장음표시 사용
521쪽
De aquae frigidae potu salutari.
etengo, luti extra noxam est, ita etiam parum prodes e potes. suippe remedium temperatum, ut Iiquando CELAUS dixit, aeque tutum, qued bile est. Quae vero extra mediocritatem fiunt, ea, ut ladant , quibus nou conveniunt, ita opem ferunt , quibus conUenientia existunt. Et is etiam sensus est pristi illius canonis medico-practici: similia similibus conservantur, o contraria contrariis curantur. Etenim sanitati, cujus ratio in humorum temperie motuque aequabili reposita, amicissima senilia, quar temperiem hanc servant atque tuentur. In morbis autem , quia ab intemperata humorum qualitate nascuntur &motus ab aequabilitate deflectunt , desiderantur in curatione contraria, quae excessum, aut desectum ad legitimam proporcionem, temperiem dc symmetriam reducant. Sic ubi redundans languinis & humorum copia morbos ingenerat, tollenda haec cst contrariis, fame, sanguinis missi ne de evacuantibus. Vicissim , quum succorum Iaudabilium roscidorum sit desectus , neccssaria nutrientia , quae sanguinem dc humores resarciunt. Calor excedens, exigit refrigerantia, humiditas nimia, exsiccantia; motuum languor rΟ-borantia; impetus motuum, sudantia.
Inde nunc etiam patescit, quando, de qua ratione , frigus in potu salutarem edere pollit ensectum ; de quo specialius porro agendum. A que ut initio dicamus de illa corporis humani praeter naturam constitiitione, in qua aestus impens is servidusque intestinus partium sulphurearum motus praesto est , uti potissimum accidit in sel re ; tum certe ad aestum restinguendum de calidum motum componendum , potus apprime ex usu est frigidus. Citabimus hujus in confirmationem aliquot probatissimae fidei testes. Ille artis nostrae dictitor, HIPPOCRATES, Diae Iib. VI. Se t. m. sic praecipit: calida natura rest geratio conseri, aquae potus ct quies.GALEN USad ardorem in febribus temperandum , prabuit
aquam frigidissimam ad satietalcm. CELSUS in praefatione meminit Medici cuiusdam CASSI I, qui sebricitanti cuidam de magna siti aD see o, frigidam aquam ingelsit, malae, protinus febrem somno 3d sudore discussit. PitI MEROSIUS de vulg. error. lib. I. cap. XL. in febre, inquit, it j/ιlepi aut iumentur,aut parcius exhibeat rur, corpus a ealore febrili ema latur ac maree sicit, unde non parum damni ae rotantibus imminet.
Sed potius talibus febribus Iaborantibus eo'iosius O solus praeberi d boni , ad ealarem febrilem
remperannm , niaturam recreandam; eoque am
daeitu, si coctio praecesserit. Naturales enim eva cuationes eriticas, per sudorem, alvum vomitun que adjuvant.. XII. Potissimum in ardente de biliosa febre, ceu praestantissimus commendatur frigidus potum
Sie HIPPOCRATES jam lib. II. de morb. I.
36. tradidit: in febre biliosa, quae hominem quotidie corripit, est os amarum jungitur, o vomitis juncta, ct ad lumbos eruraque gravitas, ea die qua febris detineι, quantum quis bibere volet, quam frigidam sumere oportet. Et lib. de ac feci. intern. s. a. Idem auctor ptisanae iccum bis de die frigidum assumere sua leti. Neque minus in ardente febre dare jubet potiones frequentes
& paullatim quam stigidistimas GALENUS
metb. medend. lib. IX. cap. V. praeter venae lecti
nem , potionem frigidam impense laudat, adjec- ratione, quia extinguit febrem de naturam rostam reddit, ut dein per alvum de sudorem e
pellat, quae noxia sunt CELSUS lib. III. cap. XII. pcrhibet: Si in summo incremento est mombus ardens,utique non ante diem quartum, ct magnasti accedente, frigida aqua copiose praebenda es ct adfatietatem danda , qua pro medicamento utuntur. Idem sentit ALPINUS de medic. in thod. lib.Ιl. in continentibus, scribens febribus,m hemPater aesuosis, Medici omnes largum potum astidae aquae exhibere fucstunt, quia calorem natia vum concentrat, ut statim inde fit is ct calor respici;
roboratur inde totum corpres, aqua epota die
ritur morbus, ct plerumque largusimos sudores frigidae aqua potus suscit l, connunqtiam Tomitur bilios sunt aliqua iri per alvum copiosi promunt o urinam copiacim excitat. Mirabile est, concludit, quomodo tale proditim has febres ex pugnet. Nam excretionibus, quas aqua suscitat, hae febres fiuntur. Neque minus apprime hanc in rem idem audior ae medie. Aet t. lib. IV. c. XV. prodidit: aliqui, ait, pro secreto habent synoebas ardentes febres, multam aquam angariae, quae cucumeris species rotis proprinantes, sanare; modo febricitantes ea multis distas in cibo ae potu sola utantur Ahi, tempore vehementioris astus,urytus frigidam potandam
concedunt, qua epota, Uros multis Pannis contingentes,sudorem procurant, quo non paucos audio
Nosmet ipsi de saluberrimo hoc potus frigidi essectu, in febribus sic dictis biliosis ardentibus , in synocha biliosa , nec non catarrhali illa synocha, quae elapso anno hic dc alibi grassata, item in tertiana continua de duplici, cx longa
de attenta nostra experientia, confirmatius testamur. Novimus enim, quod urgentibus in hisco vigiliis assiduis, impenso succos de corpus consumente ardore, siti inexhausta , cum cute arida se eκsucca, decoelum cornu cervi Se 1 rzonerat, cum sympo acidi citri de nitro conditum, sttigidum, crebro, sed minutis haustibus, ad duas vel tres mensuras quotidie potum , emolumenis tum attulerit summum, somnum Sc largum sudorem induxerit, anxietatem autem viriumque languorem strenue discusserit. Et mirum utique videtur , cur friSida aqua , aut frigidus alius diluens potus, sudorem moveat valide. Sed ubi aestu interno uruntur in corpore cundia de intestinus paritum sulphurearum motus est vehementissimus, frigidus intus susceptus potus eundem non modo attemperat, sed Be calore interius teis pefactus, fibras & canales subculaneos ladiat, ut1udor erumpat largissimus. Tanto magis vero Se ceritus hic rei pondet effectus, s susscien- 'ti aquae quantitati indantur senui restigerantia , acida de nitro . De quorum virtute sudorisera notabilis est RIUERII observatio, quam inseruit Cent. I. obf. XIX. sic habentem : observandum, a sipiritu sulphuris, vel ejus Deo si ritu viatrioli , cum aqua exhibito, sudores copiosos fuisse
provocatos, quod multis nobis experimentis innotimis , qui plures tertianas curatas vidimus eodem romedio , in siummo acestonis aestu ct urgente fili exhibito; unde copiosi sudores provocabantur, a quibus non forum parox mus, sed etiam totus
Quo magis semper improbavimus 8e improhandum censemus, illum perversuis, tum M dicorum quorundam, tum adstantium morem , qui urgente mordaci aestu, in febribus, exanthematicis etiam , Variolosa , inorbillosa , purpura-cea, noc non synocha, aegris stigidum potum Rr a punitus
522쪽
penitus denegant, ac nisi calidum inses thee ,
aut decocti cassee , concedunt, eosque praeterea tricliniis de lectis calidis includunt atque obruunt. His enim nihil aliud efficiunt, quam ut anXietates augeant, vires extolvant, inquietudinem accersant, quin saepe expulsionem materia ad summam cutim magis impediant, quam juvent. Frigidus potius potus, modo si dextre deperite ministretur,vires moκ reficit facilioremque reddit ipsius morbi decursum. Sanguinis enim &humorum texturam , quam calor ditat vere nititur, firmat ac servat, fibrasque ab impetuoso motu & aestu labefactatas , roborat & adducit, quo id quod in vitio est eo promtius excutiant.
Praeterea spectatae quoque medicae virtutis frigidus est potus iis in morbis, quorum sedes& semes primis in viis, ex cruditatibus ac id nidorosis viscidis stomachi ad duodeni, ex bile
corrosiva nerveas tunicas arrodente, nec non in
atonia & motus desectu indeque oriundis satiabus molestis. Inter hos autem praecipuus sere ille morbus sic dictus cholericus, crebris alvi dejectionibus, vomitionibus, nausea, praecordiorum anxietate , ardente circa praecordia dolore, Virium prostratione , corporis jactatione ει frigido sudore stipatus. Qui, quia natales trahit ex decubitu & congestione sordium acrium hiliosaruin, partim ex sanguinis & humorum massa ad intellina delatarum , partim ex male ingestis& egestis huic collectarum; optime utique sertfrigidas , aquae inprimis purae, potiones, Vel,so' las, vel etiam idoneis aliis remediis nuptas. Hae
enim humorum acredinciri diluunt, orgasticam commotionem minuunt, fibras simul firmant tunicasque roborant, eoque faciunt, ut, quae praesens est excrementitia materia, promte de minori cum dolore expurgetur, novus autem affluxus impediatur, ac potius ad corporis habitum aliaque congrua emunctoria divertatur.
Confirmatum id habemus memoratu digno eininae generosae exemplo. Erat haec constitutionis sanguineo - cholericae & biennio abhincoκ ira & eduliis variis incongruis passione corripiebatur cholerica. Intra diem enim & noctem plus quam trigesies per luperius de inserius os dejiciebat viridia, inlinata quaevis Vomitu reddebat, praecordia angebantur cum sudore frigido, vires languebant insigniter, vigilia urgebat assidua de aderat praetcrca febris, esternis lum- per diebus ingravescens, sub cujus accessione is se mens emovebatur. Accitus ego, illico piis
nam, eX rasura cornu cervi, scorZonerae & hordeo excorticato, conficere, ac hujus quatuor c
chlearia, cum decem liquoris anodyni mineralis
guttis, singulis binis horis frigide summe jussi. Pedes dein qui admodum erant frigidi , calidae
immittere, Ventremque balsamo vitae inungere, praecepi. Tum sedato quodammodo Vomitu ac dolore, suasi liberaliorum ptisanae potum frigidum oe usum pulveris, ex glacie Mariae prae parata , cornu cervi philosophice praeparato Aonchis , canctorum lapidibus cie aliquot olei macis guttis. Quibus intra quatriduum Iubstiterunt v mitus de dejeetiones, febris facta mitior, tequutus sbmnas cic ludor validus, ac morbus solutus. Quam in rcm conferri etiam potest observatio, quam in tom. IV. medic. 6siem. Sin. II. cap. V. de mirabili potus aquae se;gidae in cholera su cessu & cura attulimus.
Nec alienum erit, in uberiorem confirmationem, adducere nonnulla auetorum testimonia luculenta. Optimam & huic nostrae omnino consorinem cholcram sanandi methodum tradit
ARET EUS , lib. II. de eurat. aeut paston. Praecipit enim : ne in principio suppriniatur , sed potius promoveatur humorum vitiosorum exitus , sorbendo aquam tepidam assidue , sed paucam : Dein si torquentur intestina & pedes H-gescunt, alvum irritandam esse calido unguento monet. Si autem biliosi humores per inseri ra deiecti, biliosius tamen vomitus adhuc adsit, cum fastidio , anxietate, virium laptu, vult, ut frigidae aquae cyathi duo , aut tres propinentur, ad ventris adfrietioncm , quo retrogradus humorum cursus prohibeatur & stoir.achus ardens refrigeretur. Si vero arteriarum motus ad
parvitatem lapsi fuerint, sudor circa frontem &alias partes stillatim decidat, & alvi profluvium M vomitus sistatur, praesente animi deliquio , tum parum odorati & adstringeniis aquae frigidae esse insundendum.CAELIUS AURELIANUS,
thodicorum facile princeps, in cholericomo bo frigidam aquam per intervalla ibrbere suadet, Sc catapotia ex ononide composta cum dia bus cyathis aquae frigidae assii ere. ALEXANDER TRALLIANUS recie quidem externum frigidorum usum prohibet in cholera, lib. VILPAE . J76. sed pota, scribit, aqua frigida maxime
omnium convenit, quae paullatim bibatur;s viarium summa imbecillitas, parum vini addendum. Perite tamen l. e. pag. 4T s. monet , tum uti
lem esse frigidam: si biliosa per alvum O vom ιum egeruntur si aeger vehementer sitit O linguam scabram habet; s ous fuerit , ager juvenis
Ex quibus jam recte per analogiam concludendum : in illo cholerico admodum assini intcsinorum Micctu, quo cum intolerandis sere torminibus ac tenesmo, biliosa te cruenta dejiciuntur creberrime , non minus proficuum este frigidum aquosum potum, easdem etiam obca sas. De quo saluberrimo eflectu frigidi potus in dysenteria , ubcrius praeterea testatur eXperientia. Sic DIEM ERBI OECK Obs. XXIX. meminit dysenteriae desperatae, potu frigido lanatar. In M. N. C. Dec. II. anu. IX. Observ. sῖ. memoratur : cruentas dejeetiones , cum sebre continua, acerbis torminibus , siti inexplebili , aquae Nucerianae frigidae ad plures cyathos potu, suisIe percuratas. Nos ipsa resalnur experti , diluentes potus, ut lactis serum, lac lymphatum , ebutyratum , aquam simplicem, aut mineralem leniψrem, Selteranam scilicet,aut S alb censem, in dysenterico morbo prosuille eximie. Vidimus id maxime in illa dysentcria, quae ante aliquot annos , ex calida diuturna insolita aeris aestate constitutione inscctavit epidemice, nec paucos lustulit e medio. Qui enim domesicis hic remediis ac diaeteticis usi, melius habuerunt desiepius convaluerunt iis,qui pharmaceuticis,quam tuniv is pretiosis antidylentericis , a morborum artificibus lunt tractati.
Accedit vomitus biliosus & diuturnus , in quo compestendo pariter praestans est frigidusaqueus potus. In hoc certe vidimus multoties saluberrimum esse lum,non modo a potu acidiniarum
523쪽
De aquae frigidae potu salutari.
larum Antonianarum frigido , sὀd & ptisanae,
nee non aqtim Fgidae liniplicis , cui aliquot spiritus vitrioli, aut liquoris anodyni mincratis guttae inllillatur. Licet etiam potis liberalius acidulis , primum crebriores per os & anum sequi tae dejectiones biliosae, remisit tamen brevi vomitus , nec postea infestavit amplius. Digna est quae hanc in rem notetur observatio in II. N. C. Dec. ID. An. pag. I 66. de sacerdote temperamenti cholerici, qui per multos annos in more habuit, ut, quotiescunque se, tempore praue tim arctivo, bile repletum sentiret, frigidam jejuno stomacho copiose hauriret, eoque inger tem bilis copiam per superiora & inferiora eg reret. Haec autem evacuatio , haud immerito partim humiditati de copiae aquae, quae quasi somdium praebet vehiculum, partim etiam ipsi frigori, quod delassatam motricem in fibris somachi & intestinorum vim revocat de intendit, Videtur tribuenda.
In ei H Non dispar ratio est , illius materiae viscidae
. nevis Ma vomitus, aut minimum conatus vomendi, qui
'ita, uri. a collectis crudis & male coctis in stomacho suetacis , matutino tempore, nonnullis , prauertim senibus, cum pectoris angore & magno egerendi nisii, accidit. Nam licet ad hunc praescindundum quidam ex usu esse putent, haustum aquae cujusdam destillatae spirituoste, aut, ut vocant vitae , vesperi assumtulia, tantum tamen abest, ut speratus respondum css elus, ut potius alvus oblivit catur Ofiicit eoque malum ingravolcat. Nos potius s. cura & explicita ratione luppetias tulimus multis consilio: ut abitinerent ii spirituosis , ac circa solami tempus quartam mensurae pariem aquae frigidae biberent, mane vero ins sum thee , vel melilsae', aut veronicae, corticibus citri conditum, calide in lecto sorbillarent, ac po1lea lenem madorem exspectarent.
guinem quoque crassium obhaerescentem fluκilem reddendo , liberum facit ipsus per intestina commeatum , quo sublata a distentis vasis I resesone, tollitur & dolor. Fibris praterea ob nimiam expansionem a robore dc jectis, robur reddit, ut iterum sese contrahant, flatusque ad aniostium protundant,quo pariter doloris conciliatur
I. XXII. Qui salutaris aquae frigidae in doloribus intestinoruin e flectus, sicuti firma omnino nititur: T Quae porro intestina dctinent tormina, tam
ua. H - colica, quam iliaca, sive a biliosis mordentibus succis, sive am a sanguine in vasis tunicarum μὰ si,. intcssinalium haerente oriantur, optime & ceriato levantur liquido, maximeque aquoso, frigude de copiose sumto. Oritur cnim dolor hie a causa, ut Vctores loqui solent , calida; eaque propter ipsi optime occurritur contrario, frigido
potu. Scilicet incidit tapius , inprimis post iram
luppressam , ut in corporibus juvenilibus , nec non virilibus,exquisitioris sensus& cholericae constitutionis, acres biliosi humores in cavo & flexuris intestinoruin haerentes, ipsaque mora acriores redditi,non modo acredine sua ncrvosas intestinorum tunicas mordeant,led & in vapores resoluti, easdem distendant nimium , eoque doloris sensum inserant acerbillimaum. Neque etiam im solens est, in iis maxime, quibus siletus haemao thoidum fluxus suppressus, quod languis redum dans , lentius per portae venam & hepatis viscus means, in connexis tunicarum intestinatium vasis
subsistat, illa distendat, has premat & ad spasticam strictiiram exstimulet, qua flatibus prohibetur transitus & passim proritatur dissensio, ac
propter pressionem aeque ac disiensionem, to mina siluitantur sere intoleranda. Potus autem aqupsi frigidi diluens, temperans & roborans est facultas. Hinc mordentes biliosos succos , diluendo ipserumque intestinum motum compes.cendo, ita obtundit atque cicurat, ut vellic tione non amplius doloris sensum inserant. San-
ratione; ita non minus I cr exsertentiam certus
est atque probatus. Exs .ant enim de eo pas. sun in medicorum commentariis luculenta detestimonia & exempla. E quibus instar omnium id , quod consignavit LUI . SEPTALIUS, animadvers. lib. VII. pag. 248. dignum
Iod inseratur totum. Contingit, scribit, aliquano, iti colici dolores adeo vehementes ι, ut omnem medicamentorum operam eludant, ac quocunque auxilio adhibito, potius arixeantur. In quo castu erit ad contraria transeundum. suum enim colici dolores majori ex parte a materia fiant, aut a statibus diselidentibus ;)is aliquando, ut aut ratione dolorum , vigiliarum, aut maeroris ob contumaciam,aut invalescant nimium, aut intesina, accedentibus etiam callius O foris appositis reme diis,aut phlogosi quadam tententur, aut eliam v ra inflammatione incipianι assici, aut multa Fr expens bilis ibidem transfundatur. Unde a contraria erit transieundum Θ inserniter refrigerat i dum. V Pod mihi praeterito anno contigit, in nobili quodam m*ano, qui eum colicis doloribus per aliquot dies acerrime fuisset conflictatus , ct jamjam mors esset prae soribus , nulli persentirmitur arteriarum pulsus, seudores e sent resiolatorii, nulla denique stuper ei et sipes saltatis, ne quidem apud Medicos, etiam prastantisimos; accersitus O ego, eum stim inextinguibilem, linguae scabritiem, ni Arorem atque duritiem. pertraciis autem bpocloν driis 2 ventre inferiori, calorem in partitus illis aestuantem adese Aservastem , Hi Pano aquam
multam , nive etiam refrixeratam, bibendam e
hibui , eum natura absemius 6ῆet. Et multae aqua potator in somnum prolapsus es, cst quatuor hora rum sipatio cum dormiisset, istore quodam inferioris ventris primo maxime, ut ipse referebat, diverso , excitatus a somno, miram sitis flavae e piam evacuavit O a doloribus liber evasit. Unde collegi, Medeos , qui illius curationem susceperant, in causa morbi illius longe deceptos suis' , cum calidis remediis curationem instituissentia frigida materia morbum factum judicantes. Ut brevitati studentes mittamus illam AMATI LUSITAN I historiam, quam Cent. I. curat. II. de muliere colica ex causa calida laborante. quae ex potu aquae frigidae subito incantamenti instar is lore levata est , nunquam redeunte, habet, nec non illam, quae in M. V.C. Dec. II. ann. x ob . I 39 reperiunda. Nos quod in confirmationem adducamus, habemus potissimum exemplum Serenissimi Principis , qui colicae bilio aes epissime patitur insultus, contra quam praesentistimum ipsi remedium Schlangebadensis aqua, Qua ad duas vel tres inensuras subfrigide hausta, illico dolor levatur ac celsat.
Pati ratione in spasmis & anxietatibus pIA' 1 .cordiorum , in sc dicto dolore cardialico, sto- .machi ardore de soda , praestans est potus frigidi θομα, sacultas. Oriuntur enim utplurimum hae passiones φ ιεμ σε R r 3 a coli δε
524쪽
a colluvie acrium biliosorum , vel etiam acidorum humoriam in primis Viis , ininimeque ventriculo , liospitantium, & inutua quasi conser menta. ione majori acrimonia imbutorum. Quibus dum nervolum os stomachi superius m
te cincitur , oritur inde frictura spastica, dolor,
arcior cic anxietas. His autem certo de cito luccurrere aptus cli frigidus potus, succos mordentes dilucias motumque in ipsis supprimens , quominus vellicent. Hinc reeie MARTI ANUS in ardore stomachi cardialgico hoc remedium plurimum com irendat. Et CELSUS lib. I. e. VIII. ex vero icribit : qui tarde concoquunt et quorum illico praecordia inflantur , quique propter ardorem, cum noctu stire consueverunt, an tequam conquiescant, duos vel tres c athos aqitie
frigida, per tenuem tuum potent. Idem nosmetipsi experti testamur, qui saepius observavimus, aquam fligidam, vel solam, vel liquore anodyno mi Atam , opem tulisse praesentissimam.
D malo Inter morbos , quorum sedes in prima corpo- , yta bon- ris regione , est adhuc pervicax illud hypochon-- με' driacum malum. Sane qui hujus ortum & ca sis habet peripectas ; is ultro fatebitur, aqua: p tum stigidum. adversus illud esse apprime utilem. Fundamentum enim hujus pallionis at nia est stomachi re intestinorum. Hanc excipiunt sanguinis invasis, & succi chimosi, nec
non excrementorum, in cavo intestinorum stagnationes. Hae porro occasionem dant flatibus & spasmis, e quibus demum symptomata reliqua cuneta. Sed frigida aqua fibras remis. sas firmat de motum pcristallicum aquabilem reddendo, flatus dissipat, atque id, quod in substantia aeque ac cavo intestinorum moram nee it, in motum ciet unde morbus totus abigitur.
Quae salutaris aquae frigidae virtus , CELSO jam cognita suisse videtur ; qui lib. I. Cap. 8.frigidas potiones commendat, si stomachus infimmus est, quem pallor, macies, praecordiorum d Ior , nausἰa , vomitus, in jejuno dolor capitis, indicant , suadens porro , ut omnes potiones aqua frigida includantur ; Sc ubi cibus acescit, ante hibendam aquam egelidam , & hac ratione,& vomitum, de frequentem dejectionem , pro moveri , si alvus si sistat. Inpriinis autem habeo, quod dilaudem, aquae frigidae usum in malo hypochondriaco. Plures enim novi vegetae & sanguineae constitutionis , qui huic morbo , partim ex retenta purpura chronica, partim etiam ex neglecta consueta sanguinis missione, vitae genere ex laborioso simul in sedentarium mutato, cum vchementi melancholia impliciti ; adhibitis incalsum pharmaceuticis remediis cunctis , . potu acidularum frigido , per mensem de longius continuato, habuisse optime, erumpente etiam ipsa purpura. Si etiam postea nonnulla symptomata spastico - flatulenta recruduerunt , dedi consilium , ut quotidie ante lecti introitum , quarta pars mensurae aquae stigidae, cum quindecim, vel viginti guttis liquoris anodyni mineralis , assumeretur & quandoque pulveris nitrosi &pitularum balsamicarum ulus interponeretur. Et sic siepissime hoc Medicorum scandalum sustulit selicito.
r iter in Quod in viris hypochondriaca, id lix scemi- 'ris . nis hysterica pathemata; unde in promtu est colligere: in his non minus, quam illis, accommodatum esse stigidum potum. Quam atrocia
snt in hysserica passione symptomata , praecordiorum angores, ventris tormina, dorsi dolores, artuum convulsivae tractiones, tendinum subinde
subsultus, animi deliquia, pulsuum debiles de
inaequales ictus, saucium praefocationes, conatus ad vomendum, cordis tremores & spiritus inte clusus, per ipsam experientiam uberius constat. Quam difficulter malum hoc penitus exstirpetur , ita , ut sis pe omnium efficacissimorum alias
Pharmaceuticorum remediorum Virtutem eludat, pariter est notum. Multiplici tamen experientia confirmatum habeo, a nullo tam prauenta
neum & certum adversus illud auxilium esse exspectandum , quam ab aqua stigida , qua aduncias sex , vel 1bla, vel cum tertia parte aquae cerasorum nigrorum remixta , insiliatis simul quindecim liquoris anodyni mineralis guttis , pota, pathemata discutiuntur cuncta. Vidi id n perius admodum in foemina venusta , quae per tres integros menses ante connubium laboravit hoc malo graviter, & tertio post nuptias mense in illud recidit, solo autem hoc remedio , cum mariti & propinquorum gaudio , facili se explicata ratione ad sanitatem reducta.
Neque tantum in prima corporiS regione In νomnis frigidum hulnidum emcaciam suam exserit; σ1 Iinus, sed eandem etiam longius in alias remotas co 'poris partes diffvndit. In tussi enim quae serina, sive convulsiva audit, eximie quoque prindest. Tullis hujus causa non hinnor copiosus lentescens ejiciendus streatu, sed acris quaedam subtilis materia. Neque sedes ipsius in ipsa vesiculosi pulmonum substantia, sed in pneumonicis
nervis, qui ab inhaerente vellicante materia, cum totius pectoris mulculis, ad vehementem molestissimum motum succussatorium exstimulantur. Quare frustra penitus in hoc tussis genero dantur
sc dicta expectoran tia, laxantia & pituitam ii cidentia. Sed quae causae inprimis accommoda, sunt ea, quae placide diaphoresin sne aestu intcrno excitant. Inter quae haud immerito locum tenet diluens potus, propter frigus simul roborans & ulteriorem affuxum de decubitum imp diens. Unde saluberrimum csse potum ejusinodi stigidum innotescit. Quem etiam nosmetipsi utiliorem deprehendimus , quam calidum , in adultis, aeque ac infantibus sic testientibus.
Quod vero magis videtur mirabile, in exter- In morbis narum quoque partium vitiis frigidus potus opitu- Σ -- . latur eximie; quorum in numero sunt dolores, qui tam articulos assigunt, quam etiam membranis musculorum insident. Ad praeservationem enim articularium mortiorum perutilem es
se aquosum potum testis est BRUYERINUS δε re cibar. lib.XVJ. e. III. ex bisopolis, inquiens , nemo facile est, qui hune in morbum arthritidem scilicet) profabitur. Quam salutaris vero sit ad curationem passonum in articulis , fidem facit L AN LONI, in Μ. N. C. Dec. III. Am. IILobf. XXV. memorans: sacerdotem quendam, doloribus articulorum continuis milere amictum,
abstinentia a vino & solo potu aquae simplicis, sic feliciter convaluisse ut arthriticus esse plane desierit. Eundem felicem potus aquae succes.sum POTERIUS Cnu. III. eap. 39. prodidit; sic perhibens: Dn. Caser. Levante in juventute pesima arthritide vexabatur, cujus causa quinque vel sex menses in lecto decumbebat. Primi d Iorum insultus adeo e ferati eram, ut ad duorim fer
525쪽
De aquae frigidae potu falutari. 47 s
mensio nuIIa pacto quiscerent. Primis diebus ad eum vocatus, Pilatas catholicas alternis i i diebus praestrisi, ubi contumax erat dolor, laudinas istis misi ui. Ad totalem autem curationcm 'si iudicavimus, ut bis tu mense de dictis a sumeret o loco vini in potu biberet aquam Perpetuo. Oiod prae- sitit ρer icennium, quo ter ore perfectam adeptus est canitatem, scipiones Er cruces , quibus inambulando utebatur, primo abjecit, tandem bacutam, O modo rectus,sne auxilio incedit, modo agit sexagesimum annum, optimo robore donatus ct optima valetudine fruens.
In dolor Salutarem hunc aquae potus essectum etiam
μερ II multiplici experientia habemus confirmatum. vi m. Quam praestabile enim sit adversus podagricos dolores remedium, sule docui in dilIerta tone de reindio doloris podagrici genuino osmplicissimo. Arthriticos Vero quoque dolores cum orta inde contractura , aquis in Germania passim obviis medicatis quidem die his, sed indole tantum levibus ac puris & nonnihil de martiali elemento habentibus, liberaliter, ad unam, vel duas mensuras , quotidie aliquandiu potis , penitus abactos esse saepius novi. Memini potissimum viri, qui per novem & quod excurrit annos
manuum pedumque contractura, ex dolore post tertianam male curatam ancelus fuerat. Is enim posteaquam salubrem nostratem aquam, quae ante luburbium Glauchense , in via qua itur Baulbergam 1alit, ac prater tenuia nonnulla martis ramenta, a sontana pura Se levi non disseri , per aliquot hebdomades , quotidie ad sex vel octo mensuras potasset, urinam eXcrevit c
piosissii nam, manus & pedes successive redierunt ad officium & cum maxima omnium qui ipsum
ante noverant admiratione, persectam omnino recuperavit sanitatem. Ut silentio praetereamus plura alia exempla doloris rheumatici, lichiadici, perfrigidum Egranarum aliarumquE mineralium aquarum potum de balneum ex aqua martiata Lauchiladiensi, feliciter expugnati.
Cephala Nec minus in capitis dolore , tam idiopathi- ' co , quam symptomatico, spectatae virtutis est frigidus aquae potus. Symplomatica enim ceph, lalgia sapius oritur ex veniriculi vitio, a bili sis, acribus, acidis de male coetis succis, in hypochondriacis maxime & hystericis, juneta cumi iam circa vesperam increbescente calore. Et in hac utique saluberrimum laepius deprehendimus simplex nostrum remedium , ita , ut pota ad quartam, vel dimidiam mensurae partem aqua
sontana, cum te retia parte aquae ceratorum nigrorum, aut florum tiliae, circa lecti introitum, dolor extemplo sit distipatus; uti noviter admodum compertum habemus exemplo foeminae honesta, Istebienus. In idiopathico Vero etiam capitis dolore , cujus causa de sedes in ipsius capitis de e rebri membranis, aquam frigidam potam prodesse, haec tonatum facit historia. Vir erat Hebraeus, circiter quadragenarius , strictioris corporis habitus , qui ab iracundia & luperingesto
cibo, contraxerat dolorem in vertice capitis fixum , spatium occupans magnitudine imperialis. Sensus hujus doloris quidum non adeo erat acutus, Vibratorius, lancinatorius , aut pulsatorius, uti
alias in cephalalgia esse solet, sed magis press
rius & gravativus sub cranio; neque erat perpe- tuus, sed lubinde, maxime circa veiperam & noc- au, ingravescebat. Nihilo minus tamen adeo graviter inde luebat universum corpus, ut appetitus concideret, somnus abesset, vires mirifice deficerent , pulsus inordinatus, modo celer, modo rarus languidus micaret, ipse quoque animus abj ctus esset & sub paroxylmo quandoque plane turbaretur. Pugnatum fuerat adverέus nunc d lorem ab aliis strenue de enicacilluviis alias remediis. Sed licet quandoque inde remittere per aliquot dies videretur, levi tamen accedente occasone, ex ira, aut aliis externis injuriis, iterum vehementia recrudesccbat priori. Exactis inter haec duobus circiter mensibus, inconsilium simul Vocatus est medicus certus. Is purgato prius Duraquam Sedii censem corpore, dedit consiliuin, ut ager mane id post meridiem biberet diinidiain mensurain aquae sontanae frigidae in lecto. Ιnde primum quidem factuin refrigerium & symp-
tomata vita exacerbata , sed elapsa hora , pul- situm magnitudo increvit ela sudor erupit largis limus, cuin doloris levamine. Hinc per septem dies potum continuare praecepit; tam felici successu, ut successive dolor uvanesceret omnis. Ac licet elapsis aliquot hebdomadibus, post iram dolor hic repeteret, codem tamen remedio per triduum usurpato, iterum feliciter est discussus, &aeger sanus jam cst ac vegetus.
Rouocat haec historia in animum aliam de sin- In eo, Agulari essectu potus aquae frigidae in aflectu Fon atroci spasmodico convulsivo, quam heic inser
re non erit alienum. Puer hebraeus duodecim annorum, a terrore & frigore, incidit in ingentes praecordiorum anxietates, cum lusit, virium lapiti, extremorum tremore, intercurrente horripilatione & interno aestu. Tertia die post manus& pedes couulfivis motibus &. subsultibus agitati, per horae dimidium insistentibus. Inde magis magiique increverunt convulsivi hi motus,ut dorsinn& collum aspectu horrendis incurvationibus Mcoruractionibus quas Iarentur, idque aliquoties quotidie. Sub paroxylino pedes sigebant, th
raκ elevabatur, respiratio erat crebra, pullus celer de durus, lenius tamen constabant. Post pa-roxysinum languebat corpus universum, aps tutus vero clam somno erat integer. Adhibiti in consilium Medici multi, exterorum etiain cons lia conquisita. Plurimi verminosam progeniem suta esse caulain rati, aliqui per terrorem invectum esse malum putarunt. Sed data , tam ex ill rum scientia anthelmintica, quam ex horum praescripto antepileptica, adhibitis simul balneis, su runt prorsus frustranea. Malum potius perstitit idem, quin subinde factum acerbius. Tandem iniser aquam sontanam stigidam, ad unam, vel dimidiam mensuram, quotidie per vices bibere jussus est. Quo intra quatuordecim dies motus isti convulsivi paullatim compositi, nec in hoc usque tempus iterum insectarunt.
I. XXXI. Singulares certe & mirabiles sunt hi aquae a. a. h.
frigidae effectus ; quin inter fortuitos casus UOI- rum esse Idem referendos oste, nonnullis forsan videbitur, ιμ-- quia ratio eorum non adeo obvia. Nos autem
censemus, causam reddi posse haud adeo difficu, ter. Arbitramur quippe, stigidae potum interdum artificialem quasi febrem de motum labrilem auctum efficere, cujus in resolvendis minimoin rum obstructionibus & micutienda alicubi haerente vitiosa materia, magna vis est. Nulla enim sinbris sit sine rigore partium externaria , hoc sanguis
526쪽
4 6 Sect. ΙΙ. Cap. XI. De aquae frigidae potu salutari.
introrsum ad vasa majora congeritur ; inde horum fit major diastole, quae in corporibus adhuc valentibus aequalem proritat systolem intensiorem; hinc univerius sanguinis circulus sit auctior Sc celerior, atque per motus sic intensos causa morbum ingignens concutitur simul de discutitur. Quare prilci medicinae parentes, HIPPOCRATES le CELSUS, febrem jam habuerunt
medicinam , quo magni etiam morbi curantur , paralyses, cpilepsiae, convulsivi motus & allectus spasmodici hypochondriaci. Quin consultum duxerunt, suppretia citius febre , noVam accendere. Qua de re pluribus videnda dissertatio desa-L. britate febrιum. Atque ex his etiam in promtu ratio: cur balnea frigida, in persanandis chronicis morbis, hydrophobia, paralys aliisque, mirabilem siepe serant opem; quod Vero argumentum peculiari serian differtatione uberius excutietur.
c..1.1. Atque hi sunt illi morbi, in quibus aquae, sti-
ῶν -- gidae potum conducere certum est. Longe plu-2- I res etiam enumerantur in libro , de virtutιbus medicinalibus aqua communis , anglice, auetor
SMITH conlcripto de gallice Parisiis edito, in quo potissimum ceu febri iugum magnum Sc anti, estilentiale dilaudatur, ese vix morbus est, in quo non prodesse assuritur. Sed nobis sussicit, a tulitIe illos ellectus, quos ipsi spectavimus
propria Oxper entia certos esse novimus. Id vero neccssarium erit,ut ultimo loco lubjungamus monita quaedam, ad obtinendum salutarum effectum scrvanda. Igitur quando CX vehementi corporis commotione , interiora aestuant & co
puρ sudore persunditur, si gidus potus, praesertim
largus , utique nocentissimus ,-nunquam PFa bendus est. Idem tenendum, quum per Vehementem iracundiae allectum animalis oeconomia& motuum vitalium successus exagitatur ac tur-
. batur. Ubi interiores partes, inprimis stomachusci m intestinis, ipso in paroxythno atrocibus spat-mis Se doloribus torquentur , cum extremorum
frigore,pulsu duro dc inaequali, potum actu frigidum propinare est inconsultum. Majori adhuc cautione os iis est, si internae cujusdam inflammationis signa adsunt, qui e frigore omni, quod stasin obfirmat, non potest non cracerbari & ad sphacetum disponi. Neque etiam frigidum humidum sine noxa dari potest senibus de ubi longa valetudine vires admodum languent; neque ubi crudis vitiosis humoribus prima regio obsessa, dein foeminis, praesertim ex criticarum languinis
evacuationum desectu, metus est cachexiae . Spedunda potius in omii hujus remedii, simplicis quidem , sed esseciu heroici, usu, aetas, frinctura se idorum, temperies humorum, morbus, ipsius causa re tempus. Quod si enim corpus juvenile, biliosum ;li morbus eκ acrimonia ta copia biliolorum humorum enatus ; si vires adhuc constant; si morbi non cit impcius de par xylinus ; corpus totum aequaliter calet, ncque sanguinis, vel humorum propter spalmos praesto sunt congestioncs: irigidus aquae potus utique non resormidandus cst , sed commendandus.
Ultimo loco quaedam adhuc de perniciali hujus
remedii abusu ad I.VI. illustranduiIn meremur adduci. Posteaquam ante aliquot annos compluribus locis varia de excellenti acuae frigidae ulu in dico,& Gallico &. Anglico idiomate scripta, prodierunt, , quidan Medicorum non levem in pi axi inde experii eran t tructum, mox ut fieri ab imperitis Iolet, ceu universali ad omnis generis morbos tum arcendos tum lanandos remedio empiri-ce sne ullo habito discrimine rarorbi ejusque cau-is,individui oc naturae cors oris aquae frigida pomut i coeperunt, de layius non sinu cxitiali damno.Εκ compluribus exemplis :altim quaedam attingam: Juvenis iique Medicus ad len inium purpurae scorbuticae, cui lati ius obnoxius suit, delitui censIγenitus delendum ioco cerevisae quotidie tres vel quatuor aquae sit dae menturas liausit. Sed cκacto aliquot ioptimanarum iratio magna increvit sitis, quae, quo majori aquoli potus copia ad eam sectandam utebatur, eo i inus cxtinguibilis reddita fuit, ut nec decem mensulae illi compelcendae tu secerint: defuit illi omnium ciborum at peientia, secuta est macius cum aestu universi corporis, Virium consumtio, de tandem mors pronite aqua
coipia per urinam & alvum secedebat,sed ne qui quam madoris in cute,quae rigida dura de frietaerat, apparuit. Novi etiam aliquot eκempla hypochondriacorum , qui I rae .cripto frigidae ad tres vel quatuor mensuras singulis diebus potu milere gravibus lymptomatibus cruciati fuerunt, lustianii nata identidem Dris iratione, partes nervolaetum internae tum cxtcrsiae doloribus, i pastinis de convulsionibus agitabantur, tam atrociter, ut viκ ulla remedia locum invenirent commodum; ω quod notabile erat, ab enormi hoc frigidae potu partes iniit uiolae nervoIae G fibrosae aspectu de tactu rigidiores duriores cie crassiores redditae suerunt. Pullus quoque arceriarum longe durior erat naturali. Longiori vero ex meo consilio balneorum tem ratorum de remediorum diluentium de demulcentium usu in meliorem quodammodis valetudinis statum perVenerunt.