Itinerarium per nonnullas Galliæ Belgicæ partes, Abrahami Ortelii et Ioannis Viuiani ad Gerardum Mercatorem, cosmographum

61쪽

I TINERA RI V M.

62쪽

Diaconus huius aedis referebat, hunc locum Campum Martium Olim dictum fuisse, quo etiam nomine in historiis passim occurrere. proximum item collem vitiferum Mariis eiusdem,ut alterum huic oppositum Apollinis nominibus insignitos, quorun & restarent in vulgari appellatione veitigia. Hanc vero aedem Di-uae primum Genittici dicata fuisse postea Diuo Pavllino trassata Diuq Virginis sede ad Mosellet ripam,ubi de adhucest in hoc eodem pomoerio. In ipsa iam urbe sunt & templa multi, & admodum insignia, mediam

tamen aetatem referentia, Vt ea quae Coloniae Agrippinensium, & Aquisgrani. tale est &ipstina summum .emplum , quod vernaculo sion o Dom, qualia domo vel a dominoappellant, Diuo Petro Apostolo, ciu i ta- Iis patrono,consecratu. Nisi cui seriaile Diui Simeo nis aedes videatur antiquior, & Romana quodammodo tempora referre. Collis iugum occupat, qui unicus est in hae urbe,fotina quadrilatera, blonga,tota ex lapidibus si ibcinericei coloris, quidem magnitudinis ita stupenche, ut vix credatura hominum manibus p tu iste eo aduolui, viquet ovi apud imperitum vulgus fabella loeum inuenetit, Camisannonis vilina auxi lio, qui eam aedificauit cui quidem persuasit siet se Lupanae

dc aleatorum mensas ponere, sic, inquiunt, aras voca-bi, de pro argumento ollendunt aras, quarum stipem .ficies non recta ut reliquarum sed deorsum spectar, de prensum muro. cornu qisoddam , Ut vidctur. quod Cacodaeinoni xvocant unguem :eum scilicer,ves feci ςumueritum tensit, impetu in aras ficto unguem con fregisse. atque eiusmodi ferc narratiunculae proferun-xur, lubitescimque opus aliqi od humanum videtur ςδptum excedere. Tres habet haec aedes concameratio-

63쪽

ΟΣ ITINERA RIVM nes, sibi inuicem suprapositas,in quarum singulis aer facit diuersi ordinis cletus. Facies exterior ex terno est fenestrarum ordine, inter columnellas semirotundas ex eodem omnia lapide, praeterqua ad choti vinuheloquuntur in ambitum. ubi & columnellae sunt ma mores Moles est admiranda,cni in tota hae Gallia nodstra nec parem aliam sueeresse existimamus. atq. vnia eum fortasse aediscium lioc fuit, quod operis exim id stliditas, a tot cladibqs, quibus taee .rbs ab exteris nationibus, Hunnis; prancis, Normannis vastata est, vindicauit, cum reliqua in Guillas abiisse videamus, nec ex antiqua illa Treveri, Principu dbmicilio, quida

quam restare,priter columnarum εc marmorum fragmina, hine inde dispersa,&tadera sub terras,quae subis inde vereris eius splendoris admonen x. Ex Theatro. cuius scriptores sepius meminerunr,reliquum esse videtur fragmentum illud operis latericij, caemento siu- perinductum , & fenes ris grandioribus plenum , echloco, ubi nunc domus est Archiepiscopalis , quod oppidani ex Constantini Maρ. aum volunt esse palatio . Exstant eiusdem prorsus operis aliae ruinae ad portam quandam, de quinus ipsi varia referunt, quotum fides apud eos sit: ut & eorum quae de Trebeta stab condito. re. tuini A styriorum regis filio, huc profugo circunse tunt.& de Idolorum teinplo, ac Mereuiij ferrea imagine. de qua tamen placet hic verba ex eorum ahna-libiis manu scriptis desumta referre; 'ue tem ita aia seueranti ut nihil ad faciendam fidem tequiri ultr1 posse videatur. Sic enim postquam de templo ipso fecit mentionem, quisquis eorum auctor fuerit: Huius in vestibulo inquit 3 ex lapide quadro insignisareus exsurgens habet ferream Mercurii imaginem,'

ductu

64쪽

clictu misabile θ in aere pendentem . seorsum autem

Iouem marmoreum, scutellam auream manibus tenentem, cui tus immissum redolebat in naribus ci cunstantium, tanquam si igni iri mitteret, nec tamen urebatur. Quod ne sortὸ nostris dictum verbis, tanquam a nobis confictum credere quis detrectet, non nos, sed potius audiat Galbam Viatorem, Licinio S phime. hoc ipsum inter cetera rerum stupendarum quas viderat & audierat, his verbis contestantem. Sic enim ait: Audi praetcrea quod mirerisi Treueris est ciuitas Galliae nobilis, ubi Sencio quidam. cuius hospitio usus sum per duodecim dies, in suburbio ciuitatis. ferream e Egiem Mercuri j volantis , magni ponderis

ostendit in aere pendentem. Erat autem magnes, vehospes idem mihi ostendit,supra in fornice, itemq. iri pauimeto,quoru naturalis vis e regione sibi ferruescinit, seque ferrum ingens, quasi dubitans in aere re mansit. Vidi etia in eadem urbe, ingentem E pretiosa marmore Iouem, scutellam auream duorum pedum latitudinis tenentem,ubi hoc inςt rscriptum:

mm tus quas prunis impositu redolet si immis vis,nec tamen deficit, quod ita probavi esse. Haec alleis Sed antequa res iqua ex si uam ux, non alienum elitem politioribus quoq; Historiis de Treuiris aliquid repeistere.Ide C. Cauat de quo iam sςpius Trevirorum gentem ostinium Belgarum potentissimam iuxta di bellicosissimam facit, ac proptet vicinitatem Germanim

65쪽

quotidianis exercitatam bellis, quae equitatu valeret plurimum,& copias quoque haberet pedestres , qua is re reliqua pene Gallia pacara ipsi nec imperata faciebant, nec ad conciliuni veniebant, nisi armis coacti.&nouis subinde studebant rebus , cum magnas haberent clientelas, Eburonum , &Condrusonum,&latissimos fines . Siquidem ad Rhenum ab una parte pertingebant, ab altera ad Nervios usque, Menapios, di Mediomatricos. Eorum vero oppidum nullum nominat: Tacitus Coloniam Trevirorum appellat hancipiain urbem, de qua nunc loquimur: eandem Mela, Ptolemaeus, & Ausonius postea, Augustam Treuir rum; hic vero di Treuerim nominauit, &eiusdem sibinde meminerunt subsequetis aetatis historiae, Menopolim eam Belgicae primae facientes, in qua praesideret vir consularis, qualis erat & ille AElius Constanis eius, cuius epitaphium supra posuimus, quod inepte nonnulli, ad D. Constantium avg. Constantini Max. patrem referunt. In hac urbe fabrica olim erat Scutaria, & Balistaria. Meminit & libellus dignitarum administrationum, qui sub posteriorita impp. consecti I videtur, Phocuratoris moaetae Trevirorum , N.

Procuratoris Gynaecei Belgicet prim , ite praepositi Argentariorum. & de inoneta quidε fide faciunt creberrimat i osterioriiiii Impp. in immis arguteis &aereis

pecuniam Treuiris signatam inmitant, eadem ratione qua&P. LVG. pecimiam Lugd inensem, & A PS. Aquileiς pecunia senata reliquasq. in eiusmodi nurn-mis notulas comodEpossis inters retari: hinc & in Iapidib. TIT. vir im monetae Triueri mentio. Mani

testa sane indicia, quantum haec civitas belli olim stu-

66쪽

iliis floruerit ip si quodammodo Romae orbis gominae eis Alpes secunda, eum qua & suam passa est ab exte- is nationibus vicissitudinem, cui obnoxia sunt in haereram unita ersitate omnia; ita tamen ut nec Veteres

animos deposuerit, nec facile de sua libertate quidquam delibari patiatur. Quod & nupet admodum expertus est eorum episcopus , cui cum toga fuisset cum eiu ibus de ciuitatis iure controuersia, res tandem ad arma deuenit, & castra ante urbem in aduerso ad Mosellam monte posuit. illi se acriter defendere: sed flumine nauigantibus ad medium fere M oppidulum est, & arx vulgo vlasu quasi palatium dicas, in sinistra ripa. in dextra L . circiter M. pagus in eois loco alto ad lapidis iactum a ripa, montibus ferε circumiscin hiis, in quo arcem no ita multis abhinc annis aedificatam, Nigelburgi nominarunt,ueteris nominis meia moria hac appellatione utcunq. renouantes: veteribus

liquid et Rigodulu erat, & oppidu ubi Cerialis tempore Vespasiani 1mperatoris ut est apud Corn.Tacitum

Valentinu Treuirensem fudit. oppidu expresse vocat Ammianus Marcellinus. Sed cum in eius descriptione ac situ videatur hi scriptore Onihil variare, no extra propositum fortὸ sit utriusque verba expendere. Iaciti libr. V. . ab excessu Neron. haec sunt. Eo rapidius Cerialis missis in Mediomatricos , qui breuiori itinere legiones in hostem verterent, contracto quod erat militum Maguntiaci, quantumque secum transuexerat, tertiis castris Rigodulum venit, quem locum magna Trevirorum manu valentinus insedetat, montibus aut Molesta amne septum, & addide-E .rar

67쪽

rat fossas, obicesque saxorum. Marcellinos autem lio. x . Nullo itaque posthac repugnante ad recuperari. dam ire placui t Agrippinam, ante Caelatas in Gallias aduentum excisam: per quos tract us, nec ciuitas ulli visitur, nec castelluin, nisi quod apud Confluentes. locum ita cognominatum, ubi amnis Mosella confunditur Rheno Rigodulum oppidum est,& una pi pe ipsam Coloniam turris. Quibus Marcellini verbis permoti nonnulli existimarunt Rigodulum eanderituisse, quae nunc Confluentia; clim diserth locum notet , ubi Mosella &Rhenus aquas iungunt. ln quo tamen nec sibiipsi satis conuenire videtur, & Tacito diuersum sentire. Nam si Rigodulum eo sitii erat, quo nunc Confluetia,cum locum dicit montibus aut

sella septum , nullo modo tacuisset Rheno quoque muniri, nec potuisset Cerialis 'uod idem habet Ticitusὶ fuso hoste Rigoduli, postero mox die Coloniam

Trevirorum ingredi. Quantum ad Marcellinum: I ii amis I mperator, de quo scribit, Germanos tune circa Borbetomagum deleverat, unde recta Coloniam Agrippinensium properabar,quo tractu nullam neque urbem esse, neque castellum dicite unde colligere est, eum non secundum Rheni ripam iter fecisse,ad quam castella plurima erant, a Bruis Germanico exstructa,& oppida Bonna & Antennacu ab eodem Ammia

no laepius nominatat sed altius a confluentibus Mosellam transitIe. ut nec Borbe tomago Coloniam pe tentibus, per conquentes, aut secundum Rheni ripam recta est iter. Huc accedit quδd huius pagi do

quo loquimur, situs, tum loci natura, tum Taciti descriptione bellε conueniat, atque vel eo suam prodax

antiquitate, quod a ripa aliquo distet spatio, ad quam

sunt

68쪽

i irrNERARI v M. 6 Iunt reliqui recentioris aetatis titie omnes. Dominus iusdem loci opinionem hanc nostram eon nrmauit

dicens, idem Rigoduli vocabulum e presse legi ici ipsio Regis Dagoberti autentico, quo fiunc locum, cuni aliis eidem vicinis ecclesiae donat S. Maximini,dcrepertam aliquando sub terra viam lapidibus grandioribus stratam, quae versus Mosellam excurreret; ita ut posthac de Rigoduli situ , aut nomine non videatur ambigendum : vel si qui sanxi ε adsue Marceu lini verba urgeat, diuersa ei ut deni nominis loca fuisse. sit statuendum. Hinc Mosella per magnos anfractus.

ita ut ad eundem ferε locum aliquoties reuertatur, unico interueniente inter utrumque fluentem monte, leni omnino agmine labitur, inter moles,ab radice,ad summitate us'. vitibus vestitos;sentenim no ita praerupti , quin facilis sit colonis ascensus ad supportandi

quae ad vineta requir litur di nec ita alti, ut alter alteri

solem p ripiat, adiuuantibus ad hanc rem ipsis anfractibus, per quos solis radii viam reperientes , grati vicissitudine montes ad utramque ritam statis tempo- .ribus illustrant. sunt vero in altioribus montium iugis, &pineta & aptus sementi locus. Ad ipsam eistiam ripam, siae quid hac in parte desideretur) inter fluminis alueunt vineta; sicubi colles longi tis recedunt, prata sunt spectatissim ε virentia, ubi videre est armenta palcentia, quibus & adueniente aestu facilis est ad aquani descensius, iuuatque tota prospectare armenta in ipso flumine ad peistus usque frigus captantia . Qu n& usque eb humanis natura rebus circa hoe flumen consuluit, ut multis in locis, ubi altera ripa montem habet aut collem paullo arduum . altera omnino sit acclivis, qua demum ratione vitietis ii tegee

69쪽

est suus sit,& ad pastionem locus relinquitur com inodissimus . Iam si qua planities a flumine paullo est altior, frumento serendo deligitur, prouenitque in ea magna admodum copia. Neu magum pagus vulgo Meumageni vetus adhuc nomen retinet , quod est apud Ausonium in Mosellar Neumagum Divi castra inclyta Constantini, Purior hic campis aer, Phoebus1 sereno Lumine purpureum reserat iam sudus Olympum.

Sed hic repetendi sent & hi Ausenb eiusdem in eodemque Mosella versius: Addam prasidiu dubiarum condita rerum, Sed mod sicum, non castra,fled horrea, Belgis. Nam & hoc loco nihil praeter horrea nunc videas. Sunt & alia hoc tractu oppida non contemnenda. mergeam a dextris, ac paullo inferius-vbi vina laudati ssima, ac nigri effodiuntur lapides, fissiles, ad domorum tecta; & entirq pagus, cuius agrum ad vini dolia M M M. eorum quae sua lingua Suber vocant, annuatim reddere allerebant. Hinc Eoa rimoppidum ad alteram ripam, ac pati illa inferius, in eoisdemque latere oppidum aliud Aaru vulgo nomin tum , a quo ripae paullatim fiunt humiliores, & ab utraq. parte longius recedunt,ita ut ad consuentes latitudine sit Rheno ferE pari. Vibium quae ad Mosellam postrema est Confluentia ad ipsum fluminis maris ginem sita, ubi Rheno miscetur,& fruitur utriusque

amnis longe maxima amoenitate iuxta & commodiistate, unde &eo in primis nomine delectatur. Dono

accessisse volunt Ecclassae Treuirensi sub Medoaldo Archiepiscopo, cuius mentionem facit inscriptio illa, . suam supra in Treuirisposui s. unde & liquet tem-

70쪽

IT IN ARIVM. 69pore hunc Dagoberti regis vixisse, qui annus erat ab

instaurata salute circiter nexxst i . Asserebant etiam Di

ploma ipsum, Cortem Confluentinam appellare, &donari una cum circumiacente agro, & silvis. Cortis verb nomine accipi Ruidquid muro veteri,qui hodieq.

exstat, includitur, intra quem forum rerum venalium, - & primarium templum. eundemq. Medos tum noua. moenia quo nuc sunt ambitu urbi circundedisse. Pontem supra Mosellam, operis lapidei, praecipuum eius Ornamentum aedificauit Baldus , vel ut apud alios est, Balduinus Archiepilcopus ann. Me ccxxi Idem Carthusianorum monasteriu in summo monte exstruxit in huius pomoerio. Impendet in aduersa Rheni ripa arx minutissima, quae veteri nomine recentiore furiiuuislan ab Hermanno archiepiscopo, qui eam ampliarit,appellata. In proxima rupe arx erat antiqui, & clari nominis, euius tantlim minpersen t ruinar, potetioris scilicet vicinitate sensim difflueres,ac vix suu nomen tuentur. Instabat ia nunis dinarum tempus,quae Francfordiae, quae ad Moenum

fluuium est, magno totius Germaniae conuentu fre quendaritur,quo etia properandum videbatur,aduerso Rheni flumine. qui tractus, ut omnium est celeberis rimus,fuitq. semper, quantamcunq. vetustate serant singularum nationum historiς:itaeum leuiter attingere,aut ex parte describere indecens iudicauimus,at potius fine aliquando huic narrationi imponere. Haec si tibi,Mercator, ali ua ex parte probabuntur,oper pretiuerit nos effecisse quod volebamus: sin mimas, m rem tamen gessisse non mediocriter limabit. Vale. Animrpia. Nonia Octobr. ann. MD Lx πα