M. Frid. Christ. Baumeisteri ... Philosophia definitiua hoc est Definitiones philosophicae ex systemate Lib. Bar. a VVolf in vnum collectae succintis obseruationibus exemplisque perspicuil illustratae et a nonnullis excerptionibus vindicatae accesser

11쪽

li ubique elegantioris rationem habendam putaui, eaque omnia, quae

adserri mea reserebat, ita proposui, ut ubique utili dulce, dulcique utile immiscuerim. Quibus uale, Lector Benevole, meosque conatuS a

qui bonique consule. GorticI

Idib. April i

12쪽

LOGICAE.

COGNITIO HISTORICA est cognitio eorum, quae sunt atque fiunt, siue in mundo materiali, siue in substantiis immaterialibus accidant. Breuius:

Cognitio hi rica est cognitio factorum.

Sie, ii uides Caluin, plenum minarum, deque suae mentis stata dς tu ibatum , iracunde multa et rabiose facere; item, si nosti, eκ istere in nubibusiridem, cognitio tua, quam de Caii ira, deque iride habes, est historica. II. COGNITIO PHILOso PRICA dicitur

cognitio rationis eorum , quae sunt uel fiunt. Breuius: Di cognitio carissarum.

Ε. gr. Si non nosti modo, Caium, mente e sede sua quasi excita, hie et nunc furenter irasci, sed rationes quoque et eaussas habes perspectas, ex quibus intelligi potest, cur adeo commoueatur animo Caius, et eur ita exardescat ille iracundia ac stomacho, te, , scias, gaudere cognitione philosophica irae, qua Caluin incensum uides.

III. COGNITIO MATHEMATICA est cognitio quantitatis rerum.

13쪽

Cum gradus siue quantitatem intensiuam irae,

qua hic et nune esseruescit Caius, determinare potes, nostique insimul quam multae quamque uiuidae iniuriarum repraesentationes debeant concurrere, si in hoc, nec alio gradu, excitari debeat ira in Cato, cognitione irae gaudes mathematica. De triplici haecognitione , historica , philosophi ea , mathematica, conferri potest Bui pira G. Rus, in dissert. de hoe argumento habita 172 a. I ubing.

ΙU. ΡMILoso PRIA est scientia possilium quatenus esse possunt, me, cur et quomodo 't psisibilia.

Observ. l. Haec definitio, quam WOLFius primum Anno I7 . in praefatione ad elementa aurometriae proposuit, est omnino eiusmodi, ut, quamuis, regulis attemperata logicis, nihil, mea quidem 1ententia, habeat uitii nihilo minus complures experta sit aduersarios, nec a paucis idem iidem impugnata legatur. Pleraeque autem , contra ipsaIn fortimatae, obiectiones profluxisse uidentur ex eo, quod multi, quid IVOLFius per mentiam, quidque per ψpossibilia uelit intelligi, aut non potuerunt, aut, quod propius est fidei, uoluerunt capere. Longum hieest, nec instituti nostri fert ratio, omnes percenseae obtemones, quarum nonnullae sunt eiusmodi, ut se ipsas oppido destruere uideantur, aliae uero, et in his maxime Cel. HOi LMANNI, eXceptiones attentius omnino diligentiusque merentur eXpendi. Quae M di Lastus, Profestar Gi essensis, contra hane definitionem monuit, ea uero, coinmemini, solide a CRA MERO eleganterque esse confutata in ber Uuflds

I a. seqq. Dubia, quae Cel. HOLLMANNo contra hane definitionem suborta sunt, in lucem prolata deprehendes in dissertationis posterioris se etione priori de uera philosophiae notione. Observ. II. Ut uero quae obiecta sunt, facilius refellere queas, distinctiusque hanc ipsam definitionem intelligere, sequentia Obserua.

14쪽

α Cum WoLrtus hie Philosophiam definit, suis mit uocein Philosophiae generalius, abstracte, et haῆitualiter siue subiective, ut adeo, qui ex aliis notionibus disputans contra WoLFivM, hic nihil efficere; facile uideas. 3) Per possibilia intelligit WoLvivs Omnia ea, quae e X istunt, et quae existere possunt, ut adeo, cum Wo LPius Philosophiam per scientiam possibi lium definit, nihil aliud sibi uelit, quam quidemid: qui philosophiam possidet, is eiusmodi habitum, et eiusmodi pei sectionein possidet, ut rationern redis de re queat, cur, quae existunt, ita existant, nec aliter , itemque ut sciat, quomodo possibile sit, siue, qui fieri potuerit , ut hoc illud ue ad existentiam peruenerit, ut hoc, nec alio, modo peruenerit. ν Si tibi displicuerit haec definitio, eam, quam

dedit Cio ΕRo, retineas Ita autem TvLLius: Ph, Io iophia est notitia rerum diu i narum et humanarum, et caussarum, quibus hae continentur. Qua quidem

definitione, nescio, an quid Wolfianae possit esse similius Z.Εequid res diuinae et humanae aliud sunt, quam res possibilest Caue enim pro impossibilibus illas habeas. Quid ergo, dic sodes, dicit Cic ERO aliud, quam id: Philosophia est notitia possibilium et causiarum ,' quibus haec possibilia continentur, siue, quod idem est, cur et quomodo possibilia sint. Aut, sin minus haec omnia tibi probantur, die: Philosophia est scientia rerum 1ationis sum cientis Cons. hic Κi NnLERi disser lat. de philosophia pusibilium. MuLLE Rus de ueris et falsis philosophis. item Lgvs ERus in Examine Philosophiae Vol fassae. Et HOL LMANNr dissertationes de uera philosophiae no

tione.

V. PHILOs oppius est, qui rationem reddere

potest eorum, quae sunt uel esse possunt.

VI. THEOLOGIA NATvRALIs est scientia. eorum, quae per Deum po sibilia intelliguntur.

15쪽

DEFINITIONES

obseru . Hanc definitionem Cel. HoLLMANNus itidem impugnauit in differt. cit. p. i I. Ita scilicet ibi, ipsa anima nostra, inquit, et corPora omnia Pro-sul sibio ex illarum numero rerum sunt, quae Per Deum sis ut pinbiles, adeoque et illarum doctrina omnis ad

theologiam vaturalem referenda, neque praeter theologiam naturalem ulla alia disciplina iterum foret .us.. Heie ut distincte enodareque responderi queat, Primum omnium, quid sit, per Deum popile esse, exponendum duco. Per Deum pinbilia autem ea di-Cuntur, quae essentiae atque attributis diuinis non repugnant. Sic productio mundi est per Deum pos sibile quid, honis bene et malis male facere est aliquid per Deum possibile. Hare enim omnia sunt

eiusmodi, ut cum ementia atque attributis diuinis di' minus pugnent. At eOncipe tibi corpora, concipe animas humanas, haec omnia essentiae attributisque diuinis aduersentur. Deum enim esse, et simul corpus esse, repugnat simplicitati diuinae, Deum esse, et simul animam humanam esse, repugnat infinitati diuinae. . Non itaque dixerim, corpora et animas . humanas res esse per Deum possibiles, quamuis productionem corporum et animarum humanarum per Deum possibile quid esse, largiar. His probe obseruatis, corruit, quam format Cl. HOL LM ANNUS, Obiectio, nee est, quod, hac definitione retenta, Uereamur, ne ita confusio disciplinarum, theologiae se. naturalis et Physices aliarumque scientiarum, oriatur. Quae enim in physica et psychologia aliisque disciplinis philosophicis pertraetantur, sunt quidem res a Deo possibiles, propterea quod, cur possibilia sint, id habent ab intelleitu diuino, neutiquam uero sunt rest per Deum possibiles. Per Deum uero poD sibilia sunt e. gr creatio, prouidentia is c. atque hinc est, ut hae actiones diuinae in theologia naturali

pertractentur. .

VII. ΡsYCAOLOGIA est scientia eorum, quae per animas humanas possibilia sunt.. Ille

16쪽

Hie mutatis mutandis, applices ea, quae ad defi-Ditionem I heologiae naturalis Ohseruauimus. Sic ea, quae et hic obiecta sunt a Celeberrimo HoLLMAN-No, facile dilui posse crediderim. . VIII. ΡΗvs IC A est scientia eorum, quae

Per corpora possibilia sum. IX. LOGICA. est scientia dirigendi faculta

tem cognoscitiuam in cognoscenda ueritate. Per facultatem autem cognoscitiuam WDL pius intelligit facultatem obiecta sibi repraesentandi, siue id confuse fiat, siue distincte. Quod ipse nominat facultatem cognosci riuam, id appedabant' veteres imiel etiam, uoce hae paullo laxius sumta. Cur autem Wolfius in definitione hae non adhibqerit uocem intesiectus, eius quidem rei rationem reddimus copiosius in commentationibus nostiis Logicis. X. PHILOSOPHIA PRACTICA est scientia dirigendi facultatem appetitiuam uoluntatem in deligendo bono et sugiendo malo. XI. Eruic A est scientia dirigendi actiones liberas in statu naturali, seu quatenus sui iuris est homo, nulli alterius potestati subiectus. XII. POL 111c A est scientia dirigendi actiones in societate ciuili seu republica.

XIII. OECONOM 1 A est scientia dirigem di actiones liberas in societatibus minoribus, quibus etiam extra rempublicam fuisset locus.

In societartim autem minorum numerum referri solet societas, quae est maritum inter et coniugem eius, sue coniugalis , item societas inter parentes et

17쪽

DEFINITIONES XIV. Ivs NA TvRAE est scientia actionum

bonarum et malarum. In iure naturae, secundum WoLFIVM, actionum bonarum malarumve natura et indoles explicatur, in cete iis uero philosophiae prasticae partibus traditur, quid faciendum fugiendumque fit, ut ita intelligas, quid sit, quod UOLFius ius naturae, alat, in ipsa ethica, Oeconomica atque politica tradi posse. Cons. ls. cI. Prolegom. Log. Lat.

XV. PHILOSOPHIA PRACTICA UNIVER-

sALIs est scientia affectiva practica dirigendi actiones liberas per regulas generalissimas.

Obs L Per sientiam autem adfectiuam intelligit WoLFius eiusmodi scientiam, quae insimul afficit, quae flectit, dirigit, et determinat uoluntatem glappetendum bonum et auersandum malum. Dici quoque poterat scientia uiua, scientia item composita, contradistincta simplici. . Obs II. Ideo uero philosophia practica uniuersalis dicitur practica, quia determinare docer, ut inquit

autor, facultatem Locomotivam ad exequendum actiones internas. Vniuersalis autem dicitur illa philosophia practica, quia regulae generaliores atque uniuersales in eadem suppeditantur, ad quas actiones no stras, oportet, conformemus.

XVI. ΤεcHNICA, siue TECHNOLOGIA . est scientia artium et operum artis, siue, est scientia eorum, quae organorum corporis, manuum

potissimum opera, ab hominibus persciuntur. XUII. O NTOLOGIA sue ΡHILOSOP HIAP a I M A est scientia entis in genere, setι quatenuscus est. Ontologia, siue doctrina de ente, generatim et abstracte considerata, ideo dicitur philosophia prima quia

18쪽

quia in ea prima omnis, cognitionis nostrae fundamenta notionesque simplicissimae inculcantur. ConfE illo uri Praecognoscenda Outologiae. Plura in prae- Iectionibus ontologicis hic monentur.

XVIII. Ans LN vENTENDI est scientia uexitatem latentem inuestigandi. XIX. PHYsICA GENERALis est scientia eorum, quae corporibus, uel omnibus, uel duaeriarum saltem specierum, competunt. XX. Cos MOLOGr A est scientia mundi qua talis, et C Os MOLOGIA GENERALIS SIVE TRANSCENDAENT ALIs est scientia mundi in

genere. . .

XXI. PNEvMATI A est scientia i pirituum. XXII. META pHYsic A est scientia ratis, mundi in genere, atque spirituunt.

EX quo intelligitur, cur WoLFius, ad Metaphysicam reserat Id Omologiam, a Cosmologiam, UPsychologiam, eamque cum empiricam, tum TatI. Dalem, 4 Theolagiam denique naturalem.

XXIII. MET sono Losi est scientia meteo rorum, hoc est, quae in atmosphaera generantur, ut sunt pluuia, iris, sulgur, aurora borealis eicia XXIV. Ο,R Y C T o L o G 1 A . est scientiae iasiilium Deriuatur oryctologia a graeco uocabulo fodio et λογος sermo.

XXV. Hunno Losia est scientia aquarum. Ab υδωρ aqua et λογος deduci hane uocem, sacile

uides.

19쪽

DEFINITIONES XIV. Ivs NATVR AE est scientia actionum

bonarum et malarum. In iure naturae, secundum Wo LPIvM, actionum bonarum malarumve natura et indoles explicatur, in ceteris uero philosophiae practicae partibus traditur, quid faciendum fugiendumque fit, ut ita intelligas, quid sit, quod WoLFius ius naturae, alat, in ipsa ethica, oeconomica atque politica tradi posse. Confέδ. Prolegom. Log. Lat. XU. PMi Loso PHIA PRACTI A UNIVER-sALIs est scientia assectiva practica dirigendi actiones liberas per regulas generalissimas.

Obs L Per sientiam autem affectivam intelligit WoLFius eiusmodi scientiam, quae in si inui afficit, quae flectit, dirigit, et determinat uoluntate ira Edappetendum bonum et auersandum malum. Dici quoque poterat scientia uiua, scientia item composita, contradistincta simplici. . Obs II. Ideo uero philosophia,practica uniuersalis dicitur practica, quia determinare docet, ut inquit autor, facultatem Locomotivam ad exequendum actiones internas. uersalis autem dicitur illa philosophia practica, quia regulae generaliores atque uniuer stales in eadem suppeditantur, ad quas actiones no

stras, oportet, conformemus.

XVI. TECHNICA, sue TECHNOLOGIA est scientia artium et operum artis, siue, est scientia eorum, quae organorum corporiS, manuum

potissimum opera , ab hominibus perficiuntur. XUII. Ο ΜΥOLOGIA siue PHILOSOPHIAP R I M A est scientia entis in genere, seu quatenuscus est. Ontologia, siue doctrina de ente, generatisn et Urarie considerata, ideo dicitur philosoFuia prima, quia

20쪽

LOGICAS. 7

quia in ea prima omnis, cognitionis nostrae fundamenta notionesque simplicissimae inculcantur. ConfΗ illo uti Praeco noscenda Outologiae. Plura in prae- Iectionibus ontologicis hic monentur.

XVIII. Ans LNvEN LENDI est scientia uexitatem latentem inuestigandi. XIX. PHYsICA GENERALis est scientia eorum, quae corporibus, uel omnibus, uel diuersarum saltem specierum, competunt. XX. Cos MOLOGr A est scientia mundi qua

talis , et C OS MOLOGIA GENERATIS SIVE TRANSCEND.EN TALI s ust scientia mundi in genere.

XXI. ΡNgvMΑTrcΑ est scientia spirituum. XXII. MgTAp Avs I A est scientia ratis, mundi in genere, atque Dirituum.

Ex quo intelligitur, cur WoLFius, ad Metaphysicam referat I Ontologiam, a Cosmologiam, O Psychologiam , eamque cuin empiricam , tum Tatio valem, q) Theologiam denique naturalem.

X XIII. M E T E O n o L o G i A est scientia meteororum, hoc est, quae in atmosphaera generantur, ut sunt pluuia, iris, fulgur, aurora borealis eicia XXI V. Ο,RYcTOLOGIA est scientia sossilium. Deriuatur oryctologia a graeco uocabulo ορ-as fodio et λογος ferino. XXV. HYDROLOGIA est scientia aquarum. Ab υMM.aqua et λογος deduci hane uocem, facile

uides.

. XXVI. HYDRos Aps 1a est descriptio sentium . fluviorum, laeuum et maris.