti tatem suam et sedem apostolicam non deceat, decernet. - Ego dico vobis, domino legato, inquit, dominus sanctissimus de isto Turco non potest sacere nisi quantum rex Franciae mandat, et eum isto pactorocipit; cum et solum istud negocium est in manu de Balva', Ut ipso totum gubernat, licet rex Francise esset bene contentus quod veniret ad manus meas . , Dixi : st Seronissime rex, non sunt mihi nota ista par ticularia, ut illa dicit. Ego puto quod dominus noster liborum ha boat do illo Turco arbitrium ; set sua sanctitas cupit Christianorum vota audire , quo melius et consultius de bollo indicundo doliboro1 et meminisse dignetur majestas vestra quod dominus noster plurimum adhortatur illam no tantam fidem praestet delatoribus qui cu piunt semper scandala incitare. - Non credatis, inquit, domino l0gate, ista quae loquor non Veniunt de illo quem vos putatis; aliundo 0go haboo. Et ox bono loco. u ostendit sua majestas dudum binas litto

ras soldani, in arabico et lurco Sermone ScriptaS, et modesto a mopulsatus quid litterae dicerent, velut obaudiens, alio Sermone divertit. Venorunt ad me ex Bohemia certi patres minores de Observantia qui contum fratrum oratores se dicunt, et a me petierunt ista sibi concedi, super quibus Volui Sanctitatem VeStram ConSulere, cum dudum noverim sedi apostolicae speciali reserVata. Subinensis Agrionsis, Tagrabiensis et Cenadiensis A potiorunt a me consilium, quod de uxoribus quarum mariti, aut de maritis quo eum uxores hostium Turcorum servi sorent, quorum aliqui et aliquae de facto novas insuper ducunt uxores aut maritos et in concubinatus vivunt, an illis ecclesiastica sacramenta danda sorent, si nolint a con cubinatu disco doro Allegant, ut isti domini episcopi reserunt, gravo osse quod ab occlesiasticis sacramentis fiant alieni, attento quod nulla eorum vel earum culpa apud hostes maritus vel uxor detineatur, ot

112쪽

cum maritis uxores, aut uxoribus maritOS redimere facultas non sit Ot carnem continere non valeant ; Si Sacramenta denegentur, minantur Se ad Turcos migraturos; et, ut novit sanctitaS vostra, sacilis Unga ris ot Slavis ad Turcos ost transilio. Ad sanctis alom vostram hos tam gravos casus remittendos cenSui, quia Si non Sit Culpa, tamen est causa.

Vonorunt duo nuncii domini Maximiliani lovi tamen apparatu, ut

vix quinque aut sex Socum habebant. Pararunt' mandatum domini Maximiliani; in quo profitetur Se a Caesarea majestate patro suo habere plenam potestatem inducias prorogandi. Voluit dominus rox pro Sanctitatis vostrae reveruntia, ut tractatui saepius discusso adussem, et quia mandatum, quod primo exhibuerant, satis levo su0rat vol dissiculi alom habere videbatur, dominus rex romittendos et cxcludendos nuncios, si aliud non haborent mandatum, consuit; sod ubi apud cos arctius instilum est, plenius mandalum exhibu0runt, ac spoponderunt dominum suum habiturum ratum quicquid Supor mandatum , dominus rex concludi in trogvis xoluissul ; sic quoad sux mensos induciso sunt prorogalde, ac hodie qua sacratissimi corporis Christi colubritalem colimus, inter lodianiarum Solemnia D. Jauriensis inducias publicavit, adjiciens dominum rogum im primis , ob sanctitatis vostrae roverentiam et adhortationem, et Maxi miliani complacentiam socisse; quodque amplius est, D. Jaurionsis soronissimi rogis jussu, omnium animos in Spem maximam erexit, ut si pacum fieri contingat, viros regni et arma omnia in bollum quod Turcus indicit, ex nunc convortet. Et profecto, beatissime palor. dominus rex longo milius su habuit, ut milioros, ut dicunt, oldas, id ust pecuniarum tribula imposuit urbibus Austriae quae res tani bullo occupanda, quam alias cum catholica majestate egerit. Quod totum set sanctitati vostrae, Ut Maximiliano tribuisse profitetur.

Est quoque in induciarum capitulis illud , ut dominus rox dioni dicatot locum quo Maximilianus ad superiorem ascendat Germaniam , ad colloquium cum domino rego de pace acturus; putant qui recte sentiunt pacem concludi dobero. Amat enim dominus rex dominum

113쪽

Maximilianum, sequo sacoro posse λ cum illo componere' negotia haec prositetur. Quod de patre, aliter longe ost; detestatur illius desidiam.

insidolitatem et ingratitudinem, ac repuerascentis senis mobile et varium ingenium. Habui ego publica concione. nomino sanctitatiS VOStrae, Suae mR-Jestati ingentissimas gratias, quod ad inducias primo, mox ad pacem

quae mutuo colloquio sperabatur, animum inclinasset. Laudavi insu per Suam majestatem, quod non minus deVote quam reVerenter, et monitiones et adhortationes sanctitatis vostrae, ut catholicum decet principem, audiret. Debet prosecto sanctitas vestra majestati suae plurimum , quae etsi ad hanc rem a me, qui nullum ad rem hanc petendum mandalum habebam, pulsata non suit, altamen publice majestas sua proseSSa est

se ob Sanctitatis vostrae reverentiam sacere, ac omnem exercitum, 'lilem

ex Silosia ot Lusatia ad bellum hoc nupor oduxerat, alio ConVertit. Composuit enim Varadinus, qui nuperrime rediit, rem Omnem quae dudum fuerat, cum marchiono illo Brando burgonsi ot ducibus illis de Saxonia sit Bolloniis omnibus, qui a majestate sua defecerunt, non sine domini rogis commodo, gloria ut honoro, ut Vara linus dicit. Quare supplico sanctitati vestrae humiliter, ut ipsa quoque animum ad ea quae domino regi ad gloriam sunt set honorem, ut sacere consuevit ot aliis suis ad me littoris prosossa est, inclinet, ac suis litteris majestatem suam; pro tam religioso et pio desiderio in sanctitatem Vestram, commondol et laudoi. Hic jam nihil hostile suspi- eamus, et praeter arma quae majestas sua in Carinthios et Styrios , qui treguaS Violarunt, movit, nihil auditur, nec pro illis oratores isti verba faciunt, sive quod juxta st arma rox mov0rit in eos qui, fide si acta, in

causa sunt quod bello et armis lacessantur, sive quod non habeant in mandati S. Occupavit jam dominus rex, nullo resistente, certa oppida CUm arcibuS, et victoriam prosequitur; nec quisquam seri opem, nisi quantum ope castelli aut murorum obsidionem pati possunt Posso ut λὶ - Componeret λὶ - Iusta λὶ

114쪽

Subindo cum littoras claudere instituissem, volui dominum rogem alloqui, ut si quid sol et ulterius, litteris mandare possum, si do in

dustria ropolito sermone de isto Turco quem Sanctitas Vestra Servat

quod magnam scilicet foret huic bello, quod sanctitas Vestra parat allaturus utilitatem : st Domine legate , inquit, de isto Turco non ostopus ultorius cogitare; orator Solitani, qui est Romae, supplicavit domino sanctissimo, pro parte iStius Turchi, quod sua sanctitas sit conlonta recipere a solitano ducenta millia ducatorum, et quod cum dot ad manus soldani, set sua sanctitas fuit contonia ; sic misit unum homi noni ad Rhodum, sub protextu quod pro aliquibus fratris A ro ligiossimis Rhodionsium vadet ad Rhodum, sed inde, mutatis vestibus. ibit ad soldanum pro compositione istius pecuniae ut aliarum rerum. Ego, inquit, bene credo quod saciot magnum bellum contra si atrona suum Magnum Turcum ; sed dominus sanctissimus d borolcogilaro quod soldanus et illo Turcus ambo sunt insidolos, set si isti fiant magni, oriant maximi inimici sidui nostrae, ut si vincot isto Turchus, qui nunc est captus, credatis, domine legate, quod nos hab0bimus duriorem inimicum quam istum Magnum Turcum.

illum dominus sanctissimus nunc alium hominem suum mittit mutatis vestibus, ad Magnum Turcum. Nescio tamen, inquit, pro qua causa; quantum autem doceat unum papam ista sacere. Sua Sanctitas.

quae prudentissima est potest melius consideraro ot quid sint dicturi alii christiani principus quando ista audi orint. iiDixi: 4 Soronissimo rex, haec sunt mihi omnia incognita, nec possum credere quod Sua Sanctitas, quae per Suas litteras omnium potentatuum exquirit oratores, ut communi consilio rem docernat , quod tam propere Voluisset rem concluduro, si non vi lotur mihi verisimile quod pro ducentis an illibus ... st hoc sactum sit; nam meminisse pote Stmajestas Vestra, quod alias ego ad dominum nostrum scripsi, quod solitanus offerebat sexcenta millia, quare nunc pro ducentibus millibus Tamon quando hoc sorot quod dicit in ostas vestra, sorte ista

115쪽

u Domino togato, inquit, si non scit hoc prudentia Vestra, Scio ego et sorte quod plus sunt; sed do ducentis millibus ego Sum bene cor tus. Et non credatis, inquit, quod sua Sanctitas velit pro isto hollo sed vult pro bello quod intondit sacere contra rogem Ν0apolitanum in ;ot jam sua sanctitas est deliberata, in mense auguSti proximo, eum excommunicare et certa alia sacere contra eum. Ego, inquit, pro honore meo non poSSUm eum relinquere, et credatis, domino legato quod ista res habet majorem caudam quam credatis, et saciet tantum ignem quod sua Sanctitas non poterit extinguere Cum voluerit. sit Serenissime rex, inquam, haec omnino Sunt incognita et nunc primum audio; imo quando discessi, videbam sanctitatem Suam satis ad pacem inclinatam, et inihi commiserat quod cum majestate vestra sacerem, ut illa partes suas interponeret et regem Neapolitanum ad hortaretur quod capitula et conventa Servaret, Cum nullum adhuc so Vare Voluisset. Et credat majestas vostra quod mirum ost illius domini regis ingenium, qui nunquam sidem Servat; tamen nescio quid ad hoc respondeam, cum nihil hactenus audiverim. ηα Domine legato, inquit, Omnes nos amici sui hoc dicimus, quod rex Neapolitanus nunquam servat fidem. Tamen dominus sanctissimus

ipsemet est in culpa : a principio quando Vos, domine legale, venisti ego incoepi super hac re laborare, et scio quod illud, quod promisisset, quod manus mea vellet, nollet ipse servasso. Immo dominus rex non libonior audiebat quod ego me interponerem, quia sorte non intendebat servare quod promittebat; sed sua sanctitas istam rem commisit Laurentio de Medicis, postsea domino Ludovico, postea Venetis. Quando ogo audivi hoc, nolui mo impedire. Dominus sanctissimus isto anno ossucit quod dominus Ludovicus erat jam confoederatuS Cum sua Sanctitato et dosoruerat rogem Ν0apolitanum; sed ego tantum soci quod concordavi eos, et hoc sorte sua sanctitaS ignorat. α Praeterea ego audivi, inquit, quod isti Vonoti socerunt querelam contra me ad suam sanctitatem, quod illum dominum do Came-

116쪽

rino ogo conduxi ad stipendia mea, et quod in capitulis ego promisi sibi', quod pecuniam, quam isti Vonoti deboni illi domino do

Camorino, per vim solvere saciam. Ego, inquit, possem per Deum jurare quod non modo hoc non est expressum in capitulis, sed hoc nunquam scivi, nec unquam de hoc suit mihi sactum verbum. Est verum, inquit, quod postquam ego vidi quod dominus noster va

dit ad istas suas passiones et non Vult pacem habere cum rego Νoapolitano, non posSum cum honore meo relinquere eum. Ego consideravi, inquit, quod melius est quod ego habeam gentes do Italia et cum minore impensa quam mittere hinc; et propterea conduxi cum dominum de Camerino, qui vadat in auxilium ipsius regis quando sit opus. Sed ego credo, inquit, quod intra paucos dies ha-bobo novum, quod marchio Mantuanus erit ad stipendia mea. uDixi : . Soronissime rex, de rebus italicis ego possum liberius loqui quia Italus sum. Illo dominus de Camorino est subditus romanae ecclesiae, et non puto quod audeat arma Sumere, ubi senserit dominum nostrum habore interesse; et quid putat majestas vestra, quod ille sit praetor montes nillil habet : bono puto quod in illis montibus aliquid posset, quia habet, ut dicitur, peditos sagittarios bonos, sed extra eorum loca et montes, praeter istos qui dicuntur Cerretani qui portant salsas indulgentias, nihil habet, nec aliquid valot; sed credat majestas vestra quod adhuc de illo dictura est : Curva sia olas

visit'. u Et ulterius ad rem non est locuta. Audio quod ad xui septembris sua majestas diem dixerat, quo ad colloquium de pace tractanda cum Maximiliano convenient; et nescio quo levi murmure mihi resertur, quod isti nuncii domini Maximiliani domino rogi spom dodorint; do fidia Maximiliani quae in Gallia est, quod matrimonio codot huic naturali silio rogis. Alii reserunt de silia rogis Νoapolitani, set hoc dominae reginae in-

117쪽

Praeterea, ut audio, brevi dominus rex gubernationis regni IIungariae titulum huic silio suo dabit, ac jurari in regem, ut post ejus obitum, in regno succedat. Essiciat optime ac scuticissime valeat sanctitas vostra, cujus sanctissimis pedibus humillimo me commendo. Ex Buda, vigesima quinta junii MCCCCLXxXVIIII.

Sanctitatis Ue Strae, Humilissimus SOrVUS.

illius honesicio episcopus OrtanuS.

Mhinoires de Graiivelle, I 44. in

119쪽

XII.

LEI TRES PATENTES

120쪽

os lo sigillento :Primi oramonte, te dirhys que porque es ra on que yo tenga de contino con hi embaxador mio, para te comunicar tollas mis Cosas,