De dolore Simonis Portii Neapolitani liber

2쪽

VIDIO PHILOSOPHO

R A CTATIONE ML Dolore a nobis tibi s rem Iam Gaepe det berna pro ximis diebus, cum ab illisphil ophiae nodus publice explia

an Is uacaremus , at olus-mus, m tibi mittimus. Eam

ut neg raram fore omnibus arbitramur , qui Medicinam cum P sicispraeceptis coniungui .ira liberatissimam, quic nostra legere ain siles. medicinam ita tractas,ut a philosophia rationes , non secus,quam a sensi experimenta petas. Qua in re, non potui non probare somper iudicium euum sin eoque non modo , urtui e perγἐ as, si etiam, ut aud tores tuos insimas 'uemadmodum antea fecissθ re hομror atque obtestor. docent enim philosephi uiam non iam ad animi sed ad corporis etiam asse Eus Egnscendos ,L nandosque necessariam.quod uel nostro hoc opisculo intelliges: ubi, cum dolorim definiemus, uel eisdem,aut c.tucas, aut generationem expiscabimus; quam An os ambages, quot ineptias attulerit Iunior usignoratio Philosophiae, aperis 'sime demon trabitur. Vale.

VI DO

3쪽

DE DOLORE, SIMON A

PORTII NEAPOLITA

NI LIBER. Qia nomine Doloris inte garuici quomodo eum

Graeci exprimant. Cap. I.

V M Institutum nobis sit

de Dolore tractare ἔ op rae pretium est, quid sit dolor,& a quibus causis oriatur, explicemus: Si antea quibus vocabulis, tum a Graecis, tum a Latinis nominetur tradiderimus. Graeci, in fingendis nomiria nomina posuerunt, λυ- - νον-γεδ-x, αειαν ιηυνεν:&ώπιν etiam ipsum aliquando appellarunt.quod,& Hippocratem,& Platonem secisse testatur Galenus primo de Syinpt.causis, & septimo de Placitis Hipp.& Plat. Latini, non seldm dolorem,&molestiam, sed interdum quoque

laborem nominarunt. Contra quos Cicero aestuar, docens diuersum esse laborem a dolore: idem tamen translatione usus, laburis vocabulo dolorem aliquando signis cauit Sed haec Grammaticis relinquantur, ct concludamus praedicta nomina non modo a Latinis, verum etiam a Graecis varie usurpari. Aristoteles tamen frequentius corporis dolorem sinoe dicere consueuit.Vnde in opere de Generatione animaliu

4쪽

eum dolorem,quem mulieres in pariendo experiuntur, νον appellat. in Proble mat. quoque dolorem capitis, τονον nucupauit. Licet sexto Topicorti, dolore corporis definiens, usus sit nomine septima sectione Problematum mente doletes, σαώαλγ-

ας δαιάος dixerit. sertasse, quὁd apud antiquos poetas , αὐδάν pro dolore corporis magis, quam animi usurparetur; haec uti inuicem distingueret, addidit mente. Sed ciam dolor affectus communis sit animi, ct corporis: nos , in nostra hac disputatione, de comporis dolore verba facere instituimus. De animi autem aegritudine & dolore pertractare munus est philosophi moralis. quamuis de hac animi molestia Galenus libro de Curadis animi morbis per belle disseruerit : eiusque doloris praecipuam causam insatiabilitatem esse docuerit, quae ita nos torquet,& rationem subiicit, ut omne vitae spatiu cum molestia transgamus. De eo itaque dolore, qui laeso aliquo scnsus instrumento, nos afficit, agere decrevimus: qui etsi possit omnibus sensuum instrumentis accidere, maxime tamen tacui hic acerbus sensus percipitur. Lare in caeteris sensibus ea quae mare afficiunt,mole 'ias potius quam dolo ies nominarem , ut paulo Inserius quoque adnotabimus. At quoniam de dolore tactus, luculenter Galenus disseruit, Platoncm atque Hippocratem sequutus, operaepretium erit illius sententiam , ct communes locos, in quibus de dolore suam opinionem explicauit, afferre. prospicereque an simul consonent, vel inter se dissideant, ut censent, qui gratis ipsiam reprehendere consueta uerunt. Primo igitur Galenum audiamus, qui longe minus a veritate dissentit, quam caeteri,qua eum s

quuti sunt.

. di

5쪽

sIM CNII PORTIC LIB.

GAlenus, cui in Medicina primas dederunt, ii

enarratione Hippocratis de Ratione victus in morbis acutis ; di in primo de Element. Iuxta sententiam Hippocratis, quaedam de dolore habet, ex quibus, ea , quae ad doloris desinitionem explicatadam maxime conducunt, colligimus. primum illud est, quod nihil dolore aiscitur,quin prius sit passi nibus obnoxium . nihil enim dolere potest, nisi comptas,ut Gi eci dicunt πιδητμον hoc est passibile, ut probe Hippocrates libro de Natura human. scriptu reliquit. Quare, si ex atomis corpora constarent quoniam, & minima sunt, & impassibilia ) neque corpus ex iis coagmentatum passibile esset, nec utique doleret. Alterum est, ut id, quod dolet, non sit caloris expers, et senses; cuiusnodi sunt cartilagines, ossa,& ligamenta. Huic accedit, ut consertim,&totus simul, quod Graeci dicunt ἀθιοίς senses fiat. Postremo, ut sit symptoma. At affectio prpeter naturam , violenta, & a sensu aliena. hac enim particula, dolor a voluptate dii tinguitur; cum & ipsa conso metur sensui: licet in alia voluptas cum dolore conueniat, quod ambo consertim sant. Hinc explicatur nodus, cur, cum generatur qualitas aliqua membro consorinis & illi naturalis, etiam dolemus, s subito generetur Quanuis enim qualitas genita, membro illi sit naturalis: modus tamen, quo gignitur, cum subitus sit, est illi praeter naturam . quoniam Natura stabitas mutationes, ab uno extremo in aliud,non facile sustinet, &ob id dolet. Hoc quidem aperti si imo exemplo docuit Galenus II. de Loe. affeci. p. IIII.& XII. Method. cap. VII. sumpto ab iis , qui hye-'

6쪽

me per nivem iter faciunt, quibus maxime digitoruextrema rigent, ac frigescunt:& si ad ignem propius

admouerint, intolerabili dolore torquentur, praese tim ad unguiu radices, qua parte neruulus est,acriorem sentiendi vim praebens. Huius doloris caiisana

ibi reticuit Galenus ; sed non aliam esse existimo, quam ipsum frigus, quod ut contrarium calori renirenti,contraque contendenti,pellitur in profundum s ibito; unde ex ea intemperie repentina comprimuntur partes,& sit solutio continui, ac dolor; qui si senum calefierent, excitaretur. Verum intelligere oportet id fieri, cum summe frigescunt partes ; ali rui si remissius refrigeraret, vel non sentiretur acris olor, vel nullus. Itaque ex his colligimus conditiones quatuor, quae, ut excitetur dolor perquam necessariae sunt. Prima, ut corpus sit passibile : Secunda, ut sentiat: Tertia, ut subito ac violenter mutetur: Postrema, ut ea alteratio praeter naturam sit, ac sensui inimica.Sed ut absoluta doloris ratio colligatur; genus, Utpote a quo omnis persecta ratio prosciscitur, inquirendum est. Qua cunque a Natura in corpore fiunt; ea sunt vel actiones, vel passiones, vel facultates: ita enim in fine tertii libri de Coclo,' VII. Ethicorum Aristoteles corpora naturalia a seni uice discerni differreque docet. Itaque cum dolor naturalibus corporibus accidat: necelle est eum ad aliquod ex tribus his dictis generibus reserre ; & aut sentiendi facultatem, aut actionem, aut symptoma eorum esse. Galenus II .de Locis affectis, ubi doloris,& volupta in diffinitiones in uestigat, Dolorem tristem sic n- sum ait esse : Id quod Ciceroni etiam placuit, qui asperum ,&molestum sensurii eundem nuncupauit.

Ceterum sensus que Greci dicunt,duo apud

7쪽

Graecos,& Latinos signiscare receptum est,& amonem,& facultatem ; quare dubitare possit, quo pacto in ratione doloris accipiatur.Constat tamen accipiendum esse pro actione, & non pro ipsa potentia, quod vel ex Galeno patet, qui in primo de Sympi

matum caus Dolorem esse ait, non in re, quae facta est, sed cum fit: ita,ut si actio, & non qualitas,pr secta. verum prosciscitur aliquando a dolore praua quaedam intemperies: ipse tamen ratio doloris , est rei contrariae sensius.quod Avicenna Galenum imitatus,probauit:& idem ex causis quas Galenus posuit,

aperte demonstratur. Nam , quae concutiunt, quae

tundunt, quae pungunt, quae diuidunt causas esse doloris affirmauit: ita, ut ipsum in actione consistere senserit. Est enim sensus alterationis, hoc est perceptio alterationis, ut septimo de Placitis Hippoc. &Plat. non longe a fine demonstrauit.Nam si quis dolet , afficitur praeter naturam. Itaque perceptio se sus, & non facultas, erit dolor. Quamobrem non

sunt audiendi, qui sub qualitate Disibili tanquam

sub suo genere reponunt; si rem ipsam ad veritatis lancem appendamus.sensus enim passiones sensitivi, esse Aristoteles docuit : cui aliquando Astipulatus est & Galenus. Et quanquam vocabulum, θος apud Graecos ambiguum sit, & pro omnibus accidentibus usurpatur et nos tamen passionem nunc intelligumus, pro illo alterari, ac mutari, ut ita dicam via qualitate passionem inferente secernamus. Quam brem actiones Tristes ac molestas propriὸ passiones dicimus; quomodo secundo libro Metaphys A Gstoteles pasisiones accipi demonstrat. Itaque clim d lor si tristis sensus consertim factus , aut sensum s

quatur cvt paulo post demonstrabimus ex Aristot

8쪽

lis sententia nulla ratio passibilis qualitatis in eius definitionem ingreditur. Adde, quod dolor innumerum sensibilium adscriberetur,& quide proprie sem sus tactus , si passibilis qualitas dici posset. Quinim

mo , concluderemus dolorem,cum si sensibilis,assiacere sensum: & dolorem facere. sicque ulterius esset quaerendum, an dolor, qui a dolore proficiscitur, alium dolorem inferret. quod si daretur, iterum de alio quaerendum;resque in infinitum protraheretur, multaque alia sequeretur absurda,& medicis,ac philosophis repugnantia . Igitur dolor passio est,& non qualitas passibilis, estque affectus sensus, eadem ratione. nam cum dolor inter symptomata connumeretur, quae sunt actionum accidentia, seu noxae: iure& passio ipsa pro subiecto accidentis accipietur , &maxime actionis sensus tactus .fepe enim usu venit

philosophis,ut formam pro subiecto intelligant.nam album, pro homine albo: &,ut more istorum loquar concretum accidentis, & pro forma, & pro subiecto intelligere possumus, velut Averrois quinto Meth.

XIIII. & primo Phys docet, & ego paulo posti

lius explicabo. in hoc enim omnis disceptatio inter Galenu& Aristotele versatur; An dolor sit actio sensus,vel aliquid seques actione.Galeno quide placuit idolorem actionem esse: attamen ei quis se obiaciat, neget l. dolorem esse actionem, iuba sit tristis actio, perinde ac si hominem mortuum,hominem non esse affirmauerimus. nullam etiam interse similitudinem habent, quandoquidem mors omnem hominis r tionem perimit aeterum res aliter se habet,nam moelestia, quae in actione percipitur, non priuationem actionis, sed eiusdem symptoma notat. idque ex a

lino quoque colligitur, qui primo de Sympia causist

9쪽

ti .

quoddam esse commune,iam doloris,quam voluptatis, demonstrat, nempe subitam mutationem. Si d lor & voluptas, perinde, ac homo mortuus , & Vivus inter se dissiderent; non conuenirent utique in actione , aut mutatione: quod aequivocis nulla communis coueniat ratio. Quare si subita acitio tam dolori, quam voluptati communis est; tolli nullo modo potest, quin dolor sub actione comprehedatur. quia tamen voluptas pemctior est,idcirco primo actionis nomine nominabitur, deinde dolor. Definitio igitur doloris iam suum genus inuenit. est enim dolor sensus,atque ille asper . Nec opus est addere anim iis , Ut quibusdam placuit . cum enim dico sensum, animalis rationem intelligo. Additur huic defininitioni, Consertim factus; quo dolor,& voluptas ab aliis distinguatur actibus,qui sensim fiunt. Caeterum quia haec ratio voluptati quoq. conuenit. quod ipsa quoque subito sat,adiicienda est alia particula, Pr

ter natura siue molest us: ut per eam a voluptate sepa retur. Ita, ut dolor sit aster sensus, praeter naturam, ac subitus: voluptas vero,sensus blandus,secundum naturam, simul genitrus. At ne se quidem definito dolore contenti erimus, quamuis quid sit exposuerimus: nisi caulam quoque addamus, a qua sat. quoniam dolor est accidens, in opere consistens : quo perempto, perimatur accidens. Decet igitur poner: agetem causam, vel causam sine qua non .h c autem erit, mala intemperies , soluta continuitas. Tora itur ratio hoc pacto componeda est, Dolor est senisus asper , praeternaturalis, confertim factus a mala temperie, cum solutione continui . . Haec sane ratio& quid , ct propter quid explicat, quam conflat Q-la positione a demonstratione differre.coniugit enim

10쪽

eum conclusione principium. Videmus autem eiusmodi definitiones Aristoteli frequentes esse, in quibus additur causa faciens: ut sextoTop. ubi Dolorem definiens, addit causam do oris: Est inquit pasito animalis facta ex distantia partium praeter naturam, sic quarto Meteor. ubi concoctinem definit esse perseianionem factam a calore; apponit calorem, quae est causa faciens concoctionem; ita quoque Lunae eclia psim esse priuationem luminis Lunq, ex interposti ne terrae inter Sole,& Luna explicauit Philosophus. Neque enim inutiliter efficiens causa in definitione elusimodi operum, quae ab agentibus causis fiunt, &ob iisdem conseruantur, apponitur. Ob id Aetius

Galeni sectator no contem nedus adiecit causam efficientem. Cdm inquit Lia. μῖν cxis isti, αθροαμ βολυψ α Φς, Μ μλετη-Interpres Latinus hu loci , inquit, Dolor est repentina temperamenti mutatio, & futura solutio continui. Sed verbii μελέra peruerse vertit & obscure. quid enim, quaeso,futura solutio continui significat quare mea quidem sententia, sic verti debet. & intelligendo solutionem

continui, ac si diceret, non solum est mutatio temperamenti, sed cum intelligetia solutionis continui: quoniam dolorem in corpore cotractum a causa intrinseca descripsit Aetius. Propterea animaduertens doloris duplicem esse causam, ut pluribus locis adnotauit Galenus; unam extrinsecam , quam dixit esse

ictum, fracturam , contusonem,caeteraque eius generis, quae sensui est manifesta:& alteram intrins cam, quae ratione comprehenditur, & est immoderata intemperies: hanc doloris causam Aetius nobis explicare volens, inquit: Dolorem esse subitam temperamenti mutationem, meditationemque soluti