장음표시 사용
351쪽
dus,tertius,& id genus alia, pertinent ad praedicamentum Ad aliquid. Unitas autem non est numerus,sed eius principium Regula quarta. tis.xviij.OMMrs modulus, quo dictionem dum proserimus, mensu ramus,est huius praedicamenti:nam qualitas,id est, quo syllabae t 'ngae breuesue mensurantur, ex quo prouenit oratio, species est discretae quantitatis. Locus 3c tempus sunt categoriae quantitatis, tametsi quidam loco in praedicamento Ad aliquid reponat,& diuus Aurelius Augustinus in confessionum opere fateatur se, quid sit tempus,ignorare. Aetium quoque huius
praedicamenti esse censendum es , arternitatem uero nullius. Partes temporis sunt, hora,dies , septimana, mensis, annus,olympias, lustrum,seculum,& id genus reliqua. Series praeclicamenti saliquid. Aequaliter com
parabile Ad aliquid idaequaliter
comparabile Dignius correlativo Relativum correla
Inaequali ter coparabile Indignius correlativo Respiciens silium liuo dignius Hic pater, Non respiciens
De iis,quae uni praedicamenti Ad aliquid, Regula prima. ti.Xxι. OMNE eategorema principali significatu rem significans non absolutam, sed alterius respecti uam,est praedi camenti ad aliquid,ut pater,filitis, avus, nepos, maritus, uxor, socer,gener,magister, discipulus, patronus, cliens: dominus,seruus, res,parasitus, patronus, libertus. est autem patronus nomen ambiguum,& modo ad clientem resecturi modo ab liberauni duae, comes: duplum,dimidium: i Z magnum,
352쪽
I o A N. M V R M A L. magnum,paruum: multum,paucum, maius, minus, prius, polierius:amicus,inimicus, hospes,ciuis, socius, sodalis, hostis,similis,dissimilis,aequalis in qualis,& alia sexceta. Regula secunda . titulus xx, . NOMINA cognitionis & assinitatis sunt huius categorie, ut parens, proles, pater, filius,autis, nepos, frater, soror, sobrinus,consobrinus, coniunx,compater, nis,leuir, socer,genes, uitricus,priuignus.
Tertia regula. titu. X X I I I .
PLERA Q V E nomina cum praepositione coposita huius sunt praedicamenti,ut commilito, collega, cosacerdos qui Graece symylles dicitur θ concanonictis,conuictor, contubernalis, condiscipulus, coauditor, copo toricompetitor, collacteus, collactaneus, conseruus, cognominis, cosanguineus, coepulo,cohabitator,confabulator, conger ro coniunx,concolor, consonus, & eiusmodi reliqua. Series praedicamen. litatis. Qualitastitu. X X IIII.
Formae attinens Materiae attinenS Qualitas sormae attinens
Affectio Natura insita Facilὸ di mobilis Habitus Dissiculter dimobilis Spiritualis Habitus spi- Corporalis
Intellectualis Moralis Habitus in-
Theoricus Practicus Habitus in-
tellectualis Theoreticus. Conclusionis
353쪽
Logice Activa. Adminiculati ua Non disputatoria Contemplativa
Disputatoria. Dialectice H e Dialectice,Platonis diaIectice,Chrysippi dialectice.
μὴ sunt primae speciei ualitatis. Regula. i. Tιιμἰ.xx V. O Muis dispositio& habitus corporalis est in pri- .mo sinalitatis genere,ut calor,frigiditas, sanitas,simitas, caecitas,candor, nigredo, fuscu, robur,aegritudo,morbus, S eius species,ut febris,paralysis pleuritis,podagra. spositio, tuae & affectio dicitur,& latius accipitur S praes quot modi, sus. Primo modo est qualitas ad bene maleve operandu dicatur. ac litisita. Secudo est qualitas ad bene maleve operadu ac , abitus. quisita, perfacile a subiecto dimobilis. Habitus est ad operandu coparata qualitas dissiculter a subiecto dimobilis. Ogula secunia. Tιtulus X x v l. OMNis habitus intellectualis est in primo genere Qualitatis . Habitus intellectuales sunt quinque, quibus Habitus in- semper assentimur uero:Sapientia , Intellectus,Scientia, itellectit te Prudelia,& Ars. Duo,quibus modo uero ait entimur, modo falso: siint autem opinio & suspicio. Sapientia est habitus cognitiuus Dei & diu morum. Intellectus est habitus. Intellectus. primorum principioru cognitivus. Scientia est habitus co Scientia. clusionis per demonstratione acquisitiuus. Prudentia est Prudonu/recta ratio rerum a nobis agendarum. Ars est recta ratio reru a nobis essiciendaru. Opinio est allensus rei ualidior. suspitio. Suspicio est assensus rei minus ualidus. Scientiarum igitur & artium nomina in hoc genere collocantur. Grammatica, Dialectica, Rhetorica, Arithmetica, Musica,Geometria, Astronomia, Physice, Ethice, Metaphysice,Poetisce,agri cultura, militia, lanificium,& id genus alia.
OMNE s habitus morales, id est,uirtutes&uitia sue - . Z i in hoe
354쪽
I o A N. M V R M E L .et iln hoe primo genere Qualitatis, ut iustitia,iniustitia, sortitudo, audacia, timiditas, liberalitas,auaritia,prodigalitas. A Theologis nostris ponuntur etiam in hac specie habitus spirituales infusi, ut sides,spes, charitas,& id genus uirtutes supernaturales item habitus concreati, ut i pecies iatellectuales, & rationes angelorum mentibus concreatae, sed huiusmodi habitus non capit definitio a ueteribus Peripateticis data, nec mirum, cum illi uerae religi onis ac sapientiae expertes id genus habitus non nouerint. inare malim eos reponere inter Qualitates praeter hic quatqOegenera apparentes: aut aliam tradere habi tus finitionem, atque uulgo datur. Nec mirandu uideatur, quod dixeriminalitates praeter haec quatuor. genera apparentes. Na,Seuerino Boetio interprete, Aristotelis in praedicamentora libro haec uerba sunt. Et fortasse alij quoque apparebuns inalitatis modi, sed qui maxime dicuntur,re tot sunt.
Quarta regula. Titulus xxvij. . .
NOMINA magistratuum & dignitatum sunt in hoc primo genere inalitatis,ut pontifex, episcopus,sacerdosi rex, consultor, praetor, censor, aedilis,& id genus reliqua. Pauper ite, diues,fortunatus, infortunatus,beatus, felix, miser, nobilis, ignobilis, honoratus, gl0riosus,&huiusta
di nomina sunt huius speciei. De se, quae sunt secundae speciei Qualitatis ,
RHgula prima. Titulus xxis. OMNIS nat iratis potentia uel impotentia est in secudo genere qualitatis. Naturalis potetia est inalitas ad bene operandu innata, ut salubritas,durities. Naturalis impotentia est inalitas ad male debiliter ue operandu, aut a dyatiendu innata,ut insalubritas, inollicies. Trapetuntius autem in dialedicis, Naturalis inquit)potentia, uel impoxentia, dicitur ii is quaedam insita, uel imbecillitas, qua facilius quicqua aut aegrius uel pati, uel agere natura potest, ut duru, molle, ualet idinarius, robustus,& quae huiusmodi sunt natura insita, non aduentitia. Haec ille:Vires igitur naturales planetarum, siderum, elementorum,animalium,
Plautarum lapidum,& caeterorum sunt huius generi N.
355쪽
M N E simpliciter speciei proprium est in hoc secuti in xisibile,flebile,discipline iustepit iv,hanibal latrabile,mugibile,ginibile, & eiusmodi a
. Regula tertia. Titulus xxxi.
est huiusdecudi generis.Animae potentia uis est eius, qua alicuius operis est effectiva. Eiu. quinque sunt genera, ut haec subiecta indicabunt. Alendis Augend; , . Vegetabilis 3 Minuendi 2 Generandi
Auditus Odoratus Gustus Exterior s
t sesus comuniῆIntetior o I m Pn Glo Existimatio Sensitiva Potentia .
Appeiitiua I Cupiendi Memoria' ἰ Irascendi, i Volendi
Componendi Diiiidendi Ratiocinandi Contemplandi Consultandi r Agens
356쪽
. I o A N. M V R M E L . Non ignqrandum est ab Avicenna, Alberto Magno, leplerisque aliis poni quinque sensus interiores, sensu in comunem, uim imaginatiuam,existimatiuam,phantaliam, memoriavi. Ab Auertoi uero,Thoma Aquinate,& Marsilio F cino in libro de Voluptate quatuor duntaxat, uim exiitimatiua a phantasia non separantibus. Nicephori hominis alioqui praeliantis doctrinae opinio neutiqua mihi probatur, uisum & caeteros sensus ponentis in ea qualita tis specre,quae dicitur Habitus &affectio.
Titulus XXXI I. OMNis passio & passibilis qualitas,est in tertio genere QSalitatis.Passio ut hic accipitur qualitas transiens,quae sensui passione infert, aut quae a passione insertur, ut rubor ex uerecundia, excandescentia ex ira, pallor ex timore,ira ex cotristatione. Passibilis qualitas perm nens,quae sensui passionem inseri,aut quae insertur a passionibus,ut dulcedo,amarities,albor nigror. iP A s s r o modo est actionis affectus, praedicamenta quidem ab alijs distinctum,ut calefieri,in frigidari: modbest qualitas transiens uel animae, uel corpori ex passione innata, & res quaedam media inter passionem & qualit item,qualitas inquam inchoata & imperfecta, quaeq; non potis est subiectum denominare,ut ira ex contemptione,
erubescentia ex uerecundia . iSecunda regula . . Titulus.. J XXIII.
OMNis qualitas sensibilis in hoc tertio genere collocatur,ut color album, nigrum,flauum,lividum, puniceu, purpureum,uiride,caeruleum, nus,vox, murmur,crepi tus, susurrus, si repitus,fragor, sibilus, echo, odor, sapor, dulce,amarum, pingue, salsum,acre,austerum,aculum,acidum, calidum,frigidum,tepidu, humidum, siccum, laene, asperum,grati eue. Tertia resula . . . Titulus XXXIIII .P A s s I o N s animae,quae & affectiones,& perturbationes dicunturi a qui biisdam in hac tertia specie collocaturaacobu* aute faber Stapulesis,homo doctissimus,& de optimis
357쪽
optimis stliclijs scribendo meritus optimὸ, ponit eas in praedicamelo passionis: nos supra medias elisi diximus inter Passionem & inalitate.Stapulensis Aristotelis uerba pensitat illas passiones aientis,Qualitates minime,pensi tat & originem earundem, S cutita loquar fluxitatem. Illi autem rem putant passioni superadditam, & si non Qualitatem perfectam, at semen & elementum Qualitatis, undeqi si accesserit permanentia, facile possibilis litas coalescat. Passiones animae duodecim Egidius Romanus,& alij neoterici ponunt,amorem, desiderium, odium, abominationem,delectationem,dolorem seu thristitiam, spem, desperationem,audaciam,timorem, iram, segnitiem. His addutur a quibusdietelus,gratia, nemeusis, misericordia,inuidia, erubescentia. Nonnulli species quoque rerum tum sensibilium,ium intelligibilium & passiones appellanr,& in hoc tertio genere qualitatis repoliud. De dis quaesunt quartae speciei datisati .regula prima.
O M i s fgura,& circa unumquodque eonstans sorma, est an quarto genere inalitatis. Seuerinus Boetius figuram & forma hoc modo separat, Figura, inquit est triagulum uel quadratum: forma autem ipsius trianguli ueI quadrati quaedam Q litas. unde etiam formosos homines dicimus. Figura enim quaedam uel pulchrior, uel mediocris, uel alio quodam modo constituta qualitas forma
nominatur.Figura cut Geometrae definiunt) est qu,sub
aliquo uel aliquibus terminis continetur .sub aliquo quide, ut circulus: sub Aliquibus uero,ur triangulum i qu dratum. Nicephorus inter figuram & formam holui pi-men tradit. pigura dicitur talis expressio & linearis es cito. Forma extrinseςus promines doloris qualitas, idea, ct informatio.& interpolata coloratio , & si inplicite '
sis quida iniecta uisui, superficiei sorma. Sut qui figura in
rebus in animatis accipiat, ormam autem in rebus animatis . Alij porro tigilia quidem fastigio e cedenteus forma uero supernam suel fici edi uocat.Hactenus Nicephorii . I Z secunda
358쪽
ι , I O A N. M U R M A L. ISecunda regula υ ι Titutis XXXVI. - , OMNI s qualitas circa quantitatem consistens,est in hoc quarto genere,ut paritas & imparitas circanumerurrectitudo & curuitas circa lineam:concauum,convexum,& planum circa superficiem:teres,rotundum,orbi culare, turbinatum,pyramidale, quadratum, trigonum, tetragonum,pentagonum,circa corpus. Series praedicamenti actionis Titu&ι xxxvν.
in intellectu Extra intellectum Intellecti'. ' Simplicium ap- Non simplicium prelieissiua apprehensiva. simplicium apprehensio. Ilaec simplicium apprehensio,ista,illa. tm ys, quae sutit in praedicamento Actionis, gula.
Titulus xxxvH. O M N is dictio significans agere, est huius praedicamenti,ut calefacere, gefacere,humectar siccare, intelligere,appetere,uideri,audiri, olfaci,gustari,tangi, sentiri . Series praedicamenti Passionis. Titulus i xxxis . . spiritualis Corporalis. . Pasio spiri tualis i . .
Partis brutae Partis rationalis..' . Passio spiritualis
densitiuae t Appetitiuae Passio sensus . . Exterioris Interioris
359쪽
DE PRAEDICAMENTIs Ist Passio sensus
Ab re uisibili Non illata ab re illata . uisibili visio IIaeeuisso, Ista uisio, Illa uisio. .
Dedis , quaesunt in praedicamento Taspionis, gula . Titulus XX. O M vis dictio significans pati,est huius praedicameriti, ut ad intelligendum agi,delectari,contristari,irasci,sentire,uidere,audire,odorari,olfacere,gustare,tangere, dementari,doceri,tiri,secari,calefieri,frigefieri, humectari,ficari, discere, sperare, metuere, & id genus reliqua. Scire uero est in praedicamento Qualitatis. Series praedicamenti Vbi . Titulus XL r.
Commune Proprium Vbi commune Extra aquam .In aqua.
Vbi commune extra aquam Vbi commune Extra ciuitatem
sub tecto in ciuitate sub tecto Sub dio In loco sacro sub tecto in In loco prosans Publicola a disciό Soeratis,
loco profano In aedificio priuato Privato . i. In domo Platonis, Descriptio Vbi, ex Trape runtio. Titulus XLII. V 3 r, est quae a loci circunscriptione procedit, corporis locatio.Non est enim idem locus & Vbi . nam Locus est
360쪽
z IOAN. MVRMEL. est in eo quod capit,Vbi uero in eo quod circunscribitur De ji,quae sisnt in praedicamento Vbi , R Dia .
O Muis dictio significans in loco, est in praedicamento Vbi, uti digni, in aere, in aqua, in terra , in urbe, in agro, in eremo, in uilla , in templo, in theatro, Roma Athenis , in Academia, in Lyceo, domi, militiae, humi, ruri, hic , istic , illic. Series praedieamemi Quando. Titulus x LIIr.
Praesens ' Non praesens -inando non praesens 'Praeteritum Futurum 3 Quando suturum
futurum turumi Mox Hoc mox Illud mox, Illud mox. Descriptio quando,ex Trapeuntis . Titulin xLV. v A N Do est,quae relinqui tur ex tempore rerum eε sectio. Id diuiditur in praeteritum , instans, & suturum , quamuis nihil horum silmam cum haec tria tempora sin quando tempus non est, sed affectio rei, quae suisse , uel esse , uel sutura dic tur. De iis,quae sunt in praedicamento quando. 8sgula. DUX LYi-OMMis dictio significans in tempore, est in catego ria inando, ut hodie, heri,nudiustertius, superiori mense, superiori anno, mane, 'meridie, uesperi, cras, Pe rendie, olim, quondam olympiade centesima, anno ab urbis origine quingentesimo,anno a Virginis partu supra