장음표시 사용
41쪽
28 DEErNITIONES in qua praedicatum tribuitur subiecto, sub adie-
iecta conditione. E. gr. Si Deus est sapiens, eligit optimum.
CXXXI. DETERMINATIO SURIECTI est
id, quod subiecto adiicitur ad determinandum eius statum, in quo praedicatum ei tribui potest.
Si e. gr. hanc habueris propositionem, affectus, . : imperium rationis respuentes, hominem in exitium detrudunt. Affectus, in se considerati, non nocenti adeoque hoc praedicatum, in exitium detrudunt, as sectibus per se tribui non potest Quare adiicitur ad' subiectum, το respuere rationis imperium. Quo ipso determinatur status , in quo affectibus tribui potest , quod noceant, το refouere ergo imperium rationis est hie determinatio subiem. ' , CXXXII. DETERMINATIONES SVEIECTI A E qv I VALENTES sunt, quarum una alteri,
saluo praedicato, substitui potest.
Si e. gr. dixeris : Amctus nisi distinctis dirigantur
repraesentationibus, hominem in exitium detrudunt etsi hane formaueris propositionem : Affectus, imperium rationis respuentes, detrudunt hominem in exitium, determinationes subiecti aequivalentes adhibes.
CXXXIII. DETERMINATIONES SUBIE-
sunt illae, quarum una alteri, saluo Praedicato, substitui nequit. CXXXIV. IvDICIUM SINGULARE est, cuius subiectum est individuum.
Ε. gr. Haec mensa, quam uides, o quadrata, hic mundus est optimus, Petrus est dOOs etc. CXXXV. PROPOsITIO SINGULARIS est,
42쪽
P LOGICAE. 'a 9euius subiectum est terminus singularis, seu indi
Hiduum determinatum. Tales sunt propositiones, modo allegatae. CXXXVI. IVDICIvM UNIVERSALE est, cuius subiectum est notio communis, species nempe , uel genuS, Praedicatum autem conuenit sina
gulis speciei indiuiduis, uel singulis generis speciebus, harumque indiuiduis, siue absolute, siue
sub data determinatione. Ε. gr. Iudicium uniuersale habes, si dixeris, omnis substantia ui agendi praedita est, omnis homo est ensii herum. Subiectiam enim hic est notio communis, nempe in illa pio positione genus, subsantia, in hae species, homo, et praedicatum in illa singulis generis speciebus, in hac singulis indiuiduis competit. Pos. sum enim dicere, Caius, Iicius, Sempronius, suntentia libera. Sie itidem haec propositio omnis ost ctus, imperium rationis resiliens, nocet est iudiciti in Uniuersale, praedicatum enim, sub adiecta determinatione, Omnibus affectus speciebus conuenit. CXXXVII. Ρnopos ITIO UNIUERS A LIS
est, pia subiecto praefigitur signum uniuersalitatis.
Signum autem uniueralitatis in pio politione a firmativa est uox omnis, in propositione negatiua nullas.
CXXXVIII. IvDICIUM PARTICvLARE est , cuius subiectum est term Inus communis, 1pecies nempe Uel genus, Praedicatum Uero non con
uenit, nisi quibusdam speciei uel generis indiuiduis.
E. gr. Quidam homo est pius. CXXXIX Ρxopos ITIO PARTICULARIS
est , cuius lubiecto praefigitur signum particularitatis. Signum autem particularitatis est uox quidam. CXL.
43쪽
. CXL. PROPOsITIO DEFINITA est, euinius subiecto additur signum quantitatis, nempe uel uniuersalitatis , uel particularitatis, uel singularitati S. Tales sunt propositiones, modo allatae. Signum singularitatis est uox hic. C X LI. Ρnopos ITIO IN DEFINITA est .
cuius subiectum est terminus communis, siue absolute positus, siue cum certa determinatione, sed absque signo quantitatis.
Ε. gr. Spiritus est incorruptibilis. CXLII. Pnopos ITIO IN DEMONSTRA BILIs est, cuius subiecto conuenire, uel non conuenire praedicatum, terminis intellectis, patet. E. gr. Bis duo faciunt quatuor, impossibile est, ', idem simul esse et non esse. Hae dicuntur per te minos manifestae. CXL ΙΙΙ. . DEMONSTRAπIVA PROPO-s1ΥIo est, cuius subiecto conuenire, uel non conuenire priaedicatum, intellectis terminis, nondum patet. E. gr. Anima est immortalis. Obseruatio legis naturalis hominem felicem reddit etc. CXL IV. PRO pos 1ῬIO dicitur τHE ORE
TICA, in qua aliquid, quod subiecto inest , vel
adest, de eodem affirmatur Uel negatur. Ε. gr. Omne ens simpleX carci figura. CXLV. . PROPOSITIO PRACTICA est,
qua aliquid fieri posse assirmatur, uel fieri debere
postulatur. Sic e. gr. propositio practica est, qua uoluntatem emendari posse assirmatur, uel qua emendari iubetur. . CXLVI.
44쪽
LOGICAE. S ICXLVI. Axio M A est propositio theoret ea indemonstrabilis. Sie e. gr. Impossibile est, idem simul esse et non esse,
est propositio axiomatica. Est enim I propositio theoretica, ain indemonstrabilis. EX quo patet, ueterum philosophorum prouerbia minus recte diei axiomara, cum multis illa sint exceptionibus obnoxia, et demonstiatione adhuc indigeant, cons BuLFIN os gi differt. de Axiomat. Philino . Tubing. habita, item Mur. LER. de ueris et fotyis philosophis g. as.
CXLVII. . Pos Tu La TvM est propositio practica indemonstrabilis.
Ε. gr. Paciendum id est, quod nos nostrumque statum, uel internum, uel externum, perfectiorem reddit. i l
CXLVIII. ΤΗΕOREM A es propositis theoretica demonstrativa.
Sic hae propositiones: Ens simplex orιtur in inflanti, anima es immortalis, Deus eligit optimum, sunt theoreinata. Sunt enim, I) propolitiones theo reticae, ab indigent demonstiatione. cel. SYRBius uocat theoremata propositiones, laude aliquid affirmantes, uel negantes, et aXiomat non minus, quam postulata in eorum numerum referenda esse, opinatur. Sed quo fundamento, et quo iure, alii iudi- icent. Cons. eius Philin. Prima P. Io a.
CXLIX. ΡRogLEM A est propositio practi
ca demonstrat δειώ. . Sic propositio, qua docemur affectus recte dῖri. fere, et generatim uoluntatem emetida e , est prolema. Alias uocatur problema propositio ineuidens, de qua in utramque contradictionis partem cum aliqua ueritatis specie disputari potest. CL. COROLLARIA, alias consectaria, stivi prosositiones, quae nou multa ratiociniorum ambage
45쪽
obsi. Si e. gr. hanc habueris propositionem , mutitas est contingens, et ex ea deduxerit hanc: E. alii mundi praeter hunc sunt possibiles, ultimam hane propositionem, tanquam eonsectarium, considerare potes. NObs. II. Singulis his propositionum generibus addi solent scholia, quae plicant, quae adhuc θbscura uideri poterant, usum indicant propositiontimet uel ex historia eXemplum , uel aliud quid comme-' morabile adiiciunt. An nolat i hic denique merentur Lemmata , quae di euntur propositiones, ex aliena disciplina desumtae, et in subsidium adduinae, ad demonstrationem alicuius propositionis in disciplina,' quam tractamus, obuiae, absoluendam. E. gr. Si theorema metaphysicuin praemittitur demonstrationi. hus moralibus. CLI. PROPO UITIONES AEQVI POLLEN
Tgs sunt, si definito praedicatur notio eidem indefinitione attributa, et de hac notione definitum.
E. gr. Omnis sapiens eligit optimum, et Umnis, qui eligit optimum, est sapiens, sunt propositiones aequi pollentes. CLII. CONVERTI DICITUR PROPOSI
TIO, si praedicatum fiat subiectum, et subiectum
praedicatum. CLIII. CONvxRs A dicitur propositio, quae per eiusmodi conuersionem, prodit. Propositionis e. gr. Si Deus est sapiens', eligit optimum, conuersa est haec altera, si Deus eligit optimum, est sapiens. CLIV. PROPOSITIONES OPPOSITAE sunt, quarum una negatur, quod altera assirmatur. Sic e. gr. Omnis spiritus cogitat, omnis spiritus non cogitati sunt propositiones oppositae. CLV.
46쪽
CL V 'Ropos ITI ON ES CONTRADICTO
RIAE di tur, quibus idem ponitur simul esse
et non esse. E. gr. Sol lucet, et sol non lucet. CLVI. PRO Fos ITIONER CONTRARIAE sunt, quarum una uniuersaliter negatur, quod in altera uniuersaliter assirmatur de eodem subiecto. E. gr. Omnis sapiens eligit optimum, nullus sapiens eligit optimum. CLVII. ΡRopos ITIONES SUB CONTRA
R I A E sunt propositiones particulares, in quibus idem assirmatur et negatur de diuersis inferioribus ad idem genus uel eandem speciem relatis.
Ε. gr. Quidam homines eligunt optimum, quidam homines non eligunt optimum. CLVIII. PROPOSITI' SVE ALTER
NANs est propositio particularis, in oppositione ad suam uniuersalem, lab qua continetur.
E. gr. Omnis sapiens eligit optimum, et, quidam sapiens eligit optimum. CLIX. Sua I xc TO REPUGNARE dicuntur ea, quae, saluis essentialibus, aut attributis, uel iis, quae per modum attributorum insunt, consequenter definitione salua, subiecto conuenire nequeunt. iΕ. gr. Ens simplex ex sua natura est corruptibile. Hic praedicatum το corruptibile esse ex sua natura conuenire subiecto non potest, salua entis simplieis essentia, saluisque ceteris eius attributis, adeoque repugnat hoc praedicatum subiecto. C L X. RErvGNARE HYPOTHEs I dicuntur,
quae subiecto in data hypothesi seu ob adiectam
determinationem conuenire nequeunt. ΒΛ v M. DEFIN. C L. gr.
47쪽
E. gr. Affectus, quatenus imperium rationis admittunt , in exitium dei: udunt , hic aliaeoleatum subiecto non in se repugnat, repugnat tamen eidem, ob hypothesin seu adiectam determinationem. CLXI. ΡRopos ITIONES CRYPTICAE sunt, quarum genuina forma non apparet. Hae Propos times dicuntur a πτω, Occulto, abscondo , quia in illis forma legitima occulta est. E. gr. in quolibet ordine debet adesse similitudo uariorum. Hic latet subicctuin, neque, nisi attem denti , apparet, quodnam illud sit. CLXII. PRopos ITIONES SIMPLICES
sunt, quae unum habent subiectum atque praedi
E. gr. Mundus est contingens. . CLXII I. PRopos ITIONES COMPOSITAE sunt, quae ex pluribus simplicibus coalescunt. E. gr. Mundus est eiusmodi, ut et possit esse ali., ter, et ut finibus diuinis sit conuenienti silinus. Hare propositio ex his duabus piopositionibus coaluit, Mundus pbtest esse aliter, ab mundus finibus diuinis est conuenientissimus. C L XIV. i P Ropos ITIO COMPOSITA C Ο - pvLAT iv A est, si subiectum et praedicatum coniunguntur, ita, ut utrique subiecto sigillatim posisit tribui idem praedicatum, uel eidem subiecto possint tribui singula praedicata, aut in negativis
ab eo remoueri. E. gr. Spiritus et Intellectu et uoluntate praeditus est, Caius et Titius gaudent libertate. in illa propositione uni subiecto lingula praedicata tribui possiant, in hac utrique subiecto idem praedicatum sigillatim potest tribui.
48쪽
CLXU. ΡROPOSITIO COMPOSITA DIS
Tvuc TA est, ubi ex pluribus praedicatis unum tribuendum esse subiecto assirmatur, sed quodnam eorum tribui debeat, non determinatur.
E. gr. Aut anima est substantia si lex aut compo sita. Hic alterutrum praedicatorum tribuendum est eanimae assirmatur, sed quodnain sit ex his ipsi tribuendum, non determinatur, sed in dubio relinquitur. CLXvΙ. Ρnopos ITIONES DETERMINA- ετ AE sunt, quas nec plures nec pauciores ingrediuntur uoces, quam ad iudicium determinatum significandum sussicientes. . lCLXVII. IvDICIUM DETERMINATUM est, quod seruat formam a Logica praescriptam, nempe, ut subiectum repraesemetur lub ea notio ne, ut in ea contineatur ratio, cur eidem conueniat praedicatum, seu id, per quod determinatur
Praedicatum. Ε. gr. Propositio determinata est, si dixeris, omnis, qui ratione sua utitur, cum Praefratribus futura connectit, Deus est omnipraeseus, eX notione enim subiecti 1tati in colligi potest, cur hoc praedicatum, nec aliud
CLXVIII. IvDICIvM VAGUM est, quod subiectum ita non exhibet, ut notio eius includat id, per quod praedicatum determinatur. CLXIX. PROPOSITIO VAGA est, qua iudicium uagum significatur.
Ε. gr. Propositio uaga est: stui necessitatem euemitium in scriptis philosophicis statuunt, Spinocismo pa-ι trocinantur. Vel: Affectus Ilina eradicandi. Multacie nim hic adiiciantur, oportet, determinationes prius, 'quam ueritas harum propositionum possit perspici.
49쪽
CLXX. HOMONYMIA siue AEQVIVO CATIO est diuersus eiusdem uocis significatus. CLXXI. HOMONYMA siue AEQVIVoc a sunt res diuersae eodem termino denotatae. CLXXII HOMONYMus siue AEQUI UOCVS TERMINvs est terminus res diuersas denotans.
E. gr. VOX ratio aequivoca est, mox enim sumbtur pro fundamento alicuius rei, et tunc significat omne id, ex quo intelligi potest, cur res aliqua potius iit, quam non sit, cur sit hoc modo, et non alio mox denotat illam mentis facultatem, qua neXum rerum et ueritatum postumus distincte introspicere, mox sumitur pro i a ueritatum connexione, quo sensu LEi BNl Tius rationem, obiectine scilicet sumtam, definit per catenam ueritatum. De quo infra uerbosius.. CLXX ΙΙΙ S YNONYMI A est terminorum siue uocima signiscatus idem. CLXXIV. SYNONYMA sue TERMINI SYNONYMICI sunt termini diuersi eundem significatum habentes.
Ε. gr. Affectus, assectiones, commotiones, item perturbationes animi, sunt synonyma.
CLXXV. SYLLOGIs Mus est oratio, qua ratiocinium seu fiscursus distincte proponitur. Breuius: Syllogiimus est ratiocinium verbis expressum.
propositiones, ex quibus tertia formatur, combinando duos terminos in istis obuios.
Proponamus nobis , exempli loco, sequentem syllogismutn:
O. homo g. der ratione , Atqui, Caius est homo, E. Caius gaudet ratione. Pro
50쪽
Propositiones duae priores sunt praemissae, ex his enim tertia propositio, E. Caius gaudet ratione, formatur, et quidem ita, ut combinentur in hac tertia propositione duo termini, qui in praemissis erant diuersi. A nonnullis sumtiones uocantur.
CLXXVII. CONCLvs Io uUcatur pro positio tertia, quae ex iis dicta ratione formatur. Ε. gr. In Syllogismo adducto est haec propositio:
tionis tertiae sormatio per combinationem terminorum, in duabus aliis terminum communem habentibus diuersorum. E gr. Tertia propositio in syllogismo iam allato, E. Caius gaudet ratione , ex duabus prioribus seu praemissis inferri dicitur. CLXXIX. TERMINvs MED Ius est terminus praemissarum commutiis.
E. gr. In exemplo proposito est terminus medius homo. Hic enim est praemissarum terminus communis.
CLXXX. Ex TREMI TERMINI dicuntur termini in praemissis diuersi.
E. gr. Caius, το gaudere ratione.
CLXXXI. TERMINvs MAIOR est terminus extremus, qui subit uicem praedicati in conclusione. E. gr. In nostro syllogismo est terminus maior
CLXXXII. TERM 1Nvs Mi Non est ter nilaus extremus, qui in eadem inetur Iocum stibiecti.
E. gr. In Syllogismo adducto terminus minor est Caius. Terminus maior ideo dicitur maior, quia est