장음표시 사용
42쪽
44쪽
EPIST. I. ad FloriariumMontinum,uiri docti Inmum, in qua excuset si de horum librorum editione.
V L T O s futuros esse arbitror, qui meam halic Epistolarum medicinalium editioneade I non probent, ut etiam ualde reprehendat: partim, quia in uniuersum eos Gamnet quicunq; noui aliquid post tot, tamq; celebres autores moliri noc tempore audet. Superfluum enim essetea scribe e, quae sint scripta. Temerarium, putare se uidere,quae oculatissimi illi non uiderint. partim quddianc operam, ut in quibusdam artibiis forte tolerent, in medicina tamen nullo pacto admittent, ut quς diuturnitati temporis, Santiquorum obseruationibus, longissimaeq; experientiae innitatur, & quasi diuina beneficentia selectis quibus cla hominibus sit condonata. Nec deerunt alis, qui me insolentiae insimulet, quὁd nouus homo,& uix intra proprios lares ut dici solet cognitus, audeam contra eos insurgere qui autoritate sibi iam multis annoru seculis praescripseriit. 3 o Damnabunt pleriq; stylum: aliqui tanquam minus, aliqui tanquaniamis exquisitii culpabund Non ulli docendi modii per epistolas, ceu in medicina non usitatu. Alis ut caetera ferant, hoc certe uitio dabusi quod nominis aucupadi gratia, res ta exigui momenti in uulgadas, uel ipsemet curauerim,uel permiserim. Ego ut multis simul responde e re, si ullo unquam tepore, in primis nostro seculo summen cenaria puto, hac in arte scribere, eaq; ingenuitate & audacia, ut v ritate prae oculis habita, neq; autoritatis, neq; antiquitatis,propter mille etia annos, ulla ratjohabeatur.Ex ignauia enim & nimia in se ni'res obseruantia factu esse cognosco, cur hactenus non solu nihil
o arti a nostratibus sit adiectit, sed εἴ priscorii comentaria sine delectu ueluti oracula suscepta sint: licet quandoq; ita foeda & barbara, ut intelligi non possint: ita mendosa, ut quiduis aliud potius significent,q quod autores uoluerint.Vnde factu est,ut ea pro arbitrio qui': ad propriu dogma trahat, unaq; pro alia regula, uno pro alio remedio,& saepe pro salubri mortifero,magno cum humatiae uitae diserimine utatur. Nec tantsi a uulgaribus & sequioris generis medicis hoc peccatu est, sed & ab his qui primae nove atq; autoritatis apud primates a direges
45쪽
di reges fuerunt. Quis enim extitit superioribus abhinc annis plus minus quadraginta,qui tu uulgata illa Hippocratis opera, cu Galeni expositione,& libello qui Ars medicinalis inscribitur uno uolum ne compraebensa, cui Articulae nomen indiderunt, instar Mosaicarutabularum non coluerit In quibus tamen innumerabiles esse errores, ex nouis modo interpretationibus & aperte iam patet, & paulo .pὁst euidentissime manifestabitiir. Quis Avicennam ceu coeleste numen non adorauit3in cuius tamen libro prcter densam caligine .infinitu esse ambagum chaos, & comentaria quaedam n uper ut audio de Avicennae erroribus edita, & alia non multo pὁst edenda, luce roclaritis bonis tamen oculis demonstrabul. Quis Serapionis aggregationes, in simplicium medicamentorum & figuris & uiribus di gnoscendis, Mathiamq; uerὐ syluaticum, in eorum & aliarum rerum edicinali ii nominibus exponendis,no est summopere ueneratus in quibus tot fere esse errata quot uerba, & Dioscoridis nouae castigationes ,& nostrae aliquot epistolae palam faciunt. Sed ut Galeni, Haliabatis Raetis uolumina prςteream, quorum non aded frequens usus, n6nne Ioannes cognomento Mesue, tantae & extitit & adhuc extat apud multos existimationis,ut nonnulli magias a litoritatis me diei latim appellare euangelistam non sint ueriti 3 cui iis libruin,prae. 2o
ter multa Sibyllae foliis obscuriora, quaedam aperte falsa continere, nostrae in eu marginales annotationes ostendunt. QMd si quis fortὁ non credit, librum eius aperiat, primaq: statim pagina me non faliam dicere, nisi penitus careat iudicio, manifest)ssime cognoscet: ubi ictibit, non ideo purgatorium medicamentu, humorem certum purgare quia sit ei simile. In quo dicto aperte Galeno contradicit libro tertio de simplicibus medicamentis dicenti, purgatoria medicamina esse attractis humoribus similia, sed sortiora aliquo modo, &propterea trahere,non trahi. Per qtiae uerba argumentatio diluitur,
quam subobscure Messias innuit: Si similitudo, inquit, causa esset, 3
quare medicamentum humorem traheret, ita humor traheret medicinam,sieliti medicina humorem. Huic enim occurrens Galenus, rationem reddit,quare cum duo sint similia,hoc potius trahat illud trahatur:id scilicet eorum trahere dicens. quod sit totentius: illud uexo trahi quod sit imbecillius. Q are si Mesuas a Galeno prudens &sciens recessit,debuit utiq; uel sententia eius refellere, uel nouam contra argumentatione excogitare.Crediderim ego facilius Mesue Iocum eum non uidisse, quando & aliis in locis se Galeni libros uelmon uidisse, uel conniventer euoluisse palam prodit: ut cap. de cen taurio, ubi maius cum minore confundit, 3e minus omni in re prae- .sert: cum tamen multis in rebus,maius a Galeno celebretur, & mianoris radix penitus dicatur in utilis,radix autem illius in multis commendeturSorro de manna & sena quaedam adscribit Galeno, quae ille ne somniauit quidem.picram & Calaminthes antidotum n O bene ex eiusdem sententia describit. Medicamen de acetosis uocatum, de quandam tripheram,quasi Galeni recitati quas eius non esse, faufel,
Modali,camphora,ben, ambra& moschus ostendunt, illius temporibus
46쪽
ribus incognita.Multa simila possem afferre, per quae no bonus Galenicus, sed nonnulla potius notanda, per quae non bonus medicus conuincitur: qtiale est illud Aloen aperire uenas, & fanguinε eserercum,ut Plinium taceam, Dioscorides, Galenus, ratio & experientia contestentur,quὁd sanguinem undeqitaq; fluentem sistatielia si per screatum emittatur: quare si aliquando sedis uenas aperire uidetur, ex accidenti hoc fit, quoniam excrementa acriora agentia ad ea loca mouet, quae uenas recludiit, sicuti ab alijs quoq; fieri medicinis ieribit Galenus aphorismo . lib. Mixtam item melli minus pia 1o gare ait: cuius contrarium scribit Galenus, & ratione ac experientia est comprobatum. Verum haec non propria eius errata,sed Auicennae potius, quem est sequutus.In rheo uero barbarico cauere op ra rectum est, ne ipsum sequentes, ad dece usqi drachmas semel domus, quὁd nonnulli peccantes ad extremum periculum aegrotanter
deduxerunt. Sed Dioscoridi&Avicennae Potius accedentes, non - . . . . .
trascedamus duas drachmas: sicuti nec de epithymo plus quinq;.uel ad summu sex dabis,& hoc paucis: date interim ipso septe drachmas pulueris,& decocti drachmas uiginti. Tunc capnij, quam fumariam,
uel terrae fumii dicunt,nisi lupra duas,quas idem Meluas iubet , un- - 1o cias dederimus, nullam purgationem consequemur. Scammonii etiam ultra duodecim grana dare,non est cur ob eius autoritatem uereamur,cum a Dioscoride ad quatuor usq; obolos accedat,& nostro tempore in Italia multi scrupuluin integrum sine noxa biberunt. Apud Sarmatas uero & Turcas modus etiam Dioscoridis tuto longe
exceditur. In polypodio quoq; eius sententiae standum non est: u- quidem integra uncia per se parum purgat, cum ille quatuor aureos no transeat. Eupatorium, quod ipse pingit,iam est simile uero, quam cetaurii folia cannabinis,& subluteus color albo.Nullus quoq; anti. quoru,uim huic adscribit purgadi: imo Dioscorides pota ex uino dy ,3o senteriae dicit opitulari. Iam quid per turbit intellexerit,dissicile est diuinare. Neq; enim cit Serapione conuenit,tripolium intulligeter nec cum Dioscoride, radicem pityusae sic vocante:solio enim hic pint,illud isatidis constat,no seruit. Sed neq; id pingere uidetur quod
passim in officinis nuc pro turbii uenditur: siquidem, i ita fide dignis intellexi,ex planta illua accipitur,quae solio myrti constat. Alia permulta possem addere, sed satis haec sunto ad eius autoritatem conuellendam: atq; ut id demum constet, ad extrrpandos receptos emrorcs , necessarium esse libros non solum cudere, sed etiam in lucem edere, cum raria sint, nihil scribere, uel quae scripseris domi premere,nulliusque nomini quantum ueritati deferensium, quando & Galenus Hippocratem, erga quem summopere afficiebatur, nonnunquam peruringit. Modus aulcm hic scribendi per epist lar praeter id quod uitari uix potest, interpellantibus amicis, non est inouus. Archigenes, Galeno teste, undecim libros Epistolarum medicinalium scripsit: & Themison , Paulo teste, decem. Consilia tiam a recentioribus uocata, non aliud ccrte sunt qutin epistola
Nemo autem leges dis soriae barbaris assuetus, mihi uitio desia α si homo
47쪽
si homo in Latio natus, Latinius aliquando loqui uideor: rursus idipsum si ubiq; non planὸ assequutus lum, uitio temporum excusandus uenio, quae talia fueriint ut non potuerint bonae aries disci. nisi a barbaris& libris,&prolataribus: quanquam sane non Latinam Iinguam, sed medicinam discere cupientibus haec scripta sunt. Qudduero excudi haec a typographis tulerim, non famae aucupandae gratia factum fuit, cum in his plus laboris a bonis cognoscendii, quam ingenij scire. ab alijs uituperiti & risum, non laudem expestare. Sed quia iam plerasim epistolas me inscio, non sine multis erroribus publicatas uidera,ideo uetus meu institutu, quo nihil ad hunc modum ita
evulgare statuera, siciit si pe tecti communicaueram, mutare coactus
sum. md nec fecisse,nisi sperare aliquos bonae mentis iuuenes, ex haru laione ad meliore fruge excitandos. Seniores autem siquis modo senior haec legere non dedignabitur hoc salte ex haru lectio ne posse lucri capere,yt sentiat quod prouerbio dicitur Nec omnia, nec omnibus, nec passim esse credenda. Quὁd autem a primo limine praefixo tuo nomine in publicii illas prodire siverim praeter antiqua inter nos amicitia singularemq; tuam eruditione optimis mori bus, quod hoc seculo rarum est, coniun&i,illud quoq; in causa fuit,
ut me cur sententiam mutarim apud te excusarem, ac rationes qui- Lobus impulsius fuerim,tibi significarem. Vale. Ex Iaurino Pannoniae si perioris ciuitate,pridie Idus Sextiles, M. D. XVIII.
EPIST. II. D. Mariae Passo. Illatur
IR A R. IS Pacte, qu4d aphorismi duodecimi libri terti j Hippocratis,tot legatur interpretationes, quot fuerunt in Latinam linguam interpretes.In uulgata enim editione legebatur: Si austrina hyems. & pluuiosa, ac tranquilla fuerit. Laurentianus, cuius interpretatio a scimultis etiam Theodoro Garae adscribitur, pro uoce tranquilla tepida scripsit: Leonicenus, serena : quae uerba non minus significato, quam ono ipsis uocis euariant. Tranquillus enim aer est, qui uetis: serenus, qui nubibus ac nebulis caret: tepidus, qui non impense aut calet,aut friget. Quid igitur,ais, sentiem iis3 aut cui ex tot traductionibus prae allis potissimum inhaerebimus 3 Mihi certe Pacte ueritas amicitiae & alitoritati praeseratur nulla earum probatur: tolerabilius tamen uidetur, ut tepida, quam ut uel tranquilla uel serena legamodo tranquillitas aut serenitas appareat. Sed uideant qui sic dictit, quomodo cosentanea Hippocrati & Galeno loquantur. Non entiri est illis in hoe aphorismo sermo de ea mutatione quae in una ex quatuor anni partibus,uel in uno die de una qualitate in aliam fit ut de
quibus superius primo ac quarto aphorisino eiusdem libri disseruerint: sed Galeno etiam ipso teste in expositione horismi, de uarietate
48쪽
rate quae in teporibus contingit,hoc est,in una ex quatuor anni par tibus inuicem succedentibus, dum uidelicet propriam non habent qualitatem, sed eius loco aliam: alioqui non austi alis & pluuiosa, sed inconstans ac uaga hyes diceretur, ut quae minime sibi constaret, sed ex pluuiosa in serenam, ex australi in traquillam laberetur. Quod uero nec tepidam legendum putem, facit Galeni autoritas, quid initio commentarij eius aphorismi statim ait: Econtrario se nabet haec temperatura,duobus in priori aphorissimo dictis temporibus: qualis enim prius in illo erat hyes,tale nunc est uer: qualeq; uer in illo, talis Io nunc nyems. Ver autem priore aphorismo non magis tepidii, quam serenum aut tranquillum dicebatur,sed australe tantummodo & pluuio sum: ergo &hyems in hoc aphorismo austrina tantu&pluuiosa intelligenda est. Idem quoq; colligitur in expositione aphorismi decimitertii, ubi loqtiens de eisdem c5stitutionibus, quae scilicet undecimo & duodecimo aphorismo supponutur, nihil addit huic hyemi ultra pluuiale Naustrale. Ait enim,Post duas praescriptas constitutiones, unam qui dein qua hyeme borealem & siccam esse uult,uer pluuiosum & australe: aliam in qua contrarium, pluuialem & australem hyemem,uer siccum & boreale.& reliqua quae sequuntur. Que cum
ac sint de Hippocrate dicta, in libro de aere dc locis inscripto, inquitur, neq; ipsum Hippocratem uocem ψύIAo' addidisse, quod etiam legentibus manifeste apparet.Sed & nostram hanc sententiam conis firmat Aristoteles, nono problemate primet sectionis, ubi causam eorum perquirit quae in hoc aphorismo ab Hippocrate dicta sunt: non enim aliud & ipse huic hyemi epitheton apponit, quam pluuialis de austrini. Celsus quoq; bonus Hippocratis interpres, lib. 2. cap. 2. sic ad uerbum huc aphorismum interpretatur: Si austri pluuiae hyeme Occuparint, uer autem frigidii & siccum est, grauidae quide iceminae quibus tum adest partus,abortu periclitantu taliae uero quae gignur, 3ς imbecillos uixi uitales edunt: caeteros lippitudo arida, & sa seniores sunt, grauedines atq; destillationes male habent. Fides demum Graeci codicis non parum me confirmat qui ab exemplari Demetrii Chalcondylis uiri docti sisimi de integerrimi trassumptus est, in quo
sic scribitur: e o A in & reliqua. Vbi patet duo tantuni, nec plura epitheta, scilicet australis & pluuiosae hyemi esse apposita. Verum quid aliunde testimonia mendicamus Zcuin Galenus ipse Hippocratis primum Epidemiarum librum enarrans, hunc aphorismum, uti nunc recitauimus, afferat, nulla adiecta uocula, per quam uel tranquillum, uerisereniam, uel tepidum,possit intelηo sigi. Sed unde,inquies, moti sunt interpretes,uiri & utraq; lingua ruditissimi,& medicinae peritissimi, ut uerbii superadderent, Quod Hippocrates non dixerat Z Id ego euenisse reor propterea, quod in in codicem inciderint,in quo additum erat : nam & nos in quodam exemplari talem animaduertimus scripturam: uidetur tamen illi non iussi , sed amoto , elemento a secunda syllaba,
legisse, quae uox Polluci ponti malaciam, Aristoteli in Problematis modo serenum, modo tranquillum significat. Qua etiam usus est
49쪽
idem Hippocrates secundo Epidemiarum libro sic scribens: u
mus, sed uelabradendum illud uerbum putamus, iieluti stipposititium, uel legendum utrobi oue wI o , penultima circumflexa, quae ii humidum significat: uel ε νω ,quq procellosum. Vtrunq; enim fgnificatum senilii Hippocratico optime quadratmon cuius utrunq; significatum cum altero prius dictorum uerborum ut ostedimus necessario pusnat. Legitur dcc Ap in antiquo quodam exemplari Romanae bl iothecae, ut inihi retulit Ioannes Heymus in io Vienna superioris Pannoniae inclyta ciuitate, iuuenis Graece & Latine non mediocriter eruditiis.Sed & proximis diebus Coelius noster uir undequaq; doctissimus,in antiquo satis codice eandem sententia a&lectionem inihi monstrauit. Priorem tamen non propterea relinquo sententiam,ceu Galeno & Hippocrati ipsi magis congrua, utpote ut uerbum illud penitus ex hoc aphorismo deleatur. Porro in alio codice operaHippocratis continente, legitur. Quid uero legerit Caluus,n eicio,sed tulit tepida, quemadmouum Lauretianus. Meam autem iam tenes Pacte iententiam, quam si minus probaueris,mel temeritatis accusaueri ulpam in te reiiciam, qui arbi Lotrum me inter tam celebres uiros esse uoluisti. Vale.
EPIST. III. Hippobto Rus. Quid sit Eruilia,
oe o bonis alimentis connumeranda.
R TAM esse ais proximis diebus controuersiam inter te alitimq; percelebrem medicum, quὁd tu uidelicet, commutiem sequutus sententiam, cuidam prope genu uulnerato, elum eius leguminis prohibueris, quod eruiliam etiam uulsd uocant: ille contra ceu re onam,atq; non modo uulnerato illi, sed&aliis pleri'; aegrotanti Io us congruentem laudauerit: quaerisin propterea in hoc sententiam nostram. Ego uero,non quia tali me faciam, ut de ii estris discordijs
iudicium ferre uel possim, uel debeam , sed ut tibi morem geram, scribam quid sentio,atq; hoc ordine ostendam in primis, id quod
nos eruiliam uocantus,non esse id legumen, quod Arabes , uel potius libri ex Arabico in Latinam lingua quomodolibet uersi, mes, uel almes, uel mei se uocant: neq; id quod almelic, quorum utrunq; praeclarus ille uir ut dicis & primum recentiorum turba existim uitiDeinde,esto quod id esset, uulnerato tamen illi inutilem fuisse. Demum,ne id mihi crimen impingatur, quod scio nonnullos εχ - Sνη DUr solere nobis impingere, quod scilicet dicamus quid res nosit, nunquam uero quid ut aperiam, quo nomine hoc legumen uocatum ab antiquis putem: ex qtio & illud constabit quod principaliter in controuersiam uenit,eruiliam uidelicet ipsam, non esse bonis alimentis connumerandam Primum non est dissicile uidere legenti Serapionem cap. iis. granum id quod mes aptallat, oculii habere dicente,cum pupillo nigriore,herbamq; eius esse phaseli.Euidentia
50쪽
enim ipsa rei ostendit,eruilia oculum non habere: uel si quid habet. quod oculus a defendente proprisi dogma forte dici possit,id omnino nigriore pupilla non constare. ntum uero phaseli herba, ab ea quae eruiliae, distet, ex utri utq; aspectu quiuis potest ediscere. Si quis tamen uisui non credit,gustu consulat. Scribunt siquidem Avicenna &Isaac,in cortice mes esse ponticitate.Ita enim ipsi appellant potitiest, θοι eum saporem,quem Graeci τρυφν Iu,nostri acerbii nuncupantiqui quidem est sapor linguam uehementer adstringens & ueluti ligas, qua lem glandes maxime prae te serunt.Tam alienus est autem lue saporro ab eruilia, quam ipsa a glandibus. Rursus mes est idem quod pisum ut iratia probabo sed pisa non sunt eruilia nostra. scribit enim Plinius libro duodecimo,pisa habere angulos,ut cicercula, quos in e uilia certe nostra non videmus. Libro quoq; decimooctavo, de emuilia&ptib seu rebus diuersis ait, quod folio constant longiore.Et Theophralius pisum multifolium esse dicit,terrenum, amillum,asCOq; vagum, ut locu totum impleat, etiamsi amplo interuallo sit positum: quae nostrae eruiliae minime quadrant.Liquet ergo, quod eruilia non sit mes. Qtiod uero non sit id quod Arabes uocant almelic, non alio quam Aiticeianae ipsius testimonio probadum: is enim cap. io 3s3. secundi libri, exuntentia propria asserit,almelicesseerbum, ut ibi legitur. Quod uero erbum,de quo ibi Auicenna orobon Graeci appelJant nos eruum,tam sit ab eruilia nostra,quam ines Ruicennet ciuersum, aded clarum est,ut probatione non egeat: iumentorum enim potius quam hominum cibus est crusi, eruilia homines liben-tiisi me uescuntur. Hoc igitur ceu notu relinquetes, kl potius aggrediamur,quod secundo loco proposuimus , probates rem quam mes
Avicenna nuncupauit, maxime dum recens est i cenim in controuersiam uenit non csse cibum uulnerato in neruis cogruente. quod
ita colligimus:Ratio uictus siccior & pauca superflua aimittes, in o milibus uulneribus,&potissimu neruorit,institu eda est. Sed Galeno vHis ratio teste, primo alimentorii libro,capite de faba, omnibus fructibus qui ctis.
uirides comeduntur,antequam maturentur S exiccentur, hoc commune est, ut alimentu humidius,& multis redundas superfluitatibus praestent: igitur quicquid sitiises Avicennae lesume enim certe est
non potest uulnerato, recens & immatura,quais tunc erat, conuenire.Praeterea constat conferenti quae dicuntur a Serapione capite demes,ex sententia Galeni, cli uerbis eiusdem Galeni in libr.alimentorii, mes Arabu esse pisum Graecor v. Quod cum simile secundum tota substantia tabis,rei non bonae scribat Galenus, nisi quod minus 4o inflat,& non abstergit, uidetur lato minus quam fabae in casu nostro conferre, quanto magis tergendi uirtute priuatu est. Paru enim ex minori illa inflatione tabis prcstat.Praeterea cibi qui non conitent ut sanis, minus coueniunt qgrotis,quatenus cibi sunt: sed nulla legumina quatenus cibi ratione iubeunt,sunt lanis conducentia, ex Avicenae lententia,capite de eo quod comeditur & bibitur: ergo nec grotis. Scripsit etiam Galenus primo libro de uictu naorbor uacutolu,
ab idiotis etia ipsis stumqtacea oia nomine ii moti adlegumina exa 6 tenso