장음표시 사용
2쪽
s Unquam satis mirari solent om Ines Ionge Latiis addicti quam philosophicis studiis, veteillud dici posse, quod a viris in re physica
diu versatis dictitatur , de ignis elemento disquisitionem multo esse obscuriorem, quam de vulgari alio quocumque corpore magis etiam a sensibus sejuncto. Verum si ad veros hujusce dissicultatis sontes paulisper aniamum adverterent , mirari sane desinerent Cogitare enim deberent experimenta quibus tamquam solidis basibus inniti debet quidquid in physica disputatur J de hoc elemento non nisi leviter , perfunctorie capere homines posse: Unde consequi illud maxim8 debuit, ut physicorum industria ad alia potius minus sensu usurpata, adeoque minus periculosa perstrutanda sese converterint . Adcedit id , quod potissimam fuisse caussam exigui in re ignea progressus existimo videlicet error quidam vulgaris , qui diu vel doctorum virorum mentes occupavita ex immediato scilicet sensuum teltimonio de ignis elemento esse judicandum . Aliquanto clarius quid hoc rei sit, declarabo . Ut certi aliquid in physicis erui tandem experiundo possit, praecipuus rei camdo est, ut recta via explorandi res physicas experimentis ineatur. a Iuuam saepe inani labore homines naturam diu in varie torserunt
quod obliquis viis incederent Porro obliquis viis toties incedebant. a quo
taxinter plures, quae de recta methodo trus van-Mussehenbroe praefixit suis ni, uendi physe experimenta acete commentariis is additamentis adberriri viris praelectiones editae sunt, Florentinorum Academicorum X pe- Iegi meretur maxime illa quam e rimenta.
3쪽
4 quoties praejudicata opinione a vero rei explorandae haractere exsignoscendo valde distabant . Exemplum hujusce rei solum ab ipso igne de quo heic est agendum petet placet. Adsueti homines ignem
quotidier habete prae manibus neque ab alio, quam ab illius acutioli sensu igneam praesentiam testari de nullo etiam proprio ipsius charactere cogitarunt, quam de calore illo, quo adficere sensus olet maevidelicet opinione praeoccupati experimentis quidem plurimis ignis quoque elementum sunt perscrutati ut QChabeus re 'satus.&Lemer praestiterunt,in omnium uberrime Robertus Boyle Sed his omnibus parum supra id quod sensus docent reperire contigit, de ipsius natura intima serenihil adieculis: non alia, ut ego existimo, de caussa, nisi quia immensis laboribus ignem ibi duntaxat, ubi illum adeste solum vulgo creditur, non vero etiam illic investigaverint, ubi ne adesse quidem suspicab intur. At hoc ipso seculo incliti Hermanni Merha- avii consilio. sagacitate consultum huic malo magna X parte tamdem est. o Hic enim multo opportunius, per experimenta sibi investigandum esse duxit, quae nam ex tot praesentiae ignis notis verior. ipsius propria esset Quumque nec sensibilem larem nec luet, is ipsa in
sed solum expansionem illam, quam semper praesens ignis in corpora inducit, veram esse notam comperisset progressus deinde est ad peniotiora ignis arcana,in delicatioribus quam ad ea usque tempora adhibita fuerint, usus Thermometris D multo plura, ct solidius poturi de igne statuere quam antea fecerint alii, innumeris licet, sed prava methodo tentatis experimentis. Nondum quidem ad omnia enodanda circa hoc elementum perventum est; sed illus certet Boerhaavio duce adsecuti esse videntur hodie physici ut rectam viam insit stere caepe.rint, unde ingentes progressus ex hac etiam parte sibi polliceantur.
II. Hae ego quoque quasi spe illectust quoniam lacilis mihi &
tutissima tanto duce ultro via aperiebatur inquirendum in Ignem esse duxi; quumque quae ille assiduo labore diu observaverat,&inter se com
9 opus omnIum , quae scripserit Her ab Thermometra, quibus utebatur Boe-
mannus Boethaavius tortat se persectissi rhaavius, erant Mereurialia Leelebrin doctorum iudieio,est opus Chimi artifice Fahrenheit hortatore,& preside eum in rumos duos divisum . Ibi in pri ipso Boerhaavio,elaborata In his Therismo praesertim tomo tota elementorum mometris scala graduium in eo pra theoria, barbaro quidem verborum , sertim dister a Reaumuriana quod di aliquando syntaxeos cultu vestita, initium numerandi desumat, non a
sed prosundo ingenis elaborata tradi uigore glaciei naturalis solvi incipientur. Ubi vero de igne disserit , pro iis, sed artificialis . salis nempe minsufidius etiam adparet ingenium no moniaci cum glacie immixti , inde vae ipsus circa ignem Theorὶae sem vero ad gradus et x. adscendata qui per mire consentientibus pnoeaomenis gradus fixus est aquae ebullientis, ictandem desinat ad 6oo. qui eator in
4쪽
tulerat, a me etIam proprio in marte repetita experimenta, verissim iesse comperissem quid tandem ex iis de ignis natura in origine te. gitIma deductione concludi posse mihi visum sit, in hac dissertatione planum faciam: in qua quidem plura jam pridem a Boethaavio etiam
deducta , iisdem viis comprobata, sed plura eriam alia, vel o inni. node novo, vel diversa laltem methodo itabilita ac deducta conspicientur. Totam hanc proinde materiam quatuor Propositionibus quae
totidem erunt dissertationis capita J praecipuis complectar; In quarum prima ignem peculiare corpus,& elementum in natura esse In secunda, tibi u etiam ipsum esse in tertia, etiam quatilis ubique esse ex sua natura, origine In quarta tandem, si quando non aequaliter
ubique foret, in caussa esse ibium, vel Miνitum corporum, vel quamdam sorti actionem constabit. Sed antequam singillatim unaquaeque propositio suis rite terminis pronunciata argumentis probetur , ab objectis diluatur, iuvabit imprimis unico sub adspectu rei totius machinam oculis subjicere quam quidems antequam argumenta in medium adisserantur jamquam metum ustem imaginari licebit ut deinde quum singulas partes comprobavero, non illam temere uult confictam selsolidis in jamdiu exploratis et ectibus rite deductam esse innotescat. III. Concipiatur igitur spatium quoddam sphaericum per plura centena millia illiariorum undequaque extensum,in ubique aequa.
liter plenum materia quadam, quam voco /rimitivam , inter cujus a men partes in teritata sint plurima, vacua ubique, ut arint diDominatris quae spatia a me heic subponuntur necessaria ad corporum quorur cumque physicam constitutionem, densitatem,in motum rite expliacandum, ut sus ottendimus in nostris Physicae elementis J. Porro haec spatia disseminata materiae primitivae valde ampla concipi debent ob infinitam propemodum raritatem ipsius materiae, quae ob Perseoctam sui distributionem totum illi spatium sphaericum occupare
in vulgari vero sensu dicitur ut in vulgari vero sensu materia queaplenum spatium illud dicitur, ubi nihil aliud sunt nisi vapores quamvis hi aquae paullum,in vacui plurimum in se contineant. In hujus ingentis sphaerae centro, vel quas centro intelligatur adesse spatium aliquod ipsum quidem quoque per se amplum, sed respectu ingentis
sphaerae minimum, eadem materia primitiva plenum, sed multo densiori, quam in aliis Oatiis a centro remotis. Hoc entrum appellari jure poterit, veluti m. itialium materiae illius primitivae Concipiantur nunc extra hoc centrum, heic in illic in illa ingenti sphaera plures
aliae massae globosae, vel quasi globosae pet se quidem amplae, sed
t δὲ Ad experimenta rite habenda, prae ubi singuli gradus in sphaera ab indi-
tς persectiora Thermometra usi suis e notati designabant parten 130oo. mu hyrometro aeeuratusime juxta expansionis exiguae virgae metallicae,mcthodum Musichenbr hi labretaclo, praesertim stanneae calore cisagata .
5쪽
minimae Ipsae quoque respectu Ingemis spatii materia het Mneaeon.
flata quaedam majoris, quaedam minoris specificaedensitatis quae quidem veluti undequaque innatent fluido illo primigenio intra ea cor pora praesenti lam per in aequali copia, ac in ceteris 1patiis omni alio corpore vacuis. Duae nunc in hoc fluido primigenio concipiantur proprietates. Prima ut si forte a violentis quibuulam caussis maiori compia, in hoc potius, quam alio loco immorari illa cogeretur vix cessauistibus illis caussis, ex se ipsi ad aequalitatem restitui possit,inreveri. si nihil obstet restituatur motu quodam naturali a centro ad circumis ferentiam a celeriori .in iaciliori . prout minus ab aliis eterrem is materiis impediatur Altera proprietas sit, ut hoc fluidum primi. tivum, petat etiam in omnibus spatiis in ea copia conservari, quam primitus spatia habuerunt, Ita ut si ab ea, quam petunt, copia, pr .pter sortuitas caussas alibi natas deturbentur , statim a centro, sive a meditullio nova materia in ea spatia refundi debeat. IV. Hacteous prima dedunus machinae ineamenta, e quibus statim intelligitur prima mundi conditi rudimenta heic designari. Am
pla igitur sphaera est totum spatium planetarium per plura cert8.
plura centena millia milliariorum extensum. Primum in hoc spatio condidit Deus materiam Igneam , quam ab ipso appellatam suisse Luι- a Mose in sacra Hiltoria adfirmatur . . Hanc materiam primitiori appello, quia omnium prima & primo ipso die creationis est ton.
dita. Haec materia in planetario spatio nunc QIum fingaturi instaenim ita esse revera ostendetur Iubique fuisse, &aequaliter distulam pro ratione spatismim, sed ubique vald &sere infinities etaram. Centrum. vel quasi centrum hujus sphaerae igneae, ipsum per se quoque amplis.
fimum ed respecta planetarii spatii exiguum, Dest Iuminare illua
t admotas si es ninus similis motule lanico aeris, qui semel nragis ompressiis, quam petat ipsius densitas sis turalis erta altitudo in armosphaera , conatur citatim undequaque in alia spatia rariora sese in sphaeram effundere. s, Post coaditum a Deo coelum tua.
ne, Qterram inanem sacro id adis firmante Historico Gen. i. a. non aliud suit primum terrae,coeli,que ornameII. tum datum, quam materia Lucra, quantideo vocamus materiam Igne .MU , quia
dum haec tu res tuerit prima sensi. ilis a Deo facta, a proindis uia eria aliqua in vacuis subsiliens, prosectos lax Materiaian; quae nam aIta esse
potui quam materia ignea, quae se habet hoc propriuii, ut Iuceat te motuam priscise amplitudinem ais beat patium planetarium, definiri,noa potest, praesertim ii in illo comorehendi selimus tum illud spatium. quo spatiantur Cometae a nostro sole, ut ceteri Planetae illustrati, tum ilIud quod fortasse occupant alii reis gulares Planetae, sed nimis a tellure remoti, quam ut sub nostros ocuIos vel ubi opticis instructos adere possint verum si spatium planetariam limitari intelligatur ab orbita quam describu remotissimus a Sole Planeta ι scilicet Saturnus quum distantia meis di hujus a soleri secundum optimos
6쪽
illud quod Sol dicitur, non eodem quidem momento Od aliquanto post materiae lucidae seu igneae fabricam a a Deo conditum rapte tamen Sol concipiatur ex eadem specie ses igni primigenii sui probabilius censent philosophi, non abnuentibus ipsis sacratum literarum interpretibus J majore sui parte constare , multo tamen densiori, quam sit ignis extra Solem nam vel unicus solaris ignis igitus plu.tibus ac pluribus etiam millibus militonum superat totam materia in igneam extra Solem diffusa mi ut ex insenti tenuitate , qua praedita esset lux, etiam si a Sole tota vibraretur , quasi evidenter deducere se omdunt quidam o recentiores Alia corpora ex heterogenea materia composita &cum fluido igneo undique permixta sunt Planetae cum suis atmosphaeris in Ubicumque autem materia igne seperitur, duabus
Astronomos sit sere r3. illicines milliariorum;aeproinde orbitaeda meter
rum, erit magnitudo totius spatii planetari uuantum exprimit unitas cuma et Cypnris, milliar Cub. in Quum Diameter Solis sit i iuxta
meliores Astroetomos 4ς . millia circiter milliariorum . nameter vero sphaerae fit ex dictis ap16. milliones milliar; a et rationem hujus ad illam esse Lis ut ocio ad . tiare amplitudo salis considerati, ut partis totius plia erae planetariae non mer tu dici, nisi eκigua laclo enim Cuisbo, et se ut r. ad gooo milliones. to Conditum fuisse totum mundum omnia illa st Ilic I, quae iuxta ordi. nem plurium dierum condita in sa- et Genes describuntur , non momen. to unico ui quinam sensis videntur, praesertim D. Augustinus lib. 4. de Gen. ad lit. c. a. lib. I. de Civit. Cap. 7.ὸ Sed vero ordine sucincessivo plurium die rana , communior sententia Patrum et apud Sacrarum p rum, sed etiam saerorum Seripturae interpretrum, ad quos sane etiam i dieium spectare potest de physteis reis bus, non quidem ut m natura rerum& observatione erutis, sed quatenus illarum existentia simpliciter a saera Historia omnium certe fide dignissima narratur. Porro lucem creatam suisse primo die is proinde quarto die solem, non iam inseri diversam sui Dis lueis, ia solis materiam immo a saero Textu aperte die Solem esse diei, ac proinde uel eaussam manifesto indieat diuinctam quidem a stinis esse iurem, sed ejusdem tamen Og-eiei. Hinc celebris Cornelius a Lapide explicans quomodo hoc actum
sit, hae habet meus oe re quarto partem unam caelorum rares it , ut condensare aliam sciliret Iucidam ialam, qua pr1mo dis croata es, in eamque ita condensatam , formam S Ii induxit. Vides non alium esse Solem nisi materiam laneam elementarem, sed multo magis condensatamquam sit eatra soletiar literarum interpretesanhaerendo igitur ae P. Iosephus Rogerius Bostovis S ς Iesu diserte hoe ipsum ostendit in quadam differtatione de luminis tenui tale edita in Romano literatorum Diario anno 2 47. id Fere nullus planeta est , quem ex aliquo phaenomen non mitigani Α-
liter alio obvio illarum sensui, primo die eondit Lux est, quarto veIo die substantia Solis. ob Solem esse igneam, magna , saltem ex parte, materiam, non solum esse aio communem sententiam Philoso.
7쪽
illis quas nuper memorabam , proprietatibus concipiendum est esse
oraeditam . In hoc rerum statu subponatur imprimi a Deo motum omnibus illis heterogeneis Orporibus hele illic coelo planeta Yio sparsis vi cujus motu describere creantur perpetuo cursu illas ot hita quas revera describunt; sive hic motus competat, vel non comis petat etiam Soli, juxta varia mundi sistemata, quae heic mihi neque prosunt, neque nocent Prosecto saltem illud facile intelligitur, ho 1ee motus, quos per ingentia spatia planetae describunt, sensibilem re ssistentiam pati non posse a materia ignea, quam secum auferunt, , &cin quam semper ubique obcurrunt, semel a hujusmodi materia sit propemodum in cnite rara in quo casu , ne ipse quidem Nev v tonus vetet ut quidquam perturbari posse regulares motus planetarum. ς V. Concipere hoc iodo spatium planetarium est solum concipere quale ipsum sui in prima sui creatione. Porro ut concipiatur. ouale etiam nunc est, cogitare insupς oportet , quod , quum propter varias vicissitudine neri possit, re saepe stat, ut major in unum O. cum quam in alium congeratur ignis copia ceteroquin in sua origi
ne ubique aequaliter distributi; quumque proinde destrui saepe debeat in toto hoc spatio caloris aequilibrium ἱ cogitare, inquam, oportet, quod
stronomi Ingi sua atmosphaera, ut certum est cingi Tellurem. Porro Atismosphaerae planetarum gravidae sunt omnium sere particulis corporum , ruibus constant planetae ipsi, sed perecte conelsis, adtenuatis,4 in eleis mento aeris avolantibus. Hujus autem aeris probabiliter in omnibus planetis ea proprietas est, ut eo tenuior, rarior sit, qu a planetis imagis reis
ceditur, donee confinia habeat eum
ipsis vaeuis spatiis Oinni alia materia, praeter ignem.
s. Loquimur hei de motu proprio planetarum, non vero de adparenti, &communi omnibus stellis etiam κisa planetario spatio remotis. Duplex autem est motas proprius alius circa proprium axem, qui in plerisque Planetarum jam eerto deprehensus est ab Astronomis,4 alius, quo unusquisque describit orbitam quamdam et lypticam
ab oecasu in ortum Ibi Planetae dum moveatur per materiam igneam ubique sparsam, in
ipsis etiam inclusam, secum ausorant
necesse est ipsum ignem , quem in se
habent, ignis vero qui est extra talia corpora recurrendo tergo ad spatia, quae corpora in suo motu reia linqunt, illa veluti undique perstringat neeesse est eo sere pacto, quo dum spongia aere plena in suis poris cireumfertur per alium aerem, iste quidem aer cedendo motui spongiae pergit per circulum ad partes, quas spongia relinquit a tergo eis si accidit in omnibus projectilibus. seu Nev v tonus nullibi in suis operibus
spatia,per quae excurrunt planetae,exigit omni prorsus materia vacua, sed
solum ab iis spatiis excludit materiam
dansam, mare riam sensibilem , materia in senisbilite regi Ianιem. Sic pluri hus in i eis praesertim in optica quaest.18. MuIt minus excludit materiam valdh, aesere infinite aram ait enim loco ei in
lato et uomimo autem Coeli mediis
8쪽
alla spatia radium amittere de suo igne debebunt quantum ad se alici
vocant caussae caloris. Verum ne alia spatia dum alicui loco suppedi. tant in se revera amittant tantam illam ignis copiam, quantam a sua origine exigunt, restituetur totum id, quod spatia amitterent, a Sol eipso, qui jam concipitur adesse in centro, vel quasi centro illius sphaeis rae,in aliunde jam in se continet majorem ignis copiam quam alia spatia ac proinde sine sensibili iactura plurimum largiri aliis assidue potest. Quod si accidat et contrario, ut caussae quaedam, quae inducerestieus in mundo solent, aliquunde excludant ignis copiam, quam nam turaliter exigerent; tunc tantundEm in spatia vicina adcedat necesse est sed ne spatia vicina plus habeant ignis , quam a sua orignera buerunt , revomen in Solem, totum id, quod est supra naturale sp tiorum aequilibrium quo sane intelligitur conservari sic posse in spa.
duas. Prima ut motus quidam internus partium in corporibus ab ad j
excitatus in partibus f J non igneis sed amotu simili patium igneaturn per oscillationes quasdam violentela productus: Altera sit actio quaedam Solis, qui in omnia corpora quantumvis distantia, cingenti sphaeis in ignis comprehensa calore suo agat , sed non nisi impellendo &in tectas lineas dirigendo ipsam materiam igneam jam extra se semis per a mundi initio diffusam & sic motum quemdam producat in Nnues fibrillas corporum, sine ullo objce intermedio, iolari impulsui
VI. En sistematis machinam; quae tamen quantum a mero ima. ginationis tigmento procul sit, solumque e phoenomenis solido rati cinio se rite deducta, meum nunc erit ostendere & quamvis plura hetestabiliantur quae sub experientiam sensuum, utpote tellure valde eis mota, non cadunt nihilaminus de his quoque me certi aliquid statuere posse non diffiteor ex iis enim, quae heic prope tellurem experimur deducam ea, quae altius supra nos adsurgunt & sic ex notioribus magisque sensibilibus ad ea, quae minus per se patent, progrediendo totum gradat)m litem comprobabitur Adgrediamur jam primam partem, o sit. At a Partes non igneae Ide ilIae, quia
bus alia orpora componuntur , si motum quemdam intestinum concipiis antri excitant quidem plerumque in illis ea loris inerementum , non ais me semper ut patet in effervescenisti is rigidis sed augendum igitur calorem oportet, ut morum paritum non ignearum qu prIor Ierumque
esse solethsequatur etiam motus a tium ignearum e propinquis locis advenientium , velut adtractarum a partibus non igneis ommotis , si fiat oscillatio quaedam utrarumquo artium , qua perdurante, peIdurabit etiam calor, Dissilia πιν Orale
9쪽
1gnis, quem per experimenta νηηatura esse ηοτimui, non exurgit xx puro particularum fuscumque corporis intesino, aeperturbat motus neque ex alia re qualibet nasci, aut
destrui potes, sed e materia quaedam fluida pri
mitiis a Deo Summo inisse eondita, quolibet noto ali corpore, inelemento mald diversa.
Uas hujusce propositionis partes video mihi esse de.
monstrandas, negantem unam adlirmantem alte.
. sed uuarum postrema a prima facile descendae. legans autem sic ostensiitur. Ut ignis, qualem per
experimenta novimus, nihil aliud esset, nisi aut quidam motus in fibris corporum excitatus, aut id quod ex qualibet alia re nasci, aut deitrui posset, deberet etiam per experimenta minisci illud, quod certo Ia m esse novimus, aut temper, constanter cum motu partium aliorum corporum esse conjur istum quando enim duo constanter nunquam disjuncta esse vides si minus methapysico rigore, physico certe negativo argumento satis habes, unde illa etiam non istincta esse credas; Laut quod nunc ignis speciem habet antea re vera ignem non suisse,in quod nunc amplius ignis non adparet, paullo ante ignem revera suisse. Porro neutrum ex his ullo experimento posse convinci Dcile mihi videor posse ostendere Etenim, quoad primum de Mutu evidens quidem est, cum igne,in calore sentibi. Ii conjunctum saepe esse intemnum corporum motum; sed non minus evidens est ex Chimicis praesertim saepe non esse conjunctum atque adeo ignem non organis duntaxat sensuum , sed, Thermometris sensibilem, magis magiique potius recedere ab iis corporibus, ubi sis motus in notabile potius rigus cum tali motu conjungi Satis erit ad plures effervescentias Chimicas quorumdam mixtorum accuratet obseris vitas praesertim a celebri usichenbroehio, In additam. ad Tentam.
des Cim pag. Edit Aci gi. animadvertere ut doceamur intellecto praecis mi fibrarum . non proinde etiam un- intelligi, nisi quid aliud saeter purum Mintum intelligas Adcedit id, cui plurimum nititur Clar. ψollet Lecdi Fis T. Q Ignem quem certo novimus, id semper co nari, ut sese magis magisque diffundat,in modo alimentum non dost, non solum numquam ipsum deesse, sed saltem ad speciem semper augeri, etiam in pleno spatio, etiam ubi resistentiae obcurrant Sedyon hujus naturae esse quemcumque motum, qui scilicet sortasse, ob iner