장음표시 사용
2쪽
DR EI PHILOSOPHI IN TREsLIBROS DE ANIMA ARISTOTELIs
4쪽
IOANNIS ALEXANDREI PHILOPONI PRO OEM IN IN LIBROS DE ANIMA
V M nos de anima sermones audituri simus .de poteritijs ipsus animae primum dicendum est, quot scilicet in partes diutibuantur, S qua
sectita sit Meinde quot antiquorum de illis opinionessuerunt,& inter hae ueram de illis Ooinionem in diuisone seseere. Primum iei- animales potentiae in duas partes diuisionem suscipiunt ipsarum nanque aliae lunt rationales, aliae uer rationis expertes,atque harum utraque rursum dupliciter diuiditur . earum enim quae ratione utuntur,partim sunt uitales,&appetentes,partim uero cognoscetes. eodem quoque modo diuiduntur ea cluae ratione carent. Rurius aute quae rationis, S cognitionis sunt animales potentiae trifariam diuiduntur, alia. n. quae da est opinio,alia cogitatio,& alia intellectus. opinio igitur ipsa uersatur omnino circa ure, quod in sensibilibus est ipsum nanque cognoscit illud. ii scit, et omane album est disgregatiuum uisus,quodque est omnis homo bipes. Veruntamen cogitabilium quoque condusones absque ratione cognoscis,illud: n. scit,* anima est immortalis,quare autem sit immortalis anima, ipsa nescit opinio nanque illud cogitationis in opus,
opinionis uero hoc solum scite et est . Q lapp opinio ea est,quae S uniuersale in sensibilibus, ct cogitabiliuconclusiones cosnoscit. Vnde S Eleates Zeno in eo dialoeto,qui Sophissa inscribitur. pinionem ipsam bene diuinit, cum eam ipsus cogitationis esse extremudicat, nam cogitatione ratiocinante quod anima stimmortalis pia opinio conclusione accepta hoc solun uit,qi immortalis est. At cogitatio est ueluti uia q-dam transiens a propostionibus ad conclusiones, eκ quo etiam nomen ipso 1 - cogitationis traxit id uidelicet cogitatio quaerit , unde in q, anima st mortalis. deinde eκ his.quae magis aperta sunt, cis piens,ad illud quod exqui litur,transit,ita dicens, anima ipsa spote mouetur luod per se mouetur, & semper mouetur,hoc immortale est, anima igitur ipsa est immortalis,N hoc quidem cogitationis est opus . lntellectus uero munus est applicationibus simplicibus, atque ita melius si per demonstrationem, in rerum co
gnitionem uenite . Quemadmodum. n. sensus Occuse
rens fortasse albo,uel huic figurae melius habet eius cognitionem,quam per demonstrat ionem no .n ad haec
indiget syllogismo,qui hoc album esse demoliret,sed simplici applicat ione hoc ipsum cognoscit eodequq que modo intellectas ipse intelligibilia simplici applicatione melius, quam per demonstrationem cogno-stit. Intellectus autem operatio in hisce solum uers tur,quibus in summitatem purgationis,& sciem iis inueniendi secultas data est,quaeque per purgatiuas uirtutes absque imastinatione,& sne sensu operari consueuerunt, quia Lilicet est intellectus habitus animae pet se ii,smus. Vnde Plotinus de eodem dicens inm. Quicunque operatus est aic ipse, quod Io dico .c gnoscit,quasi stat us hic neque uerbo possit interpretari. Versatur igitur intellectus circa intelligibilia qui Timaeus distiniens dicebat esse intelligentiae cum rone comprehens bilia . Cogitatio aut circa cogitabilia
uersatur opinio uero circa opinabilia,qus quoque opinabilia Timaeus explicans agetis opinioni cum sensu irrationali opinabilia esse. harum uero potentiam ordinem primum tenet intellectus, ultimum pinio, medium cogitatio, quae nostrae animae familiariter eo iuncta est,qῆ quoque in uniuerso medium ordinem tenet,& per hac ipsam dico aut cogitationem, ostra amma in intelligibilium contemplationem reducis. Aquidem nostrae animae persectio est. Quia uero simul cum sens bilibus nata est,& connutrita anima nostra, ob eam, quam habet cum sensibus consuetudine .lion
potest in contemplationem intelligibilium. atque immaterialium seipiam reducere. Verum sibi id persu det illaque esse corpora, tabere magnitudines, de qcunque sunt in senstibus,ibi etiam ea imaginat. Quare Plato in ph done dicit hoc esse omnium A sunt in nobis disicillimum qi cum paulisper a corpore tracti
otium nacti fuerimus contemplationiq; diuinora ua
care uoluerimus imaginatio ipsa intercides nobis perturbationem mouet, ct facit nos suspicari deu ipsum corpus esse,magnitudinemque& feturam habere, eaque nos de Deo absque corpore,& sine figura intelliiseere permittit. Quare oportet animam ad sui peis hilonem tendentem, primum per cogitationem Opserari, quae quod amodo rerum media habet talia autem sunt cogitabilia qualis est anima nostra, ct contemplatio de ista necnon mathematica, quae immateriale lint essentiam quam ius substantiam nequa j,ut ipsa postqconsueuerit in iis agere sne materia hac uia progesa ad ea.quae perfecte sunt a materia separata diu tita dico secedat. Vnde etiam plotinus Dii cantur in litit iuuenes per mathematica ad consuetudinem naturae in corporeae. At uero si quandoque cogitatio de intelligibilibus ratiocinatur,no tamen per se,sed intellectui complicata id facit.quemadmodum quoque de senstibus imaginationi coniuncta ratiocinatur. huius igitur intellectus eis non multi sumus participes,uestigia tamen quadam huius atq; simulacra sunt in nobis tras. posita,eae autem sunt coes animi notiones,quas multo melius absque demonstratione, quam cum ea pic-rique omnes cognoscimus, ut haec, quod eidem rei
aequalia sibi inuicem aequat ia sunt: q, si ab aequalibus Ioa.Gra. super ala. A ii
5쪽
aequalia auferantur .reliqua fiant aequalia: ir,in omnibus aut est assismatio .aut nefatio. U. Omnia bonum cupiunt.& alia,quaecunque iunt lis limitia . non n ad horum iaci edam fidem pparationis indigemus at haec
θά, si per applicatione primum iacta melius quam peremtonem cognoscimus. hae igitur cora animi notiones inuemadmodum diximus per omnia procedentes ipsius intellectus manifeste timii lacra sunt Quemaadmodum intellectum ipsum scientiae principium uocant, quo intelligibilia cognoscimus, de quo Arist. in
demonstrativis contra eos,qui non esse scientiam putabant,exponebat ita, non solum esse scientiam dicimus,uerum etiam principium scientiae, quo terminos ipsos cognoscimus. appellat uidelicet terminos ipsas cora animi conceptiones,de terminos,qui sunt in syllogismis oportet enim et omnis syllogismus a comunibus animi conceptionibus principium habeat,quae
quidem ueluti dictum est) ab intellectu ueniunt ad
nos nanque scimus absque demostlatione, quod hoc quid est homo, aut anima, aut aliquid istiusmodi, uel intelligibilia ipsa terminos dicit,ut fines eorum, quae cunque sunt, terminus nanque est ut inquit geome, tra qui alicuius finis est principiti igitur scietii iae esse intellectum dicit, quia p ipsum coes cogitationes habemus , unde cogitatio uelut a principiis scientificas demt nes facit. terminos uidelacet intelligibilia dicit, quia sunt eorum,quae sunt. extrema . dicimus igitur, inquit .esse intellectum, quem scientiae principium uocauit.quo quidem intelligibilia cognoscamus, haec. n. sunt termini ut fines. At quaerere dignum est, 'm dicebamus opinionem ipsam ipsum quidem, quod, scire, ipsum uero,cur, ignorare dicebamus quoque uniuertate ipsum in sentibilibusanecnon cogitabiliu condiasones non ignorare,dignum est,inquam, quaerere
unde si opinioni cognitio haec uniuersalis in sensibilibus. quo enim demonstrante quod omnis homo si bipes dianc ipsam conclusionem accipiens totam sibi illa habet quemadmoduni etiam in cogitabilibus ipsi cogitatione demonstrante quod anima est immoris talis , conclusionem ipsam accipiens opinio retinet, neque enim huiusce rei cogitatio demonstrationem
fecit. huiusce, inquam, quod est omnis homo bipes, quodque Hinnitus est omnis equi propitu uel tu tu Lmodi quaecuqtie alia neque . n. seri id potest,ut eN particularibus uniuersale credatur, id. n. dici non potest, Q Xanthus, Balias,& alis equi qui sunt aut hoc ut illo in loco,quadrupedes sunt,ideo esse oes, neque qae hic aut ille Aethiops niger est ob eam rem s omnem
esse Aethiopa nigrum . . lanisellii m est igitur ipsam
cositationem nequaquam lensbile demourare,multoque magis etiam patet neque imaginationem, neq;
sensum illud haud quaquam facere,quod qn hisce de
rebus dicemus, perspicuum erit, tranque harum una
quaeque particulare aliquid cognoscit. Unde iis opinio sensibilium cognoscit tale dicimus id ut phirimuposse fieri ut cogitatio in sensibilibus uniuerialiter ratiocinetur, quemadmodum iacit in astris Aristo t. quicum uellet ea esse sphaerica demonstrare, una re, luna
scilicet id credibile fecit dicit enim, quod ea quae eiusdem substantiae sunt ut in uno se habentisa in omniabus ut sint necesse est. astra aut Somnia eiusdem sub. stilitiae sunt, lunam uero sphaericam esse demonstratum est,ideo id patet,quod alia quoque astra sphstica
erunt possunt etiam otii sumum uidentia umentati
quod ibi sit imis, tibi fumus est hoc modo sumus est in hoc loco, sumus omnis est ex igne, igitur ignis est in hoc loco fortasse igitur sui ego dicebar seri potest
ut ipsa cogitatio ratiocine ur uniuersaliter quibusdam particularibus,& si non in omnibus Dico tam et anima ipsa rationis particeps in se rerum rationes coii substantiales habet. Verum quia demersae sunt in materia,sere' sunt obrutae,uelut in cinere scintilla la tet . quemadmodum istiur,cum quispiam cinerem aliis
quantulum fodicauerat scintilla statim tesplendet,ne que 4js.qui cinerem dimouit scintillam fecit, sed ea solum, quae erant impedimento abstulit, eodem modo quoque opinio ab sensu prouocata rationes eκ isten tium rerum proponit . similiter etiam magistros in ruiunt non nobis in animum inducere cognitione, ed quae in nobis ues uti latens est, eam ipsam manifestam facere iam si rationes rerum no essent in nobis, quo,cum quispiam praeter naturam rerum dissereret intelligeremusξ ut si .cum duos de anima disputantes audimus Aunc quidem contra iudicamus, atque argui
mus naturae rerum minime consonare, cum illo uero
conuenimus,& magis uera prosine fatemur. cur igitur iudicantes eorum dicta hunc quidem uera, illum autem falsa dicere assi aremus, vis ipsa rerum ratio
nobis inesset nonne perspicuum illud est, ς ipsi nos
per eas, quae sunt in nobis reconditae de anima com munes notiones disputantium uerbis excitatas iudicantes dicimus hunc ipsum uera ullum autem salsa ducere pari igitur modo S ipsam opinionem fatemur, cum Lilicet sensus didicerit hunc, atque hunc esse bipedem,pro uoratam anquam sensu recordari, Q est Omnis homo bipes, at comodius ea dicantur comi ines animi concepistones, S intellectus adumbrationes, o mnia enim quaecunque melius,qua per demonstrationem scimus ea , per comunem animi conceptionem scimus,quae uero demonstrationis indigent, ut a no his cognoscatur, eorum condusiones absque demons ratione cognoscere opinionis est opus, etenim sinerone scit ipsa quod anima est immortalis,qua re horti cognitio cum demonstratione est, neque melius qua per demonstrationem,quemadmodum sine demione id scimus Q omnis hominis risus est,pprau. Potetis uero alae,quae rone carent aliae sunt cognitiones de aliae
appetitus,dc uitaead ipsam cognitione sensus.& imaginatio pertinent. Sensus autem ab imaginatione dissert ideo cluia imaginatio intrinsecus habet cogniti
nem sensus uero ad ea quae sunt extra, producitur.
Sensus enim,quod adest solum, quodque.extrinsecus assumit, id cognoscit, at imaginatio sensibiliti sermas ab sensu captas pia secum ccifingit. Vnde ea uocat Aristoteles intellectum passuum. intellectum uidelicet,quia intus habet cognobile de id simplici applica,tione,quemadmodum non per praeparationem consequitur intellectus. Passuum uero iiocat, quia cum
impressionibus ipsus,neque sine sgura cognoscit, ea autem imaginatio dicitur fraece phalasia quasi quidast phalasa,imaginat io enim statio est imaginum nasque stant in ea,quae uisa sunt extrinseciis, uterque uero scilicet sensus,de imaginatio circa particulare exte ditur,et enim licet hoc album, non tamen omne albumdet. hoe autem disserunt inuicem,quod alter extrinsecus altera uero intrinsecus cognoscit, de ipsa quidei maginatio
6쪽
imaginatio quinque sensuum impressones amplectitur unus autem quisque sensus quod est propriumsbi sensibile illud cognoscit. Quae uero sunt appetitus,ti uitae,alia est ira.& alia cupiditas. At quispiam quaerere posset quid ita dicamus inter iram,atque cupiditatem dis onem fieri Quid .n nonne cupit ira eumcerore contra asticere, qui nos in moerorem compulerit 3 Quid etiam nonne ratio ipsa disciplinasque, &contemplationes cupit ad hoc igitur dico quod cupiditas ipsa magis coitermagisque ei iam proprie dici . quemadmodum enim dispositio 5 comuniter, & inhabitu dicitur,di adhuc proprie distincta ad habitum, se ipsa quoque cupiditas , cc comuniter in omnibus
animae potentiis, at uero magis proprie ad iram sepa, rata dicitur. Etenim ex quo nos huc prouidentia mist,ut ea quae sunt hic memus .nobis hane haereditavitem,quam coseruare nos uult,ipsa credidit, S ut hoc ipsum faciamus quoniam multa sunt, quae hanc haereditatem laedunt est enim fluxa atque corruptibilis natura nobis iram,atque cupiditatem dedit,ut illa a nobis laedentia repelleremus,luc uero, quod est fluxum, sussulciremus, eae igitur sunt, quae ratione utuntur,
quaeque illa virent nimales potentiae. Qua igit sunt
rationis δε ad cognitionem pertinent, eae diuisae sunt potentiae. Actiuae uero sunt uoluntasn electio.& ip a quidem uoluntas attinet ad solum bonum. sed electio ad uitiique refertur. Voluntas rursus ipsius per se est animae ronalis, electio uero irrationali coplicata est. Quando enim mira generationem ipsa anima est,
secundum uoluntatem solam operatur, propterea
quod est in solo bono, cum uero in generatione est, quia sibi complicatas irrationales potentias habet, ob
causis,quas dicemus,tunc implicata part i quae rationi repugnat electionem tenet . Quare modo P ratione, modo contra rationem stat atque alterum pro altero diligit. eae igitur sunt animae rationis compotes potetia,praeter has uero sunt.quas plantales uocant uirtutes, que sunt tres,nutricatio augmentatio,& gen
ratio/ntque ideo plantales, quia in plantis solae utinet enim stercorationibus,atque irrigationibus nutriu-tur,& augentur,suique consimilia procreant .vitis. n. deuite, di olea ex olea procreatur. tit igitur summa
tim dictum fit, di homines, ct animalia, ct uegeta sumus, ct eκ quo sumus homines, quas enumerauimus indigeant,ut inde sullineamur, sed e couerso corpus meliorum non potest esse consors, nisi prius deteriores acceperit. non enim corpus uim rationis expertε
participare potest, quod plantalis prius partem non
assumpserit,iaeque lite rationalem potest, nisi harum utriusque particeps fuerit, etenim,quia Oportebat ut nulla species corrumperetur, neue propterea mudus
imperfectus esset est.n. mundus ipsarum specieruplenitudo neque id fieri poterat, ut quae generarent corrumperent, hic eadem numero manerent, ideo Sipsae,quam potuerunt, ternitatem cepere. Deinde vomnia immortalitatem cupiat ipsius primi, ueluti id sit proprium cuiusque principium,cuncta, quam pro
sua unumquodque mensura caperepol, immortalitatem participant Ob eam rem, quae sunt hic, eum mismero non possint esse aeterna, eoru unuqtiodque suisse procreando consors eius aeternitatis essicis, dc hoc est opus naturae misime consideratu,quod .s in naturalibus unumquodque sui eo simile alterum Pducat.
igitur qm generationis indigemus, ipsaque genera dii littus est in magnitudine desinita .ppea augmentatione nobis opus est,at quia augmentatio per nutrimetu fit,ideo uis nutricandi nobis est necem . quas ob
res nys.& bruta naturalium potentiam participes sumus. Quare in quid agimus,per has ipsas uirtutes,
quemadmodum plant laciunt, operamur cum uero per iram,aut per cupiditatem,similiter atque anima inlia rationis expertia facimus , at cum ratione utimur. tiinc hominis munere solum sungimur. hae de causa
Plotinus diuinissime dixit, qui surore quodam percisti secundum nutriendi uires agunt, eos cum periculo tentare,ut in arbores mutentur. Enimuero dignis est. ut consideremus , quaenam differentia sit cupiditatis' aduersus naturales uirtutes nutriendique, Sc generandi, no .n. videmus agere cupiditatem circa aliud quodpiam,praeterqi iam nutrimenta,& generandi uires, unde id experitur cupiditas, ut cum potent ijs plantalibus ea de sit. Quid igitur dicimus non est idem,quia
cupiditas agit cum sensu, plantales uero uirtutes sine sensu agunt. hinc est quoa animalia etiam rationis expertia cum foeminas uiderint, in appetitum mouentur . quapropter cum cognitione quadam cupiditas est, non autem sic operationes plantales, atqui dormientes etiam saepenumero nullo neque sensu Meque imaginatione adducti semen emittimus, pari modo uiuirtutes rationales, habemus, re quo autem animalia, eas,quae extra partem, re quo uero uegeta, Plantalo, delicet operantes ac plantales ipsae uirtutes siciunt uegetas enim dicimus ipses plantas vegetor u nanque Quemadmodum enim cum rationalis potentia est inest augeri, nutririque, di sui consimilia producere. seruitutem mancipata eius, quae ratione abutitur, oia Quare ipsa etiam dicuntur & uiuere dc mori, uta au- m e consilium mouet in cibi, uenereorumque expletem,atque mors animae praesentia,& absentia fit. qu P tionem, neque propterea cum plantalibus potent ijscunque igitur uitas meliores habent,necesse est, ut ea esse eandem rationem dicimus, simili quoque modo etiam deteriores habeant,uerum e diuerso non fit,no satemur in cupiditate. Verum uirtutum plantalium
enim fieri id poteli, ut ij potentias rationales habeat, illud est Proprium.quod simpliciter nutrimetum g quibus non prius deteriores dati sint atqui neque in nituramque sine lenia concupiscui, cupiditatis uero. sensibus melioris potest esse particeps is, qui non sit quod esca talem.talemque coitionem.& simpli suavi
compos deterioris,quae igitur sunt cosorii a uisu ,haec talem desiderat. Quid igitur duarum potentiarum. s. eadem sunt dc auditus,dc reliquorum,item qu scunq; habent auditum olla eadem tenent dc odoratu, de gustu.& tactum non aut omnino uisum,ueluti talpa. at profecto quaedam sunt omnibus carentia sensibus .pter quam tactu, ut spongiae . Quamobre nullo modo potest is esse melioris compos, qui non sit deterioris particeps, hoc autem no ideoRura meliores prioribus cupiditatis,& planiatis unus,dc idem effectus est non est unus inquam, uerum simplici modo eius uirtutis, quae periinet ad plantas, nutrimentum est, ut genitura . cupiditatis uero finis est ipsa uoluptas, est aute in
ipsius cupiditatis finis. ut quemadmodum dixi eo ipso desiderio dc sortem nostram.& generis successionem conserilemus . at rationis, cum ea cupiditati de
7쪽
eruit, quenquam esse talis operationis finem nequa quam duco,nanque praeter naturam rationi talis est finis,' ua autem praeter naturam sunt , ad aliquem fine minime respiciunt. etenim ratio,cum seruit,non suu, sed cupiditatis finem uoluptatem praeparat. At ne 'Gpiam Dialiam uulgarem dubitationem ueniat. Quid 3 igitur tres animas habemus S tribus gubernamur Dico n. ς uesut anima huic coniuncta corpori uide, tur quidem unum quoddam facere, uere tamen non est unum quid, dem quoque modo rationis operti potentiae copulata, S platali singularem qirandam
continuationem facit propter propinquiratem,ea. n. quae ratione uacat pars continenter illi, quae ratione utilia r.exaptata est, plantalis uero huic, quae rationis
haud est particeps atque ideo propter eum,in quo smul sunt .affectum, consensum esse unum dicimus, thetiam quia rationalis potentiis reliquis, tielut instrumentis utitur. Harum autem iiirtutum planta suam. s.
N btus alium,aliae quidem impis, aliae uero minus rationali animae proximae sunt. hae propiores sunt,quae
rationem non nabent, natura .n ita comparatae sunt,
ut exaudiant ipsam rationem , quare nos cupiditates cum increpamus,mitiores ipsas facimus. Increpuit uerbo perculso pectore corda.
Cor perser,nanque S peius quandoque tulisi.
Consuesce teipsum moderari ab ira, a uoluptate, a
tristitiam quae que consmilia sunt. at quid ego dico haec in nobis nonne quoque ferarum multa ratione ipsa mansuetiores redduntur plantales uero,utpote quae rationem non Gaudianti ab anima rationali spatio longiore distare non. n. nutritium uirtuti ad imponendum est, quantum nutrire debeat, aut augamentativae quantum augere, sed neque generativae,
quare S in uiti sepenumero semen in somnis emitti mus. Quod si ipsam generandi uim modestiorem facimus. illud est manifestum, Q non ipsam potentiam fmpliciter . uerum cupiditatem ipsam reprimimus, etenim potentia ipsa nihilominus manet A s nihil o
peretur, & hae quidem sunt animae uirtutes quaeque ratione utuntur, quaeque illa carent, & demum, quae in plantis uegetant . Vniuerse uero animam alij diciat esse incorpoream, alij autem corpus, qui corpus eam
dicunt alii simplex esse, alij uero compositum, S qui
compositum satemur, alij quidem ex coniun iis cosep tibus .alii uero ex disinis . At eorum qui simpleκ esse corpus animam dixerunt, alij exposueriant eam esse corpus aethereum, quod idem est, ac si diceremus
coeleste,quemadmodum ipse Ponticus Heraclides alii autem illam esse ignem disseruerunt, ut Heraclitus, Im Omuium,quaecunque sunt, ignem esse principiuicebat,ideo quoque animam, propter sacilem motu igneam esse asseuerabat. Alii uero aeream,ues ut Anaximenes,& er Stoicis quidam Alij autem ex aqua eam constare uolebant,ut Thalesn Hippon is, qui uoca, tus est Atheos et . nuiderunt humanum semen re humiditate constare propterea principium omnium, q-cunque sunt aquam ipsam nominauerunt. Verum terream eam esse nullus ausus est dicere, eum grauitatem,atque immobilitatem terret cognoscerent. aestur,
qui smplex corpus esse dixerunt animam, qm cc qnque sola corpora sinplicia sunt,illi possunt, soli q-dem inter eos,qui corpus illam esse dixerunt, immo r- talem sateri, qui uero compostum corpus esse ea ni
crediderunt, partim uolueriit esse o elementis liauti
adluctis,ut Democritus,& Leucippus. S simplicite .
qui atomos,hoc est indiuidua corpora introduxerat, ij.n. principia rerum esse dicebant indiuidua corpuscula cc uacuum,atque ob eam rem animam ipsam ppfacilem motum sphaericis ex atomis consti re dicebat, partim uero de coniunctis factam disputabant,ut Critias,qui triginta fuit unus. is nanque animam esse
sanguinem dicebat,etenim inquit ille sanguis homi,
nibus est intelligendi cordata uis ex his aute, qui animam esse incorpoream opinati sunt, aliqui illam esse a corporibus separabilem dixerunt, aliqui uero separari non posse. ct horum qui non esse eam separabile uolebant, alii esse eam rationem temperamenti dice, hant,ut cum duplus ignis aquae ad milius sir, ues se'. alter, ies aliquid talelanimam facit, ratio in dupla uel sesquialtera quaecunque accidit ea est anima. Alii aut ipsum temperamentum alia uero entelechiam esse uolebant,est autem entelechia perfectio. pecies ipsi is subiecti a temperamento autem ipsa ratio differt,naque ratio in ipsa quantitate consideratur in sesquialtero uel in duplo uel in alio quoda. de simpliciter habitus alterius ad alterum pro Quantitate determinatus,ipsa temperatorum ratio est,temperamentum iam
ro qualitas est ex admissis qualitatibus perseela. ueluti cum de calido, tagido tepidum temperimentum quoddam factum est,uel ex albon nigro sustum. At ipsa entelechia est ipsa rei subiectae persectio de tali uid licet elementorum compositione materiae spectra adueniens,iles uti coeno testae cum species aduenit . ij
uero , qui separabilem disseruerunt, animam quidem totam δε rationis participem n rationis experiem Meam,quam vegetatiuam dicunt ab corpore separabile esse dixerunt ut ipse Numenius, qui errauit in uerbis Platonis in Phaedro dicentis, omnem esse animam immortalem,cum stato eo in loco manifeste de rati ali hominum anima sermonem faciat . Quod .n bruto iarum animam mori Plato intestinerit,iti eius uerba in mediu adducentes aperte satis demonstraturi sumus . Qui uero esse eam in separabilem dixerunt . eam esse mortalem propterea uolia erunt, quod esset insepara
bilis,de quorum numero est Alexa det Aphrodiseus, qui Soristotelem in opinionem suam conuellere tetat. Alii autem separabilem quidem esse rationalem vegetatrice uero δε quae ratione caret Maud ullo mois do separari. Sed horum aliqui dixerunt utrasque ab
huiusce corporis crassitudine separabiles, aliqui uero ab hac umetatricem solam non esse separabilem,quae autem rationis est expers, ab hoc quidem separari,ab alio uero quodam corpore spirabili f. nequaquam . qopinio quemadmodum demonstrabimus,uera esl, &eam Platon Aristoteles in primis habuerunt. Quod enim talis Aristotelis fuerit opinio , ct aliam quidem
separabilem illam uero non separabilem intellexerit.
de pluribus locis manifeste demonstrari potest. In Gne igitur tra titus de partibus animalium, qui ante hoc opus continenter est ubi diκisset unamquamque animalium partem secundum quandam uitalem Ope rationem formari,ueluti cor, S reparn cerebrum,dereliqua. utrum inquit hanc operationem animam uocare oporteat, an animae partem, an non sine anima, quaerendum est . quare multam quidem latitudinem, immo
8쪽
immo profunditatem animarum uidit. Pr terea utru
inquit de omni anima naturalis Philosophi disserere
interes an non de omni uerum de ea,quae non sit absque materia hinc ergo a materia seirata bilem esse animam cognouit. Si .n. inquit de omni anima natus
ratis disputabit,id patet,quod etiam de intellectu .Qysi de intellectit,necesse est, et etiam de intelligibilibus loquatur, intellectus nanque intelligibilium est intellectus,quemadmodii m quoque sensus est sensiliu sensus,haec. n. sunt ad aliquid dii a.de intelligibilibus aut disputare ipsius primi Philosophi intereii. Accidet igitur quod ipse naturalis de omnibus tractabit,quae cunque sunt .quod quidem absurdum est deque sensilibus pp sensum deque his, quae intelliguntur intellesctus causa. Atque etiam in tractatu de generatione animali im dicit. Videtur.n. trinsecus in redi intes a lectus.& esse diuinus,nanque cum alio nullo eius operatio c5icat,corporis enim operatio est. Rursus etiam
hoc eodem in libro cum de affectibus animae dixissiet ira,cupiditateAtque alii ,et .s. a corpore separari non Possunt. Propterea inquit speculari naturalis intersest, uel de omni anima, uel de ea, tuae non sit absque materia. cognouit igitur aliquam esse animam, quae a materia separaretur. In secunda etiam disputatione postqua inde potentiis aliis animae qliae sitiit , utrum sit unaquaeque animainii pars animae, de intellectu autem inquit deque potentia contemplativa nondu patet. Sed aliud esse animae genus, ct hoc solum posse separari uidetur, quemadmodum ab corruptibili aeternum. item in tertia disputatione,siquidem est inquit intelligere. it sentire,aut pati aliquid, utiq; erit ab intelligibili, aut alterum quidpiam i ale, impatibile igitesse oportet de paulo post hoc solum separatur quod est,&hoc solum immortaleatque aeternum..Verum hoc sit impatibile,non memoramus,intellestias autem,qui patitur, corruptibilis est. Manifeste igitur phaec .ic impatibilem, di immortalem. dc aeternum esse intellectum dixit, atque etiam secundum se separabi. lem. imaginationem uero uoluit esse corruptibilem. eamque ipsam patibilem intellectum uocauit intellectum quidem quod apud seipsum cognobile habeat, patibilem uero, quia cum impressionibus . in eodem sermone rursus ita prosequitur,is emo, quem animae intellectum uocaui eum autem intellectu uoco, quo
anima ipsa cogitat,& deprehendit nihil est operatio.
ne eorum,qus sunt-ntequam intelligar,quare neque ipsum comistum esse corpori consentaneum est item paulo insta secernens ab intellectu sensum. dicit ii in sensum,cum in his,quae sentiri possitiit, maiora perceperit,ea, quX minus sentiantur, percipere non posse. Sed intellectum,quanto re his, quae in ipsum ueni ut,
apprehendat maiora, eo facilius minora comprehen
dete huius autem rei esse causam dicit, et ipsum sensitiuum non sine corpore est, intellectus uero separabilis est ab eo. Rursus etiam sic, atque is intelle bis separabilis,dc imperinis Ad impatibilis substantia. item quoque ante liaec in primo sermone hoc modo scripsit. intellectius autem uidetur innasci substantia quaedam existens, neque corrumpi, tria Mime. n.ab ea, quae fit in senio languens debilitas corrumperetur. item, qualem. n. particulam,aut quo intellectus continebit,
dissicile est fingere. item de intellectu autem, euec speculativa potentia nondum patet .sed animet genus aliud esse uidetur.& hoc ipsum solum separari posse, uelut . a corruptibili aeternum. Quare esse ipsum ab corpore separabilem,neque agere cum corpore, atque insuper esse eum aeternum uult. At haec de multis, quibus demonstrare possemus Aristotelem uoluisse rationalem esse animam immortalem,& ab corpore separabilem,dicta sufficiant. Enimuero si ip rfluum putamus
esse dicere Platonem cognouisse animam ratiotiis c potem immortalem esse. Q autem rationis opertem
morti esse obnoxiam intellexerit, in Timaeo satis idonea dicta sunt. Postquam . n. inquit opis omnem
diuinam naturam creauit,tum quae aperta, tum quae occulta est,ad ipsos ait adhuc genera tria mortalia ad 'ornamentum mundi deficiunt,terreum uidelicet, a
reum.& aqueum, quae nisi fiant, hic erit mundus imperfectus, haec autem per me facti,& uitam participatia clijs adaequata sint ut igitur mortalia quoque sint,& hic mundus uere sit omne, uertite uos secundum naturam in animalium mortalium creationem transis ferentes exemplum de potentia mea circa generationem uestram, atque eius quod in ipsis tale sutum est, ut cum immortalibus appellatione conueniat, diuinumque uocetur principatumque teneat, ego uobis
seminaque, natium tradam, uos oequi caetera paren, ut immortali naturae mortalem attexentes faciatis, generelisque animalia. Quare rationit expertem animam rationi adnexam mortalem esse manifeste dicit. Quodcunque autem rationale mortalibus inest a .nimalibus illud principale,diuinum atque immortale est atque ideo principem penitus esse rationem profert. Quod igitur di Platoni & Aristoteli videatur anima neque omnis a corpore separabilis, neq; omnis non separabilis, at rationalis quidem separari, reliqua uero nequaquam id manifestum est, etenim no oportet in eminciationibus antiquorum acquiescere ueruomnium rerum demonstrationes colligere, naque ex
omni parie dogmata haec ad uitan nostram pertinet, maxime autem l nobis nihil est magis proprium , quam ut nos ipsos cognoscamus. igitur singulatim quaecunque dicta sunt ostendemus, i. s. omnis est anima incorporea in ab omni corpore rationalis una s paratur,atque ob eam rem immortalis est. quod item ea quae ratione caret, ab hac ipsa crassitudine separabilis est,quae tamen a seiritu non separatur, etiam si sit omnino hoc ipsum spiritale corpus. item v in tepus aliquod post huiusce corporis exitum perseuerat. quodque hoc in crasso corpore anima ipsa plantalis esse habet atque cum eo corrupitur . Quod igitur omnes,qui opinantur, & dicunt esse corpus animam siue simple X.siue clympositum .ij falso dicant atque opinentur, ne una sola tatione redarguamus, coe ad omnes contra adduNimus argumentum. Nullum ergo posse esse animam corpus declaretur hoc modo. cor
pus omne suapte natura dissolubile est,atqtie in in nita partiri potest. quare sistentationis eget auxilio . Quoniam autem anima .uel alia quaedJm potentia psa est,quae sustinet,utrum corpus est anima . an incomporeum nam si ea corpus est alia rursus indiget sustet ante,& sic deinceps illud idem interrogabimus, utrii corpus an incorporeum & hoc,in infinitum,necesse est igitur ut quae cor hora sustentat potentia, ea sit imcorporea,at anima eli animatorum corporum sustentatio,omnis igitur anima est incorporea. In hoc aute
9쪽
libro Aristoteles postquam multipliciter. Suarie has ipsas opiniones redarguit,hoc erra addit.quid inquit ego in aliis dico 3 potentiaru animae, quae pertinent ad cognitionem .sensus est ultimus, qui dc ipse incorporeus linealibus necessitatibus demostratur. igitur si ultima potentia est incorporea, at O magis non esse corpus potentiores credimus Quomodo ergo illud olle dii Τ nullum inquit corpus eode tempore in eade Parte contraria suscipit, non enim tempore eodem digitus totus & albus,& niger esse potest,neque simul eodem mometo dc calere, durigescere sensus aute uno, dc eodem tempore pariter contraria comprehendit, in legendo enim simul albumque,dc ni ruin suscipit. quare scit hoc esse primum .hoc autem lecudum in secernendo ab albo nigrum Quonam modo igitur eodem tempore contraria uisus apprehendit utrum ne in parte cadem an in altera quidem nigrum, in altera
autem album Si quidem igitur in eadem parte, uidelicet indui due eadem percipit, etiam est incorporeus. Sin autem in una, dc altera parte. Simile est inquit quemadmodum si hoc mo, tu uero illud sentires. V eluti si esca nquit niloa ego iudi .id aliud est ab eo, et
uidisti tu .n inique unum, ludem iudicans esse oportet,& in eodem discreta percipere,corpus aut e In eo dem tempore circa eandem partem contrarijs,uel unipliciter diuersis reccurrere non poteli At sensus eodetemporis interuallo S albo .dc nigro obijcitur,indiuidite istitur occurrit,est ergo propterea incorporeus et enim si in altera, atque altera parte nigrum atque at
bum perciperet, non quide ab nigro albu dijudicare posset nemo enim et ab se uidetur, discernit ab eo, et ab altero uidetur. quod autem dc imaginatio sit in corporea Atq; sine partibus inde patet .quod nulla causa est unde formae succedetes deleat eas, quae in ea prius impressae fuerant Quod,siquidem corpus esset, accideret quemadmodu fieri in cera videmus, ubi quae prius erant signa,ea delentur ab ijs, quae succedunt .at etiam platalis anima,quet sensu inferior est .dc ipsae et a plantales rationes aperte partiri non posse demonstrantur neque propterea corpus esse,namque in unaquaq; seminis particula rationes plantales eo modo sunt, ut partiri no possint , quo etiam in omni semine dc nu triendi,& augumentandi, ormandi rationes sunt. ut enim si conceperit uterus iniectum semen totum animal absolutum perficit. sic icet, non totu,sed Partem seminis acceperit, nihilominus ipsum faciet. igitsi plantales rationes animalis corpus essent,no dc quae capitis,dc quae pedum, dc quae omnium partium sunt rationes in eadem parte simul esse possent, nuc autem sunt in hac ipsa parte,sunt ergo incorporeae. est enim idem individuum quod incorporeum, uelut etiam int0ta arbore sic in ramo, sic in palmite, sic in ipso grano dc nutricandi,& augendi, dc generandi uirtus et . At fortasse quispiam dubitauerit, quaerens, unde igit monstra nonne ea aut desectu, aut superabundantia semini, fiunt item cur si abscindatur frumeti particula .reliquum non germinat item quid ita corto pullulat non frondes uel tale aliquidat qui hae ipsae sunt arbori partes. De monstris igitur dico. quod materia est ipsorum inula,quoniam pro quantitate,dc qualitate ipsam materiam cogruere oportet, animalis autem
materia sunt ipsa menstrua,quae quidem materia si superet aut deficiatAut praeter natura qualitate habeat
ipsa est molistrorum causa . Nyniuerse quidem dic ea ipsas potentias esse incorporeas, uerit m sne subiecto corpore non esse, atque moderati subiecti indige re dc quantitate, lualitate ut sint. Veluti circulus, de simpliciter figura demonstratur. ipsa enim figura per se sine quantitate. dc magnitudine. 6c simpliciter incorporea non consilleret,nisi in desinita magnitudine,& qualitate subiecta perciperetur in corpore uidelicet paruo, dc breui non quidem circulus continer
set. igitur eodem modo dc in hac re dico quod, d li eae rationes per se sint indiuiduae, tamen in quo in subiecto corpore id habent, ut sint, non generaliter omne corpus, ii et 'lii odcunque acciderit .eas rationes suscipere poteli Quare subiecti conuenientia necessaria el . quod si peritus in tota arbore, de in partibus potetiae omnes perfectae inueniuntur, idest uidelicet nullam
aliam ob causam,nisi quod ipsae per se sunt indiuiduae
namque si essent corpora, non quidem in abscita ramo totae esset,ipsaque esset arbor mutila. Si uero qui . spiam dicat se posse dicere haec esse corpora homino. meria quae per totu ueniunt est enim corpus homoeomeriti m. quod eiusdem se iei est in parteatque in toto,uelut in carne pars enim carnis caro est ad hoc ita dicamus, quod ea si quide corpora essent homoeome. tria, non quidem tota Per tota subiecta procederent, non enim fieri illud potest ut corpus Per corpus Procedat. igitur si deteriores animae potentiae sunt incorporeae,tanto magis ipsa rationalis, cum sit alijs multo melior,est in corporea, quemadmodum per comunes rationes demonistratum est nuc autem,quae in ea sunt propria.dicamus ita. Nullum re corporibus seipsum
noscit,nec ad se conuertitur, non enim seipsa nouit manus aut aliud ex corporibus quicquam: at ne qui dem potentiae rationis eκpertes,quanqua sunt incomporeae nouerunt ipsae se noti enim aut uisus, aut audi
naturae sit,ipse quaerit,ueru ipsa est ratio quae de sensibus inquirit.asuma uero rationalis cognoscit ipsa sequare ipsa est quaerens, ipsa quaesita, ipsa inueniens, ipsa inuenta .ipsa cognoscens.& cognita: manifeste ergo eam esse incorpoream patet. Potentiae autem,quae sunt in subiecto corpore cum corpore ipso uigent,dcobsolescunt,tales igitur sunt sensiis ra cupiditas anima uero rationalis econtrario, flaccescente enim corpore ipsa uiset, non est igitur in subiecto corpore. Praeterea nihil est quod subiectum suu corrumpi curet,et enim quaecunque sunt,omnia ea esse cupiunt. At anima rationalis corpus ipsum parvipendit,atque laboribus per uirtutem domat, ipsumque saepe numero penitus derelinquit, igitur in subiecto corpore nohabet esse. quod ergo nulla animalis potentia sit coriapus d demonstrat lim et . Adhuc autem demonstrare oportet animam rationis participem ab omni corpore substatiam selectam tenere, reliquas uero ea ipsam in corpore habere, quae ratione caret in spiritu , quae vegetat, in hac uidelicet crassitudine. quo igitur haecipis ostedamus,illud breuiter anticipemus. Regulam
quandam nobis in prooemio propositi libri tradidit Aristot. quae quidem communiter omnibus philos phis placuit,& ijs,qui immortalem, dc ijs, qui mori
lem animam crediderunt . ea autem regula talis est.
oportet, inquit ille ex operationibus iudicare substatia a
10쪽
tias,una enim quaeque substantia coordinatam habet operationem,nulla igitur inquit separabilis est a corpore subitantia, qua nullam a corpore actionem separabilem tenet. Si namque ea, quae subitantia est separabilis, nulla sine corpore operatione habet, postquaseparata est a corpore,nihil quidem,circa v agat ,habebit,atque ideo frustra erit .at nihil neque deus, neque natura frustra quicquam saciunt: no igitur fieri id potest . ut substantia separo bilis nullam sine corpore operationem habeat .item alia regula est haec, quaecunque habet a corpore separabilem operationem substantia,
necessario quoq; ipsa erit a corpore separabilis. Quod si minus erit separabilis,illud acciderit, quod scilicet a causa productum sua causa dignius erit, quodque indignius digniore magis dignum, quod quid eiu absur.
dum est. semper enim causam es lectit meliorem esse oportet,quodque est natura prius, inferiore dignius, quod enim natura prius est,id est melius . non e igitur ita est hoc nos quidem scimus operatione de potentia esse omnem , deque substantia potentiam omnem procedere,atqui tertia est a substantia in ordine op
ratio. Quod ii a corpore inseparabilis substantia est, operatio uero separabilis, si dignius est inseparabile eo,quod separatur,ideo quam subitati a melior operatio ferenda est,atque idem dicendum, quod est esse sua eausa dignius, quodque natura secundum , immo
tertium sit ad esse primo superius quod quidem absurdum est non igitur fieri id potest, ut actio separabilis
a corpore non e subitantia , atque eadem separabili, descendat. Hae igitur Arist. regulae nobis prosunt. Secuta quidem ad ratione de anima rationali prima uoro ad eam,quae pertinet ad reliquas Quare de rationali hactenus diximus, an nulla a corpore inseparabilis substantia habeat actionem separabilem. Demonstrabimus autem in anima separabilem a corpore operatione, penitus essedc ipsam separabilem, quamobrem cum de intelligilibus anima considerat,& sibi Dei notiones proponit,id est apertum quod istiusmodi operationem ab toto corpore separabile tenet,pari quoque modo cum seipsa quaerit nusqua enim neq; cooperante in hisce utitur, neque ipsa circa corpus operatur. Qualis talis omitis actio a corpore-lque imaginatione liparata est. Quod si separatillis est operatio, necessario S ipsa separabilis erit substantia i substantia separabilis necessario omnino erit aeterna, communiter enim hoc omnes fatentur,uidelicet quod omisisa corporibus subitantia separabilis rit aeterna. Considera enim si separabilis non est aeterna,verum genita,
d corruptibilis,aut ea Priusquam generaretur, genes
rari potuit, aut non Potuit,'uod sino potuit io quidem sicci est,non enim fieri id potest,ut quod generari no datur id generetur. Q'od si potuit,omnino quidem materialis erat. Hoc enim quod scilicet aliquid
possit aliquando esse,ues non else,ad ipsam materiam pertinet. Sin autem immaterialia sunt a materia separabilia .de potentia ad actum non uenient,sed semperactu erunt. Item aliter . quicquid corrumpitur, id duobus modis corrumpitur,uel enim more coryorum L. ha resolutione in Hementa, uel incorporeu cum species extinguitur discrepantia sublesti .in quo datur illi esse. Uauti etia harmonia remissis chordis corrum
pitur neutro ergo horum modorum animam rationalem coriumpi lice , nam neq; ut corpora, in enim inicorporea neq; ut ea,quae S si sunt incorporea,in corpore tamen subiecto illis est esse datum. Demonstrat unamq; id est,eam esse a corpore separabilem, quod si notum est,illud etiam simul patuit,et ea est aeterna .atque haec quidem de rationali anima dicta sint. Praet rea autem de reliquis quoque dicamus, teque ea, quae
ratione caret.deque ea,quae vegetandi uis est, ς ei imipsae sint inseparabiles, eκ praedicta regula id patet .
Quod s demonstrabimus nullam eas a corpore separabilem operationem habere, necesse erit omnino eas ipsas no esse separabiles in corpore igitur,& circa corpus earum sunt omnes operationes, namque duiutritiua, ct augmentativa,& generativa sunt in corpore, S per corpus oeerantur, circa corpora. atqui ira Et atque cupiditas, ira enim sanguinem cirra cor mouet, hepar autem quomodocuitque cupiditas assicit,in corpore igitur,dc per corpus, atque etiam circa corpora ualent. uel enim cibariorum, uel nitoris, ues liniuerse rerum.quae ad corpus pertinent, appetitus est ipsa cupiditas,ira autem nititur eum contra ad tristitiam tora
quere,qui tali in re quicquam nocuerit. Quare si non sunt harum sine corpore actiones,eκ nece, sitate sub stantiae quoq; sunt ita. quorsum enim separatae a corporibus operabuntur quid nutrient aut quid augmbunt aut quid tandem generabunt quem iterum ristitia contra complectemur at neque ipsa cupiditas quicquam suauis habebit, unde ad appetitum moueatur. Quare frustra erunt. Quod si non id fieri potest, ut scilicet aliquid frustra si, illud certe credenssiim est quod illa non est a corporibus seearata substantia Menua tales proces ut operationes. Enim uero uegetaim
di uis non est ab hac crassitudine separabilis, cum qua etiam corrumpituri d patet in quibus ipse potentiae sunt,& in plantis, in quibus spiritale corpus non
uidetur. demonstrantur autem post animae ipsius exitum permanentes adhuc in corpore breue quoddam
tempus loquin unde illa putrida,& quae facile ditatui poteli aureo In mortuis enim et ungues di pili augetur. Si autem auctivae facultatis etiam post mortem
est in corpore aliquod uestigium,nutritius quoque iacultatis aliquod esse uestigium necesse est. Propter auctionem enim alimentum est. Hinc ergo manifestumeit,quod in hoc corpore esse suum habent hae facultates. Quod si habent & generativam quoq; habere necesse est. In eade enim est serie,& coordinatione. Quate ubi illae sunt δε ipsa quoque necessario uidetur inesse. Huius aute & in mortuo corpore diκerit aliquisii estigiu esse aliquod propter ea, quae in mortuis coinporibus generaturoinimalia vespas,& apes.& uerni esct eiusmodi. Irrationalis aute in hoc amplius esse suunon habet. Remanet enim etiam Post animae ex corpore exitum uehiculunt di subiectum habens corpus spiritale,quod & ipsum est eXquatuor. Dicitur autem abundante aere, quemadmodum S hoc terrenum
in eo, quod est amplius. Et unde manismum in si in eo esse suum habet uita irrationalis immo prius unde omnino est corpus spirital et Hoc enim prius oportet qiis rere an est omnino Deinde demonstrare Q in eo est irrationalis uita. unde igitur sciemus, quod est spiritus 3 Animam quidem nostram post discessum ex corpore in consesso est,uel potius demonstratur ad inferos uenire.& eorumclus in uita male gessi ollic poenas luere. Non enim ut simul stilucuram gerit prou: -