장음표시 사용
11쪽
assuefacere libidini praetorum. An hoc timemus, ne Hamilcaris filius nim is sero imperia immodica et regni paterni Speciem videat 3 iet, cujus regis genero hereditarii Sint relicti exercitus nostri, ejus lfilio parum mature Serviamus i Ego istum juvenem domi tenendum, sub legibus, sub magistratibus docendum vivere aequo jure cum ceteris, cenSeo; ne quandoque parvus hic ignis incendium
IV. Pauci, ac ferme optimus quisque, Hannoni assentiebantur :Sed, ut plerumque sit, major pars meliorem Vicit. Missus, Hannibal, in Hispaniam, primo statim adventu Omnem exercitum in Seconvertit. Hamilcarem juvenem redditum sibi veteres milites credere : eundem Vigorem in vultu, Vimque in oculis, habitumoris, lineamentaque intueri. dein brevi effecit, ut pater in seminimum momentum ad favorem conciliandum esset. Nunquam
ingenium idem ad res diversissimas, parendum atque imperandum, habilius fuit. itaque haud facile decerneres, utrum imperatori, an exercitui, carior eSSet: neque Hasdrubal alium quemquam praeficere malle, ubi quid fortiter ac strenue agendum eSSet; neque milites alio duce plus considere aut audere. Plurimum audaciae ad pericula capessenda, plurimum consilii inter ipsa pericula erat. nullo labore aut corpus fatigari, aut animus vinci P0terat. Caloris ac frigoris patientia par : cibi potionisque desiderio naturali, non Voluptate, modus finitus : vigiliarum somnique nec die, nec nocte, discriminata tempora. Id, quod gerendis rebus SupereSSet, quieti datum: ea neque molli Strato, neque Silentio, arcessita. Multi Saepe, militari saluto opertum, humi jacentem inter custodias Stationesque militum conSpexerunt. Vestitus nihil inter aequales excellens: arma atque equi conspiciebantur. Equitum peditumque idem longe primus erat. princeps in proelium ibat: ultimus conserto proelio excedebat. Has tantas viri virtutes ingentia vitia aequabant; inhumana crudelitas, perfidia plus quam Punica, nihil veri, nihil sancti, nullus
deum metus, nullum jusjurandum, nulla religio. Cum hae indole virtutum atque vitiorum triennio sub Hasdrubale imperatore meruit, nulla re, quae agenda videndaque magno futuro duci
V. Ceterum, eae quo die dux est declaratus, velut Italia ei provincia decreta, bellumque Romanum mandatum esset, nihil Prolatandum ratu S, ne Se quoque, ut patrem Hamilcarem, deinde Hasdrubalem, cunctantem casus aliquis opprimeret, Saguntinis inferre bellum statuit. quibus oppugnandis quia haud dubie Romana arma movebantur, in Olcadum fines prius ultra Iberum ea gens in parte magis, quam in ditione, Karthaginiensium erat induxit exercitum, ut non petisse Saguntinos, Sed rerum Serie,
finitimis domitis gentibus, jungendoque, tractus ad id bellum videri posset. Curi am, urbem opulentam, caput gentis ejus,
12쪽
expugnat diripitque. Quo metu percul Sae, minores CivitateS, stipendio imposito, imperium accepere. Victor eXercitus, opulentusque praeda, Karthaginem Novam in hiberna est deductus. Ibi large partiendo praedam, Stipendio praeterito cum fide exsolvendo, cunctis civium Sociorumque animis in Se firmatis, Vere primo in Vaccaeos promotum bellum. Hermandica et Arbocala urbes vi captae. Arbocala et virtute et multitudine oppidanorum diu defensa. Ab Hermandica profugi, exintibus Olcadum, priore aestate domitae gentis, quum se junxissent, concitant CarpetanOS :adortique Hannibalem, regressum ex Vaccaeis, haud procul Τago flumine agmen, grave praeda, turbavere. Hannibal proelio abstinuit; castrisque Super ripam p0Sitis, quum prima quies Silentiumque ab hostibus fuit, amnem vado trajecit: valloque ita producto, ut locum ad transgrediendum hostes haberent, invadere eOS transeuntes Statuit. Equitibus praecepit, ut, quum ingreSSOS aquam Viderent, adorirentur. Peditum agmen in ripa, elephantos ante quadraginta disposuit. Carpetanorum cum appendicibus Olcadum Vaccaeorumque centum millia fuere; invicta acieS, Si aequo dimicaretur campo. Itaque, et ingenio feroces, et multitudine freti, et, quod metu cessisse credebant hostem, id morari victoriam rati, quod interesset amnis, clamore Sublato, paSSim sine ullius imperio, qua cuique Proximum est, in amnem ruunt. Et ex parte altera ripae vis ingens equitum in flumen immissa, medioque alveo haudquaquam pari certamine concurSum : quippe ubi pedes instabilis, ac vix vado fidens, Vel ab inermi equite, equo temere acto, perverti posset; equeS, corpore armiSque liber, equo vel per medi0s gurgites stabili, cominus eminuSque rem gereret. ParS magna flumine absumpta : quidam, Vorticoso amni delati in hostes, ab elephantis obtriti sunt: postremi, quibus regresSUS in Suam ripam tutior fuit, ex Varia trepidatione quum in unum colligerentur, priuSquam eX tanto pavore reciperent animOS, Hannibal, agmine quadrato amnem ingreSSus, fugam ex ripa fecit; VaStatisque agris intra paucos dies Carpetanos quoque in deditionem accepit. Et jam omnia trans Iberum, praeter Saguntinos, Karthaginiensium erant. VI. Cum Saguntinis bellum nondum erat. ceterum jam belli
causa certamina cum finitimis Serebantur, maxime Τurdetanis.
quibus cum adesset idem, qui litis erat Sator, nec certamen juris sed vim quaeri appareret; legati a Saguntinis Romam missi, auxilium ad bellum jam haud dubie imminens orantes. Consules tunc Romae erant P. Cornelius Scipio et Ti. Sempronius Longus ; qui quum, legatis in senatum introductis, de republica retuliSsent, placuissetque mitti legatos in Hispaniam ad res sociorum inspiciendas ; quibus Si videretur digna causa, et Hannibali denunciarent, ut ab Saguntinis, sociis populi Romani, abstineret, et Karthaginem in Africam troicerent, ac sociorum populi
13쪽
Romani querimonias deferrent; hac legatione decreta, necdum
missa, omnium Spe celerius Saguntum oppugnari allatum est. Tunc relata ex integro res ad senatum. Alii, prOVincias consulibus Hispaniam atque Africam decernenteS, terra Inarique rem gerendam censebant: alii totum in Hispaniam Hannibalemque intendebant bellum. Erant, qui non temere movendam rem tantam, eXpectandoSque ex Hispania legatos, cenSerent. Haec sententia, quae tutissima Videbatur, vicit: legatique eo maturius
missi, P. Valerius Flaccus et Q. Baebius Τamphilus, Saguntum ad Hannibalem, atque inde Karthaginem, Si non absisteretur bello, ad ducem ipsum in poenam foederis rupti deposcendum. VII. Dum ea Romani parant consultantque, jam Saguntum sumin 1 vi oppugnabatur. Civitas ea longe opulentissima ultra Iberum fuit, sita passus mille ferme a mari. Oriundi a Zacyntho insula dicuntur, mixtique etiam ab Ardea Rutulorum quidam
generis. ceterum in tantas brevi creverant OpeS, Seu maritimis, seu terrestribus fructibus, seu multitudinis incremento, Seu Sanctitate disciplinae, qua fidem Socialem usque ad perniciem Suam coluerunt. Hannibal, infeSto exercitu ingreSSus fineS, pervastatis passim agris, urbem tripartito aggreditur. Angulus muri erat in
planiorem patentioremque, quam cetera circa, Vallem VergenS. adversus eum Vineas agere inStituit, per quas arieS moenibus
admoveri posset. Sed, ut locus procul muro satis aequus agendis vineis fuit, ita haudquaquam prospere, postquam ad effectum operis Ventum eSt, coeptis Succedebat. et turris ingens imminebat: et muruS, ut in SuSpecto loco, Supra ceterae modum altitudinis emunitus erat: et juventus delecta, ubi plurimum laboris ostendebatur, ibi vi majore obsistebant. Ac pria hissilibus Submovere hoStem, nec quicquam satis tutum mi Mntibus pati. deinde jam non pro m0enibus modo atque turri tela micare, sed ad erumpendum etiam in Stationes operaque hostium animus erat: quibus tumultuariis certaminibus haud ferme plures Saguntini cadebant, quam Poeni. Ut vero Hannibal ipse, dum murum incautiuS Subit, adverSum femur tragula graviter ictuS, cecidit; tanta circa fuga atque trepidatio fuit, ut non multum
abeSSet, quin Opera ac Vineae deSererentur.
VIII. Obsidio deinde per paucos dies magis, quam oppugnatio,
fuit, dum Vulnus ducis curaretur. per quod tempuS ut quieScertaminum erat, ita ab apparatu operum ac munitionum nihil ceSSatum. Itaque acrius de integro obortum est bellum, pluribusque partibus, Vix accipientibus quibusdam opera locis, Vineae coeptae agi, admoverique aries. Abundabat multitudine hominum Poenus; ad centum enim quinquaginta millia habuisse in armis satis creditur. Oppidani ad omnia tuenda atque obeunda multifariam distineri coepti sunt. et non suffciebanεl: jam enim seriebantur arietibus muri, quassataeque multae par A erant. una
14쪽
continentibus ruinis nudaverat urbem: tres deinceps turres, quantumque inter eaS muri erat, cum fragore ingenti prociderant: captumque oppidum ea ruina crediderant Poeni; qua, velut Si pariter utrosque murus texisset, ita utrinque in pugnam procursum est. Nihil tumultuariae pugnae Simile erat, quales in oppugnationibus urbium per occaSionem partis alterius conseri solent: sed justae acies, Velut patenti campo, inter ruinas muri tectaque urbis, modico distantia intervallo, constiterant. hinc spes, hinc desperatio animos irritat: Poeno cepisse jam Se urbem, si paululum adnitatur, credente ; Saguntinis pro nudata moenibus patria corpora opponentibus, nec ullo pedem referente, ne in relictum a se locum hostem immitteret. Itaque, quo acriuS et conserti magis utrinque pugnabant, eo plures Vulnerabantur, nullo inter arma corporaque vano intercidente telo. Falarica erat Saguntinis missile telum, hastili ab no, et cetera tereti, praeterquam ad extremum, unde ferrum exstabat. id, sicut in pilo quadratum, stuppa circumligabant, linebantque pice. ferrum autem tres longum habebat pedeS, ut cum armis transfigere corpusi posset. Sed id maxime, etiamsi haesiSSet in Seuto, nee pene- lirasset in corpuS, pavorem faciebat, quod, quum medium Recen Sum mitteretur, conceptumque ip80 motu multo majorem ignem i, ferret, arma omitti cogebat, nudumque militem ad insequentes uetus praebebat. IX. Quum diu anceps fuisset certamen, et Saguntinis, quia praeter Spem reSiSterent, crevissent animi; Poenus, quia non Vici SSet, pro Victo eSSet: clamorem repente oppidani tollunt, hostemque in ruinas muri expellunt; inde impeditum trepidantemque exturbant; pOStremo fusum fugatumque in caStraredigunt. Interim ab Roma legatos venisse nunciatum eSt. quibus obviam ad mare missi ab Hannibale, qui dicerent, nec tuto eos adituros inter tot tam efferatarum gentium arma ; nec Hannibali, in tanto discrimine rerum, Operae eSSe legationes audire. Apparebat, 110n admissos, protinus Carthaginem ituros.literas igitur nunciosque ad principes factionis Barcinae praemittit, ut praepararent Suorum animos, ne quid pars altera gratificari pro R0mani S POSSet. X. Itaque, praeterquam quod admissi auditique Sunt, ea quoque
vana atque irrita legatio fuit. Hanno unus adverSO Senatu causam foederis, magno Silentio propter auctoritatem Suam, non assenSum audientium, egit: Per deos, foederum arbitros ac teStes, monui SSe, praediriSSe Se, ne Hamilcaris progeniem ad exercitum
mitterent. non maneS, non Stirpem ejus conquieScere viri: nec
unquam, donec SanguiniS nominisque Barcini quisquam SuperSit, quietura Romana foedera. Juvenem flagrantem cupidine regni, Viamque unam ad id cernentem, si, ex bellis bella Serendo, SuccinctuS armiS legionibuSque vivat, velut materiam igni prae-
15쪽
bentes, ad exercitus misistiS. aluistis ergo hoc incendium, quo nunc ardetis. Saguntum VeStri circumSident exercitus, undourcentur foedere: moX Karthaginem circumsidebunt Romanao
legiones, ducibus iisdem diis, per quos priore bello rupta foedera
sunt ulti. Utrum hostem, an VOS, an fortunam utriuSque populi, ignoratis 3 Legatos, ab sociis et pro Sociis Venientes, bonus imperator Vester in castra non admisit: jus gentium sustulit. hi tamen, unde ne hostium quidem legati arcentur, pulsi, ad Vos Veniunt, res ex foedere repetunt. publica fraus absit; auctorem culpae, et reum criminis deposcunt. Quo lenius agunt, Segni
incipiunt; eo, quum coeperint, Vereor, ne perSeverantiuS SaeViant.
Aegates insulas Erycemque ante oculoS proponite; quae terra marique per quatuor et viginti annos passi sitis. Nec puer hic dux erat, Sed pater ipse Hamilcar, Mars alter, ut isti Volunt. Sed Tarento, id est Italia, non abstinueramus ex foedere : Sicut nune Sagunto non abstinemus. Vicerunt ergo dii hominesque ; et, id de quo verbis ambigebatur, uter populuS foedus rupiSSet, eventuS belli, velut aequus judeX, unde jus stabat, ei Victoriam dedit. Karthagini nunc Hannibal vineas turresque admovet: Karth ginis moenia quatit ariete. Sagunti ruinae falsus utinam Vates sim l) nostris capitibus incident: Susceptumque cum Saguntinis bellum habendum cum Romanis est. Dedemus ergo Hannibalem l dicet aliquis. Scio, meam levem esse in eo auctoritatem propter paternas inimicitias. Sed et Hamilcarem eo perisse laetatus Sum, quod, si ille Viveret, bellum jam cum Romanis haberemus ; et hunc juvenem, tanquam furiam facemque hujus belli, odi ac detestor. Nec dedendum solum id piaculum rupti foederis; Sed, Si nemo deposcat, devehendum in ultimas maris
terrarumque oraS, ablegandumque eo, unde nec ad nOS nomen
famaque ejuS accedere, neque Sollicitare quietae civitatis statum, possit. Ego ita cenSe0, legatos extemplo Romam mittendos, qui senatui satisfaciant: alios, qui Hannibali nuncient, ut exercitum ab Sagunto abducat; ipsumque Hannibalem ex foedere Romanis dedant. tertiam legationem ad res Saguntinis reddendas decerno. XI. Quum Hanno peroraSSet, nemini omnium certare oratione cum eo neceSSe fuit; adeo prope omnis Senatus Hannibalis erat: infestiusque locutum arguebant Hannonem, quam Flaccum Valerium, legatum Romanum. Responsum inde legatis Romanisost: Bellum ortum ab Saguntinis, non ab Hannibale, esse :populum Romanum injuste facere, Si Saguntinos VetustisSimae Karthaginiensium societati praeponat. Dum Romani tempuΗterunt legationibus mittendis, Hannibal, quia fessum militem proeliis operibusque habebat, paucorum iis dierum quietem dedit,
viationibus ad custodiam vinearum aliorumque operum dispoSitis. interim animos eorum nunc ira in hostes Stimulando, nunc Spopraemiorum, accendit. Ut Vero pro concione praedam captae
16쪽
urbis edixit militum fore, adeo accensi omnes Sunt, ut, Si extemplo Bignum datum esset, nulla Vi resisti Videretur posse. Saguntini ut a proeliis quietem habuerant, nec lacessentes nec lacessiti per aliquot dies; ita non nocte, Hon die, unquam ceSSaverant ab Opere, ut noVum murum ab ea parte, qua patefactum oppidum ruinis erat, reficerent. Inde Oppugnatio eos aliquanto atrocior, quam ante, adorta eSt: nec, qua primum aut potissimum parte ferrent opem, quum omnia Variis clamoribus streperent, Satis Scire poterant. Ipse Hannibal, qua turris mobilis, Omnia munimenta urbis Superans altitudine, agebatur, hortator aderat. quaequum, admota, catapultis baliStisque per omnia tabulata dispositis, muros defensoribus nudasset; tum Hannibal, Occasionem ratus, quingentos ferme Afros cum do ris ad subruendum ab imo murum mittit. nec erat difficile opus, quod caementa non calce durata erant, sed interlita luto, Structurae antiquae genere. Itaque latiuS, quam caederetur, ruebat: perquo patentia ruin Hugmina armatorum in urbem vadebant. Locum quoque editum capiunt; c0llatisque eo catapultis balistisque, ut castellum int ipsa urbe velut arcem imminentem haberent, muro cireundant: ot Saguntini murum interiorem ab nondum capta urbis parte ducunt. Utrinque Summa vi et muniunt et pugnant: sed, interiora tuendo, minorem in dies urbem Saguntini faciunt. Simul crescit inopia omnium longa obsidione, et minuitur ex ectatio externae opis; quum tam procul Romani, unica Spe' circa omnia hostium essent. Paulisper tamen affectos animos recreavit repentina profectio Hannibalis in Oretanos Carpetanosque. qui duo populi, delectus acerbitate consternati, retentis conquisitori bus metum defectionis quum praebuissent, oppreSSi celeritate Hannibalis, omiserunt mota arma. HXII. Nec Sagunti oppugnatio segnior erat, Maharbale, Himilconis fili 0, eum praefecerat Hannibal) ita impigre rem agente,
ut ducem abeSSe nec cives nec hostes sentirent. Is et proelia aliquot secunda fecit, et tribus arietibus aliquantulum muridiSeuSsit; Strataque omnia recentibus ruinis advenienti Hannibali ostendit. Itaque ad ipsam arcem extemplo ductuS exercituS, atroXque proelium cum multorum utrinque caede initum, et pars arcis capta est. Tentata deinde per duoS eSt exigua pacis Spes, Alconem Saguntinum, et Alorcum Hispanum. Alcon, insciis Saguntinis, precibus aliquid moturum ratus, quum ad Hannibalem noctu transisset, postquam nihil lacrimae mOVebant, COI1ditionesque tristes, ut ab irato Victore, ferebantur, tranSfuga eta Oratore laetus, apud hostem manSit; moriturum affirmans, qui sub conditionibus his de pace ageret. Postulabatur autem, redderent res Turdetanis; traditoque omni auro atque argento, egreSSi urbe cum singulis vestimentis, ibi habitarent, ubi Poenus iussisset. Has pacis leges abnuente Alcone acceptur0S Saguntinos,
17쪽
Alorcus, vinci animos, ubi alia Vincantur, amrmanS, Se pacis ejus interpretem fore pollicetur. Erat autem tum miles Hannibalis ;ceterum publice Saguntinis amicus atque hospes. Tradito palam telo custodibus hostium, transgreSSUS munimenta, ad praetorem Saguntinum et ipse ita jubebat est deductuS. quo quum extemplo concurSus Omnis generi S hominum eSSet factus, Summota cetera multitudine, senatus Alorco datus est: cujus talis oratio fuit: XIII. Si civis vester Alcon, sicut ad pacem petendam ad Hannibalem venit, ita pacis conditiones ab Hannibale ad vos retulisset, Supervacaneum hoc mihi fui8Set iter, quo nec orator Hannibalis, nec transfuga, ad vos Venissem. Quum ille, aut VeStra, aut Sua culpa, manSerit apud hostem Si metum simulavit, Sua; VeStra, Si periculum eSt apud Vos Vera referentibus) ego, ne ignoraretis, esse aliquas et salutis et pacis Vobis conditiones, pro vetusto hospitio, quod mihi vobiScum eSt, ad VOS veni. VeStra autem cauSa me, nec ulliuS alteri HS, loqui, quae loquor apud V0S, Ves ea fides Sit, quod, neque dum Vestris Viribus restitistis, neque dum auxilia ab RomaniS SperaSti S, paciS unquam apud vos mentionem foci. Postquam nec ab Romanis vobis ulla SpeS eSt, nec VeStra jam aut arma V08, aut moenia, Satis defendunt, pacem assero ad VOS magis necessariam, quam aequam. cujuS ita aliqua SpeS QSt, Si cam, quemadmodum ut Victor fert Hannibal, sic vos ut Victi audiatis : si non id, quod amittitur, in damno, quum omnia victoris Sint, Sed, quicquid relinquitur, pro munere habituri estis. Urbem vobis, quam, ex magna jam parte dirutam, captam fero totam habet, adimit; agros relinquit, locum aSSignaturUS, in quo novum Oppidum aedificeti S : aurum argentumque omne, publicum privatumque, ad Se jubet deferri: c0njugum
VeStraque corpora ac liberorum VeStrorum Servat inviolata, Si inermes cum binis vestimentis velitis ab Sagunto exire. Haec Victor hostis imperat. Haec, quanquam Sint graVia atque acerba, fortuna vestra vobis suadet. Equidem haud despero, quum omnium potestas ei facta sit, aliquid eX his rebus remi SSurum. Sed vel haec patienda censeo potius, quam trucidari corpora VeStra, rapi trahique ante ora veStra conjuges ac liberos belli jure, sinatis. XIV. Ad haec audienda, quum, circumfusa paulatim multitudine, permixtum Senatui eSSet populi concilium; repente primoreS,SeceSSione facta, priuSquam responSum daretur, argentum aurum que omne, eX publico privatoque in forum collatum, in ignem ad id raptim factum conjicientes, eodem plerique Semet ipSi praeci pitaverunt. Quum eX eo pavor ac trepidatio totam urbem pervaSiSSet, alius inSuper tumultus ex arce auditur. Turris diu quaSSata prociderat: perque ruinam ejus cohors Poenorum impetu laeto quum Signum imperatori dedisset, nudatam Stationibus
18쪽
custodiisque Solitis hostium osse urbem ; non cunctandum in tali occasione ratus, Hannibal, totiS viribus aggreSSUS urbem, momento cepit, Signo dato, ut omnes puberes interficerentur. quod imperium
crudele, ceterum prope neceSSarium, cognitum ipSO eventu eSt.
Cui enim parci potuit ex iis, qui aut inclusi cum conjugibus ac
liberis domos Super SejSOS concre1-Verunt, aut armati nullum ante finem pugnae, quam morientes, secerunt lXV. Captum oppidum est cum ingenti praeda. Quanquam pleraque ab dominis de industria corrupta erant, et in caedibus vix ullum discrimen aetatis ira fecerat, et captivi militum praeda
fuerant; tamen et ex pretio rerum Venditarum aliquantum pecuniae redactum esse conStat, et multam pretioSam Supellectilem Vestemque missam Karthaginem. OctaVO menSe, quam
coeptum oppugnari, captum Saguntum quidam scripsere ; indo Karthaginem Novam in hiberna Hannibalem conceSSiSSe ; quinto deinde mense, quam ab Carthagine profectus sit, in Italiam pervenisse. Quae Si ita Sunt, fieri non potuit, ut P. Cornelius, Ti. Sempronius, consuleS fuerint, ad quoS et principio oppugnationis legati Saguntini missi Sint, et qui in suo magi Stratu cum Hannibale, alter ad Ticinum amnem, ambo aliquanto post ad Trebiam, pugnaverint. Aut omnia breviora aliquanto fuere, aut Saguntum principio anni, quo P. Cornelius, Ti. Sempronius consuleS fuerunt, non coeptum oppugnari eSt, Sed captum. Nam eXeeSSiSSe pugna ad Trebiam in annum Cn. Servilii et C. Flaminii n0n potest: quia Flaminius Arimini consulatum iniit, creatus ab Τi. Sempronio conSule; qui, post pugnam ad Τrebiam ad creandoes consules Romam quum Venisset, comitiis perfectis ad eXercitum in hiberna rediit. XVI. Sub idem fore tempus et legati, qui redierant a Karthagine, Romam retulerunt omnia hostilia esse, et Sagunti excidium
nunciatum est: tantusque Simul moeror Patres, miSericordiaque SociorUm peremptorum indigne, et pudor non lati auxilii, et ira in Karthaginien Ses, metusque de summa rerum cepit, Velut Si jam ad portas hostis esset; ut tot uno tempore motibu8 animi turbati trepidarent magis, quam consulerent. Nam neque hOStem
acriorem bellicosioremque Secum congreSSum ; nec rem Romanum
tam desidem unquam fuisse atque imbellem. SardoS, COrS0Sque et Istros, atque Illyrios, IaceSSiSSe magi S, quam eXercui SSO, Romana arma: et cum Gallis tumultuatum verius, quam belligeratum. Poenum, hostem Veteranum, trium et viginti annorum militia durissima inter Hispanas gentes semper Victorem, Primum Hamilcare, deinde Hasdrubale, nunc Hannibale duce acerrimo, RSSuetum, recentem ab excidio opulentissimae urbis, Iberum transire ; trahere secum tot excitos Hispanorum popul OS ; conciturum, B VidaS Semper armorum, GallicaS genteS. cum Orbe terrarum bellum gerendum in Italia ac pr0 1110enibuS Romanis eSSe.
19쪽
XVII. Nominatae jam antea conSulibus provinciae erant: tum sortiri jussi. Cornelio Hispania, Sempronio Africa cum Sicilia evenit. Sex in eum annum decretae legiones, et Socium quantum ipsis videretur, et classi S quanta parari p0Sset. Quatuor et vigiliti peditum Romanorum millia sunt scripta, et mille octingenti equites : Sociorum, quadraginta millia peditum, quatuor millia et quadringenti equites: naves ducentae Viginti quinqueremeS,
colocos viginti deductae. Latum inde ad populum, vellent, juberent, populo Karthaginiensi bellum indici. Rusque belli causa Supplicatio per urbem habita, atque adorati dii, ut bene ac feliciter eveniret, quod bellum populus Romanus jussisset. Inter consules ita copiae divisae. Sempronio datae legiones duae, ea quaterna millia erant peditum, et trecenti equites) et sociorum sexdecim millia peditum, equites mille octingenti; naves longae
centum Sexaginta, celoces duodecim. Cum his terrestribus maritimisque copiis Ti. Sempronius missus in Siciliam ; ita in Africam
transmissurus, Si ad arcendum Italia Poenum consul alter satis QSSet. Cornelio minus copiarum datum, quia L. Manlius praetor et ipse cum haud invalido praesidio in Galliam mittebatur. Navium maxime Cornelio numeruS deminutuS. Sexaginta quinqueremeS datae, neque enim mari Venturum, aut ea parte belli dimicaturum hostem credebant) et duae Romanae legioneS cum suo justo equitatu, et quatuordecim millibus sociorum peditum, equitibus mille sexcentis. Duas legiones Romanas, et decem millia sociorum peditum, mille equiteS SOcio' SexcentOS ROmRHOS, Gallia provincia, eodem anno versa in Punicum bellum, habuit.
XVIII. His ita comparatis, ut omnia justa ante bellum fierent, legatos majores natu, Q. Fabium, M. Livium, L. Aemilium, C. Livinium, Q. Baebium, in Africam mittunt ad percunctandos Karthaginienses, publicone consilio Hannibal Saguntum oppugnasset: et, si, id quod facturi videbantur, faterentur ac defen-aerent publico consilio factum, ut indicorent populo Karthaginiensi
Dellum. R0mani postquam Karthaginem Venerunt, quum Sennius datus esset, et Q. Fabius nihil ultra quam unum, quod mandatum erat, pereunctatus esset; tum ex Karthaginiensibus unuS : Praeceps VeStra, Romani, et pri0r legatio fuit, quum Hannibalem tanquam Suo conSilio Saguntum oppugnantem depoScebatis : ceterum haec legatio verbis adhuc lenior eSt, re aSperior. Tunc enim Hannibal et insimulabatur, et dep0Scebatur ; nunc ab nobis et confeSSio culpae exprimitur, et, ut a confeSSila, TeSextemplo repetuntur. Ego autem non, privato publicone consilio Saguntum oppugnatum Sit, quaerendum cenSeam ; Sed, utrum jure, an injuria. Nostra enim haec quaestio atque animadversio in civem nOStrum eSt, nostro an suo fecerit arbitrio: vobiscum
una disceptatio est, licueritne per foedus fieri. Itaque, quoniam discerni placet, quid publico consilio, quid sua Sponte, imperatoreS
20쪽
aciant, nobis Vobiscum foedus est, a Lutatio consule ictum; in quo quum caVererer utrorumque sociis, nihil de Saguntinis necdum cnim erant socii Vestri) cautum est. At enim eo foedere, quod cum Hasdrubale ictum est, Saguntini excipiuntur. adVeTSHS qu0d nihil ego dicturus sum, nisi quod a vobis didici. Vos enim, quod C. Lutatius consul primo nobiscum foedus icit, quia neque auctoritate Patrum, nec populi jussu, ictum erat, negaSti S VOS eo teneri. itaque aliud de integro foedus publico consilio ictum est. Si vos non tenent vestra foedera, nisi ex auctoritate aut jussu vestro icta ; ne nos quidem Hasdrubalis foedus, quod nobis insciis icit, obligare potuit. Proinde omittito Sagunti atque Iberimentionem facere, et, quod diu parturit animus Vester, aliquando pariat.' Tum Romanus, Sinu ex toga facto, Hic,' inquit, Vobis bellum et pacem portamus ; utrum placet, Sumite.'' Sub
hanc vocem haud minus ferociter, daret, utrum Vellet, Succlamatum eSt. et, quum is, iterum Sinu effuso, bellum dare dixisset, accipere Se OmneS TeSponderunt, et, quibus acciperent animis,
iisdem se gesturoS. . XIX. Haec directa percunctatio ac donunciatio belli magis sex, dignitate p0puli R0mani visa est, quam de foederum jure verbis
d Sceptare, quum ante, tum maxime Sagunto eXciSa. nam, Si
verborum disceptationis res esset, quid foedus Hasdrubalis cum Lutatii priore 1Dedere, quod mutatum eSt, comparandum eratiquum in Lutatii Dedero diserte additum esset, Ita id ratum fore, si popuIus censuisset: in Hasdrubalis foedere nec exceptum tale quicquam fuerit, et tot annorum silentio ita vivo eo comprobatum
sit foedus, ut ne mortuo quidem auctore quicquam mutaretur. Quanquam, etSi priore foedere staretur, Satis cautum erat SI N-tinis, Socii S utrorumque exceptis. nam neque additum erat, iiS,3 qui tunc eSSent nec, ne qui postea asSumerentur.V Et, I quum RSSumere nOVOS liceret SocioS, quiS aequum cen Seret, Rut' ob nulla quemquam merita in amicitiam recipi l aut receptos ini fidem non defendi i tantum, no Karthaginiensium socii aut Sollit citarentur ad defectionem, aut, sua Sponte deSciSeenteS, TeCil perentur. Legati Romani ab Carthagine, sicut his Romae
imperatum erat, in Hispaniam, ut adirent civitates, ut in societatem pellicerent, aut averterent a Poenis, trajecerunt. Ad Bargusios primum Venerunt: a quibus benigne excepti, quia taedebat imperii Punici, multos trans Iberum populos ad cupidinem noVae fortunae erexerunt. Ad Volcianos inde est Ventum : quorum celebre per Hispaniam responsum ceteros populos ab Societate Romana avertit. ita enim maximus natu ex iis in concilio respondit: Quae verecundia est, Romani, poStulare VOS, uti vestram Karthaginiensium amicitiae praeponamus, quum, qui id secerunt, Saguntinos crudelius, quam Poenus hostis perdidit, V0s
socii prodideritis i ibi quaeratis socios, censeo, ubi Saguntina